صدرالدین کلباسی اشتری

کلباسی اشتری، صدرالدین؛ از شاگردان درس اخلاق و فلسفه امام خمینی. صدرالدین کلباسی اشتری در اسفند ۱۲۹۴ ش در اصفهان در خانواده‌ای با تباری درخشان و روحانی زاده شد. نسب آنان به مالک بن اشتر نخعی، یار امام علی (ع) می‌رسد. پدرش محمدرضا، پدربزرگش میرزا عبدالرحیم و جدش محمدرضا معروف به شیخ‌الاسلام از علمای اصفهان بودند («حاج شیخ صدرالدین کلباسی اشتری»، takhtefoulad.ir؛ نجفی کلباسی، ۲۱۳-۲۱۷). صدرالدین کلباسی اشتری پس از دوران طفولیت ابتدا در مدرسه علیه مشغول تحصیل شد و مدرک سیکل را از مدرسه مذکور دریافت کرد. سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و ادبیات عرب و منطق را نزد پدرش و شیخ محمدتقی فشارکی فراگرفت. سپس به همراه پدر خود به شهر مشهد رفت و در آنجا قسمتی از اصول فقه و هیئت را نزد پدرش و حاج شیخ حبیب‌الله گلپایگانی خواند. پس از یک سال عازم شهر قم شد و در آنجا معانی و بیان را در محضر شیخ محمد صدوقی یزدی و بهاءالدینی مشهور به حاج‌آقا رضا قمی و شیخ محمدعلی ادیب تهرانی آموخت. سپس شرح لمعه را نزد آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و قوانین را نزد میرزا حسین ترک خواند و بخش دیگری از دروس سطح را نزد محمد یزدی تویسرکانی فراگرفت. مؤلف بزم معرفت: مشاهیر تخت پولاد اصفهان او را از شاگردان امام خمینی می‌داند (قاسمی، ۱۹۶)، ولی درباره درس‌ها یا کتاب‌هایی که نزد امام خمینی خوانده است سخنی نمی‌گوید. در یکی از منابع از حضور او در درس اخلاق و فلسفه امام خمینی سخن رفته است و می‌توان احتمال داد که در آن درس‌ها که اولی در مدرس زیر کتابخانه مدرسه فیضیه و در روزهای پنج‌شنبه و جمعه برگزار می‌شد شرکت می‌کرده است. پس از آن چند سال در درس خارج فقه و اصول آیات عباسعلی شاهرودی، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه‌کمری و سید محمد محقق داماد شرکت کرد. او آنگاه برای تکمیل فقه و اصول به بروجرد رفت و مدت سه سال در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد و در جریان مهاجرت ایشان به قم، همراه با استادش به قم بازگشت و دوباره از محضر آیات سید محمدتقی خوانساری و حجت کوه‌کمری بهره برد و به درجه اجتهاد و اجازه نقل روایت رسید. او در سال‌های سکونت خود در قم با استاد مطهری و شیخ حسینعلی منتظری هم‌درس و هم‌مباحثه بود و پنج سال در یک حجره با همدیگر زندگی کردند. سپس به اصفهان رفت و چند سال در درس خارج فقه و اصول آیات سید محمدمهدی درچه‌ای، سید علی نجف‌آبادی و آقا رحیم ارباب حاضر شد. در همین دوران برای تحصیل علم طب قدیم، قانون ابن‌سینا را در محضر استادانی چون حاج میرزا علی آقا شیرازی آموخت و علاوه بر مقام فقاهت، طبیب حاذقی نیز گردید («حاج شیخ صدرالدین کلباسی اشتری»، takhtefoulad.ir ). او در آن سال‌ها برای استفاده از درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید حسین بروجردی، به بروجرد رفت و با استقرار ایشان در قم، دوباره به قم بازگشت و از درس ایشان و مجدداً از محضر آیات سید محمدتقی خوانساری و حجت کوه‌کمری بهره برد و موفق به اخذ اجازه روایت از علمای بزرگی شد، ازجمله آیات سید ابوالحسن اصفهانی، بروجردی، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد شاهرودی، سید احمد خوانساری، سید ابوالقاسم موسوی خویی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، حاج شیخ محمد اراکی، آخوند ملا حسین فشارکی، حیدرقلی خان کابلی و پدرش حاج شیخ محمدرضا کلباسی («حاج شیخ صدرالدین کلباسی اشتری»، takhtefoulad.ir). او در قم کتاب الصلوه را در فقه که تقریرات بحث‌های خارج صلاه آیت‌الله بروجردی است، تألیف کرد. وی سپس به امر آیت‌الله بروجردی و به نمایندگی از ایشان و برای تدریس در حوزه علمیه اصفهان به اصفهان بازگشت و به تدریس دروس فقه و اصول و تفسیر قرآن در آنجا پرداخت. او در سال‌هایی که آیت‌الله سید علی موسوی بهبهانی از مراجع تقلید وقت از اهواز به اصفهان می‌رفت، در درس آن مرجع نیز شرکت می‌کرد («حاج شیخ صدرالدین کلباسی اشتری»، takhtefoulad.ir ). وی پس از دستگیری و زندانی شدن امام خمینی در تهران، در تیر ۱۳۴۲ ش همراه با جمعی از روحانیان و وعاظ اصفهان با ارسال نامه‌ای به ایشان و آیات سید حسن طباطبایی قمی و بهاءالدین محلاتی (روحانیان دستگیر و زندانی شده در تهران)، نگرانی جامعه روحانیت و وعاظ اصفهان را از وضعیت آنان اعلام کردند و خواستار آزادی و همچنین سربلندی اسلام و تأمین اهداف آنان شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۸۶). او همچنین در بهمن ۱۳۵۷ و همراه با جمعی از روحانیان اصفهان به‌منظور اعتراض به حملات و کشتار مردم در تهران و سراسر کشور به دست «دولت متجاوز و غیرقانونی بختیار که هدفی جز خدمت به استعمار و سرکوبی جنبش قانونی ملت ایران ندارد» و همچنین در اعتراض به بهانه‌جویی‌های غیرموجه و مغرضانه آن دولت در جلوگیری از بازگشت «رهبر دینی و ملی، قائد عظیم‌الشان حضرت آیت‌الله‌العظمی الخمینی ایده تعالی که مردم با بی‌صبری در انتظار ورود ایشان هستند»، اعلام کردند ضمن ابراز انزجار از این‌گونه اقدامات، با اعلام همبستگی با روحانیون متحصن در مسجد اعظم قم و مسجد دانشگاه تهران و سایر روحانیان کشور و تمام اقشار ملت، در مسجد سید اصفهان متحصن خواهند شد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ۵۳۴-۵۳۵؛ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱۶، ۳۹۷-۳۹۸). کلباسی اشتری در مسجد رکن‌الملک و مسجد خیاط‌ها واقع در بازار اصفهان امامت جماعت را به عهده داشت و تعمیراتی در دو مسجد مذکور انجام داد. او شب‌های جمعه بعد از نماز مغرب و عشاء در مسجد رکن‌الملک ابتدا تفسیر قرآن می‌گفت و سپس دعای مشلول می‌خواند و پس از فوت برادرش، حاج شیخ اسماعیل کلباسی در سحرگاه شب‌های جمعه دعای کمیل را در مسجد مذکور قرائت می‌کرد. صدرالدین کلباسی اشتری در ۲۰ فروردین ۱۳۷۰ ش در اصفهان درگذشت و پیکرش در اتاق صحن اول مسجد رکن‌الملک آن شهر به خاک سپرده شد (نجفی کلباسی، ۲۲۲؛ «حاج شیخ صدرالدین کلباسی اشتری»، takhtefoulad.ir). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «حاج شیخ صدرالدین کلباسی اشتری»،https://takhtefoulad.ir/Mashahir?ItemId=1989 ؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱۶، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ قاسمی، رحیم (۱۳۸۸)، بزم معرفت: مشاهیر مدفون در تخت پولاد اصفهان، مجموعه فرهنگی تخت پولاد و واحد دانشنامه شهرداری اصفهان، اصفهان، کانون پژوهش؛ کلباسی حائری (۱۳۹۳)، خاندان کلباسی: شرح احوال فقیه و مرجع نامی آیت‌الله علامه حاجی محمدابراهیم کرباسی (مشهور به کلباسی) پدر، اولاد و احفادش به همراه شرح احوال مالک اشتر و شرح احوال استادان، معاصران و شاگردان حاجی کرباسی، با مقدمه و تعلیقات شیخ محمد محمدعلی نجفی و علی کرباسی‌زاده اصفهانی اصفهان، نشر دانش حوزه، بنیاد فرهنگی اشارات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹: خادم شریعت آیت‌الله حسین خادمی (۱۳۸۹)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.