سیدعبدالرسول حسینی شریعتمداری

حسینی شریعتمداری، سید عبدالرسول؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. سید عبدالرسول شریعتمداری معروف به شریعتمداری جهرمی در سال ۱۳۰۷ ش در جهرم و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش میرزا سید محمدعلی حسینی شریعتمداری مشهور به حاج فاضل از روحانیان شاخص جهرم و پدربزرگ پدری‌اش میرزا ابوالقاسم از علمای جهرم بودند (شریف رازی، ج ۴، ۱۰-۱۱). پدربزرگ مادری‌اش آیت‌الله سید عبدالحسین لاری از مجتهدان بنام خطه فارس در عصر مشروطه و پیشوای قیام ضداستعماری جنوب بود که سال‌ها در برابر نیروهای انگلیسی مقاومت کرد. سید عبدالرسول شریعتمداری خواندن و نوشتن را در جهرم آموخت. آنگاه وارد حوزه علمیه جهرم شد و در آنجا مقدمات و بخشی از دروس سطح را نزد برادرش سید حسن شریعتمداری (انصاری، ۱۲۸) و آقایان شیخ عطاءالله حقدان، سید ابوالقاسم مهدوی، شیخ محمد نمازی، سید محمد احمدی و به‌ویژه سید ابراهیم حق‌شناس بهره برد («آیت‌الله سید عبدالرسول شریعتمداری جهرمی درگذشت»، http://fars.isna.ir). وی سپس به شیراز رفت و در حوزه علمیه آنجا از درس شرح لمعه و قوانین‌الاصول شیخ ابوالحسن اصطهباناتی بهره‌مند شد. آنگاه راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا در درس شرح لمعه و قوانین شیخ محمد صدوقی یزدی حضور یافت. رسایل شیخ مرتضی انصاری را هم نزد استاد مرتضی مطهری خواند و سپس در درس مکاسب آیت‌الله شیخ مرتضی حائری یزدی و کفایه‌الاصول میرزا عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی شرکت کرد. وی هم‌زمان در درس تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی شرکت می‌کرد. او پس از اتمام دروس سطح، به فراگیری درس‌های خارج فقه و اصول پرداخت و مدت سه سال در درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد. هم‌زمان در درس خارج فقه (بیع) آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری حاضر می‌شد و درس خارج اصول را نزد امام خمینی می‌خواند (انصاری، ۱۲۸) و از شاگردان امام خمینی بود (باقری بیدهندی، ۱۳۲). شریعتمداری جهرمی تا سال ۱۳۳۲ ش در قم حضور داشت، بنابراین می‌توان احتمال داد از اواخر دهه ۱۳۲۰ ش و تا سال ۱۳۳۲ ش در درس خارج اصول امام خمینی که در مسجد محمدیه برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. او در سال ۱۳۳۲ ش راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف، در درس خارج فقه آیات سید محسن طباطبایی حکیم و سید ابوالقاسم موسوی خویی و میرزا هاشم آملی و در درس خارج اصول آیات خویی، میرزا باقر زنجانی و شیخ حسین حلی شرکت کرد. شریعتمداری جهرمی در سال ۱۳۳۸ ش بار دیگر به قم بازگشت و در حوزه علمیه آن شهر در درس‌های خارج فقه آیات بروجردی و سید محمد محقق داماد و خارج اصول آیات سید کاظم شریعتمداری و میرزا هاشم آملی شرکت کرد و از آیت‌الله آملی اجازه اجتهاد تام و اجازه روایت دریافت نمود (انصاری، ۱۲۸). علاوه بر آن، از آیات خویی و محقق داماد هم اجازاتی در امور شرعیه و از آیت‌الله شیخ آقابزرگ تهرانی اجازه روایت دریافت کرد («آیت‌الله سید عبدالرسول شریعتمداری جهرمی درگذشت»، http://fars.isna.ir). او سپس به تدریس دروس فقه و اصول در حوزه علمیه قم پرداخت (شریف رازی، ج ۵، ۱۱). وی درس‌های خارج فقه (خارج قضا) آیت‌الله بروجردی را در سال ۱۳۳۹ ش تقریر کرد و این تقریر با تصحیح سید حسن فاطمی در مجموعه شکوه فقاهت به چاپ رسید (شکوه فقاهت: یادنامه مرحوم آیت‌الله حاج‌آقا حسین بروجردی، ۵۹). علاوه بر آن، تقریرات او از درس خارج فقه آیت‌الله بروجردی با عنوان الصلوه فی اللباس المشکوک در همان مجموعه و توسط سید حسن فاطمی منتشر شده است (همان، ۱۰۷). او در شهر مقدس قم سکونت داشت و سالی چند ماه به زادگاه خویش جهرم می‌رفت و به فعالیت‌های دینی در جهرم می‌پرداخت و محل اقامه جماعت او در جهرم مساجد حاج عبدالله و بهارستان و حاج‌آقا علی بود («آیت‌الله سید عبدالرسول شریعتمداری جهرمی درگذشت»، ۲۳). او در قم به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و همراه با روحانیان مبارز، اعلامیه‌هایی را علیه حکومت پهلوی امضا می‌کرد. ازجمله پس از رحلت مشکوک سید مصطفی خمینی، همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، نامه‌ای را به امام خمینی ارسال کردند و فاجعه فوق را تسلیت گفتند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۲۹ ـ ۲۳۰). در دی ۱۳۵۶ نیز پس از اهانت روزنامه اطلاعات به امام خمینی (مقاله استعمار سرخ و سیاه به قلم احمد رشیدی مطلق)، همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، اعلامیه‌ای در محکومیت آن صادر کردند (همان، ۲۳۹). پس از آن هم در برخی مقاطع حساس، با صدور اعلامیه‌هایی به اتفاقات و تحولات سیاسی واکنش نشان می‌داد و از رویکرد حکومت پهلوی در سرکوب مبارزات مردم انتقاد می‌کرد (همان، ۲۶۷ ـ ۲۶۸، ۲۶۹ ـ ۲۷۲، ۴۰۳ ـ ۴۰۵، ۴۱۸ ـ ۴۲۰). پس از مهاجرت امام خمینی به فرانسه در مهر ۱۳۵۷ نیز همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، با ارسال نامه‌ای به ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور فرانسه، با اشاره به جایگاه امام خمینی به‌عنوان مرجعی دینی و رهبری مبارز، خواستار فراهم کردن فعالیت‌های مبارزاتی ایشان در فرانسه و برخورد توأم با احترام با ایشان شدند (همان، ۴۷۹). سید عبدالرسول شریعتمداری پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های علمی در قم ادامه داد و در کنار تدریس، به تألیف آثار علمی اهتمام داشت. تألیفات او عبارت است از: تقریرات درس‌های خارج فقه آیت‌الله بروجردی (خارج قضا و الصلوه فی اللباس المشکوک)، تقریرات درس خارج فقه (بیع) آیت‌الله حجت کوه‌کمری، تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله حکیم، تقریرات درس خارج فقه (حج) آیت‌الله محقق داماد، نخبه‌البیان فی تفصیل سیدة النسوان (الکلمات الغراء فی خصائص فاطمة الزهرا (س))، الاجتهاد و الاخبار به عربی و به مناسبت کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، اثنتا عشرة رساله فی القواعد التفیسریه و الفقهیه (مجموعه دوازده رساله فقهی در تفسیر آیه تمتع حج)، آیاتی از سوره مائده، جهاد، قاعده ضمان ید، قاعده جب، بلوغ صبی، اجتهاد و اخبار، تقیه، صلاه جمعه، ولایه فقیه، قضا و لباس مشکوک، شرحی بر کتاب المهذب البارع قاضی ابن البراج طرابلسی، مقاله «الجهاد من المهد الی اللهد»، به عربی (درباره جد خود آیت‌الله العظمی سید عبدالحسین نجفی لاری جهرمی در کتاب مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت آیت‌الله‌العظمی نجفی لاری)، مقاله «غیبت الامام مهدی (ع) بین النصوص و النقود» (به عربی و در مجله علوم الحدیث)، مقاله «قاعدة الجب» (به عربی و به مناسبت کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ مرتضی انصاری)، کشف البیان، کتاب حج، حاشیه بر عروه‌الوثقی (ناتمام) و حاشیه بر الوافی فیض کاشانی (ناتمام) (انصاری، ۱۲۸). شریعتمداری جهرمی در ۱۹ خرداد ۱۳۹۰ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سید موسی شبیری زنجانی، در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد (انصاری، ۱۲۸). منابع: «آیت‌الله سید عبدالرسول شریعتمداری جهرمی درگذشت» (۱۳۹۰)، روزنامه ایران، شماره ۴۸۱۳؛ ۲۱ خرداد؛ «آیت‌الله سید عبدالرسول شریعتمداری جهرمی درگذشت»، http://fars.isna.ir؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۰)، «درگذشتگان: آیت‌الله شریعتمداری جهرمی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال ۲۲، شماره ۱۲۸، خرداد و تیر؛ باقری بیدهندی، ناصر (۱۳۶۸)، «نجوم امت ۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ماهنامه نور علم، دوره سوم، شماره ۳۱، تیر؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۴، تهران، اسلامیه؛ شکوه فقاهت: یادنامه مرحوم آیت‌الله حاج‌آقا حسین بروجردی (۱۳۷۹)، تهیه‌کننده حوزه علمیه قم: دفتر تبلیغات اسلامی و بوستان کتاب قم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.