اندیشه فلسفی امام‌خمینی (کتاب)

اندیشه فلسفی امام‌خمینی، کتابی به قلم محمدرضا غفوریان است که به توضیح و تبیین اندیشه‌های فلسفی امام‌خمینی پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۸۹ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.

مؤلف

محمدرضا غفوریان، متولد ۱۳۳۹ش، دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.

محتوا

اندیشه فلسفی امام‌خمینی به بررسی اندیشه‌های فلسفی امام‌خمینی پرداخته است. نکته مهم این‌که پژوهش حاضر به عنوان متنی برای درس «اندیشه‌های فلسفی امام‌خمینی» تنظیم شده است. با توجه به آثار و شیوه تدریس فلسفی امام آشکارا برمی‌آید که همواره فلسفه را به عنوان ابزار و راهی برای رسیدن به عرفان می‌داند.

• ایشان در موارد گوناگونی از فلسفه دفاع نموده است؛ مانند پیامبر(ص) که به عنوان منشور روحانیت نام گرفت یا در نامه‌ای که به گورباچف می‌نویسد، سراسر دفاع از فلسفه اسلامی است. در ادامه نویسنده نگاه امام را درباره مکاتب معروف فلسفی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. امام‌خمینی در برخی آثار خود به مکتب مشاء توجه داشته و بر جایگاه و اهمیت آن تاکید دارد به گونه‌ای که در نامه خود به گورباچف درباره قانون علیت و معلولیت سخن به میان آورده و او را به مطالعه مکتب مشاء و آثار ابن سینا دعوت کرده است.
• ایشان به فلسفه اشراق کاملاً توجه داشته و در مواردی از اصطلاحات مکتب اشراق بهره برده است. امام‌خمینی پیرو مکتب حکمت متعالیه است و بر این باور است که راه حل فهم آیات الهی، آشنایی با حکمت متعالیه است در این کتاب حاضر به برخی مبانی و ابتکارات فلسفی امام‌خمینی اشاره شده است؛ از جمله:
• حدوث زمانی مجردات؛ در آثار امام‌خمینی به صورت گسترده به بحث از حدوث قدم پرداخته شده، ایشان با بیان ویژه‌ای در صدد اثبات حدود زمانی حتی برای مجردات است؛ در حالی که زمان به معنای معروف و رایج فلسفی در مجردات راه ندارد ولی امام در آثار خود با تکیه بر بسط و قبض اسماء الهی به اثبات آن پرداخته است.
• وهم کل: در آثار امام‌خمینی سخن از وهم کل به میان آمده که دارای تجرد برزخی ظلمانی و سرچشمه گمراهی و دوری از حق است. این اصطلاح در سخنان فلاسفه پیشین سابقه ندارد بلکه از ابتکارات امام‌خمینی است.
• برهان فطرت: یکی از براهنی که در فلسفه امام مورد توجه است، برهان فطرت است؛ امام این برهان را در مسائل گوناگونی توسعه داده و آن را در مسائلی چون اثبات ذات و صفات، نبوت و معاد راه‌گشا می‌داند.
• برهان صدیقین
• عدم ارجاع سمع و بصر حق تعالی به علم

ساختار

اندیشه فلسفی امام‌خمینی از یک پیشگفتار و از سه بخش تشکیل شده است.

بخش اول درباره تعریف فلسفه، موضوع و روش و هدف آن می‌باشد.

بخش دوم درباره نگاه امام‌خمینی به مکاتب معروف فلسفی است که در چهار فصل سامان یافته است؛ فصل اول درباره مکتب مشاء، فصل دوم درباره مکتب اشراق و مثل معلقه و پیوند فلسفه اشراق با اخترشناسی و طبیعت، سخن به میان آمده است. فصل سوم درباره مکتب حکمت متعالیه و فصل چهارم گرایش امام‌خمینی به حکمت متعالیه است.

بخش سوم به دیدگاه‌ها و نوآوری فلسفی امام‌خمینی پرداخته شده که در دو فصل به مباحث از الهیات و امور عامه پرداخته شده است.

وضعیت نشر

چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۹ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.