سیدابوالقاسم مولانا

مولانا، سید ابوالقاسم؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید ابوالقاسم مولانا در سال ۱۳۱۳ ش در خانواده‌ای با پیشینه درخشان علمی به دنیا آمد. پدرش سید علی و پدربزرگش سید محمد و جدش سید عبدالکریم از علمای برجسته آذربایجان بودند. او دورن ابتدایی را در تبریز خواند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و وارد حوزه علمیه تبریز شد و مقدمات را نزد استادانی چون پدرش خواند (الوانساز خویی، ج ۳، ۲۹۸). از دیگر استادان او در تبریز می‌توان به شیخ علی‌اکبر نحوی اشاره کرد. مدتی هم در درس حکمت و کلام جعفر شیخ‌الائمه حضور یافت («سید ابوالقاسم مولانا»، broadcast.irc.ir). سپس کتاب‌های لمعه، رسایل، مکاسب و کفایه‌الاصول را هم نزد پدرش خواند. سید ابوالقاسم مولانا در سال ۱۳۳۲ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، سید کاظم شریعتمداری، امام خمینی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی حضور یافت. درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست. او شش سال در قم حضور داشت و در سال ۱۳۳۸ ش به تبریز بازگشت، بنابراین با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که از اوایل دهه ۱۳۳۰ ش تا زمان بازگشت به تبریز در درس‌های امام خمینی در مساجد محمدیه و سلماسی حاضر می‌شده است. مولانا همچنین درس‌های تفسیر و فلسفه را نزد علامه سید محمدحسین طباطبایی خواند (الوانساز خویی، ج ۳، ۲۹۸). او در سال ۱۳۳۸ ش و پس از بازگشت به تبریز به اقامه نماز در مسجد بازار تبریز می‌پرداخت. همچنین به تدرس در مدارس دینی تبریز اشتغال داشت و کتاب‌هایی چون شرح لمعه و مکاسب را تدریس می‌کرد. مولانا همچنین کتاب‌هایی را تألیف کرده است که از آن جمله می‌توان به چهل حدیث در خصوص نماز به زبان عربی و فارسی، الطلعه الرشیده به فارسی، علم و عمل یا دانش و کردار، صله ارحام یا پیوند با خویشاوندان، التقلید علی المسائل الاجتهاد و التقلید، حضرت زهرا (س)، ولایت، ملاحم، قمر منیر بنی‌هاشم، الفروق، حضرت امام حسن عسگری (ع)، حضرت علی‌اصغر (ع)، قط (معنی قط در الاخبار شیخ صدوق)، غیبت، امر به معروف، حاشیه بر مکاسب، شرح صمدیه و حضرت علی (ع) اشاره کرد (الوانساز خویی، ج ۳، ۲۹۸-۲۹۹). او همچنین کتابخانه بزرگی در تبریز داشت که بالغ بر ۳ هزار جلد کتاب سنگی، ۱۶۰ جلد کتاب تخصصی و کتاب‌های دیگر می‌شد که از اجداد بزرگوار او که همه جزو عالمان بزرگ بودند به ایشان رسیده بود و به کتابخانه بنیاد نیمه شعبان اهدا شد («کتابخانه آیت‌الله ابوالقاسم مولانا به کتابخانه بنیاد نیمه شعبان تبریز اهدا شد»، article.tebyan.net). سید ابوالقاسم مولانا در ۱۱ آذر ۱۳۸۴ در تبریز درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط محسن مجتهد شبستری در قبرستان وادی رحمت تبریز و در جوار قبر برادرش سید ابوالحسن مولانا به خاک سپرده شد (الوانساز خویی، ج ۳، ۲۹۸-۲۹۹). منابع: الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، ج ۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ «سید ابوالقاسم مولانا»، http://broadcast.irc.ir/thinker/index/show/id/257؛ «کتابخانه آیت‌الله ابوالقاسم مولانا به کتابخانه بنیاد نیمه شعبان تبریز اهدا شد»، https://article.tebyan.net/36654.