۱۵٬۱۴۳
ویرایش
جز
removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقاله‌های دارای شناسه using HotCat
جز (removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقاله‌های دارای شناسه using HotCat) |
|||
| (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ثواب و عقاب'''، پاداش اعمال نیک و بد بندگان خداوند تعالی. | '''ثواب و عقاب'''، پاداش اعمال نیک و بد بندگان خداوند تعالی. | ||
در [[اسلام]] به موضوع ثواب و عقاب توجه ویژه‌ای شده و در آیات بسیاری از آن سخن به میان آمده و تأکید شده است که هر کسی عمل خود را چه خوب و چه بد در پیش روی خود خواهد یافت. [[حکما|متکلمان]] در بعضی مباحث کلامی به مسئله ثواب و عقاب پرداخته‌اند. در [[فلسفه]] و [[عرفان]] نیز از حقیقت ثواب و عقاب و تمثل آنها بحث شده است. از آنجا که این بحث به مباحث تکلیف و حسن و قبح مرتبط است، علمای [[اصول فقه|علم اصول]] از امامیه به این بحث نیز توجه داشته‌اند. | |||
[[امام‌خمینی]] همسو با اندیشمندان اسلامی درباره حقیقت ثواب و عقاب آرای مختلفی مطرح کرده است از جمله: ۱- جعلی و قراردادی ۲- تجسم صور اعمال ۳-انشای حقایق ثواب و عقاب ۴- استحقاق و جزای عمل ۵- عین عمل بودن ثواب و عقاب، لازمه این نظر اخیر [[تجسم اعمال]] است. | |||
امام‌خمینی در آثار خود چگونگی ارتباط ثواب و عقاب با عمل را از سنخ عینیت می‌شمارد. امام‌خمینی با استناد به کلام [[اهل‌بیت(ع)]] در ثواب، قائل به تفضل و در عقاب، قابل به استحقاق است. امام‌خمینی ثواب و عقاب در آخرت را متناسب با اعمال در دنیا می‌داند و معتقد است بنابر عینیت اعمال وجزا یا لوازم عمل در آخرت، این امر روشن‌تر است؛ زیرا خود عمل یا لازمه آن در آخرت ظاهر می‌شود. ایشان به برخی عوامل زوال ثواب و عقاب اشاره کرده است از جمله: [[ریا]] و احباط اعمال. | |||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۹: | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
در [[ادیان الهی]] دربارهٔ ثواب و عقاب سخن به میان آمده‌است؛<ref>کتاب مقدس، مزامیر، ب۱۹، ۱۱؛ اشعیا، ب۳، ۱۰–۱۱؛ هوشع، ب۹، ۷؛ نامه دوم پطرس، ب۲، ۴–۵ و ۹–۱۳.</ref> چنان‌که آمده‌است پاداش خداوند بر اساس عمل،<ref>کتاب مقدس، امثال سلیمان نبی، ب۲۴، ۲۹.</ref> [[عدالت]] و امانت افراد<ref>کتاب مقدس، کتاب اول سموئیل، ب۲۶، ۲۳.</ref> قرار داده شده‌است. در مکاتب غیر الهی همچون هندو<ref>ناس، تاریخ جامع ادیان، ۲۶۱.</ref> و کنفوسیوس نیز به این واقعیت توجه شده و در عقاید خود به آن پرداخته‌اند.<ref>ناس، تاریخ جامع ادیان، ۴۰۴.</ref> | در [[ادیان الهی]] دربارهٔ ثواب و عقاب سخن به میان آمده‌است؛<ref>کتاب مقدس، مزامیر، ب۱۹، ۱۱؛ اشعیا، ب۳، ۱۰–۱۱؛ هوشع، ب۹، ۷؛ نامه دوم پطرس، ب۲، ۴–۵ و ۹–۱۳.</ref> چنان‌که آمده‌است پاداش خداوند بر اساس عمل،<ref>کتاب مقدس، امثال سلیمان نبی، ب۲۴، ۲۹.</ref> [[عدالت]] و امانت افراد<ref>کتاب مقدس، کتاب اول سموئیل، ب۲۶، ۲۳.</ref> قرار داده شده‌است. در مکاتب غیر الهی همچون هندو<ref>ناس، تاریخ جامع ادیان، ۲۶۱.</ref> و کنفوسیوس نیز به این واقعیت توجه شده و در عقاید خود به آن پرداخته‌اند.<ref>ناس، تاریخ جامع ادیان، ۴۰۴.</ref> | ||
در [[اسلام]] به موضوع ثواب و عقاب توجه ویژه‌ای شده و در آیات بسیاری<ref>آل عمران، ۱۱ و ۱۹۵؛ کهف، ۳۱؛ | در [[اسلام]] به موضوع ثواب و عقاب توجه ویژه‌ای شده و در آیات بسیاری<ref>آل عمران، ۱۱ و ۱۹۵؛ کهف، ۳۱؛ اعراف، ۵۹ و ۷۳؛ هود، ۸۴؛ شعراء، ۱۳۵؛ عنکبوت، ۲۳.</ref> از آن سخن به میان آمده و تأکید شده‌است که هرکسی عمل خود را چه خوب و چه بد در پیش روی خود خواهد یافت<ref>آل‌عمران، ۳۰؛ زلزله، ۷–۸.</ref> در روایات نیز به جزای بسیاری از اعمال خوب و بد اشاره شده‌است.<ref> صدوق، من لایحضر، ۲/۲۰۴ و ۲۲۵؛ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۵۱، ۲۲۱، ۲۲۳ و ۲۳۶.</ref> متکلمان در بعضی مباحث کلامی به مسئله ثواب و عقاب پرداخته‌اند؛ ازجمله اثبات [[معاد]]،<ref>ابن‌میثم، قواعد المرام، ۱۴۶؛ حلی، کشف المراد، ۴۰۵.</ref> توجه تکلیف،<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۲/۱۷۵ و ۱۸۲.</ref> [[حسن و قبح عقلی]]<ref>مفید، النکت الاعتقادیه، ۳۲؛ قاضی‌عبدالجبار، شرح الاصول الخمسه، ۲۰۳–۲۰۴؛ جرجانی، شرح المواقف، ۸/۱۸۲ ـ ۱۸۳.</ref> و [[جبر و اختیار]]، چنان‌که [[معتزله]] ثواب و عقاب را نشانه اختیار انسان و [[اشاعره]] آن را از باب «عادة الله» می‌شمارند.<ref>جرجانی، شرح المواقف، ۸/۱۵۴–۱۵۵.</ref> در [[فلسفه و عرفان]] نیز از حقیقت ثواب و عقاب و تمثل آنها بحث شده‌است.<ref>خواجه‌نصیر، شرح الاشارات و التنبیهات، ۳/۳۷۰–۳۷۸؛ قیصری، ۶۷۶ و ۸۴۱–۸۴۲؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۹/۲۹۰–۲۹۴.</ref> از آنجا که این بحث به مباحث تکلیف و حسن و قبح مرتبط است، علمای علم اصول از [[امامیه]] به این مباحث پرداخته‌اند.<ref>نایینی، فوائد الاصول، ۳/۴۶–۵۰؛ اصفهانی غروی، نهایة الدرایة، ۲/۳۱۶–۳۳۴.</ref> | ||
امام‌خمینی نیز در [[آثار اصولی امام‌خمینی|آثار اصولی]]<ref>امام‌خمینی، انوار الهدایه، ۱/۶۰، ۶۵، ۸۹–۹۰ و ۲/۱۳۱–۱۳۳؛ امام‌خمینی، تنقیح الاصول، ۱/۲۲۴–۲۴۹؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۴–۱۶۳؛ امام‌خمینی، الاستصحاب، ۱۷۰.</ref> و در [[آثار اخلاقی و عرفانی امام‌خمینی|آثار اخلاقی و عرفانی]] خود به بحث و بررسی دربارهٔ ثواب و عقاب پرداخته‌است.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۷۲، ۲۴۵، ۲۶۴ و ۴۸۴؛ امام خمینی، تقریرات، ۳/۵۰۶ و ۲۱۶؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۷۳ و ۲۱۱.</ref> | امام‌خمینی نیز در [[آثار اصولی امام‌خمینی|آثار اصولی]]<ref>امام‌خمینی، انوار الهدایه، ۱/۶۰، ۶۵، ۸۹–۹۰ و ۲/۱۳۱–۱۳۳؛ امام‌خمینی، تنقیح الاصول، ۱/۲۲۴–۲۴۹؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۴–۱۶۳؛ امام‌خمینی، الاستصحاب، ۱۷۰.</ref> و در [[آثار اخلاقی و عرفانی امام‌خمینی|آثار اخلاقی و عرفانی]] خود به بحث و بررسی دربارهٔ ثواب و عقاب پرداخته‌است.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۷۲، ۲۴۵، ۲۶۴ و ۴۸۴؛ امام خمینی، تقریرات، ۳/۵۰۶ و ۲۱۶؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۷۳ و ۲۱۱.</ref> | ||
== حقیقت ثواب و عقاب == | == حقیقت ثواب و عقاب == | ||
اندیشمندان دربارهٔ حقیقت ثواب و عقاب آرای مختلفی مطرح کرده‌اند: | اندیشمندان دربارهٔ حقیقت ثواب و عقاب آرای مختلفی مطرح کرده‌اند: | ||
# جعلی و قراردادی: بعضی اندیشمندان ثواب و عقاب را قراردادی و جعلی می‌دانند؛<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۳۱/۲۷؛ نهاوندی، تشریح الاصول، ۱۰۳ و ۱۷۶–۱۸۱.</ref> مانند عقد جعاله و قانون‌های حکومتی؛ چنان‌که شارع برای سیئه جزائی مثل آن و برای اعمال حسنه ثوابی ده برابر قرار داده‌است.<ref> | # جعلی و قراردادی: بعضی اندیشمندان ثواب و عقاب را قراردادی و جعلی می‌دانند؛<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۳۱/۲۷؛ نهاوندی، تشریح الاصول، ۱۰۳ و ۱۷۶–۱۸۱.</ref> مانند عقد جعاله و قانون‌های حکومتی؛ چنان‌که شارع برای سیئه جزائی مثل آن و برای اعمال حسنه ثوابی ده برابر قرار داده‌است.<ref>امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۸–۱۴۹.</ref> امام‌خمینی فرق جزا در حسنات و سیئات را به دلیل مطابقت آن با ظاهر آیات و روایات رد نکرده و معتقد است بنابر این نظریه همان‌طور که اگر کسی در [[عقد جعاله]] در برابر پیداکردنِ گمشده‌اش مبلغی را معین کرد و باید در صورت پیداشدنِ گمشده مبلغ را بپردازد، خداوند هم به این وعده خود اجابت می‌کند که در برابر انجام عملِ نیک ده برابر ثواب می‌دهد؛ اما در [[وعید]] بر عقاب، لازم نیست به آن عمل کند؛ زیرا مخالفت با وعید، زشت نیست.<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۸–۱۴۹.</ref> | ||
# تجسم صور اعمال: برخی [[حکما]]<ref>شیخ اشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ۲/۲۲۹–۲۳۵؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۹/۲۹۰–۲۹۴؛ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۶۳۱–۶۳۳.</ref> ثواب و عقاب در آخرت را نظیر ثواب‌ها و عقاب‌های مقرر در نظام بشری و عالم طبیعت نمی‌دانند؛ بلکه آن را از قبیل لوازم اعمال و صورت مناسب آن عالم و از قبیل تمثل ملکوتی عمل می‌دانند؛<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۴.</ref> به این معنا که آنچه در دنیا انجام گرفته، چه خوب و چه بد، صورتی ملکوتی دارد که در آخرت هویدا می‌شود. در واقع فاعل نفسِ عمل خود را به صورت حقیقی و ملکوتی در آخرت می‌یابد.<ref>امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۵–۱۴۶.</ref> | # تجسم صور اعمال: برخی [[حکما]]<ref>شیخ اشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ۲/۲۲۹–۲۳۵؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۹/۲۹۰–۲۹۴؛ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۶۳۱–۶۳۳.</ref> ثواب و عقاب در آخرت را نظیر ثواب‌ها و عقاب‌های مقرر در نظام بشری و عالم طبیعت نمی‌دانند؛ بلکه آن را از قبیل لوازم اعمال و صورت مناسب آن عالم و از قبیل تمثل ملکوتی عمل می‌دانند؛<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۴.</ref> به این معنا که آنچه در دنیا انجام گرفته، چه خوب و چه بد، صورتی ملکوتی دارد که در آخرت هویدا می‌شود. در واقع فاعل نفسِ عمل خود را به صورت حقیقی و ملکوتی در آخرت می‌یابد.<ref>امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۵–۱۴۶.</ref> | ||
# انشای حقایق ثواب و عقاب: به این معنا که شخص با تحصیل ملکات و عقاید می‌تواند صور نیکو یا زشت را در آخرت ایجاد کند.<ref> امام‌خمینی، ۳/۱۴۶.</ref> [[امام‌خمینی]] دربارهٔ دو دیدگاه دوم و سوم بر این اعتقاد است که دلیلی بر نفی این دو وجود ندارد و آیات و روایات به آن اشاره و بلکه تصریح دارند؛ اما نمی‌توان از آیات و روایات انحصارِ ثواب و عقاب در این دو نظریه را استفاده کرد.<ref>امام‌خمینی، ۳/۱۴۶.</ref> | # انشای حقایق ثواب و عقاب: به این معنا که شخص با تحصیل ملکات و عقاید می‌تواند صور نیکو یا زشت را در آخرت ایجاد کند.<ref> امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۶.</ref> [[امام‌خمینی]] دربارهٔ دو دیدگاه دوم و سوم بر این اعتقاد است که دلیلی بر نفی این دو وجود ندارد و آیات و روایات به آن اشاره و بلکه تصریح دارند؛ اما نمی‌توان از آیات و روایات انحصارِ ثواب و عقاب در این دو نظریه را استفاده کرد.<ref>امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۶.</ref> | ||
# استحقاق و جزای عمل: به این معنا که شخص با انجام آنچه که خداوند به آن یا ترک آن امر کرد، مستحق ثواب یا عقاب می‌شود.<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۴۱۳؛ امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷–۳۷۸.</ref> امام‌خمینی دربارهٔ قول به استحقاق معتقد است کسی که حق‌تعالی را بشناسد و به نسبت خداوند و خلق توجه کند، نمی‌تواند استفاده بنده از نعمت‌های خداوند در راه اطاعت او را سبب استحقاق بداند.<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۸.</ref> | # استحقاق و جزای عمل: به این معنا که شخص با انجام آنچه که خداوند به آن یا ترک آن امر کرد، مستحق ثواب یا عقاب می‌شود.<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۴۱۳؛ امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷–۳۷۸.</ref> امام‌خمینی دربارهٔ قول به استحقاق معتقد است کسی که حق‌تعالی را بشناسد و به نسبت خداوند و خلق توجه کند، نمی‌تواند استفاده بنده از نعمت‌های خداوند در راه اطاعت او را سبب استحقاق بداند.<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۸.</ref> | ||
# عین عمل‌بودن ثواب و عقاب: لازمه این نظر، تجسم اعمال است. طبق این قول هر گونه دوگانگی و انفکاک میان جزا و عمل نفی شده و عمل عین جزاست.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن، ۵/۱۸۷–۱۸۸؛ طباطبایی، المیزان، ۶/۳۷۶.</ref> امام‌خمینی نیز در آثار خود چگونگی ارتباط ثواب و عقاب با عمل را از سنخ عینیت می‌شمارد<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۵۹؛ امام‌خمینی، تنقیح الاصول، ۲۸۲؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۱۳۶، ۳۱۸ و ۴۳۹.</ref> که انسان هرچه در این دنیا انجام می‌دهد به او می‌رسد. ایشان با استناد به بعضی آیات<ref>زلزله، ۷–۸.</ref> خود عمل را به عنوان ثواب و عقاب معرفی می‌کند؛ نه اینکه ثواب با عمل مغایرت داشته باشد. از این جهت عین تمام اعمال و عقاید و [[اخلاق]] در [[قیامت]] منعکس می‌شود.<ref>امام‌خمینی، جهاد اکبر، ۳۲–۳۳؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۴۶۲–۴۶۳؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۴۰.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تجسّم اعمال}} | # عین عمل‌بودن ثواب و عقاب: لازمه این نظر، تجسم اعمال است. طبق این قول هر گونه دوگانگی و انفکاک میان جزا و عمل نفی شده و عمل عین جزاست.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن، ۵/۱۸۷–۱۸۸؛ طباطبایی، المیزان، ۶/۳۷۶.</ref> امام‌خمینی نیز در آثار خود چگونگی ارتباط ثواب و عقاب با عمل را از سنخ عینیت می‌شمارد<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۵۹؛ امام‌خمینی، تنقیح الاصول، ۲۸۲؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۱۳۶، ۳۱۸ و ۴۳۹.</ref> که انسان هرچه در این دنیا انجام می‌دهد به او می‌رسد. ایشان با استناد به بعضی آیات<ref>زلزله، ۷–۸.</ref> خود عمل را به عنوان ثواب و عقاب معرفی می‌کند؛ نه اینکه ثواب با عمل مغایرت داشته باشد. از این جهت عین تمام اعمال و عقاید و [[اخلاق]] در [[قیامت]] منعکس می‌شود.<ref>امام‌خمینی، جهاد اکبر، ۳۲–۳۳؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۴۶۲–۴۶۳؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۴۰.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تجسّم اعمال}} | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۲: | ||
== مکان ثواب و عقاب == | == مکان ثواب و عقاب == | ||
طبق برخی آیات<ref>فرقان، ۳۷؛ حاقه، ۶؛ فصلت، ۱۷؛ بقره، ۵۰.</ref> بعضی از امت‌های گذشته به سبب عناد و اصرار در انکار [[پیامبرانِ(ع)]] خود، علاوه بر عذاب‌های اخروی به عذاب‌های دنیوی نیز گرفتار شده‌اند؛<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۰/۲۲۵–۲۲۶.</ref> اما محل اصلی ثواب و عقاب در آخرت است.<ref>ابراهیم (ع)، ۴۲؛ آل عمران، ۱۴۵.</ref> در بعضی روایات نیز دنیا محل بعضی از عقوبت‌های گناهان شمرده شده که خداوند بندگان را به جهت گناهانی که مرتکب شده‌اند، گرفتار سختی‌ها و مشکلات می‌کند تا [[کفاره]] گناهانشان باشد و اگر تطهیر نشدند، مرگ را بر آنان سخت و دشوار می‌کند.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۴۴۴–۴۴۷.</ref> اندیشمندان اسلامی نیز محل حقیقی ثواب و عقاب را عالم آخرت می‌دانند.<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۳۸۵؛ حلی، الباب الحادی عشر، ۱۵–۱۶.</ref> و عقوبت‌های دنیوی را به سبب کفاره گناهان در دنیا می‌شمارند.<ref>مازندرانی، شرح الکافی، ۱۰/۱۷۵.</ref> | طبق برخی آیات<ref>فرقان، ۳۷؛ حاقه، ۶؛ فصلت، ۱۷؛ بقره، ۵۰.</ref> بعضی از امت‌های گذشته به سبب عناد و اصرار در انکار [[پیامبرانِ(ع)]] خود، علاوه بر عذاب‌های اخروی به عذاب‌های دنیوی نیز گرفتار شده‌اند؛<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۰/۲۲۵–۲۲۶.</ref> اما محل اصلی ثواب و عقاب در آخرت است.<ref>ابراهیم (ع)، ۴۲؛ آل عمران، ۱۴۵.</ref> در بعضی روایات نیز دنیا محل بعضی از عقوبت‌های گناهان شمرده شده که خداوند بندگان را به جهت گناهانی که مرتکب شده‌اند، گرفتار سختی‌ها و مشکلات می‌کند تا [[کفاره]] گناهانشان باشد و اگر تطهیر نشدند، مرگ را بر آنان سخت و دشوار می‌کند.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۴۴۴–۴۴۷.</ref> اندیشمندان اسلامی نیز محل حقیقی ثواب و عقاب را عالم آخرت می‌دانند.<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۳۸۵؛ حلی، الباب الحادی عشر، ۱۵–۱۶.</ref> و عقوبت‌های دنیوی را به سبب کفاره گناهان در دنیا می‌شمارند.<ref>مازندرانی، شرح الکافی، ۱۰/۱۷۵.</ref><br> | ||
امام‌خمینی نقص و قصور و ضعف عالم دنیا را حکمت ظرف تحقق ثواب و عقاب در آخرت می‌داند؛ زیرا در آخرت نعمت‌ها و عذاب‌ها خالص است و به همان صورت به بندگان می‌رسد، به خلاف دنیا که [[عالم تزاحم]] است و با هر نعمتی، نقمتی و رنجی همراه است.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۲۴۵.</ref> ایشان دربارهٔ ادراک ثواب و عقاب و چشیدن آنها در آخرت قائل است قوای ادراکی به گونه‌ای قوی می‌شوند که امور لذیذ یا دردآور را در عرض هم و متمایز از یکدیگر درک می‌کنند.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۲/۳۴۳.</ref> امام‌خمینی قول اهل تناسخ را که معتقدند محل عذاب باید مناسب اعمال باشد و از آنجا که عالم دنیا کدر و ظلمانی است، لازم است به حکم عقل و شرع منکران و گنهکاران در همین دنیا معذب شوند، نقد کرده<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۲۱۶–۲۱۷.</ref> و قائل است که سراسر [[قرآن]] و اخبار حکایت از اهوال آخرت دارد؛ افزون بر اینکه لطیف‌تربودن عالم آخرت مؤکد عذاب و عقاب است، نه آنکه با آن مناسب نباشد؛ بلکه در این عالم عذاب ضعیف است و شدت عذاب ممکن نیست.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۲۱۸–۲۱۹.</ref> | امام‌خمینی نقص و قصور و ضعف عالم دنیا را حکمت ظرف تحقق ثواب و عقاب در آخرت می‌داند؛ زیرا در آخرت نعمت‌ها و عذاب‌ها خالص است و به همان صورت به بندگان می‌رسد، به خلاف دنیا که [[عالم تزاحم]] است و با هر نعمتی، نقمتی و رنجی همراه است.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۲۴۵.</ref> ایشان دربارهٔ ادراک ثواب و عقاب و چشیدن آنها در آخرت قائل است قوای ادراکی به گونه‌ای قوی می‌شوند که امور لذیذ یا دردآور را در عرض هم و متمایز از یکدیگر درک می‌کنند.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۲/۳۴۳.</ref> امام‌خمینی قول اهل تناسخ را که معتقدند محل عذاب باید مناسب اعمال باشد و از آنجا که عالم دنیا کدر و ظلمانی است، لازم است به حکم عقل و شرع منکران و گنهکاران در همین دنیا معذب شوند، نقد کرده<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۲۱۶–۲۱۷.</ref> و قائل است که سراسر [[قرآن]] و اخبار حکایت از اهوال آخرت دارد؛ افزون بر اینکه لطیف‌تربودن عالم آخرت مؤکد عذاب و عقاب است، نه آنکه با آن مناسب نباشد؛ بلکه در این عالم عذاب ضعیف است و شدت عذاب ممکن نیست.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۲۱۸–۲۱۹.</ref> | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۶۱: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
باقر صاحبی، «ثواب و | *باقر صاحبی، [https://books.khomeini.ir/books/10004/8/ «ثواب و عقاب»]، [[دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص۸-۱۸. | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های جلد چهارم دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های جلد چهارم دانشنامه امام‌خمینی]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:کلام]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||