احمد سبحانی

احمد سبحانی

اطلاعات فردی
اطلاعات علمی

احمد سبحانی، از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی.

او در ۱۳۱۱ ش در روستای کزج شهر خلخال دیده به جهان گشود. خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را نزد پدرش که از ذاکران اهل‌بیت بود، فراگرفت. سپس دوران ابتدایی را در زادگاهش طی کرد. احمد سبحانی در ۱۳۲۲ ش راهی شهر هشتجین در نزدیکی خلخال شد و نزد ملا سعدالله اسدی، یکی از علمای اهل سنت آنجا درس‌هایی چون شرح امثله، صرف میر و تصریف را آموخت. پس از چهار سال به زنجان رفت و در حوزه علمیه آن شهر مقدمات و بخشی از دروس سطح ازجمله شرح لمعه و قوانین‌الاصول را نزد شیخ مختار فلسفی، میرزا یحیی مدرسی و... خواند. سبحانی در سال ۱۳۳۱ ش به قم رفت و رسایل، مکاسب و کفایه را نزد شیخ حسین نوری همدانی، شیخ جعفر سبحانی، ناصر مکارم شیرازی، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و سید عبدالکریم موسوی اردبیلی خواند. تفسیر قرآن را هم در محضر علامه سید محمدحسین طباطبایی فراگرفت و آنگاه از درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و درس خارج اصول امام خمینی بهره برد. او در ۱۳۳۷ ش به سبب درگذشت پدرش به روستای کزج بازگشت (نقیب، ۵۲۱-۵۲۲)، بنابراین می‌توان گفت که در نیمه دوم دوره دوم درس خارج اصول امام خمینی که در مسجد سلماسی برگزار می‌شد شرکت می‌کرده است.

احمد سبحانی پس از سه سال حضور در روستای کزج، با دعوت هبه‌الله یکتایی، از عالمان برجسته خلخال، به آن شهر رفت و به اقامه نماز جماعت در مسجد پایین‌محله (مسجد جمعه) آن شهر پرداخت. او از ۱۳۴۱ و در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه با هبه الله یکتایی، علیه آن مصوبه مبارزه می‌کرد و به همین سبب توسط ساواک تحت تعقیب قرار گرفت (همان، ۵۲۲). تداوم این فعالیت‌ها باعث شد توسط ساواک در سال ۱۳۴۶ ش (رمضان ۱۳۸۷ ق)، ممنوع‌المنبر شود. در نامه ساواک قید شده بود که او زمانی مجاز به سخنرانی خواهد شد که تعهدی مبنی بر عدم مخالفت با حکومت پهلوی بدهد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۴۸، ۵۹؛ آیت‌الله‌العظمی حسین...، ۱۵۰). در دی ۱۳۵۲ (محرم و صفر ۱۳۹۴ ق) بار دیگر توسط ساواک ممنوع‌المنبر شد. ساواک در گزارشی در این باره، از او و جمعی دیگر از روحانیان با عنوان «وعاظ افراطی و ناراحت» نام برده بود که «مطالب تحریک‌آمیز و خلاف مصالح مملکتی در بالای منبر ایراد می‌کنند» (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۳، ۷۸-۸۱). احمد سبحانی در سال ۱۳۵۴ ش نیز ممنوع‌المنبر شد (همان، ۱۹۶-۱۹۸). پس از تبعید سه تن از روحانیان مبارز به خلخال، در کنار آنان به مبارزات سیاسی خود ادامه می‌داد و به همین سبب از سوی ساواک چهار سال ممنوع‌المنبر بود (نقیب، ۵۲۲). او ازجمله با حسین نوری همدانی که در خلخال در تبعید بود، ارتباط داشت. با استناد به گزارشی که ساواک دراین‌باره تهیه کرده بود، سبحانی در ۱۳۵۶ ش نیز ممنوع‌المنبر بود (آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ۳۷۰). ساواک در گزارشی درباره او قید کرده بود: «شیخ احمد سبحانی ممنوع‌المنبر که نیاز به توصیف ندارد» (همان، ۳۷۱) و این تعابیر نشان از شناخت ساواک از او و به عبارت دقیق‌تر، میزان فعالیت‌های سیاسی وی دارد. ارتباط علمای خلخال ازجمله احمد سبحانی با حسین نوری همدانی باعث شد تا ساواک خواستار تغییر محل تبعید نوری همدانی شود (همان، ۳۷۰-۳۷۱). سبحانی علی‌رغم ممنوعیت از سخنرانی، در قالب برگزاری دعای ندبه و کمیل و دیگر برنامه‌های مذهبی، به سخنرانی‌های انتقادی ادامه می‌داد (نقیب، ۵۲۲). ازجمله در ۱۹ آذر ۱۳۵۷ تظاهراتی را در یکی از روستاهای خلخال رهبری کرد که به درگیری با طرفداران حکومت پهلوی انجامید و پنج نفر نیز در آن درگیری مصدوم شدند. ساواک در گزارشی در این باره، از احمد سبحانی با عنوان محرک تظاهرات‌کنندگان و «طرفدار جدی» امام خمینی نام برد (سیر مبارزات یاران...، ج ۱۵، ۲۷۳-۲۷۴).

احمد سبحانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ابتدا در کمیته انقلاب اسلامی شهر خلخال مشغول به فعالیت شد. سپس در سال ۱۳۵۹ ش وارد دستگاه قضا شد و مدتی به‌عنوان قاضی به قضاوت در بندر انزلی پرداخت. سپس ریاست دادگستری آن شهر را بر عهده گرفت و هم‌زمان به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین در مسجد ولی‌عصر همان‌جا می‌پرداخت. او در سال ۱۳۷۳ ش به درخواست خودش به اصفهان منتقل شد و ابتدا در شعبه‌های ۱۹ و ۲۹ دادگستری اصفهان به قضاوت ادامه داد و در سال ۱۳۷۵ ش به ریاست دادگستری خمینی‌شهر اصفهان منصوب گردید. سپس به قضاوت در شعبه ۲۷ دادگاه عمومی اصفهان ادامه داد. هم‌زمان امامت جماعت مسجد امیرالمؤمنین خمینی‌شهر را هم بر عهده گرفت و امام جمعه موقت آن شهر نیز بود (نقیب، ۵۲۳).

منابع: آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱۵، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ نقیب¬، سید احمد (۱۳۷۹)، خلخال و مشاهیر، تبریز، مهد آزادی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۴۳: حجت‌الاسلام حاج شیخ محمد تعمیرکاری (۱۳۹۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۴۸: آیت‌الله‌العظمی محمد فاضل لنکرانی (۱۳۹۳)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.