سیدمحمدباقر موسوی همدانی: تفاوت میان نسخه‌ها

سیدمحمدباقر خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را تا سن نه سالگی در مکتبخانه‌ای در همدان آموخت. آنگاه وارد دبستانی در زادگاهش شد و مقطع ابتدایی را در آنجا گذارند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در مدرسه علمیه آخوند همدانی نزد پدرش و سیدحسین شورینی خواند. در سال ۱۳۲۰ش راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا مطول را پیش استاد مرتضی مطهری و شرح لمعه را نزد شیخ عبدالکریم حق‌شناس آموخت. آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سیدصدرالدین صدر شرکت کرد. موسوی همدانی سپس رهسپار پایتخت شد و در مدرسه مروی تهران، در درس سطح شیخ عبدالرزاق قائنی شرکت کرد. هم‌زمان در درس کفایه الاصول و شرح منظومه آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی هم حضور یافت.  

در همان دوران، با سیدعبدالحسین واحدی از رهبران جمعیت فدائیان اسلام هم‌مباحثه بود و از طریق ایشان با اندیشه‌های آن جمعیت آشنا شد و سیدمجتبی نواب صفوی، رهبر جمعیت فدائیان اسلام را در برخی از سفرهای تبلیغی همراهی کرد <ref>(محمدی اشتهاردی، ۲۳۶-۲۴۰).</ref> وی همچنین در جلسات سخنرانی محمدتقی فلسفی واعظ نامور تهران حضور می‌یافت و یکی از سخنرانی‌های او در انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران درباره احقاق حق را به عربی برگرداند و برای آخوند ملاعلی معصومی همدانی فرستاد و مورد تشویق ایشان قرار گرفت. موسوی همدانی پس از سه سال و نیم حضور در تهران، در سال ۱۳۲۷ ش بار دیگر به قم بازگشت و مکاسب را نزد روح‌الله کمالوند خرم‌آبادی تکمیل کرد <ref>(«درگذشتگان: آیت‌الله...»،۱۱۶).</ref> آنگاه وارد درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی شد و در سلک شاگردان ایشان درآمد. او سپس در درس خارج اصول <ref>(همان)</ref> امام‌خمینی شرکت کرد. درباره مدت حضور او در درس خارج اصول امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی به احتمال زیاد در دهه ۱۳۳۰ ش و در مسجد سلماسی در آن درس حاضر می‌شد. هم‌زمان در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحمد محقق داماد و شیخ محمدعلی اراکی شرکت کرد <ref>(همان، ۲۴۱).</ref> او همچنین به سبب نگارش کتابی به‌صورت رمان درباره اصول عقاید اسلامی، مورد تشویق آیت‌الله بروجردی قرار گرفت <ref>(همان، ۲۴۳-۲۴۴).</ref> او دروس تفسیر قرآن را هم نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی آموخت و مورد توجه خاص ایشان قرار گرفت <ref>(محمدی اشتهاردی، ۲۴۵-۲۴۷).</ref>

سیدمحمدباقر موسوی همدانی در موسم تبلیغ، به شهرهای مختلف به‌ویژه همدان و شهرهای اطراف سفر می‌کرد و به تبیین معارف دینی می‌پرداخت. مدتی نیز در یکی از شهرهای استان مازندران به امر تبلیغ مشغول بود <ref>(محمدی اشتهاردی، ۲۳۷ ـ ۲۴۷).</ref> او که از مدرسان حوزه علمیه قم محسوب می‌شد، همراه با آنان به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و در هشتم مهر ۱۳۴۲ و در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه، همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، در نامه‌ای به هیئت دولت، حسنعلی منصور نخست‌وزیر وقت را مخاطب قرار دادند و از تداوم حصر امام‌خمینی انتقاد کردند و خواستار آزادی ایشان و دیگر روحانیان زندانی شدند. آنان در آن نامه از وضعیت سیاسی روز و اقدامات دولت علیه حوزه‌های علمیه نیز انتقاد کردند و خواستار تغییر رویه دولت در تعامل با مراکز دینی شدند <ref>(سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۲، ۸۰-۸۳).</ref> او همچنین پس از مهاجرت امام‌خمینی به عراق در سال ۱۳۴۴ ش، همراه با جمعی از مدرسان دروس حوزوی در نامه‌ای به ایشان، از حضور امام‌خمینی در نجف اشرف اظهار خرسندی کردند و آنگاه با اشاره به تداوم تبعید ایشان در خارج از کشور، بر بازگرداندن آن مرجع تبعیدی به کشور تأکید نمودند <ref>(سیر مبارزات امام در آیینه اسناد ساواک، ج ۵، ۳۷۲ ـ ۳۶۹).</ref>

او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در دفتر امام‌خمینی در قم پرداخت و مسئولیت پاسخ به نامه‌ها را در آن دفتر بر عهده گرفت و این وظیفه را تا هنگامی که امام‌خمینی در قم بود (سال ۱۳۵۸ ش) ادامه داد. سپس به مدت دو سال به‌عنوان امام جمعه شهر نراق در استان مرکزی خدمت کرد و پس از مدتی از سمت فوق استعفا داد و به قم بازگشت و به تدریس و تحقیق در حوزه علمیه قم پرداخت. او همه ساله در خانه‌اش دروس خارج فقه را بر اساس جواهر الکلام تدریس می‌کرد و محصول این تدریس چند ساله، اثر ۲۲ جلدی الهدایه الی المرام من مبهمات جواهر الکلام است. همچنین تحریرالوسیله امام‌خمینی را در چهار جلد به فارسی برگردانده است. سیدمحمدباقر موسوی همدانی که از سال ۱۳۲۶ ش در بحث تفسیر قرآن علامه طباطبایی شرکت می‌کرد، در گروه ترجمه المیزان عضویت یافت. ترجمه ده جلد از آن تفسیر سترگ توسط افراد مختلفی صورت گرفت و علامه طباطبایی ترجمه جلد دهم تا بیستم آن را به موسوی همدانی واگذار کرد. وقتی ترجمه ده جلد پایانی آن تفسیر به پایان رسید، علامه طباطبایی برای یکنواختی آن، از موسوی همدانی خواست ده جلد نخست را هم ترجمه کند و وی به این اقدام همت گماشت و سپس آن ترجمه‌ها را با علامه طباطبایی مقابله کرد و انتشار داد و این کار ۲۳ سال به طول انجامید <ref>(محمدی اشتهاردی، ۲۴۶؛ «المیزان یک کتابخانه...»، ۲۲-۲۵).</ref> دیگر آثار علمی او عبارت است از: قصص قرآن و داستان انبیا، عزاداری امام حسین علیه‌السلام و رد شبهات وهابیان در این راستا، علی فی کُتب اهل السنه (به عربی) که بنا به توصیه علامه امینی تألیف شده است، پاسخ به پرسش‌های دینی (برای جوانان)، درس‌هایی از اصول عقاید در سه جلد، یتیم (درباره خدمت به ایتام)، کتابی در اصول اعتقادات به‌صورت رُمان، محرم از دیدگاه عارفان (ترجمه و شرح فصل اول کتاب المراقبات از تألیفات حاج میرزا جواد تبریزی ملکی)، پیام سوره حمد (موسوی، کح و کط). او علاوه بر آن مقالات متعددی در نشریات منتشر کرده است.

او در هفتم دی ۱۳۷۹ ش براثر سکته قلبی در بیمارستان کامکار قم از دنیا رفت. پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله حسین نوری همدانی، در صحن مطهر حضرت معصومه به خاک سپرده شد <ref>(«درگذشتگان: آیت‌الله...»، ص۱۱۶-۱۱۷)</ref>