۱۵٬۸۱۴
ویرایش
←پیوند به بیرون
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بازگشت امام‌خمینی'''، ورود [[امام‌خمینی]] پس از چهارده سال به [[ایران]] و شتاب‌گرفتن فروپاشی [[رژیم شاهنشاهی]]، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷. | {{جعبه اطلاعات واقعه | ||
|عنوان = بازگشت امام‌خمینی به ایران | |||
|تصویر = بازگشت 4.jpg | |||
|اندازه تصویر= | |||
|توضیح تصویر = | |||
|نامهای دیگر = | |||
|شرح ماجرا = ورود [[امام‌خمینی]] پس از چهارده سال [[تبعید امام‌خمینی|تبعید]] به ایران | |||
|طرفین = | |||
|زمان = ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ | |||
|دوره = پهلوی | |||
|مکان = [[تهران]]، [[بهشت زهرا]] | |||
|علت = برپایی نظام اسلامی و سقوط رژیم پهلوی | |||
|اهداف = شتاب‌گرفتن فروپاشی رژیم شاهنشاهی | |||
|عاملان = | |||
|نتایج = تکمیل اعضای [[شورای انقلاب اسلامی|شورای انقلاب]]، تعیین [[دولت موقت]]، [[بیعت همافران با امام‌خمینی]] | |||
|پیامدها = همبستگی بیشتر مبارزان، ایجاد رخنه در صف نظامیان، تردید در سران ارتش | |||
|تلفات = | |||
|واکنش‌ها = مخالفت بختیار با [[بازگشت امام‌خمینی به ایران|بازگشت امام]]، تحصن روحانیان در دانشگاه تهران | |||
|مرتبط = | |||
}} | |||
'''بازگشت امام‌خمینی'''، ورود [[امام‌خمینی]] پس از چهارده سال به [[ایران]] و شتاب‌گرفتن فروپاشی [[نظام سلطنتی|رژیم شاهنشاهی]]، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷. | |||
امام‌خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ پس از چهارده‌سال [[تبعید امام‌خمینی|تبعید]] به ایران بازگشت. تصمیم برای بازگشت ایشان به ایران در شرایط بحرانی انقلاب، برخلاف نظر دولت [[شاپور بختیار|بختیار]]، کشورهای غربی و حتی برخی از مبارزان انقلابی بود. | |||
کسب زمان برای مهار بحران، دلیل مخالفت دولت و کشورهای غربی با این تصمیم بود. برخی از مبارزان داخل ایران نیز به دلیل نامعلوم بودن واکنش رژیم، با این تصمیم مخالف بودند. | |||
افزایش تهدیدها امام‌خمینی را به بازگشت فوری ([[۶ بهمن|ششم بهمن]]) مصمم ساخت. بسته‌شدن فرودگاه‌ها واکنش فوری دولت به این تصمیم بود؛ واکنشی که اعتراضات فراوان و [[تحصن در دانشگاه تهران]] را به دنبال داشت. | |||
بختیار پس از شکست در مذاکره، بدون مشورت با [[شورای سلطنت]]، ارتش و شورای امنیت ملی، از بازگشایی فرودگاه خبر داد. امام‌خمینی در دوازدهم بهمن، در بهشت زهرا(س)، از غیرقانونی بودن دولت بختیار و تعیین دولت به پشتوانۀ مردم خبر داد. تسریع سقوط [[رژیم پهلوی]] و پیروزی ملت، نتیجۀ این تصمیم بود. | |||
== تبعید امام و بازگشت از تبعید == | == تبعید امام و بازگشت از تبعید == | ||
امام‌خمینی پس از موضع‌گیری علیه تصویب مصونیت قضایی اتباع [[آمریکا]] {{ببینید|متن=ببینید|کاپیتولاسیون}} در ۱۳۴۳/۸/۱۳ بازداشت و به [[کشور ترکیه]] تبعید شد.{{ببینید|متن=ببینید|تبعید امام‌خمینی}} گسترش نارضایتی‌ها و اعتراض شخصیت‌های حقیقی و حقوقی و مجامع داخلی و خارجی به تبعید ایشان و همچنین مشکلات دولت ترکیه در کنترل فعالیت‌های امام‌خمینی {{ببینید|متن=ببینید|بورسا}} و مهم‌تر از همه، رکود و سکون حاکم بر فضای [[حوزه نجف]]، موجب شد [[رژیم پهلوی]] تصمیم بگیرد امام‌خمینی را پس از یک سال در ۱۳۴۴/۷/۱۳ به [[عراق]] منتقل کند. [[محمدرضا پهلوی]] تصور می‌کرد امام‌خمینی در کنار علمای نامدار نجف و دور از ایران، خطر چندانی برای او و دولت آمریکا محسوب نمی‌شود.{{ببینید|متن=ببینید|حوزه علمیه نجف}}. | امام‌خمینی پس از موضع‌گیری علیه تصویب مصونیت قضایی اتباع [[آمریکا]] {{ببینید|متن=ببینید|کاپیتولاسیون}} در ۱۳۴۳/۸/۱۳ بازداشت و به [[ترکیه|کشور ترکیه]] تبعید شد.{{ببینید|متن=ببینید|تبعید امام‌خمینی}} گسترش نارضایتی‌ها و اعتراض شخصیت‌های حقیقی و حقوقی و مجامع داخلی و خارجی به تبعید ایشان و همچنین مشکلات دولت ترکیه در کنترل فعالیت‌های امام‌خمینی {{ببینید|متن=ببینید|بورسا}} و مهم‌تر از همه، رکود و سکون حاکم بر فضای [[حوزه نجف]]، موجب شد [[رژیم پهلوی]] تصمیم بگیرد امام‌خمینی را پس از یک سال در ۱۳۴۴/۷/۱۳ به [[عراق]] منتقل کند. [[محمدرضا پهلوی]] تصور می‌کرد امام‌خمینی در کنار علمای نامدار نجف و دور از ایران، خطر چندانی برای او و دولت آمریکا محسوب نمی‌شود.{{ببینید|متن=ببینید|حوزه علمیه نجف}}. | ||
== زمینه‌های بازگشت == | == زمینه‌های بازگشت == | ||
پس از پیروزی دموکرات‌ها در آمریکا که تغییرات ظاهری و اجرای فضای باز سیاسی در ایران را به دنبال داشت، با روی کارآمدن «دولت آشتی ملی» در ۱۳۵۷/۶/۵، رویارویی رژیم پهلوی با مشکلات جامعه تغییر کرد.<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۶۱.</ref> {{ | پس از پیروزی دموکرات‌ها در آمریکا که تغییرات ظاهری و اجرای فضای باز سیاسی در ایران را به دنبال داشت، با روی کارآمدن «دولت آشتی ملی» در ۱۳۵۷/۶/۵، رویارویی رژیم پهلوی با مشکلات جامعه تغییر کرد.<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۶۱.</ref> {{ببینید|جعفر شریف‌امامی|عید فطر}} شریف‌امامی پس از آزادکردن فعالیت سیاسی احزاب و بازگرداندن تاریخ رسمی کشور به تاریخ هجری {{ببینید|متن=ببینید|تغییر تاریخ هجری}}، به گمان خود در صدد رفع اختلاف با [[مرجعیت|مراجع تقلید]] برآمد.<ref>اطلاعات، ۵/۶/۱۳۵۷، ۱ و ۴؛ مرکز اسناد، آیا او تصمیم دارد، ۳۶ و ۳۸.</ref> او همچنین اعلام کرد بازگشت گروهی از روحانیان ـ که خارج از قانون اساسی، مطالبی مطرح می‌کنند ـ به ایران بدون مانع است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۲۱/۳۱۴؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۶۵.</ref> | ||
در ۱۳۵۷/۶/۶ صفحه نخست [[روزنامه اطلاعات]] به گزارش‌های مهم خبرگزاری‌ها دربارهٔ مذاکرات آشتی دولت با نجف اختصاص یافت؛ در حالی‌که امام‌خمینی یک روز پیش در پیامی خطاب به ملت ایران در مورد [[شایعه]] مذاکره و آشتی با دولت شریف‌امامی هشدار داده و آن را تکذیب کرده بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۴۹–۴۵۱؛ مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۱/۴۱۲–۴۱۳.</ref> همچنین ایشان در مصاحبه‌های مختلف، بازگشت خود به ایران در آن شرایط را کاملاً منتفی دانست و صریحاً اعلام کرد تا زمانی که محمدرضا پهلوی در قدرت است به ایران باز نخواهد گشت؛ زیرا از نظر امام‌خمینی حضور در خارج از ایران برای افشای جرم‌های پهلوی در سطح جهانی مناسب‌تر بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۴.</ref> و تجارب تلخ ملت از سلطنت، هیچ راه حلی در چارچوب سلطنت [[محمدرضا پهلوی]] باقی نگذاشته بود؛ بنابراین اعلام کرد بازگشت ایشان به ایران بستگی به پیشرفت اهداف نهضت دارد که همان سرنگونی [[نظام سلطنتی|رژیم سلطنتی]] است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۴۷، ۲۴۵ و ۳۵۸.</ref> | در ۱۳۵۷/۶/۶ صفحه نخست [[روزنامه اطلاعات]] به گزارش‌های مهم خبرگزاری‌ها دربارهٔ مذاکرات آشتی دولت با نجف اختصاص یافت؛ در حالی‌که امام‌خمینی یک روز پیش در پیامی خطاب به ملت ایران در مورد [[شایعه]] مذاکره و آشتی با دولت شریف‌امامی هشدار داده و آن را تکذیب کرده بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۴۹–۴۵۱؛ مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۱/۴۱۲–۴۱۳.</ref> همچنین ایشان در مصاحبه‌های مختلف، بازگشت خود به ایران در آن شرایط را کاملاً منتفی دانست و صریحاً اعلام کرد تا زمانی که محمدرضا پهلوی در قدرت است به ایران باز نخواهد گشت؛ زیرا از نظر امام‌خمینی حضور در خارج از ایران برای افشای جرم‌های پهلوی در سطح جهانی مناسب‌تر بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۴.</ref> و تجارب تلخ ملت از سلطنت، هیچ راه حلی در چارچوب سلطنت [[محمدرضا پهلوی]] باقی نگذاشته بود؛ بنابراین اعلام کرد بازگشت ایشان به ایران بستگی به پیشرفت اهداف نهضت دارد که همان سرنگونی [[نظام سلطنتی|رژیم سلطنتی]] است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۴۷، ۲۴۵ و ۳۵۸.</ref> | ||
| خط ۳۸: | خط ۶۶: | ||
== چگونگی بازگشت == | == چگونگی بازگشت == | ||
[[مدرسه رفاه]] که از مدتی پیش محل تجمع و هدایت جریان انقلاب بود.{{ببینید|متن=ببینید|مدرسه رفاه و مدرسه علوی}} از اوایل بهمن و پس از اعلام بازگشت امام‌خمینی به ایران، ستاد استقبال معرفی شد. کمیته استقبال مرکب از سه شخصیت روحانی [[مرتضی مطهری]]، [[محمد مفتح]] و [[فضل‌الله محلاتی]] و شش غیر روحانی [[هاشم صباغیان]]، [[اسدالله بادامچیان]]، [[کاظم سامی]]، [[حسین شاه‌حسینی]]، [[علی‌اصغر تهرانچی]] و [[علی دانش‌منفرد]] با سازماندهی بسیاری از جوانان، سازمان‌بخشیدن و تدارکات برنامه استقبال از امام‌خمینی را بر عهده گرفت.<ref>دانش‌منفرد، خاطرات علی دانش‌منفرد، ۶۶ و ۷۰؛ منصوری، سیر تکوینی انقلاب اسلامی، ۳۵۴.</ref> آموزش حدود چهل نفر نیروی مسلح در قالب تیم‌های حفاظتی، برای استقرار در فرودگاه و مسیر [[بهشت زهرا (س)]]، ازجمله تمهیدات این کمیته بود.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۲–۱۱۴.</ref> پیش از بازگشت امام‌خمینی، این کمیته با در اختیار داشتن حدود سی خط تلفن، تلکس و تلویزیون مداربسته ـ که با همیاری مردم و کارمندان اعتصابی مخابرات فراهم شده بود ـ برای ارتباط مستمر با پاریس، به مرکز پخش اخبار انقلاب تبدیل شد. انتشار نشریه «رسانه» شامل پیام‌ها و اخبار امام‌خمینی که نخستین شماره آن در ۱۳۵۷/۱۱/۱۰ منتشر شد، ازجمله فعالیت‌های کمیته استقبال بود.<ref>دانش‌منفرد، خاطرات علی دانش‌منفرد، ۷۰–۸۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|کمیته استقبال}} | [[مدرسه رفاه]] که از مدتی پیش محل تجمع و هدایت جریان انقلاب بود.{{ببینید|متن=ببینید|مدرسه رفاه و مدرسه علوی}} از اوایل بهمن و پس از اعلام بازگشت امام‌خمینی به ایران، ستاد استقبال معرفی شد. کمیته استقبال مرکب از سه شخصیت روحانی [[مرتضی مطهری]]، [[محمد مفتح]] و [[فضل‌الله محلاتی]] و شش غیر روحانی [[هاشم صباغیان]]، [[اسدالله بادامچیان]]، [[کاظم سامی]]، [[حسین شاه‌حسینی]]، [[علی‌اصغر تهرانچی]] و [[علی دانش‌منفرد]] با سازماندهی بسیاری از جوانان، سازمان‌بخشیدن و تدارکات برنامه استقبال از امام‌خمینی را بر عهده گرفت.<ref>دانش‌منفرد، خاطرات علی دانش‌منفرد، ۶۶ و ۷۰؛ منصوری، سیر تکوینی انقلاب اسلامی، ۳۵۴.</ref> آموزش حدود چهل نفر نیروی مسلح در قالب تیم‌های حفاظتی، برای استقرار در فرودگاه و مسیر [[بهشت زهرا(س)]]، ازجمله تمهیدات این کمیته بود.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۲–۱۱۴.</ref> پیش از بازگشت امام‌خمینی، این کمیته با در اختیار داشتن حدود سی خط تلفن، تلکس و تلویزیون مداربسته ـ که با همیاری مردم و کارمندان اعتصابی مخابرات فراهم شده بود ـ برای ارتباط مستمر با پاریس، به مرکز پخش اخبار انقلاب تبدیل شد. انتشار نشریه «رسانه» شامل پیام‌ها و اخبار امام‌خمینی که نخستین شماره آن در ۱۳۵۷/۱۱/۱۰ منتشر شد، ازجمله فعالیت‌های کمیته استقبال بود.<ref>دانش‌منفرد، خاطرات علی دانش‌منفرد، ۷۰–۸۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|کمیته استقبال}} | ||
امام‌خمینی که در چهارم بهمن از همراهان خود در پاریس قدردانی، عذرخواهی و خداحافظی کرده و به سبب خطرهای احتمالی سفر، رفع بیعت کرده بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۲۵–۵۲۷.</ref> پس از قطعی‌شدن بازگشت، در سخنانی با مردم ساکن [[نوفل لوشاتو]] که برای خداحافظی جلوی خانه ایشان گرد آمده بودند، از آنان به دلیل سلب آسایش و آرامش محله در این مدت، عذرخواهی کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۲/۶۳۴؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۵.</ref> ایشان همچنین ساعت ۱۰ شب در یک دیدار جمعی با خدمتگزاران و نیروهای مستقر در نوفل لوشاتو، از زحمات همه تشکر<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۳.</ref> و طی پیام و نامهای جداگانه از دولت و ملت فرانسه و اهالی محترم نوفل لوشاتو قدردانی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۶.</ref> در آخرین لحظات حضور امام‌خمینی در فرانسه مصاحبه کوتاهی انجام شد و آخرین بیانیه سیاسی ایشان در فرودگاه پاریس، به خواست ایشان به دو زبان انگلیسی و فرانسه قرائت شد.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۸؛ حبیبی، ضمیمه ج۲ تشکل فراگیر (خاطرات)، ۴۴۵.</ref> | امام‌خمینی که در چهارم بهمن از همراهان خود در پاریس قدردانی، عذرخواهی و خداحافظی کرده و به سبب خطرهای احتمالی سفر، رفع بیعت کرده بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۲۵–۵۲۷.</ref> پس از قطعی‌شدن بازگشت، در سخنانی با مردم ساکن [[نوفل لوشاتو]] که برای خداحافظی جلوی خانه ایشان گرد آمده بودند، از آنان به دلیل سلب آسایش و آرامش محله در این مدت، عذرخواهی کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۲/۶۳۴؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۵.</ref> ایشان همچنین ساعت ۱۰ شب در یک دیدار جمعی با خدمتگزاران و نیروهای مستقر در نوفل لوشاتو، از زحمات همه تشکر<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۳.</ref> و طی پیام و نامهای جداگانه از دولت و ملت فرانسه و اهالی محترم نوفل لوشاتو قدردانی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۶.</ref> در آخرین لحظات حضور امام‌خمینی در فرانسه مصاحبه کوتاهی انجام شد و آخرین بیانیه سیاسی ایشان در فرودگاه پاریس، به خواست ایشان به دو زبان انگلیسی و فرانسه قرائت شد.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۸؛ حبیبی، ضمیمه ج۲ تشکل فراگیر (خاطرات)، ۴۴۵.</ref> | ||
| خط ۴۶: | خط ۷۴: | ||
سرانجام هواپیما پس از یک بار آمادگی برای فرود و اوج مجدد به درخواست [[کمیته استقبال]]، در ساعت ۹:۳۰ در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> [[سیداحمد خمینی]] فرزند امام‌خمینی برای بررسی اوضاع از هواپیما خارج شد و سپس به همراه [[سیدمرتضی پسندیده]]؛ برادر امام‌خمینی و [[مرتضی مطهری]] وارد هواپیما شدند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۱۴؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۵۰۸؛ خمینی، مصاحبه، ۱/۱۰۰.</ref> امام‌خمینی به دلیل امتناع از پیش‌افتادن از برادر بزرگ‌تر و رعایت احترام ایشان، از وی خواست تا پیش از ایشان از هواپیما خارج شود<ref>امام‌جمارانی، ده روزی که تاریخ شد، ۲۵۵.</ref> همچنین پیش از خروج امام‌خمینی، تمامی خبرنگاران از هواپیما پیاده شدند. در پایان امام‌خمینی در حالی‌که مهماندار ایرفرانس ایشان را همراهی می‌کرد، از هواپیما پیاده شد<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> و به درخواست کارکنان نیروی هوایی، با بنز ضد گلوله نیروی هوایی به طرف سالن فرودگاه حرکت کرد.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۹.</ref> در سالن فرودگاه که نمایندگان قشرهای مختلف مردم ازجمله روحانیان، ملّیان و اقلیت‌های مذهبی در مکان‌های از پیش تعیین شده حضور داشتند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۱۵؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۷.</ref> نخست آیاتی از [[قرآن]] تلاوت شد و دانش‌آموزان سرود «خمینی ای امام» را خواندند و دانشجویی متن خیرمقدم را خواند،<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> سپس امام‌خمینی در سخنان کوتاهی ضمن تشکر از طبقات مختلف مردم، به سنگینیِ بار این مسئولیت بر دوش خود اشاره کرد و نخستین‌گام پیروزی را، ثمره وحدت خواند. ایشان همچنین ریشه‌کنی کامل رژیم سلطنتی از مرز و بوم ایران را پیروزی نهایی دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۸–۹.</ref> | سرانجام هواپیما پس از یک بار آمادگی برای فرود و اوج مجدد به درخواست [[کمیته استقبال]]، در ساعت ۹:۳۰ در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> [[سیداحمد خمینی]] فرزند امام‌خمینی برای بررسی اوضاع از هواپیما خارج شد و سپس به همراه [[سیدمرتضی پسندیده]]؛ برادر امام‌خمینی و [[مرتضی مطهری]] وارد هواپیما شدند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۱۴؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۵۰۸؛ خمینی، مصاحبه، ۱/۱۰۰.</ref> امام‌خمینی به دلیل امتناع از پیش‌افتادن از برادر بزرگ‌تر و رعایت احترام ایشان، از وی خواست تا پیش از ایشان از هواپیما خارج شود<ref>امام‌جمارانی، ده روزی که تاریخ شد، ۲۵۵.</ref> همچنین پیش از خروج امام‌خمینی، تمامی خبرنگاران از هواپیما پیاده شدند. در پایان امام‌خمینی در حالی‌که مهماندار ایرفرانس ایشان را همراهی می‌کرد، از هواپیما پیاده شد<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> و به درخواست کارکنان نیروی هوایی، با بنز ضد گلوله نیروی هوایی به طرف سالن فرودگاه حرکت کرد.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۹.</ref> در سالن فرودگاه که نمایندگان قشرهای مختلف مردم ازجمله روحانیان، ملّیان و اقلیت‌های مذهبی در مکان‌های از پیش تعیین شده حضور داشتند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۱۵؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۷.</ref> نخست آیاتی از [[قرآن]] تلاوت شد و دانش‌آموزان سرود «خمینی ای امام» را خواندند و دانشجویی متن خیرمقدم را خواند،<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> سپس امام‌خمینی در سخنان کوتاهی ضمن تشکر از طبقات مختلف مردم، به سنگینیِ بار این مسئولیت بر دوش خود اشاره کرد و نخستین‌گام پیروزی را، ثمره وحدت خواند. ایشان همچنین ریشه‌کنی کامل رژیم سلطنتی از مرز و بوم ایران را پیروزی نهایی دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۸–۹.</ref> | ||
پخش مستقیم مراسم ورود امام‌خمینی از تلویزیون که با تلاش برخی کارکنان اعتصابی سازمان رادیو و تلویزیون آغاز شده بود، به دست نظامیان قطع شد و قطع این برنامه بسیاری از مردم را عصبانی کرد.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> امام‌خمینی پس از سخنرانی در فرودگاه با خودرو بلیزری که برای انتقال ایشان از شخصی به نام علی مجمع‌الصنایع به امانت گرفته شده و محسن رفیق‌دوست (راننده) آن را زرهی کرده بود، از فرودگاه خارج شد. ایشان جز فرزند خود سیداحمد، به کسی اجازه همراهی در آن خودرو را نداد.<ref>رفیق‌دوست، خاطرات محسن رفیق‌دوست، ۱۴۳؛ صباغیان، روزهای پراضطراب در آستانه انقلاب، ۳۱.</ref> تیم‌های حفاظت کمیته استقبال، در خودروهای جلو و عقب بودند.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۴–۱۱۵.</ref> امام‌خمینی پیش از سوارشدن به خودرو، خطاب به افسران نیروی هوایی که حضور داشتند، گفت: «تا کی خوابید؟ این بختیار خائن آبروی شما را برد. بیدار شوید»<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۵۱۰.</ref> در تمام مسیر روی خطوط سفیدِ وسط خیابان گل چیده شده بود و جمعیت در فاصله ۳۳ کیلومتر فرودگاه تا بهشت زهرا (س)، به‌شدت فشرده بود.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۳.</ref> خبرگزاری یونایتدپرس تعداد استقبال‌کنندگان را حدود ۵/۴ میلیون نفر تخمین زد.<ref>کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۳.</ref> توقف کوتاه امام‌خمینی در دانشگاه تهران که خواست ایشان بود، به دلیل کثرت بیش از حد جمعیت در میدان انقلاب، ممکن نشد و تیم حفاظت نیز پس از آن دیگر خودرو حامل امام‌خمینی را ندید.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۲۳.</ref> ازدحام جمعیت به اندازه‌ای بود که به نظر می‌رسید خودرو بر روی دستان مردم حرکت می‌کند. سرانجام در آستانه ورود به بهشت زهرا (س)، موتور خودرو از کار افتاد. ناگزیر امام‌خمینی در ساعت ۱۴:۳۰ دقیقه، با یک فروند بالگرد ـ که قبلاً در کمیته استقبال مطرح شده و جزو برنامه بود ـ به قطعه ۱۷ شهدا، جایگاه سخنرانی منتقل شد.<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۵۵؛ قاسم‌پور، ۱۴۶.</ref> | پخش مستقیم مراسم ورود امام‌خمینی از تلویزیون که با تلاش برخی کارکنان اعتصابی سازمان رادیو و تلویزیون آغاز شده بود، به دست نظامیان قطع شد و قطع این برنامه بسیاری از مردم را عصبانی کرد.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> امام‌خمینی پس از سخنرانی در فرودگاه با خودرو بلیزری که برای انتقال ایشان از شخصی به نام علی مجمع‌الصنایع به امانت گرفته شده و محسن رفیق‌دوست (راننده) آن را زرهی کرده بود، از فرودگاه خارج شد. ایشان جز فرزند خود سیداحمد، به کسی اجازه همراهی در آن خودرو را نداد.<ref>رفیق‌دوست، خاطرات محسن رفیق‌دوست، ۱۴۳؛ صباغیان، روزهای پراضطراب در آستانه انقلاب، ۳۱.</ref> تیم‌های حفاظت کمیته استقبال، در خودروهای جلو و عقب بودند.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۴–۱۱۵.</ref> امام‌خمینی پیش از سوارشدن به خودرو، خطاب به افسران نیروی هوایی که حضور داشتند، گفت: «تا کی خوابید؟ این بختیار خائن آبروی شما را برد. بیدار شوید»<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۵۱۰.</ref> در تمام مسیر روی خطوط سفیدِ وسط خیابان گل چیده شده بود و جمعیت در فاصله ۳۳ کیلومتر فرودگاه تا بهشت زهرا(س)، به‌شدت فشرده بود.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۳.</ref> خبرگزاری یونایتدپرس تعداد استقبال‌کنندگان را حدود ۵/۴ میلیون نفر تخمین زد.<ref>کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۳.</ref> توقف کوتاه امام‌خمینی در دانشگاه تهران که خواست ایشان بود، به دلیل کثرت بیش از حد جمعیت در میدان انقلاب، ممکن نشد و تیم حفاظت نیز پس از آن دیگر خودرو حامل امام‌خمینی را ندید.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۲۳.</ref> ازدحام جمعیت به اندازه‌ای بود که به نظر می‌رسید خودرو بر روی دستان مردم حرکت می‌کند. سرانجام در آستانه ورود به بهشت زهرا(س)، موتور خودرو از کار افتاد. ناگزیر امام‌خمینی در ساعت ۱۴:۳۰ دقیقه، با یک فروند بالگرد ـ که قبلاً در کمیته استقبال مطرح شده و جزو برنامه بود ـ به قطعه ۱۷ شهدا، جایگاه سخنرانی منتقل شد.<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۵۵؛ قاسم‌پور، ۱۴۶.</ref> | ||
== سخنرانی در بهشت زهرا == | == سخنرانی در بهشت زهرا == | ||
طرح ایجاد سازمان بهشت زهرا (س)، در تیر ۱۳۳۴ و بر پایه مصوبه شورای شهر تهران شکل گرفت؛ اما اجرای این طرح سال‌ها مسکوت ماند. پس از اختصاص قطعه زمینی به این منظور در اواخر سال ۱۳۴۵ و انتخاب هیئت‌مدیره و تهیه اساسنامه<ref>همشهری، ۱۳۷۴، ۷۹۴.</ref> سرانجام قبرستان بزرگ بهشت زهرا (س)، در سال ۱۳۴۹، در زمینی به مساحت چهارصد هکتار واقع در مسیر بزرگراه تهران ـ قم تأسیس شد.<ref>همشهری، ۱۳۷۳، ۸۵۸.</ref> | طرح ایجاد سازمان بهشت زهرا(س)، در تیر ۱۳۳۴ و بر پایه مصوبه شورای شهر تهران شکل گرفت؛ اما اجرای این طرح سال‌ها مسکوت ماند. پس از اختصاص قطعه زمینی به این منظور در اواخر سال ۱۳۴۵ و انتخاب هیئت‌مدیره و تهیه اساسنامه<ref>همشهری، ۱۳۷۴، ۷۹۴.</ref> سرانجام قبرستان بزرگ بهشت زهرا(س)، در سال ۱۳۴۹، در زمینی به مساحت چهارصد هکتار واقع در مسیر بزرگراه تهران ـ قم تأسیس شد.<ref>همشهری، ۱۳۷۳، ۸۵۸.</ref> | ||
حضور گسترده مردم و گردهمایی مخالفان رژیم در سال ۱۳۵۷ در بهشت زهرا (س)، و دفن شهدای انقلاب در آن، این قبرستان را به نمادی از عصیان و اعتراض ملت به رژیم شاهنشاهی بدل کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۱/۴۹۳–۴۹۴ و ۲/۲۹۰، ۳۲۸، ۴۳۷.</ref> همین جایگاه باعث شد امام‌خمینی برای ادای احترام به تمام شهدای انقلاب اسلامی، بهشت زهرا (س)، را نخستین مقصد خود پس از ورود به ایران برگزیند و با وجود تأکید نزدیکان بر دشواری امر، پس از چهارده سال نخستین سخنرانی خود را در آنجا ایراد کند.<ref>خمینی، مصاحبه، ۱/۱۰۰؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۸.</ref> | حضور گسترده مردم و گردهمایی مخالفان رژیم در سال ۱۳۵۷ در بهشت زهرا(س)، و دفن شهدای انقلاب در آن، این قبرستان را به نمادی از عصیان و اعتراض ملت به رژیم شاهنشاهی بدل کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۱/۴۹۳–۴۹۴ و ۲/۲۹۰، ۳۲۸، ۴۳۷.</ref> همین جایگاه باعث شد امام‌خمینی برای ادای احترام به تمام شهدای انقلاب اسلامی، بهشت زهرا(س)، را نخستین مقصد خود پس از ورود به ایران برگزیند و با وجود تأکید نزدیکان بر دشواری امر، پس از چهارده سال نخستین سخنرانی خود را در آنجا ایراد کند.<ref>خمینی، مصاحبه، ۱/۱۰۰؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۸.</ref> | ||
جایگاه سخنرانی در قطعه ۱۷ شهدا تعیین شده بود. برنامه مخصوص بهشت زهرا (س)، از ساعت نُه صبح با سرود آغاز شد. مسئولان برنامه که دایماً از طریق بی‌سیم با فرودگاه در تماس بودند، اخبار را به اطلاع مردم می‌رساندند.<ref>نیکنام، خاطرات، ۴۶۲.</ref> پوشش صوتی بهشت زهرا (س)، نیز با تلاش تعدادی از کارمندان انقلابی سازمان رادیو و تلویزیون ملی امکان‌پذیر گشت.<ref>الویری، خاطرات مرتضی الویری، ۷۱.</ref> پیش از سخنرانی امام‌خمینی، فرزند شهید [[صادق امانی]] مقاله‌ای خواند.<ref>ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۳.</ref> گروهی از دانش‌آموزان نیز سرود «برخیزید ای شهیدان راه خدا» را اجرا کردند.<ref>نیکنام، خاطرات، ۴۶۳.</ref> سپس امام‌خمینی در یکی از پرجمعیت‌ترین اجتماعات تاریخ، اصولی‌ترین ارکان مشروعیت عقلانی یک نظام سیاسی را به زبانی ساده و منطقی بیان کرد و به طور کلی هر حکومت تحمیلی را خلاف قواعد عقلی و [[حقوق بشر]] خواند.<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۹.</ref> | جایگاه سخنرانی در قطعه ۱۷ شهدا تعیین شده بود. برنامه مخصوص بهشت زهرا(س)، از ساعت نُه صبح با سرود آغاز شد. مسئولان برنامه که دایماً از طریق بی‌سیم با فرودگاه در تماس بودند، اخبار را به اطلاع مردم می‌رساندند.<ref>نیکنام، خاطرات، ۴۶۲.</ref> پوشش صوتی بهشت زهرا(س)، نیز با تلاش تعدادی از کارمندان انقلابی سازمان رادیو و تلویزیون ملی امکان‌پذیر گشت.<ref>الویری، خاطرات مرتضی الویری، ۷۱.</ref> پیش از سخنرانی امام‌خمینی، فرزند شهید [[صادق امانی]] مقاله‌ای خواند.<ref>ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۳.</ref> گروهی از دانش‌آموزان نیز سرود «برخیزید ای شهیدان راه خدا» را اجرا کردند.<ref>نیکنام، خاطرات، ۴۶۳.</ref> سپس امام‌خمینی در یکی از پرجمعیت‌ترین اجتماعات تاریخ، اصولی‌ترین ارکان مشروعیت عقلانی یک نظام سیاسی را به زبانی ساده و منطقی بیان کرد و به طور کلی هر حکومت تحمیلی را خلاف قواعد عقلی و [[حقوق بشر]] خواند.<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۹.</ref> | ||
=== محورهای سخنرانی === | === محورهای سخنرانی === | ||
| خط ۶۲: | خط ۹۰: | ||
# فساد و ویرانی کشور به نام تجدد و اصلاح توسط رژیم پهلوی. | # فساد و ویرانی کشور به نام تجدد و اصلاح توسط رژیم پهلوی. | ||
# تعیین دولت از سوی امام‌خمینی به پشتوانه تأیید ملت. | # تعیین دولت از سوی امام‌خمینی به پشتوانه تأیید ملت. | ||
# هشدار به ملت دربارهٔ تلاش آمریکا برای بازگرداندن [[محمدرضا پهلوی]]. | # هشدار به ملت دربارهٔ تلاش آمریکا برای بازگرداندن [[محمدرضا پهلوی]]. | ||
# اندرز و اتمام حجت به ارتش و قدردانی از نظامیان پیوسته به ملت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۰–۱۹.</ref> | |||
=== اتفاقات بعد از سخنرانی === | === اتفاقات بعد از سخنرانی === | ||
پس از پایان سخنرانی به دلیل ازدحام بیش از اندازه جمعیت، انتقال امام‌خمینی از بهشت زهرا (س)، تنها به کمک آمبولانس شرکت نفت و سپس یک فروند بالگرد میسر گشت. بنا بود ایشان از بهشت زهرا (س)، مستقیماً به مدرسه رفاه برود؛ اما از آنجاکه به دلیل فشار جمعیت، حال ایشان نامساعد شد، به پیشنهاد ناطق نوری، پس از فرود بالگرد در بیمارستان هزار تخت‌خوابی (امام‌خمینی)، با خودرو پژوی یکی از پزشکان بیمارستان (صدیقی) و سپس با پیکان ناطق نوری، که در کوچه‌ای پارک بود، با پیشنهاد خود امام‌خمینی، ایشان به خانه کشاورز (داماد [[سیدمرتضی پسندیده]]) واقع در جاده قدیم شمیران، خیابان اندیشه رفت.<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۵۹؛ ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۴–۷۵، به نقل از سیداحمد خمینی؛ خمینی، مصاحبه، ۱/۱۰۰.</ref> | پس از پایان سخنرانی به دلیل ازدحام بیش از اندازه جمعیت، انتقال امام‌خمینی از بهشت زهرا(س)، تنها به کمک آمبولانس شرکت نفت و سپس یک فروند بالگرد میسر گشت. بنا بود ایشان از بهشت زهرا(س)، مستقیماً به مدرسه رفاه برود؛ اما از آنجاکه به دلیل فشار جمعیت، حال ایشان نامساعد شد، به پیشنهاد ناطق نوری، پس از فرود بالگرد در بیمارستان هزار تخت‌خوابی (امام‌خمینی)، با خودرو پژوی یکی از پزشکان بیمارستان (صدیقی) و سپس با پیکان ناطق نوری، که در کوچه‌ای پارک بود، با پیشنهاد خود امام‌خمینی، ایشان به خانه کشاورز (داماد [[سیدمرتضی پسندیده]]) واقع در جاده قدیم شمیران، خیابان اندیشه رفت.<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۵۹؛ ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۴–۷۵، به نقل از سیداحمد خمینی؛ خمینی، مصاحبه، ۱/۱۰۰.</ref> | ||
امام‌خمینی حدود ساعت ۲۲/۳۰ دقیقه شب، وارد [[مدرسه رفاه و مدرسه علوی|مدرسه رفاه]] شد و طی سخنان کوتاهی با اعضای کمیته استقبال، بر لزوم حفظ [[وحدت]] تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱؛ مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۳/۵۱.</ref> مدرسه رفاه به دلیل محدودیت جا، تنها یک شب میزبان امام‌خمینی بود و از فردای آن شب، امام‌خمینی برای هدایت انقلاب به مدرسه علوی دو منتقل شد،<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۶۳–۱۶۴؛ رفیق‌دوست، خاطرات محسن رفیق‌دوست، ۱۴۹.</ref> اما برخی دلیل این امر را که به خواست [[مرتضی مطهری]] صورت گرفته، تأکید وی بر لزوم پرهیز از محصور شدن رهبری در دایره جریان ملی ـ مذهبی‌ها که در مدرسه رفاه مستقر شده بودند شمرده‌اند.<ref>خلخالی، خاطرات آیت‌الله خلخالی، ۲۷۷؛ مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۱۹۶.</ref> از دیگر حوادث روز دوازدهم بهمن ۱۳۵۷، کناره‌گیری برخی از اعضای شورای سلطنت، درخواست مجدد [[بختیار]] برای ملاقات با امام‌خمینی و اعلام سخنگوی کاخ سفید مبنی بر تغییرنیافتن مواضع آمریکا در مورد ایران بود.<ref>کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲/۱۱۲۰–۱۱۲۱.</ref> | امام‌خمینی حدود ساعت ۲۲/۳۰ دقیقه شب، وارد [[مدرسه رفاه و مدرسه علوی|مدرسه رفاه]] شد و طی سخنان کوتاهی با اعضای کمیته استقبال، بر لزوم حفظ [[وحدت]] تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱؛ مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۳/۵۱.</ref> مدرسه رفاه به دلیل محدودیت جا، تنها یک شب میزبان امام‌خمینی بود و از فردای آن شب، امام‌خمینی برای هدایت انقلاب به مدرسه علوی دو منتقل شد،<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۶۳–۱۶۴؛ رفیق‌دوست، خاطرات محسن رفیق‌دوست، ۱۴۹.</ref> اما برخی دلیل این امر را که به خواست [[مرتضی مطهری]] صورت گرفته، تأکید وی بر لزوم پرهیز از محصور شدن رهبری در دایره جریان ملی ـ مذهبی‌ها که در مدرسه رفاه مستقر شده بودند شمرده‌اند.<ref>خلخالی، خاطرات آیت‌الله خلخالی، ۲۷۷؛ مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۱۹۶.</ref> از دیگر حوادث روز دوازدهم بهمن ۱۳۵۷، کناره‌گیری برخی از اعضای شورای سلطنت، درخواست مجدد [[بختیار]] برای ملاقات با امام‌خمینی و اعلام سخنگوی کاخ سفید مبنی بر تغییرنیافتن مواضع آمریکا در مورد ایران بود.<ref>کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲/۱۱۲۰–۱۱۲۱.</ref> | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۴۶: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* پروین‌سادات قوامی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/558/ بازگشت امام‌خمینی]»، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۲، ص۵۵۸–۵۷۱. | |||
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | |||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:مقاله‌های جلد دوم دانشنامه امام‌خمینی]] | |||
[[رده:رویدادهای قبل از انقلاب]] | |||
[[رده:زندگی سیاسی امام‌خمینی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||