سیدمحمدتقی متقی

سیدمحمدتقی متقی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

او در سال ۱۳۱۱ در شهمیرزاد استان سمنان به دنیا آمد. او دوران ابتدائی را در شهمیرزاد گذارند و سپس با کمک دایی‌اش ملاجعفر ملکی و عموی پدرش شیخ محمد متقی به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به فراگیری دروس مقدمات نزد شیخ غلامعلی فرقانی در مسجد جامع شهمیرزاد پرداخت. وی در سال ۱۳۳۸ برای ادامه تحصیل راهی قم شد و مدت یک سال در مدرسه رضویه قم به تحصیل مشغول شد ولی درابره استادان او در قم اطلاعاتی در دست نیست. وی آنگاه رهسپار عراق شد و در نجف اشرف دروس سطح را پیش آقایان میرزا علی غروی علیاری، سیدمحمد اشکوری و محمدحسین فاضل قائینی به پایان رساند. سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدابوالقاسم موسوی خویی، شیخ حسین حلی و سیدمحمود حسینی شاهرودی شرکت جست («بزرگداشت حجت‌الاسلام محمدتقی متقی»، ۱۷؛ متقی، ۱۶). متقی در سال ۱۳۴۴ ش و در جریان ورود امام‌خمینی به نجف در مراسم استقبال ایشان حضور داشت. همچنین در برخی از دیدارهای ایشان با مراجع تقلید، ازجمله طلابی بود که امام‌خمینی را همراهی می‌کرد و در خاطراتش از این دیدارها سخن گفته است. پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف، به بیت ایشان تردد داشت و به‌تدریج به یکی از پیرامونیان امام‌خمینی بدل شد و در برخی مواقع در دیدارهای هیئت‌های مذهبی و مردم، نقش واسطه را ایفا می‌کرد(خاطرات سال‌های نجف، ج ۲، ۱۴۹-۱۵۰؛ سلسله موی دوست، ۱۸۹-۱۹۰). با آغاز درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که از سال ۱۳۴۴ ش در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها در نجف اشرف برگزار می‌شد، شرکت جست (همان؛ متقی،۱۶). محمدتقی متقی درباره جلسات درس امام‌خمینی می‌گوید: «در جلسات درس، امام با صدای رسا و بیانی زیبا تدریس می‏ ‏فرمودند، به نحوی که شنونده‏ها مجذوب می‌گردیدند. از خصال بسیار نیکوی آن حضرت این‌که توجه خاصی‎ ‏به اشکال گرفتن و نظریه‌های شاگردانشان می‌کردند. بهترین مستشکل حاج‌آقا مصطفی بودند. پدر و پسر بحث‌های بسیار ظریف و دقیقی را با هم می‏نمودند. البته دیگر شاگردان نیز اشکالاتی می‌گرفتند و امام با براهین قوی آنها را پاسخ می‏دادند. ازجمله آقایان اشرفی‌ها که از دوستان نزدیک امام و دو برادرند، در درس بحث‌های تندی با ایشان کردند. بعد از اتمام درس عده‌ای از شاگردان به آنها پرخاش کردند که شما‎ ‏قصد محکوم کردن و شکست استاد را داشتید و عنادی برخورد نمودید. آنها پاسخ ‎ ‏دادند که غرضی در کار نبوده و ما اشکال درسی داشتیم. حضرت امام از واقعه باخبر شده و فردای آن روز در سر درس، با تجلیل از اشرفی‏ها اسم برده و فرمود: اگر رفقا با‎ ‏شما برخورد کرده‏اند، من از شما معذرت می‏خواهم. همه دوستان باید در مسائل علمی نظر بدهند.‏ ‏امام درس را به زبان فارسی می‌گفتند و عده‏ای از عرب‏ها نیز که مقداری فارسی ‎ ‏بلد بودند در درس ایشان شرکت می‌کردند. جلسات درس در مسجد شیخ ‎ ‏انصاری (مسجد تُرک‏ها) برگزار می‌گردید» (خاطرات سال‌های نجف، ج ۲، ۱۴۹-۱۵۰؛ سلسله موی دوست، ۱۸۹-۱۹۰). متقی از افراد مورد اعتماد امام‌خمینی بود و ایشان به چند از افرادی که توسط محمدتقی متقی معرفی شده بودند، اجازه‌ای در امور حسبیه و شرعیه داده بود (صحیفه امام، ج ۱، ۴۶۵، ۴۸۱، ۴۹۹، ۵۰۳، ۵۰۴، ۵۰۸). متقی درس‌های برخی از استادانش را تقریر کرد ولی این تقریرات در حمله ماموران حکومت بعث عراق به خانه-اش در نجف از بین رفت. مدتی هم در حوزه علمیه نجف می‌کرد و از جمله به تدریس اصول فقه می‌پرداخت.او مدتها از سوی امام‌خمینی به عنوان مسئول شهریه‌های طلاب غیرایرانی و غیرفارسی‌زبان حوزه علمیه نجف انتخاب شد و در سال‌های پایانی حضور امام‌خمینی در عراق دفتردار ایشان بود. در همان دوران به زبان عربی سخنرانی می‌کرد و اندیشه‌ها و دیدگاه‌های امام‌خمینی را تبیین می‌کرد («بزرگداشت حجت‌الاسلام محمدتقی متقی»، ۱۷-۱۸). به پس از مهاجرت امام‌خمینی به پاریس در مهر ۱۳۵۷، به فعالیت در نجف اشرف ادامه داد. از جمله جمعی از طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، نامه‌ای به ایشان ارسال کردند و در آن هجرت ایشان را مصیبتی دردناک دانستند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۴۰۷). سپس در نامه‌ای با عنوان جامعه روحانیت مبارز نجف اشرف، در نامه‌ای به والری ژیسکاردستن رئیس‌جمهور وقت فرانسه، از امام‌خمینی به‌عنوان روح و قلب ۳۵ میلیون ایرانی نام بردند و از او خواستند تا زمینه تداوم مبازات ایشان را فراهم کند. آنان در آن نامه همچنین خواستار رفتار شایسته با امام‌خمینی شدند (همان، ۴۰۸-۴۰۹). او ۱۷ روز پس از مهاجرت امام‌خمینی، توسط نیروهای بعث عراق دستگیر و زندانی شد(خاطرات سال‌های نجف، ج ۲، ۱۵۸) و مدت دو ماه در زندان رژیم بعث بود («بزرگداشت حجت‌الاسلام محمدتقی متقی»، ۱۷-۱۸) و در نهایت با ضمانت برخی از کاسبان نجف آزاد شد (خاطرات سال‌های نجف، ج ۲، ۱۵۸). پس از آزادی مدتی در بیت آیت‌الله خویی مقیم شد و سپس با وساطت آیت‌الله خویی از عراق خارج شد. پس از بازگشت به کشور مدتی همراه با حسن کروبی در دفتر خانه‌سازی برای مستضعفین خدمت کرد و سپس در دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم به عنوان مسئول اعزام مبلغ به جبهه‌های جنگ منصوب شد. در سال ۱۳۶۰ در همان زمان به درخواست حسینعلی منتظری وارد بیت ایشان شد و تا پایان عمر حسینعلی منتظری به فعالیت در بیت او ادامه داد. او هم اکنون (۱۴۰۱) در قم حضور دارد (متقی؛ ۱۶؛ «بزرگداشت حجت‌الاسلام محمدتقی متقی»، ۱۷-۱۸). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «بزرگداشت حجت‌الاسلام محمدتقی متقی: امام‌خمینی به حرفی که می‌زدند پایبند بودند»(۱۴۰۱)، هفته نامه حریم امام، سال یازدهم، شماره ۵۳۰و۵۳۱، ۱ بهمن، ۱۷؛ خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور (۱۳۷۶)، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی؛ خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، ج ۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی، تهران (۱۳۸۳)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ متقی، علی (۱۴۰۱)، «بزرگداشت حجت‌الاسلام محمدتقی متقی: در مسیر مبارزه»، هفته نامه حریم امام، سال یازدهم، شماره ۵۳۰و۵۳۱، ۱ بهمن، ۱۷؛ مجموعه مصاحبه‌ها در حاشیه کنگره شهید سیدمصطفی خمینی (۱۳۷۶)، ج ۲، تهران، چاپ و نشر عروج.