سیدمحمدحسن ابوترابی

ابوترابی، سید محمدحسن؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. سید محمدحسن ابوترابی در سال ۱۳۳۲ ش در شهر مقدس قم و در خانواده‌ای روحانی متولد شد. پدرش سید عباس ابوترابی از شاگردان درس فلسفه امام خمینی و از روحانیان مبارز قزوین بود و جد پدری‌اش سید ابوتراب ابوترابی قزوینی از شاگردان برجسته میرزا حسین نائینی و عالم و مرجع طراز اول مردم قزوین محسوب می‌شد. مادر سید محمدحسن ابوترابی هم منتسب به خاندان علوی قزوینی بود و جد مادری او سید محمدباقر علوی قزوینی از مجتهدان وقت بود که پس از تأسیس حوزه علمیه قم توسط آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و با دعوت ایشان به قم رفت و یکی از ارکان مهم شکل‌گیری حوزه علمیه قم محسوب می‌شد و پس از رحلت آیت‌الله حائری یزدی به تدریس در آنجا ادامه داد و در اداره آن حوزه علمیه سهیم بود و ارتباط نزدیکی نیز با امام خمینی داشت. سید محمدحسن ابوترابی خواندن و نوشتن را در قم فراگرفت. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و بخشی از دروس را در قم خواند. او در ایام تابستان نیز همراه با برادر بزرگ‌ترش سید علی‌اکبر ابوترابی به مشهد می‌رفت و در مدرسه نواب آن شهر به تحصیل ادامه می‌داد و ازجمله از بحث‌های شیخ مجتبی قزوینی بهره می‌برد. ابوترابی در سال ۱۳۴۴ ش به همراه برادرش راهی عراق شد و در مدرسه ایرانیان آن شهر به تحصیلات نوین خود نیز ادامه می‌داد. همچنین در حوزه علمیه نجف تحصیل می‌کرد ولی در پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدحسن ابوترابی اطلاعاتی از استادان او در آنجا نامی برده نشده است. بر اساس زندگینامه درج‌شده در آن پایگاه، وی در سال ۱۳۴۸ ش در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی شرکت می‌کرد و حداقل در بحث ولایت‌فقیه امام خمینی که در زمستان آن سال و ضمن درس بیع مکاسب در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف برگزار شد، حضور داشت. سید محمدحسن ابوترابی در حوزه علمیه نجف ضمن آشنایی و ارتباط نزدیک با سید مصطفی خمینی، در جریان فعالیت‌های سیاسی قرار گرفت. او به همراه برادر بزرگوارش ضمن شروع فعالیت‌هایی علیه حکومت پهلوی، اعلامیه‌های امام خمینی را در ضرورت دفاع از ملت فلسطین و علیه رژیم صهیونیستی اسراییل و با طرحی ویژه، از مرزهای عراق و کویت به عربستان انتقال می‌داد تا در ایام حج به دست حجاج از کشورهای مختلف برساند. وی بعد از حدود ۶ سال حضور در عراق و هم‌زمان با تحولات سیاسی کشور عراق پس از به قدرت رسیدن حکومت بعث در آن کشور و تنگناهایی که برای ایرانیان پیش آمد، به جنوب لبنان سفر کرد و با مصطفی چمران ارتباط نزدیکی یافت. سپس برای ادامه تحصیلات به کشور بازگشت و در مدارس علمیه تهران در درس‌های آیات حاج مجتبی تهرانی، شیخ محمدرضا تنکابنی، میرزا علی فلسفی و شیخ احمد مجتهدی تهرانی حضور یافت. سپس در سال ۱۳۵۶ ش به قم بازگشت و از درس‌های خارج فقه و اصول آیات شیخ هاشم آملی، محمد فاضل لنکرانی و به‌طور خاص محمدتقی بهجت کسب فیض کرد و ارتباط و مراودات با ایشان را تا پایان حیات ایشان ادامه داد. همچنین او پس از قبولی در آزمون سطح عالی حوزه، وارد مؤسسه «در راه حق» شد و از محضر درس محمدتقی مصباح یزدی و حسین مظاهری استفاده کرد. با اوج‌گیری مبارزات ملت ایران در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ ش، فعالیت‌های سیاسی ابوترابی نیز به شکل خاص در شهرهای قزوین و تهران گسترش یافت. او سخنران مجلس یادبود شهید سید مصطفی خمینی در شهر قزوین بود و به همین علت تحت تعقیب ساواک قرار گرفت. در همان زمان از نزدیک با سید محمد حسینی بهشتی آشنا شد که این آشنایی و همکاری در تمامی زمینه‌ها ادامه داشت. حضور مؤثر در سازمان‌دهی اجتماعات مردمی و راهپیمایی‌های قزوین ازجمله فعالیت‌های وی در دوره سال‌های ۱۳۵۶- ۱۳۵۷ ش بود. تلاش ابوترابی در جلوگیری از توطئه مقابله ارتش و ملت ضمن تماس با پاریس و اخذ پیام امام خمینی در عدم تعرض به خانواده‌های نظامی و انتظامی، باعث شد در حمله به پادگان لشکر ۱۶ زرهی قزوین با تسلط بر اوضاع، مدیریت پادگان را به نحوه مطلوب در اختیار گیرد. سید محمدحسن ابوترابی که پس از پیروزی انقلاب توانسته بود به همراه پرسنل لشکر ۱۶ زرهی آرامش را به کردستان بازگرداند، به فرمان امام خمینی به‌عنوان مسئول عقیدتی ـ سیاسی وزارت دفاع منصوب شد و در کنار فرماندهانی چون ولی‌الله فلاحی، جواد فکوری و مصطفی چمران در جبهه‌های غرب و جنوب کشور شرکت جدی و فعال داشت. در همین دوره ضمن عزیمت به آلمان، برای سازمان‌دهی افسران جوان نظامی در حال تحصیل به‌منظور بازگشت آنان به کشور برای خدمات مهم علمی و مدیریتی و توسعه فناوری در تسلیحات نظامی کشور تلاش کرد. ارتباط قوی و مؤثر او با آن جوانان مستعد در آلمان که ذهنیت مناسبی از ایران بعد از انقلاب اسلامی نداشتند، موجب شد بسیاری از آنان به کشور بازگردند و به خدمت مشغول شوند. وی سپس با اجازه امام خمینی مجدداً برای ادامه تحصیل به قم بازگشت و در مدت اقامت در قم، برای دیدار با اعضای اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان به اروپا سفر کرد و با دانشجویان ایرانی جلسات مؤثری برگزار کرد. پس از بازگشت آزادگان به کشور و تشکیل ستاد آزادگان، در کنار برادرش سید علی‌اکبر ابوترابی تلاشی شبانه‌روزی داشت و به‌عنوان قائم‌مقام وقت نماینده مقام معظم رهبری در امور آزادگان منصوب شد و پس از ارتحال برادرش تلاش و پیگیری او برای خدمت‌گزاری به آزادگان با جدیت ادامه یافت. ابوترابی در سال ۱۳۷۲ ش به‌عنوان نماینده ولی‌فقیه در دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) منصوب شد و موقعیت دانشگاه را با به کار بردن حداکثر نیروهای متخصص بومی تثبیت کرد. وی پس از آن به خاطر موفقیت در این جایگاه به سمت ریاست نهاد نمایندگی ولی‌فقیه در دانشگاه تهران منصوب شد و در آنجا ضمن برقراری ارتباط تنگاتنگ با استادان و دانشجویان و تشکل‌های مختلف دانشجویی، منشأ خدماتی شد که گامی مهم در تحقق وحدت حوزه و دانشگاه محسوب می‌شد. همچنین زمینه ملاقات و دیدار صمیمانه برخی از استادان و دانشجویان فعال و تشکل‌های دانشگاهی را با رهبری معظم انقلاب مهیا کرد. در سال ۱۳۷۶ ش با طرحی ابتکاری به تأسیس ستاد عمره دانشگاهیان همت گمارد و زمینه تشرف سالیانه هزاران استاد و دانشجو را به سرزمین وحی فراهم کرد. طرح‌های مهم موفق و تأثیرگذار فرهنگی همچون برگزاری اولین مراسم اعتکاف دانشگاهی، تأسیس هیئت و حوزه علمیه دانشجویی، راه‌اندازی اردوهای آموزشی و فرهنگی کوثر و ایجاد حرکت جهاد علمی برای مناطق محروم در دانشگاه تهران از سایر اقدامات او در مسئولیت است. در همین دوره و در جریان وقایع تلخ کوی دانشگاه تهران (تابستان ۱۳۷۸ ش) به حمایت از قشر فرهیخته دانشگاهی پرداخت و علی‌رغم وجود خطرات جدی در شرایط بحرانی درگیری‌های کوی دانشگاه، در جمع دانشجویان حضور یافت و برای استیفای خواسته‌های مشروع آنان نهایت همت خود را به کار گرفت. از سوی دیگر پیگیری مستمری برای آزادی دانشجویان دستگیرشده داشت. ابوترابی پس از یک دهه مسئولیت در نهاد دانشگاه تهران، با حکم مقام معظم رهبری به عضویت شورای نمایندگان رهبری در دانشگاه‌ها منصوب شد که این مسئولیت تاکنون ادامه دارد. ارتباط صمیمانه او با استادان برجسته دانشگاهی به‌ویژه دانشگاه‌های تهران موجب شد سال‌ها پس از مسئولیت نهاد دانشگاه تهران، کماکان جلسات تفسیر قرآن کریم و گفتگوهای معنوی و معرفتی در کنار طرح مباحث تخصصی حول مسائل روز کشور با استادان برجسته به‌صورت مداوم ادامه داشته باشد. سید محمدحسن ابوترابی در سال ۱۳۷۹ ش و در انتخابات دوره ششم مجلس شورای اسلامی با رأی مردم قزوین به نمایندگی برگزیده شد. در دوره‌های هفتم و هشتم هم نمایندگی مردم قزوین را بر عهده داشت و در این دوره‌ها در کمیسیون فرهنگ و آموزش مجلس شورای اسلامی حضور داشت. همچنین در دوره‌های هفتم و هشتم به‌عنوان نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی انتخاب شد و در کنار آن، در این دو دوره به‌عنوان نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق بودجه سالانه و برنامه پنج‌ساله توسعه نقش محوری داشت. او در سال ۱۳۸۵ ش با ارائه پیشنهاد و ایفای نقش محوری در تشکیل مجمع مجالس آسیایی (APA) کوشید و ضمن برگزاری دو کنفرانس بین‌المللی مجمع مجالس آسیایی در تهران در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ ش، از سوی نمایندگان بیش از ۴۰ پارلمان آسیایی به‌عنوان رئیس شورای اجرایی مجمع برگزیده شد و در این راستا با تشکیل دبیرخانه ثابت در تهران، یکی از دستاوردهای مهم بین‌المللی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران را رقم زد. وی سپس در انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی با رأی مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلام‌شهر، به نمایندگی برگزیده شد و در همین دوره بار دیگر از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نایب‌رئیس اول خانه ملت انتخاب شد. در کنار آن، ریاست هیئت تازه‌تأسیس نظارت بر رفتار نمایندگان را بر عهده گرفت. وی از سال ۱۳۸۵ ش در جایگاه امامت جمعه موقت قزوین انجام وظیفه می‌کند. همچنین در سال ۱۳۸۵ ش به عضویت شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران درآمد و در سال ۱۳۸۹ ش نیز به‌عنوان عضو شورای مدیریت حوزه‌های علمیه استان تهران منصوب شد. همچنین پس از رحلت پدرش، با حکم مستقیم مقام معظم رهبری تولیت و مدیریت مسجد و حوزه علمیه امام حسین (ع) تهران را عهده‌دار شد. ابوترابی در سال ۱۳۹۰ ش با حکم مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی به عضویت هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب شد. همچنین به‌عنوان امام جمعه موقت تهران برگزیده شد و بارها به اقامه نماز جمعه تهران پرداخت و این مسئولیت همچنان ادامه داد («زندگینامه»، http://www.aboutorabi.ir/?pid=bio). منبع: «زندگینامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدحسن ابوترابی، http://www.aboutorabi.ir/?pid=bio..