علی افتخاری گلپایگانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | |||
علی افتخاری | | عنوان =علی افتخاری گلپایگانی | ||
| تصویر =علی افتخاری گلپایگانی.jpg | |||
| توضیح تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| سرشناسی = | |||
| نام کامل = | |||
| لقب = | |||
| نسب = | |||
| تاریخ تولد =۱۳۰۴ش | |||
| زادگاه =گلپایگان | |||
| تاریخ وفات = | |||
| شهر وفات = | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| محل دفن = | |||
| خویشاوندان سرشناس = | |||
| استادان = | |||
| شاگردان = | |||
| محل تحصیل = | |||
| اجازه روایت از = | |||
| اجازه اجتهاد از = | |||
| اجازه روایت به = | |||
| اجازه اجتهاد به = | |||
| تالیفات = | |||
| سایر = | |||
| سیاسی = | |||
| اجتماعی = | |||
| امضا = | |||
| وبگاه رسمی = | |||
}} | |||
'''علی افتخاری گلپایگانی'''، از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی. | |||
== تولد و تحصیل == | == تولد و تحصیل == | ||
علی افتخاریدر سال ۱۳۰۴ش در خانواده‌ای روحانی در گلپایگان زاده شد. پدرش ملاحیدر و جدش ملاحبیب از روحانیان گلپایگان بودند. علی افتخاری دوران ابتدایی و متوسطه را در گلپایگان گذراند و در سال ۱۳۲۰ش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در حوزه علمیه گوگد گلپایگان که توسط میرزا هدایت‌الله وحید گلپایگانی دایر شده بود،.<ref>«درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.</ref> نزد شیخ علی قرنی و سیدمحمد حائری گلپایگانی خواند.<ref>کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۷.</ref> او در سال ۱۳۲۵ش راهی قم شد.<ref>«درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.</ref> و بخشی از دروس سطح را نزد آقایان شیخ مهدی حائری یزدی، شیخ علی‌پناه اصلانی اشتهاردی، محمد مفتح.<ref>کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۷.</ref> و شیخ محمد صدوقی یزدی خواند. معالم‌الاصول را نزد شیخ احمد غروی تویسرکانی آموخت و در درس مطول از شاگردان آقایان حسینعلی منتظری و شیخ عزیزالله نهاوندی بود. آنگاه به فراگیری رسایل نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی و شیخ عبدالرزاق قائنی پرداخت و مکاسب را هم نزد سیدحسن مدرسی یزدی آموخت و در کفایه‌الاصول از شاگردان سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی بود. او هم‌زمان به تحصیل دروس فلسفی نیز می‌پرداخت و فصوص را پیش شیخ مهدی مازندرانی، شرح منظومه را نزد محمدتقی بهجت، اسفار اربعه را در خدمت علامه سیدمحمدحسین طباطبایی.<ref>«درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.</ref> و شرح تجرید را نزد آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری، شیخ عبدالرزاق قائنی و سیدمحمدحسین قاضی تبریزی فراگرفت.<ref>کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.</ref> در درس تفسیر قرآن هم از شاگردان علامه طباطبایی بود. آنگاه در ۱۳۳۲ش به عراق رفت و در حوزه علمیه آن شهر در درس خارج فقه آیات سیدجمال‌الدین گلپایگانی (مکاسب)، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی و سیدمحمود حسینی شاهرودی (صلاه و طهارت) شرکت کرد. هم‌زمان در درس خارج اصول آیات میرزا حسن یزدی و سیدابوالقاسم موسوی خویی حضور یافت. او پس از سه سال حضور در نجف اشرف به کشور بازگشت و در حوزه علمیه قم به تحصیلات خارج فقه و اصول ادامه داد و از درس‌های خارج فقه آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی و سیدمحمدرضا گلپایگانی.<ref>«درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.</ref> و خارج اصول امام‌خمینی بهره برد.<ref>«درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.</ref> و از اگردان امام‌خمینی بود.<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت ۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ص۱۳۲؛ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، ص۵۰.</ref> با استناد به زندگینامه او، می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۵ش تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، در درس خارج اصول امام‌خمینی که در مساجد سلماسی و اعظم قم تشکیل می‌شد شرکت می‌کرده است. او پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، به استفاده از درس سیدمحمدرضا گلپایگانی ادامه داد و درس‌های ایشان را تقریر می‌نمود. او مورد توجه آیت‌الله گلپایگانی نیز بود و مدت چهل سال در هیئت استفتا و بعثه حج ایشان عضویت داشت.<ref>«درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.</ref> و در برخی از سفرها ایشان را همراهی می‌کرد.<ref>کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.</ref> | |||
علی افتخاری از سیدمحسن طباطبایی حکیم، موسوی گلپایگانی، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدجمال‌الدین گلپایگانی، شیخ محمدعلی اراکی، میرزا جواد تبریزی، محمدتقی بهجت، سیدعلی حسینی سیستانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و حسینعلی منتظری اجازاتی برای تصدی در امور شرعیه دریافت کرد و به تدریس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت.<ref>کاظمینی، ج۱، ص۸۸.</ref> | علی افتخاری از سیدمحسن طباطبایی حکیم، موسوی گلپایگانی، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدجمال‌الدین گلپایگانی، شیخ محمدعلی اراکی، میرزا جواد تبریزی، محمدتقی بهجت، سیدعلی حسینی سیستانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و حسینعلی منتظری اجازاتی برای تصدی در امور شرعیه دریافت کرد و به تدریس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت.<ref>کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.</ref> | ||
== فعالیت‌های تبلیغی و مبارزاتی == | == فعالیت‌های تبلیغی و مبارزاتی == | ||
او در موسم تبلیغ نیز به شهر گلپایگان می‌رفت و در مسجد حجت‌الاسلام آن شهر به تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت می‌پرداخت.<ref>کاظمینی، ج۱، ص۸۸.</ref> همچنین مدتی هم در مسجد مدرسه آیت‌الله گلپایگانی نماز جماعت را اقامه می‌کرد .<ref>پرتو آفتاب، ص۱۲.</ref> وی در سال ۱۳۴۲ش و پس از قیام پانزده خرداد، با ارسال پیامی به آیت‌الله گلپایگانی، تأثر خود را از «حوادث مولمه اخیر» اعلام کرد .<ref>حضرت آیت‌الله‌العظمی | او در موسم تبلیغ نیز به شهر گلپایگان می‌رفت و در مسجد حجت‌الاسلام آن شهر به تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت می‌پرداخت.<ref>کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.</ref> همچنین مدتی هم در مسجد مدرسه آیت‌الله گلپایگانی نماز جماعت را اقامه می‌کرد .<ref>پرتو آفتاب، ص۱۲.</ref> وی در سال ۱۳۴۲ش و پس از قیام پانزده خرداد، با ارسال پیامی به آیت‌الله گلپایگانی، تأثر خود را از «حوادث مولمه اخیر» اعلام کرد .<ref>حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد، ج۱، ص۵۳.</ref> در سال ۱۳۴۶ش و در اعلامیه جمعی از روحانیان حوزه علمیه قم به بهانه برگزاری جشن تاج‌گذاری محمدرضاشاه با عنوان «عزایی به نام جشن»، از افتخاری به‌عنوان یکی از افرادی که توسط نیروهای امنیتی دستگیر و زندانی شده نام برده شده است.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۲۸۹-۲۹۰.</ref> می‌توان احتمال داد که فرد مزبور، شیخ علی افتخاری است و در صورت صحت این احتمال، می‌توان گفت که به سبب مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی دستگیر و زندانی شده بود. ساواک همچنین در گزارشی در همان سال از فردی به نام افتخاری به‌عنوان یکی از افراد فعال در بیت آیت‌الله گلپایگانی.<ref>حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد، ج۱، ص۵۴۰.</ref> و در سال ۱۳۴۹ش به‌عنوان حسابدار ایشان نام برد.<ref>حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد، ج۲، ص۷۵۳.</ref> که مراد، شیخ علی افتخاری است. ساواک در گزارشی دیگر ضمن تأکید بر فعالیت او در بیت آیت‌الله گلپایگانی به‌عنوان حسابدار ایشان، از سفر او به گلپایگان برای تدریس در آنجا خبر داد.<ref>سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵، ص۲۰۲.</ref> افتخاری علی‌رغم سخت‌گیری‌های ساواک، به فعالیت در بیت آیت‌الله گلپایگانی ادامه داد و در سال ۱۳۵۷ش به نمایندگی از آیت‌الله گلپایگانی و برای توزیع شهریه ایشان میان طلاب حوزه‌های علمیه همدان، به آن شهر رفت.<ref>سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۷۲۴.</ref> | ||
== فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی == | == فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی == | ||
| خط ۲۸: | خط ۵۸: | ||
* روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. | * روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. | ||
* صحیفه امام (۱۳۷۸)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | * صحیفه امام (۱۳۷۸)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | ||
* کاظمینی، | * کاظمینی، میرزامحمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:پروژه شاگردان]] | [[رده:پروژه شاگردان]] | ||
نسخهٔ ۱۸ تیر ۱۴۰۳، ساعت ۲۲:۱۴
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۰۴ش |
| زادگاه | گلپایگان |
| اطلاعات علمی | |
علی افتخاری گلپایگانی، از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی.
تولد و تحصیل
علی افتخاریدر سال ۱۳۰۴ش در خانواده‌ای روحانی در گلپایگان زاده شد. پدرش ملاحیدر و جدش ملاحبیب از روحانیان گلپایگان بودند. علی افتخاری دوران ابتدایی و متوسطه را در گلپایگان گذراند و در سال ۱۳۲۰ش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در حوزه علمیه گوگد گلپایگان که توسط میرزا هدایت‌الله وحید گلپایگانی دایر شده بود،.[۱] نزد شیخ علی قرنی و سیدمحمد حائری گلپایگانی خواند.[۲] او در سال ۱۳۲۵ش راهی قم شد.[۳] و بخشی از دروس سطح را نزد آقایان شیخ مهدی حائری یزدی، شیخ علی‌پناه اصلانی اشتهاردی، محمد مفتح.[۴] و شیخ محمد صدوقی یزدی خواند. معالم‌الاصول را نزد شیخ احمد غروی تویسرکانی آموخت و در درس مطول از شاگردان آقایان حسینعلی منتظری و شیخ عزیزالله نهاوندی بود. آنگاه به فراگیری رسایل نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی و شیخ عبدالرزاق قائنی پرداخت و مکاسب را هم نزد سیدحسن مدرسی یزدی آموخت و در کفایه‌الاصول از شاگردان سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی بود. او هم‌زمان به تحصیل دروس فلسفی نیز می‌پرداخت و فصوص را پیش شیخ مهدی مازندرانی، شرح منظومه را نزد محمدتقی بهجت، اسفار اربعه را در خدمت علامه سیدمحمدحسین طباطبایی.[۵] و شرح تجرید را نزد آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری، شیخ عبدالرزاق قائنی و سیدمحمدحسین قاضی تبریزی فراگرفت.[۶] در درس تفسیر قرآن هم از شاگردان علامه طباطبایی بود. آنگاه در ۱۳۳۲ش به عراق رفت و در حوزه علمیه آن شهر در درس خارج فقه آیات سیدجمال‌الدین گلپایگانی (مکاسب)، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی و سیدمحمود حسینی شاهرودی (صلاه و طهارت) شرکت کرد. هم‌زمان در درس خارج اصول آیات میرزا حسن یزدی و سیدابوالقاسم موسوی خویی حضور یافت. او پس از سه سال حضور در نجف اشرف به کشور بازگشت و در حوزه علمیه قم به تحصیلات خارج فقه و اصول ادامه داد و از درس‌های خارج فقه آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی و سیدمحمدرضا گلپایگانی.[۷] و خارج اصول امام‌خمینی بهره برد.[۸] و از اگردان امام‌خمینی بود.[۹] با استناد به زندگینامه او، می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۵ش تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، در درس خارج اصول امام‌خمینی که در مساجد سلماسی و اعظم قم تشکیل می‌شد شرکت می‌کرده است. او پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، به استفاده از درس سیدمحمدرضا گلپایگانی ادامه داد و درس‌های ایشان را تقریر می‌نمود. او مورد توجه آیت‌الله گلپایگانی نیز بود و مدت چهل سال در هیئت استفتا و بعثه حج ایشان عضویت داشت.[۱۰] و در برخی از سفرها ایشان را همراهی می‌کرد.[۱۱]
علی افتخاری از سیدمحسن طباطبایی حکیم، موسوی گلپایگانی، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدجمال‌الدین گلپایگانی، شیخ محمدعلی اراکی، میرزا جواد تبریزی، محمدتقی بهجت، سیدعلی حسینی سیستانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و حسینعلی منتظری اجازاتی برای تصدی در امور شرعیه دریافت کرد و به تدریس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت.[۱۲]
فعالیت‌های تبلیغی و مبارزاتی
او در موسم تبلیغ نیز به شهر گلپایگان می‌رفت و در مسجد حجت‌الاسلام آن شهر به تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت می‌پرداخت.[۱۳] همچنین مدتی هم در مسجد مدرسه آیت‌الله گلپایگانی نماز جماعت را اقامه می‌کرد .[۱۴] وی در سال ۱۳۴۲ش و پس از قیام پانزده خرداد، با ارسال پیامی به آیت‌الله گلپایگانی، تأثر خود را از «حوادث مولمه اخیر» اعلام کرد .[۱۵] در سال ۱۳۴۶ش و در اعلامیه جمعی از روحانیان حوزه علمیه قم به بهانه برگزاری جشن تاج‌گذاری محمدرضاشاه با عنوان «عزایی به نام جشن»، از افتخاری به‌عنوان یکی از افرادی که توسط نیروهای امنیتی دستگیر و زندانی شده نام برده شده است.[۱۶] می‌توان احتمال داد که فرد مزبور، شیخ علی افتخاری است و در صورت صحت این احتمال، می‌توان گفت که به سبب مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی دستگیر و زندانی شده بود. ساواک همچنین در گزارشی در همان سال از فردی به نام افتخاری به‌عنوان یکی از افراد فعال در بیت آیت‌الله گلپایگانی.[۱۷] و در سال ۱۳۴۹ش به‌عنوان حسابدار ایشان نام برد.[۱۸] که مراد، شیخ علی افتخاری است. ساواک در گزارشی دیگر ضمن تأکید بر فعالیت او در بیت آیت‌الله گلپایگانی به‌عنوان حسابدار ایشان، از سفر او به گلپایگان برای تدریس در آنجا خبر داد.[۱۹] افتخاری علی‌رغم سخت‌گیری‌های ساواک، به فعالیت در بیت آیت‌الله گلپایگانی ادامه داد و در سال ۱۳۵۷ش به نمایندگی از آیت‌الله گلپایگانی و برای توزیع شهریه ایشان میان طلاب حوزه‌های علمیه همدان، به آن شهر رفت.[۲۰]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
افتخاری سپس به‌عنوان ممتحن دروس سطح به فعالیت‌های علمی در حوزه علمیه قم ادامه داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت شورای عالی حوزه علمیه قم درآمد و در دوره‌های اول و سوم، عضو آن شورا بود. او سپس از سوی امام‌خمینی به امامت جمعه گلپایگان منصوب شد و مدتی به اقامه نماز جمعه در آن شهر پرداخت.[۲۱] وی هم‌زمان نماز جماعت را در مسجد آیت‌الله گلپایگانی آنجا اقامه می‌کرد.[۲۲]
تألیفات
تألیفات چاپی او عبارت است از: آراء المراجع فی الحج، قبل از حج بخوانید، حج الانبیا و الائمه، الحج و العمره و المعرفه الحرمین، احکام عمر، تقریرات درس فقه (صلات) آیت‌الله بروجردی. تألیفات غیرچاپی او نیز عبارت است از: تقریراتی از درس اصول آیت‌الله بروجردی (قاعده فراغ و تجاوز)، درس خارج اصول امام‌خمینی، تقریرات درس فقه آیت‌الله گلپایگانی (خیارات مکاسب و حج در سه جلد)، تقریر درس علامه طباطبایی، تفسیر آیات قرآن کریم، زندگی امام غایب(عج)، رساله‌هایی درباره شب و روز ماه مبارک رمضان. علی افتخاری در اول اسفند ۱۳۸۹ در سفر زیارتی به عتبات عالیات در کاظمین درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط شیخ حسن جواهری در وادی‌السلام نجف اشرف به خاک سپرده شد.[۲۳]
پانویس
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۷.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۷.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ باقری بیدهندی، «نجوم امت ۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ص۱۳۲؛ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، ص۵۰.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۸.
- ↑ پرتو آفتاب، ص۱۲.
- ↑ حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد، ج۱، ص۵۳.
- ↑ روحانی، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۲۸۹-۲۹۰.
- ↑ حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد، ج۱، ص۵۴۰.
- ↑ حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد، ج۲، ص۷۵۳.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵، ص۲۰۲.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۷۲۴.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۷۲۴.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ص۱۲۰.
منابع
- باقری بیدهندی، ناصر (۱۳۶۸)، «نجوم امت ۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ماهنامه نور علم، دوره سوم، شماره ۳۱، تیر.
- پرتو آفتاب (خاطرات حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی عراقچی) (۱۳۸۹)، تدوین عبدالرحیم اباذری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد (۱۳۸۵)، ج۱، ۲ و ۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری» (۱۳۹۰)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۲۷، فروردین و اردیبهشت.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۱، بی‌جا، دارالفکر ـ دارالعلم.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- کاظمینی، میرزامحمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.