۲۱٬۳۲۴
ویرایش
←زمینه‌ها و عوامل مؤثر در روند انقلاب اسلامی
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
از سوی دیگر، امام‌خمینی با [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] که حذف قید شرط ذکورت در انتخاب‌شونده و نیز قید اسلام را از شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان و به جای سوگند به [[قرآن]]، سوگند به کتاب آسمانی را در برنامه داشت، جسارت به کتاب خدا معرفی کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۸۰ و ۹۱.</ref> و مردم را برای دفاع از اسلام و مسلمانان فرا خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۹۹–۲۰۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} همچنین اعتراض به همه‌پرسی برای تأیید [[انقلاب سفید]] و [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] که جمع زیادی از مردم کشته شدند، مبدأ انقلاب اسلامی شد و پایگاه اجتماعی [[رژیم پهلوی]] را لرزاند و اسطوره قدرت ستم‌شاهی را در هم شکست و راه قیام را برای نسل‌های آینده گشود.{{ببینید|متن=ببینید|پانزده خرداد}} [[تبعید امام‌خمینی]] از ایران به [[ترکیه]] و [[عراق]] در سال ۱۳۴۳ به دلیل اعتراض به تصویب لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی در ایران از حوادث مهم نهضت امام‌خمینی بود.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۵۲۴.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون| دستگیری امام‌خمینی| تبعید امام‌خمینی}} | از سوی دیگر، امام‌خمینی با [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] که حذف قید شرط ذکورت در انتخاب‌شونده و نیز قید اسلام را از شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان و به جای سوگند به [[قرآن]]، سوگند به کتاب آسمانی را در برنامه داشت، جسارت به کتاب خدا معرفی کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۸۰ و ۹۱.</ref> و مردم را برای دفاع از اسلام و مسلمانان فرا خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۹۹–۲۰۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} همچنین اعتراض به همه‌پرسی برای تأیید [[انقلاب سفید]] و [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] که جمع زیادی از مردم کشته شدند، مبدأ انقلاب اسلامی شد و پایگاه اجتماعی [[رژیم پهلوی]] را لرزاند و اسطوره قدرت ستم‌شاهی را در هم شکست و راه قیام را برای نسل‌های آینده گشود.{{ببینید|متن=ببینید|پانزده خرداد}} [[تبعید امام‌خمینی]] از ایران به [[ترکیه]] و [[عراق]] در سال ۱۳۴۳ به دلیل اعتراض به تصویب لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی در ایران از حوادث مهم نهضت امام‌خمینی بود.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۵۲۴.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون| دستگیری امام‌خمینی| تبعید امام‌خمینی}} | ||
اما مهم‌ترین عامل و در واقع خاستگاه اصلی شکل‌گیری انقلاب اسلامی نوع نگاه امام‌خمینی به اسلام و پیوستگی آن با [[سیاست]] و نگاهی بود که ایشان به جایگاه حکومت در اسلام به صورت عام{{ببینید|متن=ببینید| حکومت اسلامی| فقه حکومتی}} و موضوع [[ولایت فقیه]] به صورت خاص داشت؛ امری که از سال‌ها پیش به عنوان یک مبنای فقهی مورد توجه و اهتمام ایشان بود،{{ببینید|متن=ببینید| الاجتهاد و التقلید| کشف اسرار| ولایت فقیه (کتاب)}} با این حال، امام‌خمینی که در آغاز مبارزه خود قصد اصلاح [[محمدرضا پهلوی]] و بازداشتن وی از برخی [[انحرافات]] و اقدام‌های غیر اسلامی داشت و در نخستین نامه خود به وی نیز با احترام به لزوم اصلاح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی اشاره کرد،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۷۸؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۱–۱۳.</ref> | اما مهم‌ترین عامل و در واقع خاستگاه اصلی شکل‌گیری انقلاب اسلامی نوع نگاه امام‌خمینی به اسلام و پیوستگی آن با [[سیاست]] و نگاهی بود که ایشان به جایگاه حکومت در اسلام به صورت عام{{ببینید|متن=ببینید| حکومت اسلامی| فقه حکومتی}} و موضوع [[ولایت فقیه]] به صورت خاص داشت؛ امری که از سال‌ها پیش به عنوان یک مبنای فقهی مورد توجه و اهتمام ایشان بود،{{ببینید|متن=ببینید| الاجتهاد و التقلید| کشف اسرار| ولایت فقیه (کتاب)}} با این حال، امام‌خمینی که در آغاز مبارزه خود قصد اصلاح [[محمدرضا پهلوی]] و بازداشتن وی از برخی [[انحرافات]] و اقدام‌های غیر اسلامی داشت و در نخستین نامه خود به وی نیز با احترام به لزوم اصلاح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی اشاره کرد،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۷۸؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۱–۱۳.</ref> خاطرنشان کرده است که در آغاز اگر پهلوی روی خوشی به این خواسته‌ها که محدود نیز بودند، نشان می‌داد، انقلاب صورت نمی‌گرفت و افراد نیز سست می‌شدند؛ یا اگر [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|کشتار پانزده خرداد]] یا [[هفده شهریور]] صورت نمی‌گرفت یا پهلوی می‌پذیرفت که به قانون اساسی عمل کند، شاید مسائل بعدی روی نمی‌داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۹۷–۱۹۸.</ref> | ||
در عرصه عمل و اقدام، افزون بر [[روحانیت]] که با استفاده از شبکه عظیم [[مساجد]] و حمایت بازاریان با [[رژیم پهلوی]] مبارزه می‌کرد،<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۶۵–۷۱.</ref> [[دانشجویان]] نیز در مبارزه با این رژیم نقش فعالی بر عهده داشتند و به‌ویژه در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های آنان گسترده‌تر شد.<ref>جلیلیان و عزیزی، جنبش دانشجویی و انقلاب اسلامی، ۱/۳۳۱–۳۴۸.</ref> احزاب و گروه‌های مذهبی و ملی و گروه‌های سیاسی غیر مذهبی نیز با رژیم پهلوی وارد مبارزه سیاسی و گاه نظامی شدند. هیئت‌های مؤتلفه<ref>خمینی، تحلیلی بر حوادث انقلاب اسلامی و زندگی امام‌خمینی، ۳۶–۳۷.</ref> [[نهضت آزادی ایران]]، [[جبهه ملی]]، [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]]، [[حزب توده]]<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۷۵–۸۱.</ref> و چندین گروه اسلامی که بعدها به نام مجاهدین انقلاب اسلامی خوانده شدند. {{ببینید|متن=ببینید|مجاهدین انقلاب اسلامی}} از آن جمله بودند. سخنرانی‌ها و [[تدریس امام‌خمینی]] در [[نجف]] دربارهٔ ولایت فقیه، تدریس و تألیف کتابی به همین نام به قلم ایشان و دفاع از حق فقهای شایسته برای حکومت{{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه (کتاب)}} تحولی فکری در روند انقلاب بود. اندیشه تشکیل حکومت اسلامی بر اساس ولایت فقیه به عنوان اصلی‌ترین اهداف نهضت مطرح شد. {{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه}} | در عرصه عمل و اقدام، افزون بر [[روحانیت]] که با استفاده از شبکه عظیم [[مساجد]] و حمایت بازاریان با [[رژیم پهلوی]] مبارزه می‌کرد،<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۶۵–۷۱.</ref> [[دانشجویان]] نیز در مبارزه با این رژیم نقش فعالی بر عهده داشتند و به‌ویژه در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های آنان گسترده‌تر شد.<ref>جلیلیان و عزیزی، جنبش دانشجویی و انقلاب اسلامی، ۱/۳۳۱–۳۴۸.</ref> احزاب و گروه‌های مذهبی و ملی و گروه‌های سیاسی غیر مذهبی نیز با رژیم پهلوی وارد مبارزه سیاسی و گاه نظامی شدند. هیئت‌های مؤتلفه<ref>خمینی، تحلیلی بر حوادث انقلاب اسلامی و زندگی امام‌خمینی، ۳۶–۳۷.</ref> [[نهضت آزادی ایران]]، [[جبهه ملی]]، [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]]، [[حزب توده]]<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۷۵–۸۱.</ref> و چندین گروه اسلامی که بعدها به نام مجاهدین انقلاب اسلامی خوانده شدند. {{ببینید|متن=ببینید|مجاهدین انقلاب اسلامی}} از آن جمله بودند. سخنرانی‌ها و [[تدریس امام‌خمینی]] در [[نجف]] دربارهٔ ولایت فقیه، تدریس و تألیف کتابی به همین نام به قلم ایشان و دفاع از حق فقهای شایسته برای حکومت{{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه (کتاب)}} تحولی فکری در روند انقلاب بود. اندیشه تشکیل حکومت اسلامی بر اساس ولایت فقیه به عنوان اصلی‌ترین اهداف نهضت مطرح شد. {{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه}} | ||