سیدکمال‌الدین فقیه‌ایمانی

فقیه ایمانی، سید کمال‌الدین؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید کمال‌الدین فقیه ایمانی در سال ۱۳۱۲ ش در خانواده‌ای روحانی در اصفهان به دنیا آمد. پدرش سید مصطفی فقیه ایمانی از روحانیان برجسته اصفهان بود. او دوره ابتدایی را در اصفهان گذراند. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و ادبیات را در مدارس علمیه اصفهان نزد استادان برجسته آن حوزه شیخ محمدحسن عالم نجف‌آبادی و شیخ عباسعلی ادیب خواند. سپس راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را نزد آقایان شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی، میرزا علی‌اکبر مشکینی، محمد مجاهدی تبریزی و آیت‌الله حسین نوری همدانی تکمیل نمود (انصاری، ۳۵۳-۳۵۴). فقیه ایمانی سپس به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بهره‌مند شد. آنگاه در درس خارج فقه و اصول امام خمینی در مسجد سلماسی حضور یافت. سید کمال‌الدین فقیه ایمانی درباره درس امام خمینی می‌گوید: «قدرت تفهیم امام در درس‌ها بسیار عالی بود و باعث این می‌شد که طلاب و فضلا در‎ ‏درس ایشان حاضر بشوند و مسجد سلماسی پر از جمعیت می‌شد که گاهی تا‎ ‏داخل کوچه هم کشیده می‌شد» (سلسله موی دوست، ۱۷۴ ـ ۱۷۵؛ برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج ۵، ص ۱۰۴). او در دهه ۱۳۴۰ ش در درس امام خمینی شرکت می‌کرد و به نظر می‌رسد در سال‌های ۱۳۴۰-۱۳۴۳ ش و تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی شرکت می‌جسته است. وی هم‌زمان با حضور در درس امام خمینی، از درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سید محمد محقق داماد هم بهره می‌برد. دروس تفسیر قرآن را هم از علامه سید محمدحسین طباطبایی تبریزی فراگرفت (همان؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان، ج ۱، ۱۹۰؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج ۸، ۲۹۲). فقیه ایمانی در دهه ۱۳۴۰ ش به اصفهان بازگشت و به تدریس دروس حوزوی و اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین در آن شهر پرداخت. او یکی از پرداخت‌کنندگان وجوهات امام خمینی بود و امام خمینی در نامه‌ای به فقیه ایمانی دستور پرداخت وجه به یکی از انقلابیان را صادر کرده بود (صحیفه امام، ج ۳، ۲۶). فقیه ایمانی در ۹ فروردین ۱۳۴۶ از امام خمینی اجازه‌ای شفاهی در امور شرعی دریافت کرد (همان، ج ۱، ۴۶۱) و در ۲۱ خرداد ۱۳۴۷ امام خمینی اجازه‌نامه کتبی در امور شرعی به او داد (همان، ۴۷۶). فقیه ایمانی به نوشته محمد شریف رازی، شهریه طلاب علوم حوزوی را در اصفهان پرداخت می‌کرد (شریف رازی، ج ۷، ۴۸۲)، ولی او دراین‌باره که فقیه ایمانی شهریه را به نام چه کسی پرداخت می‌کرد سخنی نگفته است. می‌توان احتمال داد که با توجه به اجازاتی که از امام خمینی داشت، در توزیع شهریه ایشان در اصفهان فعال بود. او در سال‌های تبعید امام خمینی، به فعالیت‌های سیاسی در اصفهان ادامه می‌داد و اولین جلسه روحانیان مبارز اصفهان در سال ۱۳۵۶ ش برای تهیه اعلامیه‌ای علیه حکومت پهلوی در خانه او برگزار شد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج ۸، ۲۹۲). همچنین پس از انتشار مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات علیه امام خمینی و سرکوب تظاهرات مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶، در اعتراض به آن اهانت، جلسه هماهنگی روحانیان اصفهان در ۲۵ دی ۱۳۵۶ در خانه او برگزار شد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۵، ۱۶۷). آنان پس از رایزنی، با ارسال نامه‌ای به مراجع تقلید با عنوان «انا لله و انا الیه راجعون»، از امام خمینی با عنوان «زعیم عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی» نام بردند و با اشاره به تعطیلی بازارها در اعتراض به آن اقدامات، اعلام کردند که همگام با مردم، اقامه نماز جماعت را تعطیل خواهند کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۴۰-۲۴۱؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد، ج ۸، ۳۱۶-۳۱۷؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۵، ۱۶۹-۱۷۰). او پس از اقدام روحانیان اصفهان در اعتراض به انتشار مقاله احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات دستگیر شد و چهل روز در زندان بود. پس از آزادی به نجف اشرف رفت و با امام خمینی دیدار نمود. در بازگشت نامه‌هایی از امام خمینی خطاب به برخی از روحانیان را به کشور انتقال داد («آیت‌الله سید کمال...»، ۱۴). سید کمال‌الدین فقیه ایمانی در اردیبهشت سال ۱۳۵۷ ش نیز پس از یورش مأموران حکومت پهلوی به خانه‌های مراجع تقلید در قم، همراه با روحانیان اصفهان با ارسال نامه‌ای به آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، توهین به ساحت مرجعیت شیعه را محکوم نمودند (آیت‌الله‌العظمی سید...، ج ۳، ۶۵۶). او در خرداد ۱۳۵۷ ش همراه با جمعی از علمای برجسته اصفهان چون سید حسین خادمی اصفهانی، در جلسه‌ای با حضور جمعی از علما و روحانیان اصفهان برای جمع‌آوری کمک‌های مالی برای رزمندگان لبنانی شرکت داشت و در آن جلسه سخنرانی کرد. بر اساس گزارش ساواک، مبلغ متنابهی در آن جلسه جمع‌آوری گردید (همان، ج ۲، ۷۵). در مرداد آن سال نیز پس از دستگیری سید جلال‌الدین طاهری اصفهانی، از روحانیان شاخص اصفهان، همراه با دیگر روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، یورش توأم با خشونت و توهین مأموران به خانه طاهری را محکوم و اعلام کردند در اعتراض به آن اقدام، ضمن تعطیلی تدریس و اقامه نماز جماعت، در بیت خادمی دست به تحصن خواهند زد. آنان در پایان آن اعلامیه قید کردند: «ما ضمن ابراز تنفر و انزجار از کشتارها و جنایات رژیم در شهرهای ایران، همبستگی کامل خود را با مراجع معظم‌له تقلید بالاخص حضرت آیت‌الله‌العظمی‌المجاهد الخمینی دامت برکاتهم، اعلام و حوادث اخیر را به پیشگاه مقدس امام زمان عجل اللّه فرجه الشریف و همچنین خانواده‌های داغدار و مصیبت‌زده تسلیت می‌گوییم» (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۹، ۳۲۶-۳۲۷؛ انقلاب اسلامی به...، استان اصفهان، ج ۳، ۷۳ ـ ۷۴). تحصن مزبور در خانه آیت‌الله خادمی شکل گرفت و چند روز ادامه یافت. کمال‌الدین فقیه ایمانی از نظر ساواک، یکی از گردانندگان اصلی آن تجمعات بود و به همین علت در ۲۱ مرداد ۱۳۵۷ ش توسط مأموران ساواک دستگیر و زندانی شد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان، ج ۳، ۲۷۱ و ۴۱۳). او در زندان وقتی در جریان فاجعه سینما رکس آبادان قرار گرفت، همراه با دیگر زندانیان اعلامیه‌ای صادر کردند و «اقدام وحشیانه مشتی جنایتکار و رسوا در شهر آبادان» را محکوم کردند و خواستند تا مسببان این فاجعه هراس‌انگیز هرچه زودتر در پیشگاه عدالت به کیفر این عمل ننگین و ضدانسانی خود برسند (همان، ۴۵۳). وی در بهمن ۱۳۵۷ همراه با روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، ضمن اعتراض به دستور شاپور بختیار، نخست‌وزیر وقت، در بستن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف جلوگیری از بازگشت امام خمینی به کشور، به‌منظور همبستگی با روحانیان متحصن در مسجد دانشگاه تهران، اعلام کردند در بیت سید حسین خادمی اصفهانی دست به تحصن خواهند زد (سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد، ج ۱۶، ۳۹۷-۳۹۸؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۹، ۵۳۴-۵۳۵؛ یاران امام به...، ج ۳۵، ۳۶۳ ـ ۳۶۴). کمال‌الدین فقیه ایمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های تحقیقی ـ پژوهشی خود در اصفهان ادامه داد و سال‌ها عضو هیئت‌امنای مؤسسه خیریه همدانیان در اصفهان بود که با دستور سید حسین خادمی و نظر مثبت امام خمینی فعالیت می‌کرد (صحیفه امام، ج ۱۸، ۱۶۳). او در ۱۳۶۳ ش به پیشنهاد امام خمینی، ترجمه تفسیر قرآن به زبان انگلیسی را آغاز کرد. پیرو این پیشنهاد، با گروهی از مترجمان این وظیفه را بر عهده گرفت و در حیات امام خمینی دو جلد از ترجمه تفسیر قرآن را به انگلیسی برگرداند و سپس ترجمه آن را (تا بیست جلد) ادامه داد («آیت‌الله سید کمال فقیه...»، ۱۴-۱۵). سپس ترجمه پانصد حدیث را به زبان انگلیسی آغاز کرد که این ترجمه تاکنون به ده زبان زنده دنیا ترجمه شده است (همان، ۱۵). همچنین کتاب‌های نور القرآن فی تفسیر القرآن و دسته گلی از دوستان اهل‌بیت (ع) از تألیفات او است. او کتابخانه امیرالمؤمنین را در اصفهان بنیان نهاد و سپس حوزه علمیه باقرالعلوم را در کنار آن تأسیس کرد (همان). علاوه بر آن، بزرگ‌ترین مدرسه علمیه اصفهان موسوم به دارالحکمه زیر نظر وی اداره می‌شود. او همچنین مؤسس مرکز تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع) و کتابخانه و مرکز پژوهشی باقرالعلوم (ع) اصفهان است (انقلاب اسلامی به...، ج ۸، ۲۹۲) و هر روز نامه‌های بسیاری از اقصی نقاط برای دریافت اطلاعاتی درباره امام مهدی (عج) به این مؤسسه ارسال می‌شود (شریف رازی، ج ۷). فقیه ایمانی همچنین سه باب بیمارستان و درمانگاه بزرگ، مساجد و حسینیه‌های متعدد در اصفهان و شهرهای اطراف اصفهان تأسیس کرده است (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۵، ۱۶۷؛ انقلاب اسلامی به...، ج ۸، ۲۹۲). تأسیس مدرسه حجتیه در مشهد، تأسیس مدرسه علمیه باقرالعلوم، بیمارستان امام حسین (ع)، بیمارستان سوانح امام موسی کاظم (ع)، بیمارستان زنان و زایمان حضرت زهرا (س)، درمانگاه شهدا، صندوق قرض‌الحسنه و جهیزیه از دیگر اقدامات عام‌المنفعه اوست (انصاری، ۳۵۴). فقیه ایمانی در ۱۳۸۶ ش به‌عنوان یکی از چهره‌های ماندگار روحانی استان اصفهان معرفی شد و مورد تقدیر قرار گرفت («چهره‌های ماندگار استان...»، ۲۰). سید کمال الدین فقیه ایمانی در ۲۹ مرداد ۱۴۰۰ در اصفهان درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سید یوسف طباطبایی‌نژاد در حیاط کتابخانه امیرالمؤمنین (ع) اصفهان به خاک سپرده شد (انصاری، ۳۵۴). منابع: آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج ۳، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ «آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی: حضرت امام گفتند از طرف من دست ایشان را ببوسید» (۱۳۹۲)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۱۴، ۴ اردیبهشت؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انصاری، ناصرالدین (۱۴۰۰)، «درگذشتگان: آیت‌الله فقیه ایمانی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال سی‌ودوم، شماره ۱۹۱، آذر و دی؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، ج ۸، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان (۱۳۸۳)، ج ۱ و ۲ و ۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ «چهره‌های ماندگار استان اصفهان معرفی شدند» (۱۳۸۶)، روزنامه ایران، شماره ۳۸۵۸، ۲۰ بهمن؛ سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام خمینی (س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، با مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۴)، گنجینه دانشمندان، ج ۷، قم، پیروز؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۳ و ج ۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمد احمدی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.