سیدمهدی علوی بخشایشی

سیدمهدی علوی بخشایشی

اطلاعات فردی
اطلاعات علمی

علوی بخشایشی، سیدمهدی؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

سیدمهدی علوی بخشایشی در سال ۱۳۱۰ ش در شهر بخشایش (استان آذربایجان شرقی) به دنیا آمد. او قرائت قرآن و خواندن و نوشتن را در زادگاه خویش فراگرفت و در ۱۳ سالگی به تبریز رفت. در آنجا وارد مدرسه طالبیه شد و مقدمات دروس حوزوی را نزد استادان آن مدرسه خواند. آنگاه از درس مکاسب آیات حاج میرزا فتاح شهیدی و سیدمرتضی خسروشاهی بهره برد (جواهرکلام، ج ۴، ۱۷۲؛ الوانساز خویی، ۱۳۸۶، ۲۳۲؛ الوانساز خویی، ۱۳۹۴، ج ۲، ۲۳۶؛ انصاری، ۹۳). علوی بخشایشی پس از ده سال اقامت در تبریز، در سال ۱۳۳۳ ش راهی قم شد و دروس خارج فقه و اصول را نزد آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی، امام‌خمینی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، سیدکاظم شریعتمداری، شیخ عباسعلی شاهرودی و میرزا هاشم آملی تکمیل کرد و از بعضی از استادان حوزه و مراجع تقلید مثل آیات سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، سیدمحسن طباطبایی حکیم و شریعتمداری اجازاتی در نقل حدیث و امور حسبیه گرفت (الوانساز خویی، ۱۳۸۶، ۲۳۸؛ همان، ۱۳۹۴، ج ۲، ۲۳۹). درباره سال‌های حضور او در درس امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در درس‌های امام‌خمینی شرکت می‌کرده است.

او سپس به تدریس دروس شرح لمعه (که از شهرت خاصی برخوردار بود)، رسایل، مکاسب و کفایه‌الاصول پرداخت و سپس به درخواست برخی از شاگردان و طلاب حوزه علمیه قم، به تدریس خارج فقه مشغول شد. علاوه بر آن، در ماه‌های مبارک رمضان و محرم و صفر، با سفر به بعضی از شهرها ازجمله خسروشاه، عجب‌شیر، سقّز، بوکان، ابهر، میاندوآب و تهران به ترویج احکام الهی و تبلیغ معارف اسلامی می‌پرداخت (همان، ج ۲، ۲۳۶-۲۳۷؛ الوانساز خویی، ۱۳۸۶، ۲۳۳-۲۳۴). همچنین همه‌ساله در ایام فاطمیه در منزل خویش مراسم سوگواری و عزاداری حضرت فاطمه زهرا (س) را بر پا می‌کرد (همان، ۲۳۸؛ همان، ۱۳۹۴، ج ۲، ۲۳۹).

سیدمهدی علوی در سال‌های ۱۳۴۱-۱۳۴۳ ش، به حمایت از امام‌خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی می‌پرداخت. در اعلامیه‌های جمعی از فضلا و روحانیان حوزه علمیه قم، نام فردی به نام علوی بخشایشی دیده می‌شود که دو اعلامیه را امضا کرده بود و به نظر می‌رسد سیدمهدی علوی بخشایشی است. در یکی از آن اعلامیه‌ها، او همراه با جمعی از فضلای آذربایجانی حوزه علمیه قم چون میرزا علی‌اکبر مشکینی، مصطفی اعتمادی، محسن دوزدوزانی و...، در نامه‌ای به امیرعباس هویدا در اسفند ۱۳۴۳ ش، جرم امام‌خمینی را دفاع از قوانین اسلامی و حقوق مشروع ملت و حفظ ناموس مملکت دانستند و تبعید ایشان به خارج از کشور را تقبیح کردند و خواستار الغای مصوبه‌های غیرقانونی و غیرشرعی و بازگرداندن ایشان به کشور شدند (خسروشاهی، ج ۳، ۶۹-۷۰). سپس همراه با فضلای حوزه علمیه قم از استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، در نامه‌ای دیگر به هویدا، تبعید «آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی» را به خارج از کشور موجب جریحه‌دار شدن قلوب تمامی طبقات امت اسلامی دانستند و با تأکید بر عملکرد ایشان که ارشاد دولت‌های سابق «بر مراعات نمودن احکام مقدسه اسلام و حفظ استقلال مملکت و حقوق ملت ایران» بود، خواستار ارجاع ایشان به کشور و آزادی دیگر زندانیان سیاسی شدند (همان، ۷۴-۷۵). او در مهر ۱۳۴۴ ش و پس از عزیمت امام‌خمینی به عراق و استقرار در نجف اشرف، همراه با «علما و فضلای آذربایجانی حوزه علمیه قم» در نامه‌ای به ایشان، از حضور ایشان در جوار حرم امام علی (ع) اظهار خرسندی کردند و در ادامه بار دیگر نگرانی و اضطراب شدید خود را از تداوم تبعید ایشان در خارج از کشور اعلام نمودند (همان، ۱۰۲-۱۰۳).

تألیفات او عبارت است از: ۱- گفتار علوی در ۵ جلد (جلد اول پیرامون علل نهضت و قیام امام حسین علیه‌السلام، جلد دوم پیرامون علل تشریع روزه، شرایط و آداب آن، جلد سوم در موضوعات مختلف و مباحث گوناگون و معارف دینی، جلد چهارم حاوی مباحث مربوط به شب‌های قدر، قضا و قدر، آداب دعا، بداء و... و جلد پنجم شامل موضوعاتی همچون اهمیت نماز، رازداری، سختی‌های مرگ و عالم پس‌ازآن). ۲- داستان‌های علوی در ۴ جلد. ۳- پنج گفتار (در رازداری و زیان‌های افشای سر). ۴- حقوق والدین بر فرزندان از دیدگاه اسلام. ۵- آیین دوستی از دیدگاه قرآن و حدیث. ۶- سیمای اخلاق اسلامی در ۲ جلد (جلد اوّل در موضوع وفاداری و جلد دوم حاوی مطالب مفیدی در میانه‌روی). ۷- حاشیه بر عروه‌الوثقی. ۸- تقریرات درس صلاه جمعه، جماعت و مسافر آیت‌الله حاج‌آقا حسین بروجردی. ۹- تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله میرزا هاشم آملی. ۱۰- فهرست عناوین و موضوعات یا العناوین و الموضوعات معارف دینی در ده جلد (این کتاب عناوین اخلاقی، فقهی و تاریخی را در جای جای کتاب‌های معتبر شیعه و سنی اعم از منابع تفسیری، حدیثی و تاریخی مشخص کرده و علاوه بر عناوین اصلی، عنوان‌های فرعی را هم درج نموده و برای هر کدام از آنها، منابع متعدد را معرفی کرده است) (الوانساز خویی، ۱۳۸۶، ۲۳۹-۲۴۱؛ همان، ۱۳۹۴، ج ۲، ۲۳۰-۲۴۰؛ انصاری قمی، ۹۳).

او در ۷ تیرماه ۱۳۷۷ ش براثر سکته قلبی در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سیدموسی شبیری زنجانی در قبرستان ابوحسین آن شهر به خاک سپرده شد (همان، الوانساز خویی، ۱۳۸۶، ۲۴۱؛ همان، ۱۳۹۴، ج ۲، ۲۴۰؛ جواهرکلام، ج ۴، ۲۱۰۹).

منابع: الوانساز خویی، محمد (۱۳۸۷)، «سیدمرتضی خسروشاهی»، گلشن ابرار، خلاصه‌ای از زندگانی اسوه‌های علم و عمل، تهیه و تدوین: جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقرالعلوم، ج ۸، زیر نظر عبدالرحیم اباذری، قم، نور السجاد؛ الوانساز خویی، محمد (۱۳۸۶)، «سیدمهدی علوی واعظ دانشور»، ستارگان حرم، ج ۲۵، قم، زائر؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۷۷)، «درگذشتگان: درگذشت آیت‌الله علوی بخشایشی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال نهم، شماره سوم (شماره مسلسل: ۵۹)، مرداد ـ شهریور؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۴، قم، انصاریان؛ خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.