سیدمحمدعلی مکی

سیدمحمدعلی مکی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

سیدمحمدعلی مکی در تیر ۱۳۱۵ در شهر مهر در استان فارس و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش سیدابراهیم مکی از روحانیان برجسته منطقه مهر بود و به تدریس دروس حوزوی در آنجا می‌پرداخت. جدش سیدحسین مکی هم از روحانیان برجسته مهر بود که سال‌ها در کشور بحرین به تبلیغ دین و ارشاد مردم می‌پرداخت و هم‌زمان دروس حوزوی را در همان کشور تدریس می‌کرد. سیدمحمدعلی مهری خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش فراگرفت. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در همان‌جا و نزد پدرش خواند. سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی کشور بحرین شد و بخشی از دروس سطح را در کشور بحرین و نزد پدربزرگش فراگرفت. او در بیست‌سالگی راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف تحصیل دروس حوزوی را پی گرفت و دروس سطح را نزد آقایان سیداسدالله مدنی، حسین راستی کاشانی، شیخ کاظم تبریزی، اخوان انصاری و آیت‌الله سیدعبدالاعلی سبزواری به پایان رساند (علامه مهری، ۳۰۳ـ۳۰۵). وی در سال ۱۳۴۴ و در جریان ورود امام‌خمینی به عراق، از اعضای هیئت استقبال ایشان بود و قصیده‌ای را به زبان عربی و به مناسبت ورود ایشان به نجف اشرف سرود و خطاب به امام‌خمینی قرائت کرد. این قصیده که به زبان عربی است، در مجله الاخلاق و الادب منتشر شده است (همان، ۳۰۶ـ۳۰۷؛ الاخلاق و الادب، ۳۰). همچنین امام‌خمینی را در بازدید از مدارس نجف اشرف همراهی می‌کرد و سپس از همراهان و ملازمان ایشان شد. با تشکیل درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، وارد درس خارج ایشان شد و از نخستین شاگردان امام‌خمینی در نجف اشرف بود. همچنین از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحمود حسینی شاهرودی و سیدابوالقاسم موسوی خویی بهره‌مند می‌شد. مکی در کنار تحصیل دروس حوزوی، وارد کلیه الفقه عراق شد و تحصیلات خود را تا دریافت لیسانس در آنجا ادامه داد. هم‌زمان با تحصیل، برای سفرهای تبلیغی به کشورهای مختلف سفر می‌کرد که از آن جمله می‌توان به سفرهای تبلیغی به کشورهای کویت، لبنان، قطر، اندونزی و انگلستان اشاره کرد. نخستین سفر تبلیغی مکی به لبنان در سال ۱۳۸۸ ق (۱۳۴۸) بود و او با استقرار در منطقه بعلبک به فعالیت‌های تبلیغی در آن منطقه پرداخت. سپس انجمن «جمعیة الرابطة الاسلامیه» را در بعلبک بنیان نهاد و آن را به پایگاهی برای فعالیت‌های تبلیغی درآورد. مکی پس از آن، همه‌ساله در موسم تعطیلات حوزه به لبنان می‌رفت و در بعلبک به فعالیت ادامه می‌داد و همکاری نزدیکی با امام موسی صدر، رهبر شیعیان جنوب لبنان داشت. وی همچنین انتشارات «دارالتوجیه الاسلامی للنشر و التوزیع» را در لبنان بنیان نهاد و به ترجمه و انتشار کتاب‌های امام‌خمینی و شهید مرتضی مطهری همت گماشت و انتشار کتاب موقف الامام الخمینی تجاة الاسرائیل از جمله آن آثار است.

مکی در سال ۱۳۴۸ وارد دانشگاه بیروت (جامعه البیروت العربیه) شد و تحصیلات خود را احتمالاً در رشته فقه تا دریافت مدرک کارشناسی ارشد ادامه داد. در کنار تحصیل، آثاری را در حوزه‌های مختلف از جمله مسائل سیاسی روز تألیف می‌کرد که از آن جمله می‌توان به کتاب دولتنا و موقفها من الدول المعاصره اشاره کرد. او در این کتاب به حادثه آتش سوزی مسجد الاقصی به دست نیروهای صهیونیستی اسرائیل در ۱۹۶۹ پرداخت که انعکاس زیادی در جهان اسلام داشت. در همان سال سران کنفرانس اسلامی با عنوان مؤتمر القمة الاسلامی در شهر رباط، مرکز کشور مراکش برگزار شد و مکی این کتاب را با هدف استیضاح سران کشورهای اسلامی با هدف به چالش کشاندن آنان نسبت به عدم واکنش لازم درباره آتش سوزی مسجدالاقصی نوشت و در کشور لبنان به چاپ رساند. انتشار این کتاب انعکاس گسترده‌ای داشت و واکنش های زیادی را برانگیخت و چندین بار نیز تجدید چاپ شد. همین مسئله منجر به دستگیری مکی در سال ۱۹۷۳ توسط حکومت بعثی عراق شد و او مدت پنج ماه را در زندان‌های آن رژیم گذراند و پس از آزادی دومین کتاب خود را با عنوان من وحی السجن نگاشت که خاطراتش از دوران حبس در زندان‌های حکومت بعث عراق بود.

مکی پس از آزادی از زندان رژیم بعث عراق، آن کشور را به مقصد کویت ترک کرد و از سال ۱۳۹۳ ق (۱۳۵۳) در آن کشور مقیم شد و مؤسسۀ دارالتوجیه الاسلامی را در آن کشور بنیان نهاد و آنجا را به مرکزی برای تبلیغ اسلام به‌ویژه اندیشه شیعه و نشر معارف اهل‌بیت در کشور کویت قرار داد. این مرکز دارای کتابخانه، محل اقامه نماز جماعت و مکانی برای سخنرانی بود. فعالیت‌های مکی در کویت باعث شد تا حکومت آن کشور او را دستگیر و زندانی کند. وی سپس با وساطت برخی از نمایندگان مجلس کویت آزاد و به لبنان تبعید شد. مکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به کشور بازگشت و از سوی امام‌خمینی مأمور به همکاری با سیدهادی خسروشاهی، نماینده ایشان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد و در پی این مأموریت، نخستین مجله عرب‌زبان را پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌عنوان صوت الاسلام منتشر کرد. سپس از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان رایزن فرهنگی عازم کشور انگلستان و شهر لندن شد، ولی مدتی بعد، از سمت فوق استعفا داد و به‌طور مستقل به فعالیت‌های تبلیغی در لندن ادامه داد. مکی در لندن، مرکزی را به نام خانه فرهنگ اسلامی بنیان نهاد و نشریه‌ای را هم با عنوان الثقافة الاسلامیه در همان‌جا منتشر کرد. همچنین انجمنی را به نام «رابطة العلما الشیعه فی بریطانیا» بنیان نهاد و همه علمای شیعه انگلستان را به عضورت آنجا درآورد و به‌نوعی رهبری شیعیان مقیم آن کشور را برعهده گرفت. مکی در سال ۱۳۷۷ ش به کشور بازگشت و مؤسسۀ دارالقرآن امام حسین (ع) را بنیان نهاد و این مؤسسه هم‌اکنون یکی از موسسات مهم قرآنی در کشور شمرده می‌شود و او هم‌اکنون ریاست آنجا را برعهده‌دارد. کتاب‌های هدیه رمضان الی ضیوف الرحمان، المنتظر و المنتظرون، الولایه و الاولیا، ملامح الولاء فی شرح زیارة عاشورا، معراج المومن، الشیطان فی الکتاب و السنته و دروس اخلاقیه فی العمل و ابعاده از آثار و تألیفات اوست (علامه مهری، ج ۲۶، ۳۰۴ـ۳۰۸). منابع: علامه مهری، سیدمصطفی (۱۳۸۹)، سیدابراهیم مکی مهری مشعلدار لارستان، ستارگان حرم، ج ۲۶، قم، انتشارات زائر؛ مجله الاخلاق و الادب (۱۳۸۳ق)، سال هشتم، شماره چهارم.