سیداسماعیل موسوی زنجانی: تفاوت میان نسخه‌ها
(اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی) |
جز (removed Category:پروژه شاگردان; added Category:مقاله‌های ارزیابی‌شده/پروژه شاگردان using HotCat) |
||
| (۹ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | |||
| عنوان =سیداسماعیل موسوی زنجانی | |||
| تصویر =سیداسماعیل موسوی زنجانی.jpg | |||
| توضیح تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| سرشناسی = | |||
| نام کامل = | |||
| لقب = | |||
| نسب = | |||
| تاریخ تولد =۱۳۰۷ش | |||
| زادگاه =روستای پری از توابع زنجان | |||
| تاریخ وفات = ۲۷ آذر | |||
| شهر وفات =[[مشهد]] | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| محل دفن =قم/[[حرم حضرت معصومه(س)]] | |||
| خویشاوندان سرشناس = | |||
| استادان =موسی زنجانی، عبدالحسین لنکرانی، امام‌خمینی، مرتضی حائری یزدی، محمد مجاهدی تبریزی، سیدمحمد محقق داماد، [[سیدحسین بروجردی]]، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، [[علامه طباطبایی]]، میرزا هاشم آملی، میرزا حسن موسوی بجنوردی و... | |||
| شاگردان = | |||
| محل تحصیل = | |||
| اجازه روایت از = | |||
| اجازه اجتهاد از = | |||
| اجازه روایت به = | |||
| اجازه اجتهاد به = | |||
| تالیفات = | |||
| سایر = | |||
| سیاسی =مبارزه با [[رژیم پهلوی]]، حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]]، عضو [[مجلس خبرگان قانون اساسی]]، نماینده [[مجلس خبرگان رهبری]] و نماینده [[امام‌خمینی]] در استان زنجان، همکاری با [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه انقلاب]] | |||
| اجتماعی =تأسیس صندوق قرض‌الحسنه جوادالائمه، ساماندهی به وضعیت بیمه طلاب و روحانیان، تنظیم و نظارت بر امور درسی طلاب و روحانیان، بازسازی و احداث مدرسه علمیه امام صادق(ع) و مدرسه علمیه خواهران و... | |||
| امضا = | |||
| وبگاه رسمی = | |||
}} | |||
'''سیداسماعیل موسوی زنجانی'''، از شاگردان درس سطح امام‌خمینی. | '''سیداسماعیل موسوی زنجانی'''، از شاگردان درس سطح امام‌خمینی. | ||
میر آقا موسوی معروف به سیداسماعیل موسوی زنجانی در سال | == تحصیل == | ||
میر آقا موسوی معروف به سیداسماعیل موسوی زنجانی در سال ۱۳۰۷ش در روستای پری از توابع زنجان به دنیا آمد <ref>کرباسچی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۴۷۰.</ref> او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌های زادگاهش فراگرفت و کتاب‌هایی چون گلستان سعدی، تاریخ معجم و... را در آنجا خواند. در سال ۱۳۱۷ش همراه با عزیزالله خسروی به زنجان رفت و در حوزه علمیه آن شهر، مقدمات را نزد شیخ یعقوب علی شریعتی آموخت. سپس به [[حوزه علمیه قم]] رفت و تحصیلات حوزوی را در آنجا پی گرفت. موسوی زنجانی در بدو ورود به قم با [[سیداسدالله مدنی|سیداسدالله مدنی تبریزی]] آشنا شد و از درس او بهره برد. سپس شرح لمعه را نزد شیخ موسی زنجانی و آقا جمال مجد فراگرفت و در قوانین‌الاصول از شاگردان شیخ عبدالحسین لنکرانی بود. آنگاه در درس رسایل و مکاسب امام‌خمینی حضور یافت. کفایه‌الاصول را هم پیش شیخ مرتضی حائری یزدی و شیخ محمد مجاهدی تبریزی خواند و هم‌زمان در درس رسایل و کفایه‌الاصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد شرکت می‌کرد. سپس به فراگیری درس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد بهره برد و درس‌های ایشان را تقریر کرد. آنگاه به استفاده از درس خارج فقه و اصول آیات [[سیدحسین بروجردی|سیدحسین طباطبایی بروجردی]] و سیدمحمد حجت کوه‌کمری پرداخت و مدت کوتاهی از درس آنان بهره برد.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۸۸-۴۸۹.</ref> همچنین مدتی از درس [[علامه طباطبایی|علامه سیدمحمدحسین طباطبایی]] بهره‌مند شد.<ref>«یادی از فقیه مجاهد، حضرت آیت‌الله موسوی زنجانی»، ص۶۸.</ref> | |||
موسوی زنجانی شش ماه پس از ورود آیت‌الله بروجردی به قم (در دی | موسوی زنجانی شش ماه پس از ورود آیت‌الله بروجردی به قم (در دی ۱۳۲۳ش) راهی [[عراق]] شد و در [[حوزه علمیه نجف]]، تحصیلات خود را پی گرفت و از درس آیات میرزا هاشم آملی و میرزا حسن موسوی بجنوردی بهره برد.<ref>«یادی از فقیه مجاهد، حضرت آیت‌الله موسوی زنجانی»، ص۴۹۰.</ref> موسوی زنجانی پس از مدتی تحصیل به قم بازگشت و به تحصیل و تدریس در [[حوزه علمیه قم]] ادامه داد؛ او درس‌هایی چون شرح لمعه، مکاسب و کفایه‌الاصول را در [[مدرسه فیضیه]] تدریس می‌کرد.<ref>گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۱۰.</ref> بازگشت او به ایران مصادف با فعالیت‌های [[جمعیت فدائیان اسلام]] به رهبری [[سیدمجتبی نواب صفوی]] بود و او پس از ورود به کشور، به جرگه یاران نواب صفوی پیوست و به مبارزه علیه [[حکومت پهلوی]] پرداخت.<ref>کرباسچی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۴۷۱.</ref> در همان زمان همراه با سیدمهدی روحانی و برخی دیگر از روحانیان قم، گروه مطالعاتی درباره پاسخ به شبهات مطرح‌شده توسط [[حزب توده]] را تشکیل دادند. در این گروه، افرادی چون [[مرتضی مطهری]]، [[امام‌موسی صدر|سیدموسی صدر]] و... حضور می‌یافتند و به طرح مباحث می‌پرداختند و نتیجه بحث‌های آنان در نشریات انتشار می‌یافت.<ref>گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۱۳.</ref> | ||
موسوی زنجانی در دهه چهل ش در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و | == فعالیت سیاسی و اجتماعی == | ||
موسوی زنجانی در دهه چهل ش در جریان تصویب‌نامه [[انجمن‌های ایالتی و ولایتی]]، در توزیع [[پیام‌ها و اعلامیه‌های امام‌خمینی|اعلامیه‌های امام‌خمینی]] فعال بود. او در محرم ۱۳۴۲ش در روستای پری در زنجان به تبلیغ می‌پرداخت و در آنجا به مسائل و مباحث سیاسی نیز اشاره می‌کرد. به همین سبب گاهی اقدامات او زیر نظر مأموران ساواک زنجان و تبریز قرار می‌گرفت. در [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام ۱۵ خرداد]] آن سال هم باز به سبب سفرهای تبلیغی زیر نظر [[ساواک]] قرار داشت.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۹۱.</ref> در آن روزها در جلسات مدرسان حوزه علمیه قم شرکت می‌کرد و همراه با آنان در صدور اعلامیه‌ها نقش داشت و امضای او در اغلب اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم دیده می‌شود.<ref>اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۴-۱۰۶، ۱۰۹-۱۱۰، ۱۲۸-۱۳۰، ۱۶۳، ۱۶۴، ۱۷۶، ۱۸۱، ۱۸۸، ۱۹۶؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۲۷؛ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۸۶-۸۸؛ روحانی، ج۱، ص۶۴۲؛ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۲؛ خسروشاهی، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، ص۹۷.</ref> | |||
موسوی زنجانی در سال | موسوی زنجانی در سال ۱۳۵۲ش با دعوت [[سیدرضا صدر]] به تهران رفت و امامت جماعت یکی از مساجد تهران را بر عهده گرفت و همراه با روحانیان مبارز تهران، به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه داد.<ref>کرباسچی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۴۷۱؛ حسینی، «موسوی زنجانی، سیداسماعیل»، ص۴۲۶.</ref> وی به سبب فعالیت‌های سیاسی یکی از فرزندانش مورد بازجویی قرار گرفت؛ فرزند او به نام «سیدمهدی» دستگیر و زندانی شد و سپس تحت شکنجه‌های مأموران ساواک به شهادت رسید. فرزند دیگرش به نام سیدمحمود هم به سبب فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد و پس از آن، مأموران ساواک خانه او را تحت نظر قرار دادند و یک هفته در همان‌جا ماندند. این اقدام مأموران موجب آزار و اذیت خانواده موسوی زنجانی گردید.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۹۱.</ref> پس از درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]]، همراه با جمعی از روحانیان تهران ازجمله [[مرتضی مطهری]]، [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] و...، با صدور اطلاعیه‌ای، ضمن تسلیت آن واقعه به «مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی»، اعلام کردند در ۸ آبان ۱۳۵۶ مجلس بزرگداشتی به آن مناسبت در مسجد ارگ برگزار خواهند کرد.<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۶، ص۵۲۲-۵۲۳.</ref> | ||
او در ۱۱ مهر ۱۳۵۷ همراه با روحانیان مبارز تهران، با صدور اعلامیه‌ای، ضمن اعلام همبستگی با اعتصاب بازاریان، پیشه‌وران، کارگران، کارمندان و [[دانشجویان]]، به حکومت پهلوی هشدار دادند «مبارزه بی‌امان مردم تا پیروزی نهایی و رسیدن به آزادی کامل سیاسی و حکومت حق و عدل اسلامی ادامه خواهد یافت».<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۸، ص۳۴۴-۳۴۵.</ref> پس از حمله به مسجد جامع کرمان و کشته و زخمی شدن جمعی از مردم، اعلامیه‌ای دیگر همراه با روحانیان مبارز تهران در تقبیح آن صادر کردند و آن را به [[امام‌خمینی]] تسلیت گفتند.<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۸، ص۳۹۲-۳۹۵.</ref> موسوی زنجانی در کنار مبارزه با حکومت پهلوی و اقامه نماز در یکی از مساجد تهران، در گروه علمی تحقیق پیرامون قرآن که توسط سیدمحمد حسینی بهشتی در مکتب امیرالمؤمنین(ع) تهران تشکیل می‌شد عضویت داشت و همراه با افرادی چون حسینی بهشتی، [[محمد مفتح]]، [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]] و...، پژوهش پیرامون قرآن را آغاز کردند. این پژوهش‌ها با [[پیروزی انقلاب اسلامی]] ناتمام ماند.<ref>گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۱۱-۲۱۰.</ref> | |||
== فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی == | |||
موسوی زنجانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در دستگاه قضایی پرداخت. او مدتی در [[دادگاه انقلاب اسلامی]] زیر نظر [[محمد محمدی گیلانی]]، به پرونده‌های قضایی رسیدگی می‌کرد. سپس مأمور رسیدگی به پرونده‌های قضایی [احتمالاً] در زندان اوین و شهرک مهدیه تهران شد. مدتی هم در دادگاه مدنی خاص شعبه تجدیدنظر به فعالیت مشغول بود.<ref>گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۴۹۲.</ref> او در تابستان ۱۳۵۸ در انتخابات [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] از استان زنجان نامزد نمایندگی شد و با رأی مردم آن استان راهی آن مجلس شد.<ref>راهنمای استفاده از...، ج۴، ص۳۹۹.</ref> او در ۲۶ خرداد ۱۳۶۱ ش با درخواست جمعی از اهالی و علمای زنجان، با حکم امام‌خمینی به سمت امام جمعه زنجان منصوب شد.<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۳۳۴.</ref> موسوی زنجانی در همان سال و در نخستین دوره انتخابات [[مجلس خبرگان رهبری]] با رأی مردم استان زنجان به نمایندگی برگزیده شد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۸۸.</ref> و در ۵ مرداد ۱۳۶۲، با حکم امام‌خمینی، نمایندگی ایشان در استان زنجان را بر عهده گرفت. امام‌خمینی در همان حکم، اجازه دخالت در امور شرعی را به او داد.<ref>صحیفه امام، ج۱۸، ص۲۴.</ref> او در دوره‌های دوم و سوم مجلس خبرگان رهبری هم نمایندگی مردم آن استان را بر عهده داشت.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۳ و ۵۹۸.</ref> | |||
سیداسماعیل موسوی زنجانی در آذر سال ۱۳۸۱ برای زیارت امام رضا (ع) در مشهد به سر می‌برد که در ۲۷ آذر دچار ایست قلبی شد و در همان شهر درگذشت. پیکر او ابتدا به زنجان منتقل شد و پس از تشییع، به قم انتقال یافت | او در سال‌های [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی]] بارها در جبهه‌های جنگ حضور یافت و یکی از فرزندانش به نام سیدصادق در عملیات بیت‌المقدس به درجه شهادت نائل آمد. او در کنار فعالیت‌های فوق، دست به پاره‌ای از فعالیت‌های اجتماعی می‌زد که از آن جمله می‌توان به تأسیس صندوق قرض‌الحسنه جوادالائمه، ساماندهی به وضعیت بیمه طلاب و روحانیان، تنظیم و نظارت بر امور درسی طلاب و روحانیان، بازسازی و احداث مدرسه علمیه امام صادق(ع) و مدرسه علمیه خواهران، تهیه زمین دارالقرآن زنجان و نظارت بر احداث ساختمان آن اشاره کرد.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۹۳-۴۹۲.</ref> | ||
منابع | |||
== درگذشت == | |||
سیداسماعیل موسوی زنجانی در آذر سال ۱۳۸۱ برای زیارت امام رضا(ع) در مشهد به سر می‌برد که در ۲۷ آذر دچار ایست قلبی شد و در همان شهر درگذشت. پیکر او ابتدا به زنجان منتقل شد و پس از تشییع، به قم انتقال یافت.<ref>گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۲۴.</ref> و پس از اقامه نماز توسط [[موسی شبیری زنجانی|آیت‌الله موسی شبیری زنجانی]]، در [[حرم حضرت فاطمه معصومه]] به خاک سپرده شد.<ref>انصاری، «آیت‌الله زنجانی درگذشت»، ص۱۲۲.</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
* آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. | |||
* اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* انصاری، ناصرالدین (۱۳۸۲)، «آیت‌الله زنجانی درگذشت»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال ۱۴، شماره ۸۴. | |||
* بیات، مسعود (۱۳۸۶)، انقلاب اسلامی در زنجان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری. | |||
* خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر دوم، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری. | |||
* خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۶ و ۸، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* راهنمای استفاده از مشروح مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی (۱۳۶۸)، ج۴، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی. | |||
* سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | |||
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱۶،۱۷، ۱۸ تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | |||
* صحیفه دل، مطالب و خاطراتی از شاگردان حضرت امام‌خمینی(س) (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س). | |||
* حسینی، سیدمحمود (۱۳۸۹)، «موسوی زنجانی، سیداسماعیل»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، تهران، برگ رضوان. | |||
* کرباسچی، غلامرضا (۱۳۸۰)، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ج۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* گلی‌زواره، غلامرضا، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. | |||
* «یادی از فقیه مجاهد، حضرت آیت‌الله موسوی زنجانی: بنای یک امامزاده نوساز»، نشریه حاشیه، شماره ۳. | |||
{{پایان}} | |||
[[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده/پروژه شاگردان]] | |||
[[رده:شاگردان امام‌خمینی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۴:۱۴
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۰۷ش |
| زادگاه | روستای پری از توابع زنجان |
| تاریخ وفات | ۲۷ آذر |
| محل دفن | قم/حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | مشهد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | موسی زنجانی، عبدالحسین لنکرانی، امام‌خمینی، مرتضی حائری یزدی، محمد مجاهدی تبریزی، سیدمحمد محقق داماد، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، علامه طباطبایی، میرزا هاشم آملی، میرزا حسن موسوی بجنوردی و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، نماینده مجلس خبرگان رهبری و نماینده امام‌خمینی در استان زنجان، همکاری با دادگاه انقلاب |
| اجتماعی | تأسیس صندوق قرض‌الحسنه جوادالائمه، ساماندهی به وضعیت بیمه طلاب و روحانیان، تنظیم و نظارت بر امور درسی طلاب و روحانیان، بازسازی و احداث مدرسه علمیه امام صادق(ع) و مدرسه علمیه خواهران و... |
| وبگاه رسمی | |
سیداسماعیل موسوی زنجانی، از شاگردان درس سطح امام‌خمینی.
تحصیل
میر آقا موسوی معروف به سیداسماعیل موسوی زنجانی در سال ۱۳۰۷ش در روستای پری از توابع زنجان به دنیا آمد [۱] او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌های زادگاهش فراگرفت و کتاب‌هایی چون گلستان سعدی، تاریخ معجم و... را در آنجا خواند. در سال ۱۳۱۷ش همراه با عزیزالله خسروی به زنجان رفت و در حوزه علمیه آن شهر، مقدمات را نزد شیخ یعقوب علی شریعتی آموخت. سپس به حوزه علمیه قم رفت و تحصیلات حوزوی را در آنجا پی گرفت. موسوی زنجانی در بدو ورود به قم با سیداسدالله مدنی تبریزی آشنا شد و از درس او بهره برد. سپس شرح لمعه را نزد شیخ موسی زنجانی و آقا جمال مجد فراگرفت و در قوانین‌الاصول از شاگردان شیخ عبدالحسین لنکرانی بود. آنگاه در درس رسایل و مکاسب امام‌خمینی حضور یافت. کفایه‌الاصول را هم پیش شیخ مرتضی حائری یزدی و شیخ محمد مجاهدی تبریزی خواند و هم‌زمان در درس رسایل و کفایه‌الاصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد شرکت می‌کرد. سپس به فراگیری درس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد بهره برد و درس‌های ایشان را تقریر کرد. آنگاه به استفاده از درس خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی و سیدمحمد حجت کوه‌کمری پرداخت و مدت کوتاهی از درس آنان بهره برد.[۲] همچنین مدتی از درس علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بهره‌مند شد.[۳]
موسوی زنجانی شش ماه پس از ورود آیت‌الله بروجردی به قم (در دی ۱۳۲۳ش) راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف، تحصیلات خود را پی گرفت و از درس آیات میرزا هاشم آملی و میرزا حسن موسوی بجنوردی بهره برد.[۴] موسوی زنجانی پس از مدتی تحصیل به قم بازگشت و به تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم ادامه داد؛ او درس‌هایی چون شرح لمعه، مکاسب و کفایه‌الاصول را در مدرسه فیضیه تدریس می‌کرد.[۵] بازگشت او به ایران مصادف با فعالیت‌های جمعیت فدائیان اسلام به رهبری سیدمجتبی نواب صفوی بود و او پس از ورود به کشور، به جرگه یاران نواب صفوی پیوست و به مبارزه علیه حکومت پهلوی پرداخت.[۶] در همان زمان همراه با سیدمهدی روحانی و برخی دیگر از روحانیان قم، گروه مطالعاتی درباره پاسخ به شبهات مطرح‌شده توسط حزب توده را تشکیل دادند. در این گروه، افرادی چون مرتضی مطهری، سیدموسی صدر و... حضور می‌یافتند و به طرح مباحث می‌پرداختند و نتیجه بحث‌های آنان در نشریات انتشار می‌یافت.[۷]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
موسوی زنجانی در دهه چهل ش در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، در توزیع اعلامیه‌های امام‌خمینی فعال بود. او در محرم ۱۳۴۲ش در روستای پری در زنجان به تبلیغ می‌پرداخت و در آنجا به مسائل و مباحث سیاسی نیز اشاره می‌کرد. به همین سبب گاهی اقدامات او زیر نظر مأموران ساواک زنجان و تبریز قرار می‌گرفت. در قیام ۱۵ خرداد آن سال هم باز به سبب سفرهای تبلیغی زیر نظر ساواک قرار داشت.[۸] در آن روزها در جلسات مدرسان حوزه علمیه قم شرکت می‌کرد و همراه با آنان در صدور اعلامیه‌ها نقش داشت و امضای او در اغلب اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم دیده می‌شود.[۹]
موسوی زنجانی در سال ۱۳۵۲ش با دعوت سیدرضا صدر به تهران رفت و امامت جماعت یکی از مساجد تهران را بر عهده گرفت و همراه با روحانیان مبارز تهران، به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه داد.[۱۰] وی به سبب فعالیت‌های سیاسی یکی از فرزندانش مورد بازجویی قرار گرفت؛ فرزند او به نام «سیدمهدی» دستگیر و زندانی شد و سپس تحت شکنجه‌های مأموران ساواک به شهادت رسید. فرزند دیگرش به نام سیدمحمود هم به سبب فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد و پس از آن، مأموران ساواک خانه او را تحت نظر قرار دادند و یک هفته در همان‌جا ماندند. این اقدام مأموران موجب آزار و اذیت خانواده موسوی زنجانی گردید.[۱۱] پس از درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی، همراه با جمعی از روحانیان تهران ازجمله مرتضی مطهری، سیدمحمد حسینی بهشتی و...، با صدور اطلاعیه‌ای، ضمن تسلیت آن واقعه به «مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی»، اعلام کردند در ۸ آبان ۱۳۵۶ مجلس بزرگداشتی به آن مناسبت در مسجد ارگ برگزار خواهند کرد.[۱۲]
او در ۱۱ مهر ۱۳۵۷ همراه با روحانیان مبارز تهران، با صدور اعلامیه‌ای، ضمن اعلام همبستگی با اعتصاب بازاریان، پیشه‌وران، کارگران، کارمندان و دانشجویان، به حکومت پهلوی هشدار دادند «مبارزه بی‌امان مردم تا پیروزی نهایی و رسیدن به آزادی کامل سیاسی و حکومت حق و عدل اسلامی ادامه خواهد یافت».[۱۳] پس از حمله به مسجد جامع کرمان و کشته و زخمی شدن جمعی از مردم، اعلامیه‌ای دیگر همراه با روحانیان مبارز تهران در تقبیح آن صادر کردند و آن را به امام‌خمینی تسلیت گفتند.[۱۴] موسوی زنجانی در کنار مبارزه با حکومت پهلوی و اقامه نماز در یکی از مساجد تهران، در گروه علمی تحقیق پیرامون قرآن که توسط سیدمحمد حسینی بهشتی در مکتب امیرالمؤمنین(ع) تهران تشکیل می‌شد عضویت داشت و همراه با افرادی چون حسینی بهشتی، محمد مفتح، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی و...، پژوهش پیرامون قرآن را آغاز کردند. این پژوهش‌ها با پیروزی انقلاب اسلامی ناتمام ماند.[۱۵]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
موسوی زنجانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در دستگاه قضایی پرداخت. او مدتی در دادگاه انقلاب اسلامی زیر نظر محمد محمدی گیلانی، به پرونده‌های قضایی رسیدگی می‌کرد. سپس مأمور رسیدگی به پرونده‌های قضایی [احتمالاً] در زندان اوین و شهرک مهدیه تهران شد. مدتی هم در دادگاه مدنی خاص شعبه تجدیدنظر به فعالیت مشغول بود.[۱۶] او در تابستان ۱۳۵۸ در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی از استان زنجان نامزد نمایندگی شد و با رأی مردم آن استان راهی آن مجلس شد.[۱۷] او در ۲۶ خرداد ۱۳۶۱ ش با درخواست جمعی از اهالی و علمای زنجان، با حکم امام‌خمینی به سمت امام جمعه زنجان منصوب شد.[۱۸] موسوی زنجانی در همان سال و در نخستین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری با رأی مردم استان زنجان به نمایندگی برگزیده شد.[۱۹] و در ۵ مرداد ۱۳۶۲، با حکم امام‌خمینی، نمایندگی ایشان در استان زنجان را بر عهده گرفت. امام‌خمینی در همان حکم، اجازه دخالت در امور شرعی را به او داد.[۲۰] او در دوره‌های دوم و سوم مجلس خبرگان رهبری هم نمایندگی مردم آن استان را بر عهده داشت.[۲۱]
او در سال‌های جنگ تحمیلی بارها در جبهه‌های جنگ حضور یافت و یکی از فرزندانش به نام سیدصادق در عملیات بیت‌المقدس به درجه شهادت نائل آمد. او در کنار فعالیت‌های فوق، دست به پاره‌ای از فعالیت‌های اجتماعی می‌زد که از آن جمله می‌توان به تأسیس صندوق قرض‌الحسنه جوادالائمه، ساماندهی به وضعیت بیمه طلاب و روحانیان، تنظیم و نظارت بر امور درسی طلاب و روحانیان، بازسازی و احداث مدرسه علمیه امام صادق(ع) و مدرسه علمیه خواهران، تهیه زمین دارالقرآن زنجان و نظارت بر احداث ساختمان آن اشاره کرد.[۲۲]
درگذشت
سیداسماعیل موسوی زنجانی در آذر سال ۱۳۸۱ برای زیارت امام رضا(ع) در مشهد به سر می‌برد که در ۲۷ آذر دچار ایست قلبی شد و در همان شهر درگذشت. پیکر او ابتدا به زنجان منتقل شد و پس از تشییع، به قم انتقال یافت.[۲۳] و پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله موسی شبیری زنجانی، در حرم حضرت فاطمه معصومه به خاک سپرده شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ کرباسچی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۴۷۰.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۸۸-۴۸۹.
- ↑ «یادی از فقیه مجاهد، حضرت آیت‌الله موسوی زنجانی»، ص۶۸.
- ↑ «یادی از فقیه مجاهد، حضرت آیت‌الله موسوی زنجانی»، ص۴۹۰.
- ↑ گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۱۰.
- ↑ کرباسچی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۴۷۱.
- ↑ گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۱۳.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۹۱.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۴-۱۰۶، ۱۰۹-۱۱۰، ۱۲۸-۱۳۰، ۱۶۳، ۱۶۴، ۱۷۶، ۱۸۱، ۱۸۸، ۱۹۶؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۲۷؛ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۸۶-۸۸؛ روحانی، ج۱، ص۶۴۲؛ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۲؛ خسروشاهی، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، ص۹۷.
- ↑ کرباسچی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۴۷۱؛ حسینی، «موسوی زنجانی، سیداسماعیل»، ص۴۲۶.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۹۱.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۶، ص۵۲۲-۵۲۳.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۸، ص۳۴۴-۳۴۵.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۸، ص۳۹۲-۳۹۵.
- ↑ گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۱۱-۲۱۰.
- ↑ گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۴۹۲.
- ↑ راهنمای استفاده از...، ج۴، ص۳۹۹.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۶، ص۳۳۴.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۸۸.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۸، ص۲۴.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۳ و ۵۹۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۴۹۳-۴۹۲.
- ↑ گلی‌زواره، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۲۴.
- ↑ انصاری، «آیت‌الله زنجانی درگذشت»، ص۱۲۲.
منابع
- آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۸۲)، «آیت‌الله زنجانی درگذشت»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال ۱۴، شماره ۸۴.
- بیات، مسعود (۱۳۸۶)، انقلاب اسلامی در زنجان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر دوم، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۶ و ۸، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- راهنمای استفاده از مشروح مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی (۱۳۶۸)، ج۴، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱۶،۱۷، ۱۸ تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه دل، مطالب و خاطراتی از شاگردان حضرت امام‌خمینی(س) (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- حسینی، سیدمحمود (۱۳۸۹)، «موسوی زنجانی، سیداسماعیل»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، تهران، برگ رضوان.
- کرباسچی، غلامرضا (۱۳۸۰)، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ج۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- گلی‌زواره، غلامرضا، مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- «یادی از فقیه مجاهد، حضرت آیت‌الله موسوی زنجانی: بنای یک امامزاده نوساز»، نشریه حاشیه، شماره ۳.