سیدهاشم بطحایی

سیدهاشم بطحایی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

سیدهاشم بطحایی در ۱۳۲۰ در گوگد گلپایگان به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در گلپایگان گذراند و سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در زادگاهش و پیش جواد نخعی خواند. در سال ۱۳۳۵ برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی اراک شد و با اقامت در مدرسه آقا ضیاء آن شهر، بخش دیگری از مقدمات را نزد حجت‌الاسلام رفیعی از مدرسان آن شهر فراگرفت. یک سال بعد به قم رفت و مقدمات را در آنجا پیش آقایان رحمت‌الله فشارکی و قاسم نحوی به پایان رساند. آنگاه درسهای سطح را نزد حسینعلی منتظری، حسین نوری همدانی، مصطفی اعتمادی، محمدتقی ستوده و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی به پایان رساند. در درس فلسفه هم از شاگردان آقایان علامه سیدمحمدحسین طباطبایی (اسفار) و یحیی انصاری شیرازی (منظومه) بود (کاظمینی، ج ۱، ۲۶۸). بطحایی پس از پایان دوره سطح در درسهای خارج فقه و اصول آیات امام‌خمینی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی سیدکاظم شریعتمداری و میرزا هاشم آملی شرکت کرد (همان؛ پرونده‌ای در بزرگداشت مرحوم آیت‌الله سیدهاشم بطحایی گلپایگانی: فرزند حوزه و دانشگاه»، ۱۶). او به احتمال فراوان، در اواخر حضور امام‌خمینی در قم، از درسهای خارج فقه و اصول ایشان در مسجد اعظم قم بهره میبرد. پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور از درسهای استادان دیگر بهره برد و از جمله مدت ۲۷ سال در درسهای خارج فقه و اصول آیتالله گلپایگانی حاضر شد. در کنار فراگیری دروس حوزوی، به تحصیلات جدید هم ادامه داد و پس از آنکه در سال ۱۳۴۰ دیپلم متوسطه را دریافت کرد، در سال ۱۳۴۱ در رشته فلسفه دانشگاه تهران پذیرفته شد و موفق به دریافت مدرک کارشناسی در آن رشته در سال ۱۳۴۷ شد. پس از آن هم به تحصیلات خود ادامه داد و موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه در سال ۱۳۵۲ شد. آنگاه راهی مصر شد و در دانشگاه قاهره به تحصیلاتش در رشته فلسفه ادامه داد، ولی با پیروزی انقلاب اسلامی و تیرگی روابط ایران و مصر، تحصیلاتش در آن کشور نیمه‌تمام ماند و به کشور بازگشت و پس از چند سال با دفاع از رساله‌اش با عنوان حقوق زن و مرد از دیدگاه مذاهب خمسه موفق به دریافت مدرک دکتری در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه تهران شد. همچنین از آیات گلپایگانی، شیخ محمدعلی اراکی، محمدتقی بهجت و سیدعلی خامنهای اجازاتی دریافت کرد. بطحایی در دهه ۱۳۴۰ به استخدام وزارت آموزش‌وپرورش درآمد و به تدریس در دبیرستان‌های قم هم می-پرداخت. در همان زمان، با حکومت پهلوی نیز مبارزه می‌کرد (کاظمینی، ج ۱، ۲۶۸ـ۲۶۹) که از آن جمله می-توان به امضای نامهای با امضای صدها نفر از طلاب به مراجع تقلید درباره دستگیری چند تن از روحانیان شاخص در قم و تبعید شیخ شهاب‌الدین اشراقی از قم به همدان و نیز اعتراض به تبعید امام‌خمینی و غیرقانونی خواندن آن در سال ۱۳۴۵ اشاره کرد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۳،۴۰۸ـ۴۱۰). وی پس از آن هم به مبارزاتش ادامه داد و به همین علت چند بار دستگیر و زندانی شد و از آن جمله در شهرهای مشهد، میناب و تهران دستگیر و مدتی زندانی شد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۵۸ به ریاست دبیرستان دین و دانش قم منصوب شد. سپس به استان چهار محال و بختیاری رفت و به سمت استاندار آن استان منصوب شد و مدت شش ماه در آن سمت بود. در دوران جنگ تحمیلی حضوری فعال در جبهه‌های جنگ داشت. بطحایی در سال ۱۳۶۵ از آموزش‌وپرورش به آموزش عالی منتقل شد و در گروه حقوق مجتمع آموزش عالی قم (پردیس) به تدریس مشغول شد. در کنار تدریس در دانشگاه، در حوزه علمیه قم به تدریس درس خارج در بحث‌های قضا، شهادت، حدود، دیات و عقود تملیکی اشتغال داشت. در سال ۱۳۷۳، به سمت امام‌جمعه گلپایگان منصوب شد و مدت سه سال در آن سمت بود (کاظمینی، ج ۱، ۲۶۹). پس از آن دوباره به قم بازگشت و به تدریس در حوزه علمیه قم و همچنین مجتمع آموزش عالی قم وابسته به دانشگاه تهران ادامه داد. او در پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم استان تهران به نمایندگی برگزیده شد. از تألیفات او میتوان به کتابهای رساله توضیح المسائل، مناسک حج، احکام بانوان، رساله استفتائات، آیات الاحکام (سیاسی)، آیات الاحکام (جزایی)، فاطمه کوثر رسالت، مهدی (عج) گل ولایت، ندای فطرت، اخلاقی تحلیلی اسلام، فمینیسم از نظر اسلام و ملل، حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب، و قواعد فقه اشاره کرد.علاوه بر آن، دهها مقاله از او درباره موضوعاتی چون فقه، تاریخ اسلام و قرآن کریم منتشر شده است. سیدهاشم بطحایی در ۲۶ اسفند ۱۳۹۸ بر اثر ابتلا به بیماری کرونا در قم از دنیا رفت و پیکرش پس از تشییع و اقامه نماز توسط سیدمهدی شیرازی در قبرستان بهشت معصومه (س) به خاک سپرده شد (پرونده‌ای در بزرگداشت مرحوم آیت‌الله سیدهاشم بطحایی گلپایگانی: فرزند حوزه و دانشگاه، ۱۶؛ انصاری، ۲۵۰) منابع: انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۹)، درگذشتگان: آیت‌الله بطحایی، دوماهنامه آینه پژوهش، سال سی و یکم، شماره ۱۸۲، خرداد و تیر؛ «پرونده‌ای در بزرگداشت مرحوم آیتالله سیدهاشم بطحایی گلپایگانی: فرزند حوزه و دانشگاه» (۱۴۰۰)، هفته‌نامه حریم امام، سال دهم، شماره ۴۹۲، ۲۱ اسفند؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱، ۳، ۵، تدوین: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۹۶)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج ۱، قم، صحیفه خرد.