محمدعلی حلیمی کاشانی

محمدعلی حلیمی کاشانی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

او در سال ۱۳۰۵ ش در شهر کاشان به دنیا آمد (قاسمی، ج ۲، ۱۰۹). دوران ابتدایی را در مدرسه پهلوی کاشان طی کرد. هم‌زمان به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را نزد سیدعبدالله امام گذراند. سپس در یکی از مدارس [به احتمال زیاد مدرسه پهلوی] کاشان به تدریس پرداخت. او به سبب آموزش قرآن و ترویج احکام شرعی بین دانش‌آموزان مدرسه فوق، با مخالفت مدیر مدرسه و مسئولان اداره فرهنگ کاشان مواجه و مجبور به ترک آن مدرسه گردید و در کنار پدرش در کارپردازی بیمارستان اخوان کاشان مشغول کار شد. حلیمی کاشانی در سال ۱۳۲۱ و پس از تبعید محمد خالصی‌زاده به کاشان، همراه عده‌ای از جوانان تحت تعالیم آن روحانی مبارز قرار گرفت و در مسجد «گذر بابا ولی» از درس‌های او بهره‌مند شد (ابن الرسول، ج ۱، ۵۳-۵۴؛ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی...»، ۲). محمد خالصی‌زاده سپس از آیت‌الله سیدصدرالدین صدر از مراجع تقلید مقیم قم خواست فردی را برای تدریس به قم بفرستند و در پی آن درخواست، شیخ جعفر صبوری (ن.ک مدخل صبوری قمی، جعفر) به قم اعزام شد و در مسجد گذر بابا ولی به تدریس پرداخت (مختاری اصفهانی، ۲۲۸). حلیمی کاشانی بخشی از دروس حوزوی را در کاشان و نزد شیخ جعفر صبوری خواند (قاسمی، ج ۲، ۱۰۹). او سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی به شهر مقدس قم مهاجرت کرد و دروس عالی سطح را نزد میرزا علی‌اکبر مشکینی گذراند. آنگاه از درس خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدتقی خوانساری و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی بهره‌مند شد. حلیمی با جمعیت فدائیان اسلام به رهبری سیدمجتبی نواب صفوی همکاری می‌کرد («حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی...»، ۲) و در جریان قتل ناصر برجیس، پزشک بهایی مقیم کاشان توسط جمعی از جوانان مذهبی آن شهر در ۱۳۲۹ ش، با سفر به برخی از شهرها به افشاگری دراین‌باره پرداخت. این تلاش‌ها و اقدامات دیگری که توسط آیت‌الله بروجردی و همچنین جمعیت فدائیان اسلام انجام شد، در نهایت به تبرئه آن جوانان انجامید (ابن الرسول، ج ۱، ۸۳-۸۷). او پس از شهادت نواب صفوی در ۱۳۳۴ ش، به سبب همکاری با جمعیت فدائیان اسلام تحت تعقیب قرار گرفت و پس از مدتی اختفا در کاشان، در ۱۳۳۵ ش مخفیانه به نجف اشرف رفت. در آن شهر ابتدا در مدرسه سید(سیدکاظم یزدی) با حسین راستی کاشانی هم‌حجره شد و سپس در مدرسه آخوند نجف ادامه تحصیل داد و مدتی بعد در مدرسه آیت‌الله بروجردی نجف ساکن شد و در درس میرزاعلی فلسفی و سیداسدالله مدنی شرکت کرد و مدتی هم از درس خارج فقه و اصول میرزا باقر زنجانی بهره برد. در جریان مهاجرت امام‌خمینی به عراق در ۱۳۴۴ ش در استقبال از امام‌خمینی حضور داشت و با آغاز درس خارج فقه امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری، در آن درس حاضر شد (صحیفه دل، ج ۲، ۶۶؛ خاطرات حجت‌الاسلام...، ۵۰۴). هم‌زمان در درس خارج اصول و تفسیر سیدمصطفی خمینی هم شرکت می‌کرد (راعی گلوجه، ۳۳). حلیمی کاشانی در نجف اشرف همراه با جمعی از طلاب، در کنار امام‌خمینی، به مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی پرداخت (خاطرات سال‌های نجف، ج ۱، ۳۷). او پس از دستگیری و زندانی شدن آقایان حسینعلی منتظری و عبدالرحیم ربانی شیرازی، همراه با جمعی از علما و طلاب حوزه علمیه نجف اشرف، با ارسال نامه‌ای به آنان، تأثر خود را از آن اقدام اعلام و بر آزادی فوری آنان تأکید کردند (روحانی، ج ۲، ۲۶۴-۲۶۵). وی همچنین از دوستان نزدیک سیدمصطفی خمینی بود (یادها و یادمان‌ها...، ج ۲، ۴۲۶) و او را در سفرهای زیارتی از نجف اشرف به کربلا همراهی می‌کرد (خاطرات حجت‌الاسلام...، ۱۲۳-۱۲۴؛ خاطرات سال‌های نجف، ج ۱، ۸۳؛ در وادی عشق، ۱۸۴)؛ در آن روزها برخی از روحانیان کاروان‌هایی را برای پیاده‌روی‌های زیارت تشکیل می‌دادند که حلیمی کاشانی کاروانی را از مدرسه آیت‌الله بروجردی به سمت کربلا هدایت می‌کرد و محور این کاروان سیدمصطفی خمینی بود (یادها و یادمان‌ها از شهید...، ج ۲، ۴۴۴؛ «یادنامه شهید آیت‌الله سیدمصطفی...»، ۹). او همچنین از افراد مورد اعتماد امام‌خمینی بود و ایشان به برخی از افرادی که توسط او معرفی شده بودند، اجازاتی در امور حسبیه و شرعیه داد (صحیفه امام، ج ۱، ۴۷۲، ۴۷۳، ۴۹۸، ۵۰۶). حلیمی در سال ۱۳۵۰ به شهر مقدس قم بازگشت و در مدرسه حجتیه ساکن شد و در درس آیت‌الله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، حسینعلی منتظری و حسین نوری همدانی شرکت کرد («حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی...»، ۲) و سپس به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت. او پس از درگذشت سیدمصطفی خمینی، در آبان ۱۳۵۶ ش همراه با جمعی از علما و مدرسان قم با ارسال تلگرافی به امام‌خمینی (ره)، ضایعه فوق را تسلیت گفتند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۲۹ ـ ۲۳۰). وی در سال ۱۳۶۲ («حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی...»، ۲) به پاکستان رفت و مسئولیت نمایندگی امام‌خمینی در آن کشور را بر عهده گرفت و به سازمان‌دهی حوزه‌های علمیه در آن کشور پرداخت. پس از مدتی به کشور بازگشت و علی‌رغم اصرارها برای بازگشت مجدد به پاکستان، از عزیمت به آن کشور خودداری کرد («یادنامه شهید آیت‌الله سیدمصطفی...»، ۹). او در بهمن ۱۳۹۵ درگذشت («با حضور علما و روحانیون...»، ۱۱؛ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی...»، ۲). منابع: ابن الرسول، محمد (۱۳۸۳)، انقلاب اسلامی در کاشان، ج ۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «با حضور علما و روحانیون: مراسم چهلمین روز درگذشت آیت‌الله حلیمی در قم و کاشان برگزار شد» (۱۳۹۶)، دوهفته‌نامه افق حوزه، شماره ۵۰۳، ۱۶ فروردین؛ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی حلیمی کاشانی به رحمت ایزدی پیوست» (۱۳۹۵)، روزنامه اطلاعات، سال نودویکم، شماره ۲۶۶۵۳، ۲ بهمن؛ خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور (۱۳۷۶)، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی؛ خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ در وادی عشق (خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدتقی موسوی درچه‌ای) (۱۳۸۹)، تدوین عبدالرحیم اباذری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ راعی گلوجه، سجاد (۱۳۸۴)، زندگینامه و مبارزات سیدمصطفی خمینی، تهران، چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س))‏؛ روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج ۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ صحیفه دل، مطالب و خاطراتی از شاگردان حضرت امام‌خمینی (س) (۱۳۷۸)، ج ۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)؛ قاسمی، رحیم (۱۳۹۳)، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج ۳، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه؛ «یادنامه شهید سیدمصطفی خمینی: حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ محمدعلی حلیمی کاشانی: در علم و کار جدی بود» (۱۳۹۳)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۴۰، اول آبان؛ یادها و یادمان‌ها از شهید سیدمصطفی خمینی (۱۳۷۶)، مجموعه مصاحبه‌ها در حاشیه‏ ‏کنگره شهید سیدمصطفی خمینی‏ (ره)‏، ج ۲، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج. منصور خلیلی