۱۵٬۱۷۰
ویرایش
جز (removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقالههای دارای شناسه using HotCat) |
|||
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مجلس سِنا''' یکی از دو | {{ جعبه اطلاعات سازمان | ||
| عنوان = مجلس سنا | |||
| تصویر = مجلس سنا.jpg | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| سرشناسی =یکی از دو مجلس قانونگذاری ایران بر اساس قانون اساسی [[نهضت مشروطه|مشروطه]] | |||
| نامهای دیگر = | |||
| تأسیس = ۱۲۸۵ش | |||
| بنیانگذار = | |||
| وابسته به = | |||
| رویکرد = | |||
| نوع فعالیت = | |||
| گستره فعالیت = | |||
| اهداف = قانونگذاری ایران بر اساس قانون اساسی مشروطه | |||
| فعالیتها = | |||
| وظایف = اختیار پیشنهاد انحلال مجلس شورای ملی در شرایط خاص و تصویب انحلال جداگانه دولت و شاه؛ بر اساس اصل ۳۳ حق تحقیق و تفحص در هر امری از امور مملکت؛ بر اساس اصول ۶۵ و ۶۷ حق مؤاخذه، محاکمه و عزل وزرا یا هیئت وزرا | |||
| مکان = تهران | |||
| دبیرکل = | |||
| رئیس = | |||
| جانشین = | |||
| ساختار = | |||
| وضعیت = غیرفعال | |||
| انحلال = ۱۳۵۷ | |||
| فعالیت به زبان= | |||
| مراکز وابسته = | |||
| شعار = | |||
| جوایز = | |||
| منابع مالی = | |||
| آثار = | |||
| مرتبط = | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
'''مجلس سِنا''' یکی از دو مجلس قانونگذاری ایران بر اساس [[قانون اساسی مشروطه]]. | |||
مجلس سنا نهادی متشکل از بزرگان و اعیان است که آنان را سناتور مینامند. در برخی کشورها، افراد با لحاظ نسب و نژاد و نیز صاحبان مشاغل و مسئولیتهای ویژه، عضو سنا میشوند. پس از شهریور ۱۳۲۰ و تبعید [[رضا پهلوی|رضاشاه]]، زمزمه تشکیل سنا در ایران آغاز شد. | |||
نظامنامه انتخابات مجلس سنا را [[مجلس شورای ملی]] در ۱۴/۲/۱۳۲۸ تصویب کرد و سپس به تأیید [[محمدرضا پهلوی]] رسید. نخستین دوره انتخابات مجلس سنا در ۶/۶/۱۳۲۸ برگزار شد. مجلس سنا در هفت دوره تشکیل شد و دوره هفتم با سقوط رژیم در بهمن ۱۳۵۷ منحل شد. | |||
[[امامخمینی]] با اصل مجلس سنا مخالف بود و آن را قلابی، غیر مردمی و غیر ملی معرفی میکرد. ایشان پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] نیز از مجلس سنا بهشدت [[انتقاد]] میکرد. از نظر ایشان چنین مجلسی در [[جمهوری اسلامی]] جایی ندارد و نظام اسلامی، مجلس شورا با نمایندگانی از میان خود [[مردم]] تشکیل خواهد داد. | |||
==تعریف== | ==تعریف== | ||
ازجمله نهادهای موجود در برخی نظامهای سیاسی، مجلس (پارلمان) است که به وضع قوانین مورد نیاز شهروندان و مدیران جامعه میپردازد.<ref>قاضی، بایستههای حقوق اساسی، ص۱۹۹.</ref> در کشورهایی که از دو مجلس قانونگذاری استفاده میکنند، مجلس سنا نهادی است که اعضای آن را بزرگان و اعیان تشکیل میدهند و آنان را سناتور مینامند.<ref>دهخدا، فرهنگ لغت دهخدا، ۸/۱۲۱۴۱؛ جعفری، ترمینولوژی حقوق، ۳۶۳.</ref> مجلس سنا را به اعتبار حضور اشراف، سالخوردگان یا خبرگان، مجلس اشراف، اعیان، عالی و شیوخ نیز نامیدهاند. مجلس دیگر را که از اقشار مختلف جامعه و با رأی [[مردم]] شکل میگیرد، مجلس رعایا، سافل یا وکلا مینامند.<ref>فروغی، حقوق اساسی (یعنی) آداب مشروطیت دول (اولین کتاب حقوق اساسی در ایران)، ص۴۴؛ الموتی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷ (روزشمار زندگی نخستوزیران ایران) ۴/۳۸۰.</ref> برای وضع، اصلاح یا تغییر قانون اساسی که مبنای تصمیمگیری نمایندگان دو مجلس است، «مجلس مؤسسان» شکل میگیرد که به گونهای برگزیده مردم است <ref>جعفری، ترمنولوژی حقوق، ۶۱۹.</ref> و در برخی سخنان [[ | ازجمله نهادهای موجود در برخی نظامهای سیاسی، مجلس (پارلمان) است که به وضع قوانین مورد نیاز شهروندان و مدیران جامعه میپردازد.<ref>قاضی، بایستههای حقوق اساسی، ص۱۹۹.</ref> در کشورهایی که از دو مجلس قانونگذاری استفاده میکنند، مجلس سنا نهادی است که اعضای آن را بزرگان و اعیان تشکیل میدهند و آنان را سناتور مینامند.<ref>دهخدا، فرهنگ لغت دهخدا، ۸/۱۲۱۴۱؛ جعفری، ترمینولوژی حقوق، ۳۶۳.</ref> مجلس سنا را به اعتبار حضور اشراف، سالخوردگان یا خبرگان، مجلس اشراف، اعیان، عالی و شیوخ نیز نامیدهاند. مجلس دیگر را که از اقشار مختلف جامعه و با رأی [[مردم]] شکل میگیرد، مجلس رعایا، سافل یا وکلا مینامند.<ref>فروغی، حقوق اساسی (یعنی) آداب مشروطیت دول (اولین کتاب حقوق اساسی در ایران)، ص۴۴؛ الموتی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷ (روزشمار زندگی نخستوزیران ایران) ۴/۳۸۰.</ref> برای وضع، اصلاح یا تغییر قانون اساسی که مبنای تصمیمگیری نمایندگان دو مجلس است، «مجلس مؤسسان» شکل میگیرد که به گونهای برگزیده مردم است <ref>جعفری، ترمنولوژی حقوق، ۶۱۹.</ref> و در برخی سخنان [[امام خمینی]]، از آن تعبیر به «مجلس سنا» شدهاست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۷، ۱۹ و ۹/۵۵، ۵۸، ۶۷، ۹۱، ۱۰۳.</ref> {{ببینید|مجلس شورای ملی}} | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
سابقه حکومت دومجلسی (عالی، سافل) به «دولت ـ شهر»های یونان باستان بازمیگردد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ۲/۲۸۱ ـ ۲۸۴.</ref> در [[انگلستان]] قرن چهارم میلادی نیز، اشراف و نجبا به جهت امتیازی که برای خود قائل بودند، حاضر به همنشینی یا همفکری با مردم نبودند؛ از اینرو مجلس لردان یا اعیان تشکیل شد.<ref>مدنی، حقوق اساسی، ۲۱۲.</ref> در برخی کشورها، افراد با لحاظ نسب و نژاد و در تعدادی دیگر، صاحبان مشاغل و مسئولیتهای ویژه، در سنا عضویت پیدا میکنند. به انتخاب شاه یا انتخاب از طریق رأی مستقیم یا غیر مستقیم مردم و در برخی کشورها (مانند [[ایران]] در زمان [[محمدرضا پهلوی]])، ترکیبی از هر دو، از گونههای مختلف انتخاب سناتورهاست. این تفاوتها باعث شدهاست که مجلس سنا را در کشورهایی مانند نظام سلطنتی انگلیس، عمدتاً حافظ منافع اشراف و قدرتمندان، در [[ایالات متحده امریکا]] که متشکل از نمایندگان برابر از هر ایالت است، تعدیلکننده منافع ایالات<ref>آل شوئل، تاریخ ایالات متحده آمریکا، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۳۹ و ۱۰۴.</ref> و در [[فرانسه]] که اختیارات یکسان با مجلس ملی در امر قانونگذاری دارد، حافظ منافع ملت بدانند.<ref>داربیشر، تحولات سیاسی در فرانسه، ۱۰ ـ ۴۰؛ رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ۵۱.</ref> | سابقه حکومت دومجلسی (عالی، سافل) به «دولت ـ شهر»های یونان باستان بازمیگردد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ۲/۲۸۱ ـ ۲۸۴.</ref> در [[انگلستان]] قرن چهارم میلادی نیز، اشراف و نجبا به جهت امتیازی که برای خود قائل بودند، حاضر به همنشینی یا همفکری با مردم نبودند؛ از اینرو مجلس لردان یا اعیان تشکیل شد.<ref>مدنی، حقوق اساسی، ۲۱۲.</ref> در برخی کشورها، افراد با لحاظ نسب و نژاد و در تعدادی دیگر، صاحبان مشاغل و مسئولیتهای ویژه، در سنا عضویت پیدا میکنند. به انتخاب شاه یا انتخاب از طریق رأی مستقیم یا غیر مستقیم مردم و در برخی کشورها (مانند [[ایران]] در زمان [[محمدرضا پهلوی]])، ترکیبی از هر دو، از گونههای مختلف انتخاب سناتورهاست. این تفاوتها باعث شدهاست که مجلس سنا را در کشورهایی مانند نظام سلطنتی انگلیس، عمدتاً حافظ منافع اشراف و قدرتمندان، در [[ایالات متحده امریکا]] که متشکل از نمایندگان برابر از هر ایالت است، تعدیلکننده منافع ایالات<ref>آل شوئل، تاریخ ایالات متحده آمریکا، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۳۹ و ۱۰۴.</ref> و در [[فرانسه]] که اختیارات یکسان با مجلس ملی در امر قانونگذاری دارد، حافظ منافع ملت بدانند.<ref>داربیشر، تحولات سیاسی در فرانسه، ۱۰ ـ ۴۰؛ رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ۵۱.</ref> | ||
خط ۲۱: | خط ۶۰: | ||
پیش از مسافرت [[محمدرضا پهلوی]] به [[لندن]] (۱۳۲۷)، عناصر طرفدار [[انگلیس]] با تشکیل مجلس سنا موافق نبودند، اما پس از بازگشت وی و موفقیت در کسب حمایت دولت انگلیس، آنان دست از کارشکنی برداشتند و راه برای افتتاح مجلس سنا گشوده شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۶۱؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۴۶۸ ـ ۴۷۱.</ref> انگلیس و [[امریکا]] که منافع خود را در بقای پهلوی بر تخت سلطنت میدانستند، از این طرح حمایت کردند؛ زیرا تشکیل مجلس سنا باعث افزایش قدرت شاه در برابر دولت و مجلس ـ که [[ملیکردن صنعت نفت]] را دنبال میکردند ـ میشد.<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۲۳۰؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۵۱۹-۵۲۱.</ref> | پیش از مسافرت [[محمدرضا پهلوی]] به [[لندن]] (۱۳۲۷)، عناصر طرفدار [[انگلیس]] با تشکیل مجلس سنا موافق نبودند، اما پس از بازگشت وی و موفقیت در کسب حمایت دولت انگلیس، آنان دست از کارشکنی برداشتند و راه برای افتتاح مجلس سنا گشوده شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۶۱؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۴۶۸ ـ ۴۷۱.</ref> انگلیس و [[امریکا]] که منافع خود را در بقای پهلوی بر تخت سلطنت میدانستند، از این طرح حمایت کردند؛ زیرا تشکیل مجلس سنا باعث افزایش قدرت شاه در برابر دولت و مجلس ـ که [[ملیکردن صنعت نفت]] را دنبال میکردند ـ میشد.<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۲۳۰؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۵۱۹-۵۲۱.</ref> | ||
مجلس سنا در هفت دوره تشکیل شد: | مجلس سنا در هفت دوره تشکیل شد: | ||
*نخستین دوره آن در بیستم بهمن ۱۳۲۸ همزمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی گشایش یافت <ref>فرهنگ قهرمانی، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری و نمایندگان مجلس سنا در هفت دوره تقنینیه از ۲۵۰۸ تا ۲۵۳۶ شاهنشاهی، ۲۱۰ و ۳۳۳.</ref> و دوره هفتم با [[سقوط رژیم پهلوی]] در [[۲۳ بهمن ۱۳۵۷ش]] منحل شد.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۳۶ ـ ۴۳۷.</ref> در این دورهها، [[سیدحسن تقیزاده]]، [[ابراهیم حکیمی]]، [[سیدمحسن صدر]]، [[جعفر شریفامامی]]<ref>مقاله جعفر، شریفامامی.</ref> و [[سیدمحمد سجادی]]، ریاست سناتورها را بر عهده داشتند.<ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه تاریخ حوادث و رجال عصر پهلوی، ۲/۶۳، ۵۱۱ و ۵۴۷.</ref> مهمترین تصمیمات دوره اول مجلس سنا (۱۳۲۸ ـ ۱۳۳۲) به ریاست تقیزاده مربوط به مقاومت در برابر طرح دولت، درباره ملیشدن صنعت نفت بود.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی، ۱/۴۶۵ و ۴۷۵.</ref> که سرانجام در ۲۹/۱۲/۱۳۲۹ به تصویب سنا رسید.<ref>اسناد نفت، ۶۸ و ۶۹.</ref> همچنین مخالفت با انتخاب مجدد [[محمد مصدق]] به نخستوزیری و سیاست وی در زمینه نفت، منجر به تعطیلشدن مجلس سنا در سال ۱۳۳۱ شد.<ref>ترکمان، تهران در آتش (کابینه قوام و حوادث سی ام تیر)، ۵۱ ـ ۵۷؛ رنجبر، ۱۶۶.</ref> | *نخستین دوره آن در بیستم بهمن ۱۳۲۸ همزمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی گشایش یافت <ref>فرهنگ قهرمانی، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری و نمایندگان مجلس سنا در هفت دوره تقنینیه از ۲۵۰۸ تا ۲۵۳۶ شاهنشاهی، ۲۱۰ و ۳۳۳.</ref> و دوره هفتم با [[سقوط رژیم پهلوی]] در [[۲۳ بهمن ۱۳۵۷ش]] منحل شد.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۳۶ ـ ۴۳۷.</ref> در این دورهها، [[سیدحسن تقیزاده]]، [[ابراهیم حکیمی]]، [[سیدمحسن صدر]]، [[جعفر شریفامامی]]<ref>مقاله جعفر، شریفامامی.</ref> و [[سیدمحمد سجادی]]، ریاست سناتورها را بر عهده داشتند.<ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه تاریخ حوادث و رجال عصر پهلوی، ۲/۶۳، ۵۱۱ و ۵۴۷.</ref> مهمترین تصمیمات دوره اول مجلس سنا (۱۳۲۸ ـ ۱۳۳۲) به ریاست تقیزاده مربوط به مقاومت در برابر طرح دولت، درباره ملیشدن صنعت نفت بود.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی، ۱/۴۶۵ و ۴۷۵.</ref> که سرانجام در ۲۹/۱۲/۱۳۲۹ به تصویب سنا رسید.<ref>اسناد نفت، ۶۸ و ۶۹.</ref> همچنین مخالفت با انتخاب مجدد [[محمد مصدق]] به نخستوزیری و سیاست وی در زمینه نفت، منجر به تعطیلشدن مجلس سنا در سال ۱۳۳۱ شد.<ref>ترکمان، تهران در آتش (کابینه قوام و حوادث سی ام تیر)، ۵۱ ـ ۵۷؛ رنجبر، ۱۶۶.</ref>{{ببینی|ملیشدن صنعت نفت}} | ||
{{ | |||
*دوره دوم مجلس سنا پس از [[کودتای ۱۳۳۲]] برگزار شد که انعقاد [[قرارداد کنسرسیوم بینالمللی نفت]] در ۷/۸/۱۳۳۳ از اقدامات این دوره بود (اسفند ۱۳۳۲ ـ ۱۳۳۸).<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیای)، ۱۶۸ ـ ۱۷۰.</ref> | *دوره دوم مجلس سنا پس از [[کودتای ۱۳۳۲]] برگزار شد که انعقاد [[قرارداد کنسرسیوم بینالمللی نفت]] در ۷/۸/۱۳۳۳ از اقدامات این دوره بود (اسفند ۱۳۳۲ ـ ۱۳۳۸).<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیای)، ۱۶۸ ـ ۱۷۰.</ref> | ||
*دوره سوم مجلس سنا (۱۳۳۹ ـ ۱۳۴۰) با به قدرترسیدن [[علی امینی]] و به فرمان محمدرضا پهلوی منحل شد. مهمترین شرط امینی برای پذیرش نخستوزیری و اجرای اصلاحات در کشور، انحلال دو مجلس بود و او در مدت دو سال تعطیلی مجلس، بیشترین سود را برد.<ref>ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، ۲۲۱.</ref> | *دوره سوم مجلس سنا (۱۳۳۹ ـ ۱۳۴۰) با به قدرترسیدن [[علی امینی]] و به فرمان محمدرضا پهلوی منحل شد. مهمترین شرط امینی برای پذیرش نخستوزیری و اجرای اصلاحات در کشور، انحلال دو مجلس بود و او در مدت دو سال تعطیلی مجلس، بیشترین سود را برد.<ref>ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، ۲۲۱.</ref> {{ببینید|علی امینی}} | ||
{{ | |||
{{ | *در دوره چهارم (مهر ۱۳۴۲ ـ ۱۳۴۶) به ریاست [[شریفامامی]]، لایحه مصونیت قضایی کارکنان و [[مستشاران امریکایی]] به تصویب دو مجلس رسید که با موضعگیری شدید [[امامخمینی]] روبهرو شد. ایشان این اقدام نمایندگان را خیانت دانست و آنان را از وکالت ملت عزل کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۳.</ref> اعتراض و تقبیح لایحه، موجب بازداشت و [[تبعید امامخمینی به ترکیه]] شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۷۲ و ۱۸۳.</ref> {{ببینید| کاپیتولاسیون | تبعید امامخمینی}} | ||
*اعلام [[استقلال بحرین از ایران]] در آغازین روزهای ۱۳۴۹ در دوره پنجم سنا تصویب شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ۲۰۰ ـ ۲۰۱.</ref> | *اعلام [[استقلال بحرین از ایران]] در آغازین روزهای ۱۳۴۹ در دوره پنجم سنا تصویب شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ۲۰۰ ـ ۲۰۱.</ref> | ||
*تغییر تاریخ هجری شمسی به شاهنشاهی نیز از مصوبات ۲۴/۱۲/۱۳۵۴ و دوره هفتم دو مجلس شورای ملی و سنا بود.<ref>مجموعه قوانین ۱۳۵۴، ۳ و ۴؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۵/۱۲/۱۳۵۴، ۵.</ref> امامخمینی به تصویب تغییر تاریخ در مجلس شورای ملی و سنا اعتراض کرد <ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۷۱ و ۴۴۹.</ref> و آن را جنایت بزرگ و جسارت به [[پبامبر اسلام(ص)|رسول گرامی اسلام(ص)]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۶.</ref> دانست. | *تغییر تاریخ هجری شمسی به شاهنشاهی نیز از مصوبات ۲۴/۱۲/۱۳۵۴ و دوره هفتم دو مجلس شورای ملی و سنا بود.<ref>مجموعه قوانین ۱۳۵۴، ۳ و ۴؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۵/۱۲/۱۳۵۴، ۵.</ref> امامخمینی به تصویب تغییر تاریخ در مجلس شورای ملی و سنا اعتراض کرد <ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۷۱ و ۴۴۹.</ref> و آن را جنایت بزرگ و جسارت به [[پبامبر اسلام(ص)|رسول گرامی اسلام(ص)]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۶.</ref> دانست. {{ببینید|تغییر تاریخ هجری}} | ||
{{ببینید|تغییر تاریخ هجری}} | |||
وجود تقلب و اعمال نفوذ در انتخاب نمایندگان مسئلهای بود که سناتورها نیز بدان اذعان داشتند<ref>تقیزاده، زندگی طوفانی، خاطرات سیدحسن تقیزاده، ۲۹۲؛ شریفامامی، خاطرات جعفر شریفامامی، ۱۶۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۸۶.</ref> [[فراماسون|فراماسونها]] که جاسوسان سنتی قدرتهای بزرگ در ایران به شمار میآمدند، در دستگاههای کشور، ازجمله مجلس سنا حضور گسترده و فعال داشتند<ref>میرمبینی، تشکیلات فراماسونری در ایران، ۲۴۳ ـ ۲۵۳؛ عاقلی، نخستوزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۶۹.</ref> بیشتر اعضای سنا و رؤسای آن<ref>طباطبایی، نفوذ فراماسونری در مدیریت نهادهای فرهنگی ایران، ۱۰۶ ـ ۱۱۶.</ref> ازجمله شریفامامی، رئیس چندین دوره مجلس سنا و نفر اول لژ فراماسونری ازجمله فراماسونهای داخل کشور بودند.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۳۶۹ ـ ۳۷۲؛ عاقلی، نخستوزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۷۰.</ref> محمدرضا پهلوی نیز که خود عضو لژ پهلوی بود و بعدها به همایونی تغییر نام داد، همسو با کارگزاران فراماسون خود نقشآفرینی میکرد.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۱۰۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۱۵۹.</ref> | وجود تقلب و اعمال نفوذ در انتخاب نمایندگان مسئلهای بود که سناتورها نیز بدان اذعان داشتند<ref>تقیزاده، زندگی طوفانی، خاطرات سیدحسن تقیزاده، ۲۹۲؛ شریفامامی، خاطرات جعفر شریفامامی، ۱۶۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۸۶.</ref> [[فراماسون|فراماسونها]] که جاسوسان سنتی قدرتهای بزرگ در ایران به شمار میآمدند، در دستگاههای کشور، ازجمله مجلس سنا حضور گسترده و فعال داشتند<ref>میرمبینی، تشکیلات فراماسونری در ایران، ۲۴۳ ـ ۲۵۳؛ عاقلی، نخستوزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۶۹.</ref> بیشتر اعضای سنا و رؤسای آن<ref>طباطبایی، نفوذ فراماسونری در مدیریت نهادهای فرهنگی ایران، ۱۰۶ ـ ۱۱۶.</ref> ازجمله شریفامامی، رئیس چندین دوره مجلس سنا و نفر اول لژ فراماسونری ازجمله فراماسونهای داخل کشور بودند.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۳۶۹ ـ ۳۷۲؛ عاقلی، نخستوزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۷۰.</ref> محمدرضا پهلوی نیز که خود عضو لژ پهلوی بود و بعدها به همایونی تغییر نام داد، همسو با کارگزاران فراماسون خود نقشآفرینی میکرد.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۱۰۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۱۵۹.</ref> | ||
خط ۴۹: | خط ۸۰: | ||
==فرجام مجلس سنا== | ==فرجام مجلس سنا== | ||
در تابستان ۱۳۵۷ که امواج روزافزون راهپیماییها در سراسر کشور، اعتراض به محمدرضا پهلوی را به گوش جهانیان رساند و در شهرهای مختلف، عزاداران بیدفاع را به گلوله میبستند، سناتورها برقراری حکومتنظامی در تهران و دوازده شهر دیگر را تصویب کردند<ref>(اطلاعات، روزنامه، ۲۲/۵/۱۳۵۷، ۴.</ref> و سپس برای بررسی اوضاع و اصلاح امور، کمیتهای تشکیل دادند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۲۳.</ref> زمستان ۱۳۵۷ که شیرازه امور از دست رژیم خارج شده بود.<ref>مقالههای اعتصاب؛ اعتصاب کارکنان صنعت نفت؛ تاسوعا و عاشورا.</ref> محمدرضا پهلوی سعی کرد با نخستوزیری [[شاپور بختیار]]، نارضایتی عمومی را منحرف کند و زمان را به عقب براند. امامخمینی که موقعیت پهلوی را بهخوبی درک میکرد، در ۲۲ دی در پیامی، تشکیل [[شورای انقلاب اسلامی]] را به اطلاع مردم ایران و کشورهای خارجی رساند و یادآوری کرد از آنجاکه محمدرضا پهلوی و دو مجلس غیر قانونیاند، دولت برآمده از آنها نیز غیر قانونی و غاصب است و هر گونه همکاری با آن، شرعاً حرام و طبق قانون، جرم است.<ref>مقاله شورای انقلاب اسلامی.</ref> ایشان پیشتر یکی از شرایط عضویت در شورای انقلاب را نداشتن سابقه نمایندگی در سنا قید کرده بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۵۱.</ref> با این حال، وکلای مجلس سنا، در ۲۵ دی به دولت بختیار رأی اعتماد دادند و تصمیم گرفتند تا زمانی که دولت وی در رأس کار است، به فعالیت ادامه دهند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۲۷-۴۲۹.</ref> | در تابستان ۱۳۵۷ که امواج روزافزون راهپیماییها در سراسر کشور، اعتراض به محمدرضا پهلوی را به گوش جهانیان رساند و در شهرهای مختلف، عزاداران بیدفاع را به گلوله میبستند، سناتورها برقراری حکومتنظامی در تهران و دوازده شهر دیگر را تصویب کردند<ref>(اطلاعات، روزنامه، ۲۲/۵/۱۳۵۷، ۴.</ref> و سپس برای بررسی اوضاع و اصلاح امور، کمیتهای تشکیل دادند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۲۳.</ref> زمستان ۱۳۵۷ که شیرازه امور از دست رژیم خارج شده بود.<ref>مقالههای اعتصاب؛ اعتصاب کارکنان صنعت نفت؛ تاسوعا و عاشورا.</ref> محمدرضا پهلوی سعی کرد با نخستوزیری [[شاپور بختیار]]، نارضایتی عمومی را منحرف کند و زمان را به عقب براند. امامخمینی که موقعیت پهلوی را بهخوبی درک میکرد، در ۲۲ دی در پیامی، تشکیل [[شورای انقلاب اسلامی]] را به اطلاع مردم ایران و کشورهای خارجی رساند و یادآوری کرد از آنجاکه محمدرضا پهلوی و دو مجلس غیر قانونیاند، دولت برآمده از آنها نیز غیر قانونی و غاصب است و هر گونه همکاری با آن، شرعاً حرام و طبق قانون، جرم است.<ref>مقاله شورای انقلاب اسلامی.</ref> ایشان پیشتر یکی از شرایط عضویت در شورای انقلاب را نداشتن سابقه نمایندگی در سنا قید کرده بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۵۱.</ref> با این حال، وکلای مجلس سنا، در ۲۵ دی به دولت بختیار رأی اعتماد دادند و تصمیم گرفتند تا زمانی که دولت وی در رأس کار است، به فعالیت ادامه دهند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۲۷-۴۲۹.</ref> | ||
امامخمینی در ۲۵ و سیام دی به وکلای دو مجلس اخطار کرد که از برگزاری جلسات خودداری کنند و در صورت تخلف، ملت، آنان را مؤاخذه خواهد کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۴۷۸ و ۵۰۲.</ref> پس از [[خروج اجباری محمدرضا پهلوی]]،<ref>مقاله فرار شاه.</ref> ارکان رژیم یکی پس از دیگری سقوط کرد. نمایندگیهای رژیم پهلوی در امریکا، از دستورهای [[اشرف پهلوی]] و [[اردشیر زاهدی]] سر باز زدند و نمایندگان امامخمینی، [[سفارت]] و [[کنسولگریهای ایران در امریکا]] را اداره میکردند. دولت امریکا پنهانی به مذاکره با نماینده امامخمینی نشسته بود و رئیس شورای سلطنت برای احترام به افکار عمومی و با توجه به فتوای امامخمینی، شورای سلطنت را غیر قانونی دانست و استعفا کرد.<ref>کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، ۲/۱۰۸۰، ۱۰۸۳، ۱۰۸۵ ـ ۱۰۸۶ و ۱۰۹۰؛ مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانیهای امامخمینی، ۲/۶۰۰؛ نجاتی، تاریخ سیاسی بیست و پنجساله ایران، ۲/۲۷۵، ۲۹۶ و ۳۰۰؛ یزدی، آخرین تلاشها در آخرین روزها، ۳۱۲ ـ ۳۱۳؛ اطلاعات، روزنامه، ۳/۱۱/۱۳۵۷، ۸؛ ذاکری، سالشمار زندگانی امامخمینی قدس سره، ۶۶۶ ـ ۶۶۷.</ref> در چنین شرایطی مجلس سنا، همچنان در پی تصویب لوایح بختیار برای انحلال [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) و بازرسی شاهنشاهی بود. سناتورها در ۲۱ بهمن نیز طرح محاکمه نخستوزیران و وزرای پانزده سال گذشته را در دستور کار قرار دادند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۳۵.</ref> سرانجام یک روز پس از تصرف هر دو مجلس به دست مردم سناتورهای مجلس سنا دستهجمعی استعفا کردند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۳۵-۴۳۷.</ref> برخی سناتورها مانند شریفامامی (رئیس مجلس سنا) از ماهها پیش گریخته بودند و برخی دیگر مانند [[محمدعلی علامه وحیدی کرمانشاهی]] و [[جمشید اعلم]] در [[دادگاههای انقلاب]]، به زندان یا [[اعدام]] محکوم شدند. بعضی از سناتورها هم مانند [[سیدمحمود حسابی]] و [[سیدمحمدرضا جلالی نایینی]] به فعالیتهای علمی خود ادامه دادند.<ref>الموتی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷ (روزشمار زندگی نخستوزیران ایران)، ۴/۳۷۱.</ref> | امامخمینی در ۲۵ و سیام دی به وکلای دو مجلس اخطار کرد که از برگزاری جلسات خودداری کنند و در صورت تخلف، ملت، آنان را مؤاخذه خواهد کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۴۷۸ و ۵۰۲.</ref> پس از [[خروج اجباری محمدرضا پهلوی]]،<ref>مقاله فرار شاه.</ref> ارکان رژیم یکی پس از دیگری سقوط کرد. نمایندگیهای رژیم پهلوی در امریکا، از دستورهای [[اشرف پهلوی]] و [[اردشیر زاهدی]] سر باز زدند و نمایندگان امامخمینی، [[سفارت]] و [[کنسولگریهای ایران در امریکا]] را اداره میکردند. دولت امریکا پنهانی به مذاکره با نماینده امامخمینی نشسته بود و رئیس شورای سلطنت برای احترام به افکار عمومی و با توجه به فتوای امامخمینی، شورای سلطنت را غیر قانونی دانست و استعفا کرد.<ref>کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، ۲/۱۰۸۰، ۱۰۸۳، ۱۰۸۵ ـ ۱۰۸۶ و ۱۰۹۰؛ مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانیهای امامخمینی، ۲/۶۰۰؛ نجاتی، تاریخ سیاسی بیست و پنجساله ایران، ۲/۲۷۵، ۲۹۶ و ۳۰۰؛ یزدی، آخرین تلاشها در آخرین روزها، ۳۱۲ ـ ۳۱۳؛ اطلاعات، روزنامه، ۳/۱۱/۱۳۵۷، ۸؛ ذاکری، سالشمار زندگانی امامخمینی قدس سره، ۶۶۶ ـ ۶۶۷.</ref> در چنین شرایطی مجلس سنا، همچنان در پی تصویب لوایح بختیار برای انحلال [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) و بازرسی شاهنشاهی بود. سناتورها در ۲۱ بهمن نیز طرح محاکمه نخستوزیران و وزرای پانزده سال گذشته را در دستور کار قرار دادند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۳۵.</ref> سرانجام یک روز پس از تصرف هر دو مجلس به دست مردم سناتورهای مجلس سنا دستهجمعی استعفا کردند.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاجعزالممالک اردلان)، ۴۳۵-۴۳۷.</ref> برخی سناتورها مانند شریفامامی (رئیس مجلس سنا) از ماهها پیش گریخته بودند و برخی دیگر مانند [[محمدعلی علامه وحیدی کرمانشاهی]] و [[جمشید اعلم]] در [[دادگاههای انقلاب]]، به زندان یا [[اعدام]] محکوم شدند. بعضی از سناتورها هم مانند [[سیدمحمود حسابی]] و [[سیدمحمدرضا جلالی نایینی]] به فعالیتهای علمی خود ادامه دادند.<ref>الموتی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷ (روزشمار زندگی نخستوزیران ایران)، ۴/۳۷۱.</ref> {{ببینید|شورای سلطنت}} | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
خط ۹۳: | خط ۱۲۳: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
*محمدحسن عباسی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/63/ مجلس سنا]، [[دانشنامه امامخمینی]]، ج۹، ص۶۳-۶۹. | *محمدحسن عباسی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/63/ مجلس سنا]، [[دانشنامه امامخمینی]]، ج۹، ص۶۳-۶۹. | ||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای تأییدشده]] | ||
[[رده:مقالههای جلد نهم دانشنامه]] | [[رده:مقالههای جلد نهم دانشنامه امامخمینی]] | ||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده:مقالههای دارای جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقالههای دارای تصویر]] | |||
[[رده:سازمانهای دولتی رژیم پهلوی]] | |||
[[رده:مقالههای دارای شناسه]] |