سیدعلی رئیسی

سیدعلی رئیسی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

سیدعلی رئیسی فرزند سیدمصطفی رئیس‌الذاکرین در سال ۱۳۰۳ به دنیا آمد. پدرش از روحانیان برجسته گرگان بود که در نهضت مشروطه و همچنین انقلاب اسلامی فعال بود. سیدعلی رئیسی دوران ابتدایی و متوسطه را در (دبیرستان ایرانشهر) گرگان به پایان رساند. هم‌زمان، به تحصیل دروس حوزوی هم می‌پرداخت و از جمله استادان او در گرگان سیدیوسف میرمجیدی بود (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زندگینامه سیدعلی رئیسی). همچنین بخشی از مقدمات و ادبیات را در همانجا و نزد پدرش خواند (شریف رازی، ج ۶، ۴۱۲). او سپس برای ادامه تحصیل راهی مشهد شد و مدتی در حوزه علمیه آنجا به فراگیری دروس حوزوی مشغول شد. رئیسی در سال ۱۳۲۵ برای تکمیل تحصیلات حوزوی به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف دروس سطح را به پایان رساند. آنگاه در درس خارج فقه آیت‌الله سیدمحمود حسینی شاهرودی و درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدحسن موسوی بجنوردی شرکت کرد. او در جریان ورود امام‌خمینی به عراق در سال ۱۳۴۴، به استقبال ایشان شتافت و پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف، در درس خارج فقه (بیع مکاسب) ایشان که در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها در آن شهر برگزار می‌شد، حضور می‌یافت (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زندگینامه سیدعلی رئیسی). شریف رازی آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی را یکی دیگر از استادان درس خارج فقه و اصول رئیسی نام برده است (شریف رازی، ج ۶، ۴۱۳)، ولی در زندگینامه او در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی به آیت‌الله خویی به‌عنوان استاد رئیسی اشاره‌ای نشده است. سیدمحمد رئیسی درباره درس امام‌خمینی و حضور پدرش در آن درس می‌گوید: «چند ماهی طول کشید تا امام درس فقه را آغاز کرد. همه اطرافیان و دوستداران امام نگران بودند که نکند امام درس را شروع کند و در حوزه نجف ــ که عمدتاً شیوه تدریس علمای قم را نمی‌پسندیدند ــ با استقبال روبرو نشود، اما در فاصله کوتاهی، عده زیادی از طلاب و فضلای قم، چه به‌صورت رسمی و چه به‌صورت قاچاقی و از مرز خرمشهر، خود را به نجف رساندند و گرد امام جمع شدند. بیت امام رونق بیشتری گرفت و حضور طلاب قمی که شور انقلابی داشتند، باعث شد که مراجع نجف آنها را به حساب بیاورند و در تصمیم‌گیری‌های خود آنها را مورد ملاحظه قرار بدهند. امام تدریس خارج فقه را از اول کتاب البیع مکاسب شیخ انصاری، در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها شروع کرد. جمعیت زیادی به این کلاس می‌آمد که در بین آنها فضلای برجسته هم دیده می‌شدند. پس از مدتی، تعداد طلاب درس امام به حدود ۵۰۰ نفر رسید. در این قضیه آیت‌الله میرزا حسن بجنوردی ــ که با امام دوستی صمیمانه‌ای داشت ــ نقش ارزنده‌ای داشت و برای رونق گرفتن درس امام، شاگردان خود را به درس امام می‌فرستاد. همچنین آیت‌الله خویی شاگردانش را که اکثراً فضلای مجتهدی بودند، برای ادای احترام به درس امام می‌فرستاد. پدر این‌جانب آیت‌الله سیدعلی رئیسی، آقای سیدحسن مرتضوی ابرسبحی، شیخ ابوالقاسم روحانی، شیخ مرتضی و شیخ مصطفی اشرفی، حاج سیدمهدی بجنوردی، حاج سیدمهدی تاشی، آیت‌الله سیدعباس خاتم، آیت‌الله راستی کاشانی، آیت‌الله حلیمی‌کاشانی و... از جمله آنان بودند. به هرحال پس از مدتی، موقعیت علمی امام در نجف تثبیت شد که این موفقیت بزرگی برای حامیان ایشان و نهضت اسلامی در ایران به شمار می‌رفت». («خاطره‌ها و ناگفته‌هایی از آغازین روزهای ورود امام‌خمینی به عراق درگفت‌وشنود با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد رئیسی گرگانی»، http://www.iichs.ir).). سیدعلی رئیسی از آیات سیدعبدالهادی شیرازی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، شاهرودی و میرزا هاشم املی اجازاتی دریافت کرده بود (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زندگینامه سیدعلی رئیسی)، در سال ۱۳۴۷ از امام‌خمینی اجازه‌ای در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد (صحیفه امام، ج ۱، ۴۸۵). او در سال ۱۳۴۷ به کشور بازگشت و در گرگان مقیم شد و به اقامه نماز در مسجد گلشن آن شهر پرداخت. همچنین در مدارس علمیه آنجا تدریس می‌کرد و سپس مدرسه علمیه صالحیه را در همان شهر احیا کرد و ضمن اداره آنجا، به تدریس دروس حوزوی در آن مدرسه پرداخت. رئیسی در نهضت اسلامی هم فعال بود (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زندگینامه سیدعلی رئیسی) و مسجد گلشن یکی از کانون‌های انقلاب اسلامی در آن شهر شمرده می‌شد. به‌ویژه پس از تبعید آقایان سیدحبیب‌الله طاهری، سیدکاظم نورمفیدی و فرزندش سیدمحمد رئیسی از گرگان، بر دامنه فعالیت‌هایش افزود (همان). از جمله در شهریور ۱۳۵۷ و پس از نماز عید فطر، تظاهرات مردم گرگان از مسجد فوق آغاز شد و رئیسی همراه با جمعی دیگر از روحانیان پیشاپیش تظاهرات کنندگان حضور داشت (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱۱، ۱۳۴ـ۱۳۵). بر اساس گزارش ساواک از تظاهرات فوق، او سازمان‌دهی آن تظاهرات را برعهده داشت و نظر روحانیان دیگر را نسبت به برگزاری این تظاهرات جلب کرده بود (همان، ۱۴۹ـ۱۵۰). در آبان ۱۳۵۷ و پس‌از انتصاب ارتشبد ازهاری به نخست‌وزیری، همراه با جمعی از روحانیان گرگان، اقدام حکومت پهلوی در واگذاری دولت به نظامیان را آخرین تلاش برای بقای حکومت پهلوی دانستند و ضمن تخطئه آن اقدام، اعلام کردند روزهای ۱۷ و ۱۸ آبان را همگام با سراسر کشور اعتصاب عمومی اعلام کردند (همان، ج ۱۴، ۹۹ـ۱۰۰). رئیسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدیریت مدرسه علمیه صالحیه و همچنین امامت جماعت مسجد گلشن را به سیدکاظم نورمفیدی واگذار کرد و به تهران نقل مکان نمود و امامت جماعت مسجد الرضا در خیابان بهار تهران را برعهده گرفت. او در سال ۱۳۸۰ در تهران درگذشت (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زندگینامه سیدعلی رئیسی). منابع: آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زندگینامه سیدعلی رئیسی؛ «خاطره‌ها و ناگفته‌هایی از آغازین روزهای ورود امام‌خمینی به عراق درگفت وشنود با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد رئیسی گرگانی»، http://www.iichs.ir؛ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱۱ و ۱۴، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۶، قم، پیروز؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.