عبدالحسین اخلاقی

اخلاقی، عبدالحسین؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. عبدالحسین اخلاقی در سال ۱۳۲۲ ش در روستای اوتقول جاغوری در منطقه هزارستان افغانستان به دنیا آمد. او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش فراگرفت. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و راهی مدرسه علمیه اوتقول شد و در آنجا مقدمات را نزد آقایان شیخ قربانعلی وحیدی و شیخ رمضانعلی شریفی خواند. کتاب‌های شرح لمعه، رسایل و شرح تجرید را هم پیش شیخ نادرعلی سعیدی در روستای مهاجرین آن منطقه فراگرفت. سپس به خدمت نظام‌وظیفه (سربازی) اعزام شد و پس از پایان سربازی، مدتی در حوزه علمیه محمد آصف محسنی در قندهار به تحصیل ادامه داد. در سال ۱۳۵۱ ش رهسپار ایران شد و مدت کوتاهی در حوزه علمیه قم به تحصیل پرداخت و سپس راه عراق را در پیش گرفت و در حوزه علمیه نجف اشرف، دروس سطح را به پایان رساند. درباره استادان او در آن مقطع گزارشی در دست نیست. وی سپس در درس فلسفه آیت‌الله سید محمدباقر صدر شرکت جست و پس از آن در درس‌های خارج فقه امام خمینی و خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمدباقر صدر شرکت کرد (ناصری داودی، ۹۳-۹۵). درباره سال‌های دقیق حضور او در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان گفت که در خلال سال‌های ۱۳۵۱- ۱۳۵۷ ش در درس امام خمینی در مسجد شیخ انصاری (معروف به مسجد ترک‌ها) شرکت می‌کرده است. اخلاقی در نجف اشرف و به‌ویژه پس از آشنایی با شهید اسماعیل بلخی، با نوشتن مقالات، سرودن اشعار و تشکیل جلسات و نشست‌های علمی که به شکل سخنرانی و به مناسبت‌های مختلف در منزل خویش برگزار می‌کرد، به فعالیت‌های تبلیغی روشنگرانه دست می‌زد. در همان دوران با طلاب و روحانیان مبارز دیگر کشورها ارتباط برقرار کرد و با همکاری جمعی از طلاب علوم حوزوی، با تشکیل جلسات سری، بر ادامه راه و حرکت شهید بلخی تأکید و از حکومت محمدظاهر شاه انتقاد می‌کرد. نخستین مقاله او با عنوان «تضاد اسلام و سوسیالیسم» در یکی از نشریات پاکستان منتشر شد. دیگر تألیفات او عبارت است از: دو تحول تکاملی و ارتجاعی در اسلام، مبارزه با فساد یا لزوم انقلاب، چگونه باید باشیم، مجموعه شعر. او همچنین مقالاتی در روزنامه‌های پیام شهید، صبح آزادگان و مجلات امت اسلامی، عاشورا و جنبش مستضعفین منتشر کرده است. اخلاقی در کنار مبارزه علمی با حکومت افغانستان، برای شناخت زمینه و امکانات مبارزه در داخل کشور و ارتباط با روحانیان و فعالان سیاسی داخل کشور، با برخی از روحانیان مبارز ازجمله شهید محمد منتظری، به افغانستان سفر کرد و در سال ۱۳۵۳ ش، همراه با جمعی از روحانیان مبارز افغانی، نخستین اعلامیه سیاسی را با عنوان طلاب علوم اسلامی افغانستان، علیه حکومت استبدادی افغانستان (محمد داودخان) منتشر کرد. او در سال ۱۳۵۵ ش برای ادامه مبارزه و ملاقات با نیروهای انقلابی راهی ایران شد و همراه با خود تعدادی نامه و کتاب درباره امام خمینی به همراه داشت. به همین سبب در مرز خسروی دستگیر و مورد بازجویی قرار گرفت، ولی با اظهار بی‌اطلاعی از وجود این نامه‌ها آزاد شد. او در سال ۱۳۵۷ ش و پس از کودتای کمونیستی در آن کشور، همراه با جمعی از روحانیان، نجف اشرف را ترک کرد و وارد ایران شد و برای مبارزه با حکومت کمونیستی افغانستان، حزب «جنبش مستضعفین» را بنیان نهاد و به فعالیت‌های تبلیغی و جهادی با هدف گسترش انقلاب اسلامی در افغانستان برآمد. او که در رأس این حزب جهادی بود، در تابستان ۱۳۶۱ ش برای بازدید از جبهه‌های جنگ در افغانستان، به زادگاهش بازگشت و یک سال به فعالیت‌های تبلیغی و ارشادی در آنجا پرداخت. ایجاد هماهنگی بیشتر میان علما و روحانیان منطقه جاغوری و تأسیس جلسات منظم هفتگی برای تبادل‌نظر و اتخاذ تصمیم مشترک و تقویت و سازمان‌دهی مجدد حوزه امنیتی و سیاسی منطقه جاغوری ازجمله اقدامات او در آن مدت یک سال بود. عبدالحسین اخلاقی در ۱۷ خرداد ۱۳۶۲ در مسیر بازگشت به ایران، در شهر کویته پاکستان توسط گروهی افراطی ربوده و کشته شد (ناصری داودی، ۹۴-۹۸). منابع: ناصری داودی، عبدالمجید (۱۳۷۹)، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج ۱، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.