سیدمحمدتقی محصل همدانی

محصل همدانی، سید محمدتقی؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید محمدتقی محصل همدانی در سال ۱۳۱۴ ش در محله خلف باغ یزد و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش سید میرحسین از روحانیان یزد بود که به وعظ و خطابه در آن شهر می‌پرداخت و دایی‌اش سید علی‌محمد وزیری از روحانیان برجسته یزد محسوب می‌شد و کتابخانه معروف او یادگاری از آن روحانی برجسته است. سید محمدتقی محصل همدانی با تشویق دایی‌اش و همچنین شیخ غلامرضا فقیه خراسانی از منسوبان خویش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات و بخشی از دروس سطح را در سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۶ ش در حوزه علمیه یزد و نزد آقایان علاقه‌بند، شیخ محمود فرساد، میرزا حسن محمودآبادی و شیخ عباس هدایتی خواند. آنگاه برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف دروس سطح را پیش آقایان سید اسدالله مدنی تبریزی، مظفر و سید عباس خاتم یزدی به پایان رساند. سپس به کشور بازگشت و این بار در قم بخش دیگری از دروس سطح را در حوزه علمیه قم پیش آیات حسین نوری همدانی، ناصر مکارم شیرازی و آقایان سید محمدباقر سلطانی طباطبایی، محمد مفتح همدانی، ابوالقاسم خزعلی و محمد محمدی گیلانی به پایان رساند. سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی و امام خمینی شرکت کرد (مدرسی، ج ۲، ۶۰۰؛ «آشنایی با نامزدهای هشتمین دوره مجلس در یزد فردا: حجت‌الاسلام سید محمدتقی محصل همدانی از حوزه یزد و صدوق»، http://yazdfarda.com). درباره سال‌های دقیق حضور او در درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به حضور او در درس آیت‌الله بروجردی می‌توان گفت که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش در درس امام خمینی هم شرکت می‌کرده و این حضور تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ در مساجد سلماسی و اعظم قم استمرار داشته است. محصل همدانی که در محله یخچال قاضی، محل سکونت امام خمینی اقامت داشت، با شروع مبارزات امام خمینی بر ضد حکومت پهلوی، با توجه به ارتباطات و رفت‌وآمدهایی که با سید مصطفی خمینی، سید مرتضی پسندیده و همچنین بیت امام خمینی داشت، در کنار درس، مبارزات جدی و مخفیانه خود را علیه حکومت پهلوی با هدایت و رهبری امام خمینی آغاز کرد. شرکت در نمازهای جماعتی که در منزل امام خمینی برگزار می‌شد، حضور در جلسات درس ایشان، انجام مأموریت‌های مختلف و پیگیری محرمانه بعضی از دستوراتی که امام خمینی صادر می‌کردند، از جلوه‌های حضور او در کنار امام خمینی بود. او در روز اول فروردین ۱۳۴۲ و در حمله مأموران به مدرسه فیضیه حضور داشت. همچنین در روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با توجه به همسایگی با امام خمینی، شاهد دستگیری امام خمینی بود و پس از آن در اطلاع‌رسانی به مردم نقش داشت و ازجمله دستگیری امام خمینی را به طلاب مدرسه آیت‌الله بروجردی رساند. سپس به تهران رفت و در تظاهرات مردم آن شهر علیه حکومت پهلوی شرکت کرد («آشنایی با نامزدهای هشتمین دوره مجلس در یزد فردا: حجت‌الاسلام سید محمدتقی محصل همدانی از حوزه یزد و صدوق»، http://yazdfarda.com). محصل همدانی در اسفند ۱۳۴۳ ش همراه با جمعی از علما و محصلان یزدی حوزه علمیه قم، در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، به تبعید امام خمینی به خارج از کشور اعتراض کردند. آنان در این نامه، با استناد به مصونیت قضایی مراجع تقلید در قانون اساسی، تبعید ایشان را مغایر با قانون اساسی و شرع دانستند و خواستار آزادی و بازگرداندن ایشان به کشور و آزادی دیگر روحانیان زندانی شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۵۶ ـ ۱۵۷). پس از آنکه امام خمینی از ترکیه به عراق مهاجرت کردند، محصل همدانی همراه با جمعی دیگر از روحانیان مبارز کشور در نامه‌ای به امام خمینی، با ابراز خرسندی از حضور ایشان در عتبات عالیات، ادامه تبعید ایشان به خاطر دفاع از قرآن و حقوق ملت اسلام و حمایت از استقلال و تمامیت ارضی کشور اسلامی ایران را محکوم کردند و اطاعت خود و «ملت شریف مسلمان ایران و حوزه علمیه‌ی قم» را از «منویات مقدس آن قائد عظیم‌الشأن» اعلام و آرزو کردند که برای تأمین و اجرای آن از هیچ‌گونه فداکاری دریغ نورزند و خواستار مراجعت ایشان به حوزه علمیه قم و تأمین حقوق از دست رفته ملت و مصالح عالیه اسلام و ایران «با تدبیرات خردمندانه و رهبری‌های ارزنده آن زعیم عالی‌قدر» شدند (همان، ۱۷۸ ـ ۱۷۳؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ۶۶-۷۰). آنگاه همراه با طلاب یزدی حوزه علمیه قم، تلگراف دیگری خدمت امام خمینی فرستادند و ورود ایشان را به نجف اشرف تبریک گفتند (همان، ۱۸۳ ـ ۱۸۴). پس از آن نیز اعلامیه‌هایی در حمایت از امام خمینی و محکومیت حکومت پهلوی امضا کردند (همان، ۱۸۵ ـ ۱۹۱، ۱۹۲ ـ ۱۹۴، ۱۹۵ ـ ۱۹۸، ۲۰۱ ـ ۲۰۴؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ۸۴-۸۶). محصل همدانی در سال ۱۳۴۴ ش به زاهدان رفت و در مسجد و حسینیه‌ای که به همت سید علی‌محمد وزیری در این شهر برای شیعیان زاهدان تأسیس شده بود، سخنرانی کرد و از سیاست‌های حکومت پهلوی انتقاد نمود. پس از آن نیز با سفر به زادگاهش یزد به سخنرانی‌های انتقادی ادامه داد و ازجمله در مسجد حظیره به سخنرانی پرداخت. در همان دوران، در انتقال برخی از نامه‌های محرمانه و بیانیه‌های امام خمینی از کربلا و نجف به ایران و همچنین انتقال نامه‌های سید مرتضی پسندیده و آیت‌الله گلپایگانی از قم به نجف نقش داشت («آشنایی با نامزدهای هشتمین دوره مجلس در یزد فردا: حجت‌الاسلام سید محمدتقی محصل همدانی از حوزه یزد و صدوق»، http://yazdfarda.com). او در سال ۱۳۴۶ ش با معرفی آقایان شیخ محمد فکور یزدی و سید عباس خاتم یزدی اجازه‌ای در امور حسبیه از امام خمینی دریافت کرد (صحیفه امام، ج ۱، ۴۶۳). او همچنین از سال ۱۳۵۲-۱۳۵۷ ش به پیشنهاد آیت‌الله گلپایگانی، مدیریت مدارس ایشان را در حوزه علمیه قم بر عهده داشت. محصل همدانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در محاکم قضایی پرداخت. سپس در اواخر سال ۱۳۵۸ ش با دعوت شهید محمد صدوقی یزدی به زادگاهش بازگشت و مسئولیت حوزه علمیه یزد را بر عهده گرفت. هم‌زمان مسئولیت جهاد سازندگی و بنیاد مستضعفان را هم بر عهده داشت. در اولین دوره انتخابات شورای شهر یزد نامزد عضویت در آن شورا شد و به عضویت آن شورا انتخاب گردید. سپس به سازمان بازرسی کل کشور رفت و معاونت نهادهای انقلاب اسلامی آن سازمان را از سال ۱۳۶۰ ش و با دعوت سید محمد محقق داماد ریاست آن سازمان را بر عهده گرفت. پس از صدور فرمان هشت‌ماده‌ای امام خمینی، دبیر اجرایی شورای هشت‌ماده‌ای امام شد و سپس قائم‌مقامی سازمان بازرسی کل کشور را بر عهده گرفت («آشنایی با نامزدهای هشتمین دوره مجلس در یزد فردا: حجت‌الاسلام سید محمدتقی محصل همدانی از حوزه یزد و صدوق»، http://yazdfarda.com). محصل همدانی در دوره‌های چهارم (معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ۴۴۵) و پنجم مجلس شورای اسلامی، نمایندگی مردم یزد را بر عهده داشت (همان، ۵۶۱). پس از پایان دوره پنجم مجلس شورای اسلامی به قوه قضائیه بازگشت و در سمت معاونت قضایی دادستان کل کشور و دادیار دیوان عالی کشور خدمت کرد. هم‌زمان در هیئت پنج‌نفره شناسایی قضات واجد شرایط عضویت داشت و به تدریس در دانشکده قضایی پرداخت. بازرس ستاد حج و زیارت کشور در عربستان و مسئول بررسی وضعیت زائران و حجاج ایرانی از دیگر مسئولیت‌های او بود («آشنایی با نامزدهای هشتمین دوره مجلس در یزد فردا: حجت‌الاسلام سید محمدتقی محصل همدانی از حوزه یزد و صدوق»، http://yazdfarda.com). او در هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی هم نمایندگی مردم یزد را عهده‌دار بود (همان). منابع: «آشنایی با نامزدهای هشتمین دوره مجلس در یزد فردا: حجت‌الاسلام سید محمدتقی محصل همدانی از حوزه یزد و صدوق»، http://yazdfarda.com؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک (۱۳۹۲)، ج ۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، ۲، ۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ مدرسی، محمدکاظم (۱۳۸۲)، مفاخر یزد، ج ۲، یزد، بنیاد ریحانه‌الرسول یزد.