میرسلیمان فتاحی

فتاحی، میرسلیمان؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. او در سال ۱۲۹۹ ش در روستای میرکندی از توابع مشکین‌شهر به دنیا آمد (مجموعه مقالات همایش آیت‌الله مشکینی، ج ۲، ۳۲۷؛ الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۰). پدرش میراسحاق معروف به اشرف‌السادات، از سادات ذی‌نفوذ منطقه به شمار می‌رفت (انصاری، ۱۲۲). میرسلیمان دوران ابتدایی را در زادگاهش سپری کرد. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و در دوازده سالگی به اردبیل رفت و وارد حوزه علمیه ملا ابراهیم آن شهر شد و مدت سه سال در آنجا به تحصیل پرداخت (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۰). او دروس مقدماتی حوزه را در آنجا نزد سید محمدعلی فتاحی (برادر بزرگ‌ترش) خواند و سپس معالم‌الاصول، شرح لمعه و هدایه میبدی را در همان‌جا نزد شیخ احمد خیاوی مشکینی فراگرفت. سپس در درس رسایل و شرح منظومه آقایان ملا بشیر مدرس، شیخ یوسف اثنی‌عشری مشکینی و سید ناصرالدین مشکینی شرکت کرد (انصاری، ۱۲۲). از دیگر استادان او در آن مدرسه آقایان شیخ محسن نجفی و میرزا ابراهیم کلانتر بودند (کرامتی، مرتضی، «ناگفته‌هایی از آیت‌الله میر سلیمان فتاحی»، sabalannews.ir). وی پس از سه سال حضور در اردبیل، به دلیل بحران آذربایجان و همچنین درگذشت برادرش، به زادگاهش بازگشت و مدت دوازده سال به کشاورزی پرداخت. در همان مدت به تبلیغ دین نیز می‌پرداخت و در ایام تبلیغ به منبر می‌رفت. وی در سال ۱۳۲۷ ش، برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۰) و به همراه سید ابراهیم حاتمی، در درس سطح آقایان میرزا محمد مجاهدی تبریزی و سید محمدباقر سلطانی طباطبایی شرکت کرد (انصاری، ۱۲۲). درس شرح منظومه را هم نزد آقا سید رضا صدر خواند و سپس در درس فلسفه و تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی شرکت می‌کرد. فتاحی پس از پایان دروس سطح، به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج فقه و اصول آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۰؛ انصاری، ۱۲۲؛ مجموعه مقالات همایش آیت‌الله مشکینی، ج ۲، ۳۲۷)، سید محمد محقق داماد و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و بهره‌مند شد (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۰؛ انصاری، ۱۲۲). او در سال ۱۳۳۷ ش به مشکین‌شهر بازگشت و به تدریس دروس حوزوی و تبلیغ دین در آن شهر پرداخت (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۱). درباره سال‌های حضور او در درس‌های امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان گفت که تا ۱۳۳۷ ش و پیش از بازگشت به مشکین‌شهر، از درس‌های ایشان در مساجد محمدیه و سلماسی قم بهره می‌برد. او همچنین درس خارج اصول امام خمینی را تقریر کرده است (انصاری، ۱۲۲)، ولی از سرنوشت این تقریرات اطلاعی در دست نیست. وی در ایام تحصیل در قم با آقایان سید ابراهیم حاتمی و میرزا ابوالفضل مشکینی هم‌مباحثه بود. فتاحی که از آیات حجت کوه‌کمری، بروجردی، سید محسن طباطبایی حکیم، گلپایگانی، سید عبدالاعلی سبزواری، سید محمد روحانی، میرزا جواد تبریزی، سید علی حسینی سیستانی و سید موسی شبیری زنجانی اجازاتی در امور شرعیه دریافت کرده بود، مدرسه علمیه مشکین‌شهر را تعمیر کرد و با جذب طلاب برای تحصیل در آن مدرسه، امر تدریس و همچنین تربیت آنان را بر عهده گرفت و مدت ده سال کتاب‌های رسایل، مکاسب و کفایه‌الاصول را در آنجا تدریس کرد (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۱). همچنین شهریه طلاب علوم حوزوی را توزیع می‌کرد و در ارسال وجوهات شرعی به قم فعال بود (آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج ۲، ۱۳۹). هم‌زمان در مسجد حضرت امیر (ع) و مسجد حضرت ابوالفضل آنجا نماز جماعت را اقامه می‌کرد و به تبلیغ دین در آنجا نیز می‌پرداخت. فتاحی چند سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تدریس و تبلیغ را کنار گذاشت و انزوا گزید (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۱). او در دوران اولیه مبارزات نهضت اسلامی، پیشاپیش مردم و دوشادوش مراجع تقلید حضور داشت و برخی از انقلابیان از ملاقات حضوری او با امام خمینی هنگام بازگشت به کشور در سال ۱۳۵۷ ش سخن گفته‌اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی از پذیرش سمت‌های دولتی اجتناب ورزید و حتی مذاکرات نمایندگان اعزامی امام خمینی به مشکین‌شهر در این باره مؤثر نیفتاد (کرامتی، sabalannews.ir). میرسلیمان فتاحی در ۱۸ شهریور ۱۳۹۱ در مشکین‌شهر درگذشت و پیکرش پس از تشییع در آن شهر و اقامه نماز توسط سید ابراهیم حاتمی، در خانه‌اش به خاک سپرده شد (الوانساز خویی، ج ۲، ۳۲۱؛ انصاری، ۱۲۲؛ مجموعه مقالات همایش آیت‌الله مشکینی، ج ۲، ۳۲۷). منابع: آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، ج ۲، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۸۹)، «آیت‌الله فتاحی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال ۲۴، شماره ۱۴۰، خرداد و تیر؛ کرامتی، مرتضی (۱۳۹۱)، «ناگفته‌هایی از آیت‌الله میرسلیمان فتاحی»، http://sabalannews.ir/index.aspx?pageid=127&newsview=4559؛ مجموعه مقالات همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی (۱۳۹۲)، ج ۲، قم، سازمان چاپ و نشر.