سیدعلی بطحایی گلپایگانی

سیدعلی بطحایی گلپایگانی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

سیدعلی بطحایی گلپایگانی در سال ۱۳۰۶ ش در روستای گوگد شهرستان گلپایگان به دنیا آمد. او خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت. سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را همان‌جا و نزد استادان زادگاهش خواند. آنگاه برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه قم دروس سطح را نزد استادان آنجا فراگرفت. درباره استادان او در آن دوره گزارشی در دست نیست. وی سپس در درس خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی شرکت کرد (شریف رازی، ج ۷، ۵۱۳). سیدعلی بطحایی آنگاه به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف، در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمود حسینی شاهرودی و سیدابوالقاسم موسوی خویی حضور یافت. آنگاه به کشور بازگشت (جواهر کلام، ج ۲، ۴۱۰) و در درس‌های خارج فقه و اصول آیات بروجردی، سیداحمد موسوی خوانساری، سیدمحمد محقق داماد، گلپایگانی و امام‌خمینی شرکت کرد (احمدیان، ۱۰۹؛ جواهرکلام، ج ۲، ۴۱۰). درباره سال‌های حضور او در درس‌های خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام‌خمینی، گزارش دقیقی در درست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که اواخر دهه ۱۳۳۰ ش و اوایل دهه ۱۳۴۰ ش، از آن درس‌ها در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم قم بهره می‌برده است. همچنین وی درس خارج اصول امام‌خمینی را تقریر کرده است (احمدیان، ۱۰۹)، ولی از سرنوشت این تقریرات اطلاعی در دست نیست. او همچنین از امام‌خمینی، اجازه دخالت در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد. امام‌خمینی ذیل اجازه‌نامه وی قید کرده بودند «معروف هستند» (صحیفه امام، ج ۱، ۴۶۰) و همین قید، نشان از شناخت امام‌خمینی از بطحایی دارد. او پس از درگذشت پدر همسرش شیخ علی‌اصغر فقیهی قزوینی، به تهران رفت و امامت جماعت مسجد خیابان بی‌سیم در شرق تهران را بر عهده گرفت (همان؛ شریف رازی، ج ۷، ۵۱۳).

بطحایی بارها برای سفرهای زیارتی به مکه رفت و در یکی از این سفرها، وقتی در جریان اقدام حکومت سعودی برای تخریب مقبره عبدالله بن عبدالمطلب، پدر پیامبر اسلام (ص) قرار گرفت، به رایزنی با شهرداری و همچنین مجمع علمای سعودی پرداخت تا مانع از آن شود، ولی این اقدامات اثرگذار نبود (افتخاری گلپایگانی، ۱۹۴). وی در این سفرها، به مناظره با روحانیان اهل سنت می‌پرداخت (شریف رازی، ج ۷، ۵۱۳). همچنین کتابی از او با عنوان آداب الحرمین در سال ۱۳۴۲ ش منتشر شده است (مشار، ج ۴، ۱۴۲). گذشته از مکه، بارها به کشورهای مصر، کویت، سوریه، لبنان و دیگر کشورها سفر کرد و با بزرگان دینی آن کشور به مناظره و مباحثه پرداخت (احمدیان، ۱۰۹). بطحایی ازجمله روحانیان مبارز تهران بود و همراه با دیگر روحانیان تهران، به مبارزه با حکومت پهلوی می‌پرداخت. به سبب این مبارزات، توسط ساواک دستگیر و زندانی شد و تحت شکنجه قرار گرفت (جواهرکلام، ج ۲، ۴۱۰). براثر تداوم مبارزات، در سال ۱۳۵۵ ش، ممنوع‌الخروج از کشور شد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۷، ۳۹۰؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ملا احمد کروبی، ۲۱۸ ـ ۲۱۹). وی ازجمله روحانیانی بود که در شهریور ۱۳۵۷ و بعد از آتش‌سوزی سینما رکس آبادان که به شهادت یا زخمی شدن جمعی انجامید، اعلامیه‌ای را در محکومیت آن صادر کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۳۶۸ ـ ۳۷۱).

تألیفات او عبارت است از: المناظرات فی الحرمین (مناظره در حرمین شریفین با دانشمندان اهل سنت)، آداب الحرمین (ادعیه و زیارات مکه و مدینه)، اصول بطحایی (جواهرکلام، ۴۱۰-۴۱۱)، زیارت اماکن مقدسه شام و مصر، مردان نامی شیعه، تقریرات درس اصول امام‌خمینی، تقریر درس خارج فقه (طهارت) آیت‌الله گلپایگانی و تقریر درس خارج فقه (صلاه) آیت‌الله بروجردی (احمدیان، ۱۰۹). سیدعلی بطحایی گلپایگانی در فروردین ۱۳۵۹ در اثر تصادف رانندگی در مسیر خمین ـ گلپایگان درگذشت و پیکرش پس از انتقال به قم، در قبرستان شیخان آن شهر به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ۴۱۰ ـ ۴۱۱). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ افتخاری گلپایگانی، علی (۱۳۹۱)، قبل از حج بخوانید، تهران، مشعر؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۲، قم، انصاریان؛ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد (۱۳۹۳)، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ج ۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۴)، گنجینه دانشمندان، ج ۷، قم، پیروز؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ مشار، خانبابا (۱۳۴۲)، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون، ج ۴، بی‌نا، بی‌جا؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ملا احمد کروبی (۱۳۷۹)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.