محمدحسین آل طاهر

محمدحسین آل طاهر

اطلاعات فردی
اطلاعات علمی

محمدحسین آل طاهر، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی.

او در سال ۱۳۰۸ ش در خمین به دنیا آمد (انقلاب اسلامی به...، استان مرکزی، کتاب اول، ۲۱۵). جدش شیخ ابوالقاسم، معروف به ناظم‌الشریعه، روحانی خوانساری بود که پس از تکمیل تحصیلات حوزوی در نجف اشرف، به ارشاد مردم خوانسار پرداخت و در جریان نزاع دو طایفه بزرگ ایل بختیاری، به آن منطقه رفت و اختلافات آنان را رفع کرد و سپس در دولت‌آباد مقیم شد. پدرش شیخ احمد نیز از دانش‌آموختگان حوزه‌های علمیه اراک و اصفهان بود و پس از اتمام تحصیل، در یکی از روستاهای خمین مقیم شد و در برقراری آرامش در آن سامان می‌کوشید و سپس با دعوت عده‌ای از تجار خمین، در آن شهر اقامت گزید (شریف رازی، ج ۷، ۴۹۰-۴۹۱). محمدحسین آل طاهر پس از خواندن مقدمات دروس حوزوی، در سال ۱۳۲۵ ش راهی قم شد و دروس سطح را در حوزه علمیه قم و نزد استادان آن حوزه آموخت. درباره استادان او در این مقطع اطلاعاتی در دست نیست. آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، شیخ عبدالنبی اراکی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سید کاظم شریعتمداری بهره برد (شریف رازی، ج ۵، ۴۴). او هر سال، چند ماه در قم حضور می‌یافت و احتمالاً به تحصیل می‌پرداخت و چند ماه از سال را هم مقیم خمین بود. با استناد به این گزارش (منتشرشده در سال ۱۳۵۲ ش) می‌توان احتمال داد که او در آن سال‌ها ـ از سال ۱۳۲۵ ش تا ۱۳۵۲ ش ـ به تحصیل و احتمالاً تدریس در قم می‌پرداخته است. همچنین می‌توان احتمال داد که طی سال‌های ۱۳۲۵-۱۳۴۳ ش در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی شرکت می‌کرده است.

آل طاهر در بهمن ۱۳۴۱ ش، همراه با سید مرتضی پسندیده به فعالیت علیه رفراندوم موسوم به انقلاب سفید دست زد. ساواک در گزارشی او را منشی سید مرتضی پسندیده معرفی کرد که فتوای امام خمینی را انشا می‌کرد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱، ۴۳۲). سپس همراه با روحانیان خمین، درصدد ابلاغ اعلامیه امام خمینی درباره رفراندوم فوق به مردم آن شهر برآمد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، کتاب اول، ۱). در ۱۴ خرداد ۱۳۴۲ وقتی ساواک از سخنرانی شیخ محمدباقر رفیعی طالقانی در خمین جلوگیری کرد، در نامه‌ای به محمدتقی فلسفی، او را در جریان قرار داد و رونوشت آن نامه را به وزیر کشور وقت نیز ارسال کرد و خواستار جبران اهانت به رفیعی شد (همان، ۴۳۳). او در ۳۱ تیر ۱۳۴۲ همراه با جمعی از روحانیان خمین در نامه‌ای به محمدرضاشاه، خواستار آزادی «مرجعیت بزرگ عالم تشیع حضرت آیت‌الله خمینی» شد (سیر مبارزات یاران...، ج ۲، ۱۳). در مرداد ۱۳۴۲ و در جریان مهاجرت علما به تهران در اعتراض به دستگیری امام خمینی، راهی تهران شد و در تحصن علما شرکت کرد (خاطرات آیت‌الله مسعودی خمینی، ۲۷۲). او در ۱۹/۵/۱۳۴۲ همراه با جمعی از علمای خمین ازجمله سید مرتضی پسندیده، تلگرافی را از طریق آیت‌الله سید محمدهادی حسینی میلانی که آن روزها به سبب شرکت در تحصن روحانیان سراسر کشور در تهران، در پایتخت اقامت داشت، خطاب به امام خمینی، و آیات سید حسن طباطبایی قمی و شیخ بهاءالدین محلاتی ارسال و از حضور علمای سراسر کشور در تهران و اتحاد و یگانگی آنان تقدیر کرد و بار دیگر پشتیبانی و اطاعت خود را «از آن مرجع عالی‌قدر مذهب جعفری» ابراز نمود و از مبارزه امام خمینی با تعابیری چون «خیر و صلاح دین مبین مسلمین و احکام مذهب جعفری و اسلام و مراعات کامل قانون اساسی» یاد کرد (روحانی، ج ۱، ۵۸۴؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۹۳). آل طاهر در بهمن ۱۳۴۲ و در جریان دستگیری سید رسول حجازی، از واعظان طرفدار امام خمینی در خمین، برای آزادی او می‌کوشید (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان مرکزی، کتاب اول، ۶). او در بهمن ۱۳۴۳ نیز وقتی سید کاظم قریشی، دیگر واعظ مبارز در خمین دستگیر و زندانی شد، با مراجعه به شهربانی خواستار آزادی او گردید (همان، ۳۹). وی در خمین از روحانیان نزدیک به سید مرتضی پسندیده بود و در مناسبت‌های مختلف در خانه او حضور می‌یافت (همان، ۶۳؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۰، ۵۶) و به همین سبب ساواک از او به‌عنوان یکی از «عوامل» سید مرتضی پسندیده نام برد (همان، ۶۶). به سبب همین ارتباط بود که (چنان‌که گفته شد)، ساواک در سال ۱۳۴۱ ش از او به‌عنوان منشی سید مرتضی پسندیده نام برد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱، ۴۳۲). در همان ماه پس از اقدام شهربانی خمین در جلوگیری از سخنرانی شیخ بزرگ بنیادی، در مسجد جامع خمین اعلام کرد که در اعتراض به این تصمیم، در اداره پست و تلگراف اجتماع خواهند کرد. پس از اعلام او، جمعی از روحانیان به سرپرستی سید مرتضی پسندیده به آنجا رفتند و سپس اعلام کردند که در اعتراض به اقدام شهربانی، اقامه نماز جماعت و روضه‌خوانی را تعطیل می‌کنند (همان، ۵۹؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک؛ روزشمار...، کتاب اول، ۶۵؛ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۳، ۳۷۴). آنان سپس در نامه‌ای به وزارت کشور، اعتراض خود را اعلام کردند (همان، ۶۱-۶۲). ساواک در گزارشی درباره فعالیت‌های روحانیان خمین، او را یکی از محرکان مردم علیه حکومت پهلوی در خمین (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، روزشمار...، کتاب اول، ۷۳) و از طرفداران سرسخت و جدی امام خمینی در آن شهر نامید (همان، ۸۰-۸۱).

او در سال ۱۳۴۵ ش به احداث سینما در خمین اعتراض و سخنرانانی را به خمین دعوت کرد (همان؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۶، ۵۸). همچنین خانه وی محلی برای برگزاری جلسات درباره موضوعات مهم بود و واعظان دعوت‌شده به خمین در خانه او حضور می‌یافتند (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، روزشمار...، کتاب اول، ۱۱۰-۱۰۹). او در شهریور آن سال نیز در اعتراض به جلوگیری از سخنرانی شیخ محمد یزدی در خمین، همراه با روحانیان خمین اعلام کردند که از برگزاری مجالس روضه‌خوانی خودداری خواهند کرد (همان، ۱۱۳). در همان سال ممنوع‌المنبر شد (همان، ۲۱۶). او در دهم دی ۱۳۴۵ در سخنانی در مسجد علی‌آباد خمین، از حکومت پهلوی انتقاد و انتقادش را متوجه سلطنت کرد. به همین سبب توسط شهربانی دستگیر شد. وقتی رئیس شهربانی خمین او را تهدید به حبس کرد، اعلام نمود که هیچ ترسی ندارد. پس از آن، جمعی از روحانیان خمین با حضور در شهربانی، خواستار آزادی او شدند. او همچنین در مراسم و مجالسی که توسط مقامات حکومتی در خمین برگزار می‌شد، شرکت نمی‌کرد (همان، ۱۲۶-۱۲۸ و ۱۵۰؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۰، ۱۳۹). به همین سبب به شهربانی احضار شدند (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، روزشمار...، کتاب اول، ۱۳۸).

آل طاهر در جریان برگزاری جشن تاج‌گذاری، از سوی ساواک اراک به‌عنوان یکی از افراد مظنون به مخالفت با آن جشن معرفی شد (همان، ۱۴۵-۱۴۶). ساواک در گزارشی دیگر در خرداد ۱۳۴۷ از او به‌عنوان «یکی از پیشینه‌داران و محرکین علیه دستگاه» نام برد (همان، ۱۵۷) و در دی ۱۳۴۹ او را یکی از طرفداران امام خمینی و سید مرتضی پسندیده» نامید که با روحانیان مخالف تماس نزدیک دارد و اغلب وعاظ مدعو به خمین، به خانه او می‌روند (همان، ۲۱۵-۲۱۶). او همچنین از منتقدان حضور افراد سپاه دانش در خمین بود و وقتی فردی خارجی و عضو سپاه دانش وارد مسجدی در خمین شد، خواستار اخراج او از آن مسجد گردید (همان، ۲۲۹). به همین سبب رفتار او تحت کنترل ساواک قرار داشت. علاوه بر آن، وجوهات شرعی را به سید مرتضی پسندیده، وکیل امام خمینی تحویل می‌داد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۰، ۳۳۷).

آثار و تألیفات او عبارت است از: ۱ ـ رساله الهدایه. ۲ ـ رساله در تواریث الزوجین. ۳ ـ تقریرات درس آیت‌الله شیخ عبدالنبی عراقی. آثار غیرچاپی وی نیز عبارت است از: ۱ ـ فضائل الشیعه. ۲ ـ شرح فارسی السیوطی. ۳ ـ شرح فارسی کتاب صلوه المسافر. ۴ ـ شرح فارسی صمدیه (همان، ج ۵، ۲۴). ۵- رساله در تواریث زوجین (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۶، ۵۸). او مدت بیست سال در ایام تعطیل تابستان و موسم تبلیغ (محرم، صفر و رمضان) در مسجد جامع خمین به اقامه نماز جماعت و تفسیر قرآن و بیان احکام دین مشغول بود و همه‌ساله حدود دویست نفر از مبلغان دینی را به مناطق خمین، چاپلق، بربرود و فریدن اعزام می‌کرد و در آن مناطق در حدود ۱۵۰ مسجد، چند باب حمام و یک باب درمانگاه و یک باب مدرسه علمیه در خمین و یک باب سالن سخنرانی برای تبلیغات دینی در خمین احداث کرد. محمدحسین آل طاهر در ۱۳۵۵ ش در مسیر سفر زیارتی به مشهد مقدس براثر تصادف رانندگی همراه با دو تن از فرزندانش از دنیا رفت. پیکر او پس از انتقال به خمین، با شرکت گسترده مردم تشییع شد و در مقبره خانوادگی (کنار قبر پدرش) به خاک سپرده شد (شریف رازی، ج ۷، ۴۹۱-۴۹۲).

منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۲)، استان مرکزی، کتاب اول، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ خاطرات آیت‌الله مسعودی خمینی (۱۳۸۱)، تدوین: جواد امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۴، تهران، اسلامیه؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱ و ۲ و ۳، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۷، تهران، اسلامیه؛ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۷)، ج ۷، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، کتاب ۲۰: آیت‌الله سید مرتضی پسندیده، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۴)، کتاب ۳۱: آیت‌الله شیخ محمدصادق صادقی گیوی (صادق خلخالی)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.