وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی (کتاب)

وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی، کتابی به قلم احمد بهشتی است که به تبیین اندیشه‌های اخلاقی و عرفانی امام تحت عنوان وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۸۴ توسط چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، منتشر شده است.

مؤلف

احمد بهشتی، متولد ۱۳۱۴ش، استاد دانشگاه و حوزه می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.

محتوا

کتاب وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی، مجموعه‌مقالاتی است که طی چند سال به مناسبت‌های گوناگون در برخی همایش‌ها و فصلنامه‌ها نگاشته شده که مقاله اول آن به اندیشه‌های اخلاقی و عرفانی امام تحت عنوان «وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی» پرداخته شده است.

در این کتاب آمده امام‌خمینی عقلانیت و تفکر را مفتاح ابواب معرفت و کلید خزائن کمالات و علوم می‌داند که مقدمه و لازمه حتمی سلوک انسانی است.

امام‌خمینی به عرفان عقلی و عقل عرفانی اهمیت می‌دهد و عرفانی که عقل گریزان است و عقلی خود را از عرفا بی‌نیاز می‌داند، مطلوب امام نیست؛ از این رو باید کوشید که کلمه توحید از عقل به قلب برسد؛ زیرا که حظ عقل همان اعتقاد جازم برهانی است که اگر با مجاهدت و تلقین به قلب نرسد، فایده و اثری ندارد. به اعتقاد امام‌خمینی، قرآن کریم مرکز همه عرفان‌هاست، مبدأ همه معرفت‌هاست؛ از این رو محور اصلی عرفان ناب اسلامی، قرآن است که به وسیله پیشوایان معصوم(ع) تقدیر و تفسیر شده و راه و رسم دقیق و صحیح عرفان نظری و عملی قرآنی، در سنّت تجلی یافته است.

در این پژوهش آمده، امام‌خمینی معتقد است اگرچه قرآن در دست ماست و محدوده‌ای از صفحات و اوراق گنجانیده‌شده، است؛ ولی عظمت آن نه تنها به خیال ما، بلکه به خیال جبرئیل امین هم نمی‌رسد. به نظر ایشان قرآن کتابی است سهل و ممتنع، سهل است چرا که انسان معنای لغوی و عرفی الفاظ را می‌فهمد و ممتنع است چون به عمق، بلکه به اعماق آن انسان نمی‌رسد. در جای دیگر این اثر آمده که قرآن از ناحیه حق تعالی است و در همه ابعاد شکست ناپذیر است؛ بنابراین قرآن دارای جامعیتی فوق تصور است.

ساختار

کتاب وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی، از یک پیشگفتار و هشت بخش سامان یافته است:

• بخش اول درباره رابطه عقل و قلب و وحی می‌باشد و به بیان وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی، ظاهر و باطن قرآن، نقد تفاسیر عرفانی، نمونه‌ای از نقل‌های تفسیر امام‌خمینی، مرز میان شیعی و غیر شیعی، اعتبار عقل و عرفان در پرتو وحی و کلام فلسفی و جدلی، سخن به میان آمده است.
• بخش دوم در حوزه قرآن، بررسی زبان قرآن، معجزه و شرایط متغیر زمان و معیار تشخیص پیامبران راستین، می‌باشد.
• بخش سوم درباره حوزه نهج البلاغه، برهان‌های وجودشناختی و جهان شناختی در نهج البلاغه و سیری در نهج البلاغه، سخن به میان آمده است.
• بخش چهارم درباره حوزه فلسفه، جستجوی نخستین جرقه‌های حرکت جوهری، سه نظریه درباره مواد ثلاث، مرگ طبیعی و اخترامی و رابطه نفس با طبیعت می‌باشد.
• بخش پنجم درباره نقد و بررسی پلورالیزم، بخش ششم درباره نقد و بررسی اومانیسم، بخش هفتم رابطه دین و تمدن و بخش هشتم درباره آینده جهان سخن به میان آمده است.

نقدها بر نظریات نویسنده

در کتاب وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی، از آثار امام فقط به صحیفه امام ارجاع داده شده و بقیه آثار امام مورد غفلت قرار گرفته و در بحث وحیانیت و عقلانیت در نگاه امام چیز خاصی گفته نشده است.

وضعیت نشر

چاپ اول کتاب وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام‌خمینی، در سال ۱۳۸۴ توسط بوستان کتاب، چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، منتشر شده است.