فروغ معرفت در اسرار خلافت و ولایت (کتاب)

فروغ معرفت در اسرار خلافت و ولایت، شرح بر رساله «مصباح الهدایه إلی الخلافة و الولایة»، کتابی به قلم یدالله یزدان‌پناه است که تبیین و شرح بر غموض و پیچیدگی‌های متن مصباح الهدایه امام‌خمینی است که امام به نحو مختصر و موجز آن را نوشته است و نویسنده در صدد تفصیل آن برآمده است. این کتاب در سال ۱۳۹۵ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.

مؤلف

یدالله یزدان‌پناه، متولد ۱۳۴۱ش، استاد سطوح عالیه حوزه و متخصص فلسفه و عرفان می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.

محتوا

کتاب فروغ معرفت در اسرار خلافت و ولایت، شرحی بر کتاب مصباح الهدایه امام‌خمینی است. از آنجا که کتاب مصباح الهدایه امام‌خمینی اثری است که اندیشه ناب خلافت و ولایت و رسالت را در عمیق‌ترین ساحت‌ها مورد کاوش قرار داده و این کاوش از مباحث عمیق عرفان نظری بهره گرفته و به شرح غامض‌ترین روایات اهل‌بیت(ع) پرداخته است و در عین حال، کتاب یاد شده به صورت موجز و فشرده نگاشته شده است؛ از این رو نویسنده پژوهش حاضر به شرح این کتاب شریف پرداخته است. در این شرح سطر به سطر متن عربی ترجمه و شرح داده شده است.

امام‌خمینی حکمت و عرفان را بیانگر لبّ لباب حقایق دینی و شرح آیات و روایات معرفتی می‌داند و بر این باور است که ظرفیت فراوانی برای حلّ و فصل مسائل غامض و پیچیده معرفتی مطرح در آیات و روایات دارد و بلکه معارف عرفانی را برآمده از متون دینی و شرح و تفسیر آنها به شمار می‌آورند.

بر پایه چنین نگرش و مبنایی، حضرت امام در این کتاب مصباح الهدایه، با استفاده از مبانی و قواعد عرفانی، دست به شرح و تبیین و تفسیر معارف دینی زده و بسیاری از متون عمیق دینی را که برخی آنها از متشابهات است و قدرت درک معارف توحیدی نهفته در آنها برای هر کسی مقدور نیست، به شیوه‌ای بسیار عالی حلّ و فصل نموده است. مقصد اصلی امام در این رساله، بیان روح معانی خلافت، نبوت و ولایت، سطوح و مراتب متعدد هر یک از آنها و ارائه دقیق از مسئله ولایت علوی که با حقیقت محمدی در نشئه امر و خلق متحد است. حضرت امام در تبیین احاطه حقیقت خلافت بر تمام مراحل مادون از دوائر خلافت استفاده می‌کند که در نوع خود بی‌نظیر است.

ساختار

ساختار کتاب فروغ معرفت در اسرار خلافت و ولایت، از یک مقدمه نسبتاً طولانی که شامل هفت بخش و دو مشکات است:

مشکات اول شامل پنج مقام است؛ مقام اول درباره ذات غیب الغیوب، مقام دوم درباره خلافت کبری فیض اقدس و نسبت او با اسماء، مقام سوم درباره اعیان ثابته انسان کامل و نسبت آن با اسماء و فیض اقدس، مقام چهارم درباره حقیقت ولایت، مقام پنجم درباره حقیقت نبوت و نسبت آن با خلیفه و ولی مطلق می‌باشد.

مشکات دوم شامل سه مصباح است؛ مصباح اول درباره خلافت، ولایت و نبوت فیض مقدس است که خود دارای چهار مقام می‌باشد. مصباح دوم درباره خلافت و نبوت و ولایت در عالم عقل می‌باشد که خود دارای چهار مقام می‌باشد. مصباح سوم درباره خلافت و نبوت در نشئه مادی است که خود دارای دو مقام می‌باشد، در مقام دوم به بررسی اسفار اربعه در قوس صعود می‌پردازد و امام‌خمینی کلمات آقا محمدرضا قمشه‌ای در بحث سفرهای چهارگانه را مورد بررسی و نقد قرار داده است.

وضعیت نشر

چاپ اول کتاب فروغ معرفت در اسرار خلافت و ولایت، در سال ۱۳۹۵ ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.