سیدمحمدعلی عالمی بلخابی

عالمی، بلخابی، سیدمحمدعلی؛ از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی. سیدمحمدعلی عالمی بلخابی در سال ۱۳۰۲ ش در بلخاب از شهرهای ولایت سرپُل افغانستان به دنیا آمد (انصاری، ۳۴۲). پدرش سیدمحمدحسین عالمی معروف به عالم بلخابی، از روحانیان فعال شیعه و مدرس در بلخاب و یَکاَولَنگ (بامیان) بود و در زمان حکومت عبدالرحمن خان (۱۲۶۰ـ۱۲۸۰ ش)، مدرسه علمیه‌ای در بلخاب دایر کرد که اینک به نام عالمیه معروف است (ناصری داودی، ج ۲، ۳۳۱ـ۳۳۷). عالمی بلخابی درس‌های نخستین حوزوی را در عالمیه، مدرسه پدرش و نزد والدش و دیگر مدرسان آنجا خواند. سپس به شهر یکاولنگ در ولایت بامیان رفت و نزد شیخ موسی (سیاه دره) و سیدمحمدحسن رئیس به یادگیری کتاب‌های سطح مشغول شد. سپس به بلخاب برگشت و به تدریس در آنجا پرداخت. عالمی در ۱۳۳۰ ش به ایران آمد و در مشهد مقیم شد و در حوزه علمیه مشهد و در مجلس درس محمدتقی ادیب نیشابوری و سیدعلی حجت هاشمی شرکت کرد. سپس به قم رفت و مدت کوتاهی نیز در قم به سر برد و از درس‌های استادان آنجا بهره‌مند شد. او در سال ۱۳۳۳ راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف دروس سطح را نزد آقایان صدرا بادکوبه‌ای، مجتبی لنکرانی، کاظم تبریزی و سیداسدالله مدنی تبریزی به پایان رساند. پس از دو سال تحصیل در نجف اشرف، در ۱۳۳۵ ش به بلخاب برگشت و مدرسه عالمیه را بازسازی کرد و آن را مرکز فعالیت‌های علمی و حوزوی خودش قرار داد. پنج سال بعد و در سال ۱۳۴۰ بار دیگر به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدابوالقاسم موسوی خویی، سیدمحسن حکیم و سیدمحمدباقر صدر و درس خارج فقه امام‌خمینی شرکت کرد و درس‌های آنان را تقریر کرد (انصاری، ۳۴۲ـ۳۴۳). عالمی بلخابی تا سال ۱۳۵۵ در نجف اشرف حضور داشت و هرچند درباره سال‌های دقیق حضور او در درس خارج بیع (مکاسب) امام‌خمینی اطلاعاتی در دست نیست، اما می‌توان احتمال داد که از سال ۱۳۴۴ تا خروج از عراق، در درس امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری شرکت می‌کرده است. او پس از بازگشت به افغانستان به فعالیت‌های علمی ادامه داد و در سال ۱۳۵۷ ش پس از به قدرت رسیدن گروه کمونیستی حزب خلق در افغانستان، مدتی را به‌خاطر عدم همکاری با آنان در زندان گذراند. در فروردین ۱۳۵۸ قیامی علیه حکومت کمونیستی افغانستان در دایکندی شروع شد که عالمی نیز از جمله آنان بود. این قیام تا سال ۱۳۶۳ ادامه داشت و با همراهی اهل سنت منطقه نیز روبرو شد. مبارزه او علیه حزب کمونیست افغانستان باعث شد تا همسر و سه فرزند او در دوران حکومت گروه کمونیستی حزب خلق (۱۳۵۷ـ۱۳۷۱ ش)کشته شوند. عالمی پس از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان در تابستان ۱۳۶۸ به‌عنوان عضو شورای عالی نظارت آن حزب انتخاب شد و پس از تسلط طالبان بر کابل (۱۳۷۵ ش) به ایران مهاجرت کرد و در قم مقیم شد. یکی از فرزندان او هم توسط طالبان کشته شد. او در ۱۳۸۱ ش پس از سقوط طالبان به بلخاب بازگشت. ، یکی از فرزندان او به نام سیدحیات الله عالمی عضو حزب حرکت اسلامی افغانستان بود و مدتی به‌عنوان نماینده سرپل در پارلمان افغانستان فعالیت کرده است («سیدمحمدعلی عالمی بلخابی»، www.jamaran.news.). عالمی بلخابی در سرپل و سپس مزار شریف نماز جمعه شیعیان را برپا کرد. همچنین در روستاها و شهرهای اطراف بلخاب، مستقیم یا غیرمستقیم، چند حسینیه و مسجد را تأسیس نمود و همچنین مقبره امام‌زاده زید بن یحیی را بازسازی کرد و در کنار آن، کتابخانه، درمانگاه و مدرسه رسول اعظم (ص) (مردان) و مدرسه زینب کبری (س) (زنان) را نیز بنیان نهاد. وی آثاری با موضوعات فقه، اصول، کلام، فلسفه و ادبیات عرب نوشته است و برخی از آنها عبارتند از: رساله اصول عقاید، شرح سیوطی (تقریرات درس ادیب نیشابوری)، رساله‌ای در فلسفه، شرح بر حاشیه ملاعبدالله، شرح بر مکاسب شیخ انصاری، شرح رسائل شیخ انصاری، شرح بر کفایه، رساله‌ای درباره گناهان کبیره. عالمی بلخابی ۵ شهریور ۱۴۰۰ در افغانستان درگذشت و پیکرش در حیات مدرسه رسول اعظم (ص) بلخاب و در جوار حرم امامزاده زین بن یحیی به خاک سپرده شد (انصاری، ۳۴۲ـ۳۴۳). منابع: «نگاهی به حیات علمی و مبارزات سیاسی آیت‌الله سیدمحمدعلی عالمی بلخابی»، خبرگزاری ابنا؛ انصاری، ناصرالدین (۱۴۰۰)، درگذشتگان: آیت‌الله عالمی بلخابی، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۹۱، آذر و دی؛ «سیدمحمدعلی عالمی بلخابی؛ عالمی که مبارزه با رژیم کمونیست افغانستان و طالبان را در دستور کارش داشت»، https://www.jamaran.news/؛ ناصری داودی، عبدالمجید (۱۳۹۰)، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج ۲، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.