اشرافیت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اشرافیت'''، خوی تجمل‌گرایی و [[استثمار]] و طبقه‌ای اجتماعی با همین صفات.

== معنای اشرافیت ==

اَشراف به معنای مردان بزرگ‌قدر، اعیان<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۲/۲۲۴۰.</ref> نُجبا و بزرگواران<ref>معین، فرهنگ فارسی، ۱/۲۸۲.</ref> است. طبقه اشراف شامل اعیان و بزرگان و زمین‌داران می‌شود که ثروتشان ناشی از [[مالکیت]]، کنترل و بهره‌برداری از زمین‌ها، شرکت‌ها و دیگر نهادهای اقتصادی بزرگ است؛<ref>مارشال، فرهنگ جامعه‌شناسی آکسفورد، ۱۲۱۴.</ref> اشرافیت نیز به معنای طبقه صاحب‌نژاد و والامقام است<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۴۲۷.</ref> و در اصطلاح به افرادی از طبقه بالای اجتماع گفته می‌شود که خوی تجمل‌گرایی و خودبرتربینی دارند.<ref>رفیع‌پور، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، ۴۵–۵۰.</ref>

== اشرافیت در دوران پهلوی ==

با روی کارآمدن [[رضاخان پهلوی]] از قدرت اشراف کاسته شد و از سال ۱۳۱۲ به بعد این طبقه با حفظ قدرت اقتصادی، قدرت سیاسی خود را از دست دادند،<ref>سردارآبادی، موانع تحقق توسعه سیاسی در دوره سلطنت رضاشاه، ۱۳۳.</ref> در این دوران چند گروه سرمایه‌دار نظیر نظامیان و دیوان‌سالاران جای اشراف سنتی زمان قاجار را گرفتند و با افزایش سرمایه‌های شخصی رضاشاه، خانواده پهلوی نیز در دایره اشراف قرار گرفت.<ref>سردارآبادی، موانع تحقق توسعه سیاسی در دوره سلطنت رضاشاه، ۱۷۵–۱۷۶.</ref>{{سخ}}

تمایل به تجمل‌گرایی و ثروت‌اندوزی، ساخت دربار باشکوه، دعوت از رئیسان کشورهای دیگر، هزینه‌های مسافرت‌های رسمی و حفظ مراسم درباری و اطوارهای خاص آن<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۲۱۴.</ref> سوء استفاده خاندان سلطنتی و درباریان از امکانات کشور<ref>مجتبی‌زاده، فساد در رژیم پهلوی، ۱۱۱.</ref> عدم توجه به امور عامه، جلوگیری از حضور و مشارکت عموم مردم در امور سیاسی و خودکامگی<ref>مجتبی‌زاده، فساد در رژیم پهلوی، ۳۵ و ۶۲.</ref> را می‌توان از اصول جدانشدنی حکومت‌های اشرافی دانست.{{سخ}}

امام‌خمینی حکومت‌های پادشاهی ایران در طول تاریخ، به‌ویژه [[حکومت پهلوی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۴۴۲–۴۴۳.</ref> و صدراعظم‌ها و نخست‌وزیرانش<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۲۹–۳۰.</ref> را نمونه‌های حکومت‌ها و اشخاص اشرافی می‌دانست. ایشان برگزاری [[جشن‌های شاهنشاهی]] و هزینه‌های سنگین دربار را نشانه‌های اشرافیت در آن دوران می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۱۲۴.</ref> و معتقد بود رجال پهلوی اطلاعی از اوضاع [[مردم]] نداشتند و به آنان توجه نمی‌کردند و در هر کاری، منفعت خود را در نظر می‌گرفتند. به عقیده ایشان اگر به روستایی هم رسیدگی ظاهری می‌شد از آن جهت بود که اشراف مالک آن منطقه بودند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۲۷–۲۸.</ref> ایشان تأکید کرده‌است در مجلس ملی دوران پهلوی، نمایندگان، به جز برخی از آنان، هر یک برای خود کاخ‌های بزرگ و زندگی اشرافی داشتند و هرگز امکان رودرروشدن فرد معمولی با آنان وجود نداشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۹۹.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی [[عدالت]] را از شاخصه‌های اصلی انقلاب اسلامی می‌دانست و می‌گفت در یک کشور نباید تمام امکانات صرف رفاه اشراف و اعیان گردد و حکومت‌ها نباید تنها برای منفعت آنان کار کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۲۰۱.</ref> ایشان الگوهای اشرافی حکومت را روش نادرستی برای اداره کشور می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۳۲۳.</ref> و اعلام می‌کرد در صورت تحقق اسلام در ایران، جلوی گردن‌کلفت‌ها و اشراف گرفته می‌شود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۵۴۷.</ref> در عین‌حال ایشان میان ثروتمندان و اشراف فرق قائل بود. ایشان ثروتمندانی را که ثروت خود را از راه [[مشروعیت|مشروع]] به دست آورده بودند، برای همکاری با مردم و کمک به فقرا<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۲۶۰.</ref> و نظام دعوت می‌کرد و کار آنان را عبادتی ارزشمند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۴۵.</ref> و ثروت آنان را آزمایش الهی می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۲۶۰.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی پیروزی انقلاب اسلامی را مدیون مستمندان می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۲۸.</ref> و تأکید می‌کرد در روزهای سخت انقلاب، اشراف در خانه‌های خود نشسته بودند و این تنگدستان بودند که برای انقلاب از خون خود گذشتند و اقتصاد کشور نباید بر مبنای منافع اشراف و اعیان تعیین شود، بلکه باید خواست توده مردم در تعیین برنامه‌های اقتصادی در نظر گرفته شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۷۶.</ref>{{سخ}}

ایشان که انقلاب اسلامی را انقلابی ضد اشرافی می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۷۶.</ref> بر مردمی‌بودن کارگزاران تأکید می‌کرد و خرسند از آن بود که در [[مجلس شورای اسلامی]] چهره‌ای از اشراف وجود ندارد و نمایندگان از میان مردم عادی انتخاب می‌شوند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۹۵.</ref> ایشان معتقد بود پس از انقلاب اسلامی، مردمی‌شدن در تمام نهادها رخ داده<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۱۰۰.</ref> و متصدیان امور از میان قشر مرفه انتخاب نشده‌اند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۴۴۲.</ref> و مقام‌هایی مانند رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر، خود را از اشراف نمی‌دانند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۴۴۴.</ref> و بزرگ‌شده در خانواده‌ای اشرافی نیستند و می‌توانند با مردم عادی تعامل داشته باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۴۴۵.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی معتقد بود حکومت ایران پس از انقلاب به حکومت مستمندان تبدیل شده، کارگزاران آن ترسی برای از دست‌دادن مقام و زندگی اشرافی خود ندارند و در خدمت توده مردم و کشورند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۲۹.</ref> ایشان ضمن تأکید بر اینکه [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] متعلق به توده محروم ملت است، بیان می‌کرد در زمان [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] نیز افراد حاضر در جبهه‌ها از اقشار محروم [[جامعه]] بودند و از طبقات بالا و سرمایه‌داران کسی در جبهه حضور نداشت و بار جنگ بر عهده محرومان بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۳۱.</ref>

== هشدارها و توصیه‌ها ==

یکی از دغدغه‌های امام‌خمینی پس از پیروزی انقلاب بازگشت فرهنگ اشرافیت در کشور بود. در این خصوص هشدارهای ایشان به طبقات مختلف قابل توجه است. امام‌خمینی از [[کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران|کارگزاران نظام]] می‌خواست تا بیش از مرفهان با فقرا مراوده داشته و از اوضاع آنان با خبر باشند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۳۴۰–۳۴۱.</ref> و در [[ادارات]] از بزرگ‌ترین تا کوچک‌ترین بخش از تجمل‌پرستی و [[اسراف]] بپرهیزند و کار مردم را به سرعت انجام دهند؛ زیرا باید وزارتخانه‌ها و اداره‌ها در جمهوری اسلامی از شکل غربی و سلطنتی دربیایند و به صورتی انسانی و اسلامی باشند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۶.</ref> ایشان باور داشت تا زمانی که مسئولان از جنس توده مردم باشند، خطری [[انقلاب اسلامی]] را تهدید نمی‌کند؛ بنابراین آنان را از تغییر وضعیت مادی خودشان برحذر می‌داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۴۴۶.</ref> و ضمن سفارش به [[ساده‌زیستی]] به آنان هشدار می‌داد با زندگی اشرافی و مصرفی نمی‌توان ارزش‌های اسلامی و انسانی را حفظ کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۴۷۱.</ref> ایشان از مسئولان می‌خواست نیازهای طبقه محروم را در اولویت کار خود قرار دهند و مصلحت آنان را بر متمکنانِ گریزان از جبهه و [[جهاد]] مقدم بدانند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۳۶۲ و ۱۴/۲۶۱–۲۶۲.</ref> و مسائل مربوط به اشراف را به سبب ثروتشان در رأس برنامه‌های خود قرار ندهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۴۴۸.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی همچنین ثروتمندان جامعه را با توصیه‌هایی مشفقانه راهنمایی می‌کرد و در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی هشدار می‌داد تحمل فاصله طبقاتی برای قشر پایین امکان‌پذیر نیست و اگر [[جمهوری اسلامی ایران]] نتواند مسائل [[اقتصاد|اقتصادی]] مردم را حل کند، انفجاری در کشور رخ می‌دهد که دامنگیر ثروتمندان نیز می‌شود و خشک و تر را با هم می‌سوزاند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۸/۴۷۱ و ۱۰/۳۳۵.</ref> ایشان از آنان می‌خواست به فکر محرومان باشند و برخلاف [[دوران پهلوی]]، به شرایط زندگی آنان بی‌توجه نباشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۱/۱۷–۱۸.</ref>

== پیوند به بیرون ==