حسین ربانی میانجی

ربانی میانجی، حسین؛

از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. حسین ربانی میانجی در سال ۱۳۰۷ ش در روستای نقاب شهر میانه به دنیا آمد. پدرش میرزا رحیم ربانی میانجی از عالمان آن سامان بود. حسین ربانی میانجی خواندن و نوشتن را در روستای نقاب نزد دایی خود فراگرفت. سپس به مکتب‌خانه کربلایی حسین در روستای نشق میانه رفت و پس از مدتی تحصیل در آنجا، راهی مدرسه ابتدایی روستای النجارق میانه شد و دوره ابتدایی را در آنجا گذراند. آنگاه به شهر میانه رفت و در حوزه نوبنیاد آن شهر که میرز ابومحمد حجتی تأسیس کرده بود، به فراگیری دروس حوزوی پرداخت. او مقدمات و سطح را در همانجا و نزد آقایان میرزا لطفعلی زنوزی، شیخ هادی نیری، شیخ علی کتانی، میرزا مهدی جدید و سید عبدالستار محمدی خواند (اباذری، ۲۳۴؛ جواهرکلام، ج ۱، ۵۹۰ـ۵۹۲؛ سلیمانی بروجردی، ج ۱، ۱۳۶ـ ۱۳۸؛ خرمشاهی، ج ۱، ۱۰۹۵۱).

ربانی میانجی در موسم محرم به سخنرانی در زادگاهش روستای نقاب می‌پرداخت. او در دوره تسلط فرقه دمکرات آذربایجان بر میانه (۱۳۲۴ـ۱۳۲۵)، از جمله روحانیانی بود که با آن فرقه مبارزه می‌کرد و در سخنرانی‌هایش در میانه و روستای نقاب، به بحث دراین‌باره می‌پرداخت (اباذری، ۱۳۸۱، ۵۲). وی در سال ۱۳۲۷ برای ادامه تحصیل دروس حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا دروس خارج فقه و اصول را نزد آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد محقق داماد، امام خمینی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی خواند (اباذری، ۲۳۴؛ جواهرکلام، ج ۱، ۵۹۰ـ۵۹۲). درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی گزارشی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور وی در قم می‌توان احتمال داد که از اوایل دهه ۱۳۳۰ که درس امام خمینی رونق گرفت، از آن درس‌ها در مساجد سلماسی و محمدیه قم بهره‌مند می‌شده است. ربانی میانجی در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، تفسیر قرآن و معارف قرآنی را نزد آیت‌الله شیخ محمدباقر ملکی میانجی از مفسران قرآن خواند و مدتی هم از درس‌های فلسفه علامه سید محمدحسین طباطبایی بهره‌مند شد. ربانی میانجی که از آیات میرزا لطفعلی زنوزی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی اجازاتی در امور شرعی و روایی دریافت کرده بود، پس از تکمیل تحصیلات دینی در قم، به تألیف آثار علمی پرداخت. از جمله تألیفات او می‌توان به کتاب‌های رساله‌ای در اعجاز قرآن (به زبان‌های عربی و فارسی)، انوار بیان در مباحث توحیدی قرآنی (همراه با علی‌اکبر تقوی و ایوب گرمرودی)، تفسیر قرآن کریم (تا سوره نساء) و تفسیر سوره‌های کوتاه قرآن (جواهرکلام، ج ۲، ۵۹۲) و معاد از دیدگاه قرآن، حدیث و عقل اشاره کرد (اباذری، ۱۳۷۴، ۲۳۵). او در ۵ مرداد ۱۳۷۴ در قم درگذشت و پیکرش در جوار حرم علی بن جعفر قم به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ج ۱، ۵۹۰ـ۵۹۲). منابع: اباذری، عبدالرحیم (۱۳۸۱)، انقلاب اسلامی در میانه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم: مدفونین در سرزمین قم، قم، انصاریان؛ خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۷۷)، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج ۱، تهران، دوستان؛ سلیمانی بروجردی، علی (۱۳۸۲)، علمای ایران در شهرهای آذربایجان، تهران، نشر دیوان؛ سیمای میانه (۱۳۷۴)، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.