سیدابوالحسن اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها
(اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
سیدابوالحسن موسوی مدیسه‌ای | '''سیدابوالحسن موسوی مدیسه‌ای اصفهانی'''، پرآوازه به «سیدابوالحسن اصفهانی» (۱۲۸۴ـ۱۳۶۵ق؛ ۱۲۴۶ـ۱۳۲۵ش)، از شاگردان ویژۀ آخوند خراسانی بود که پس از درگذشت آیات عظام: نائینی و حائری یزدی در ۱۳۵۵ق. و آقاضیاء عراقی در ۱۳۶۱ق، مرجعیت تقلید شیعیان امامیه را عهده‌دار شد. به‌دلیل گستردگی مرجعیت وی در آن زمان، اهل عراق او را «زعیم الطائفه» لقب دادند. | ||
اصفهانی در امور سیاسی، به‌ویژه در پشتیبانی از جنبش مشروطۀ ایران کوتاهی نکرد. به‌گونه‌ای که گستردگی مراسم سوگواری درگذشت وی، (آبان ۱۳۲۵ش؛ ذیحجه ۱۳۶۵ق) زمینه‌ساز شکست فرقه دموکرات در آذربایجان گردید. | اصفهانی در امور سیاسی، به‌ویژه در پشتیبانی از جنبش مشروطۀ ایران کوتاهی نکرد. به‌گونه‌ای که گستردگی مراسم سوگواری درگذشت وی، (آبان ۱۳۲۵ش؛ ذیحجه ۱۳۶۵ق) زمینه‌ساز شکست فرقه دموکرات در آذربایجان گردید. | ||
اصفهانی کتابی در فقه دارد به نام وسیلة النجاه که از متون مهم فقهی است و امام‌خمینی آن را با نام تحریرالوسیله شرح نموده است. | اصفهانی کتابی در فقه دارد به نام وسیلة النجاه که از متون مهم فقهی است و امام‌خمینی آن را با نام تحریرالوسیله شرح نموده است. | ||
محمد رجائی نژاد | == زندگی == | ||
سیدابوالحسن موسوی اصفهانی فرزند سیدمحمد در روستای مَدیسه از توابع شهرستان لنجان اصفهان زاده شد. نسب او به موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم(ع) می‌رسد.<ref>میبدی، وجیزه در زندگانی آیت‌الله اصفهانی، ۱۳۶۸، ص۱۲-۱۳.</ref> | |||
سیدابوالحسن مقدمات علوم حوزوی را در زادگاهش فراگرفت و در آغاز جوانی برای ادامۀ تحصیل به اصفهان رفت. پس از گذراندن سطوح فقه و اصول در درس خارج شرکت نمود. سال ۱۳۰۸ق(۱۲۶۹ش) در بیست و چهار سالگی برای تکمیل تحصیلات عازم نجف اشرف شد و از محضر استادان بزرگ فقه و اصول، به‌ویژه میرزا حبیب‌الله رشتی و آخوند خراسانی بهره برد.<ref>موسوی اصفهانی، حیات جاودانی، ۱۳۸۵، ص ۲۹؛ امین، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳.</ref> | |||
پس از درگذشت آخوند خراسانی، برخی از مردم خراسان برای تقلید به او مراجعه می‌کردند؛ اما با درگذشت آیت‌الله نائینی و حائری یزدی در ۱۳۵۵ق(۱۳۳۱۵ش) و آقا ضیاء عراقی در ۱۳۶۱ ق(۱۳۲۱ش) مرجعیت تقلید شیعیان در شخص سیدابوالحسن اصفهانی منحصر شد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛ رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲، ص ۵۷.</ref> | |||
سیّد آثار و تألیفات بسیاری داشت که معروف‌ترین اثر او «وسیلة النجاة» با ترجمه فارسی «صراط النجاه» است که بعدها بسیاری از فقها و مراجع بزرگ معاصر بر این کتاب تعلیقه زده و شرح نوشته‌اند. مهمترین و پرآوازه‌ترین شروح آن «تحریرالوسیله» امام خمینی است.<ref>مجله نور علم، دوره‌ی سوم، ش ۴، ص ۱۱۰.</ref> | |||
او سرانجام شب نهم ذیحجه ۱۳۶۵ق(۱۲ آبان ۱۳۲۵ش) در سن ۸۱ سالگی درگذشت. پس از تشییع کم-سابقه از کاظمین تا نجف، در صحن حرم امام علی(ع)، کنار قبر فرزند شهیدش، سیدمحمد حسن و آیت‌الله آخوند خراسانی به خاک سپرده شد.<ref>منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه‌ی اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹، ص ۱۰۸.</ref> | |||
==فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی== | |||
سیدابوالحسن اصفهانی افزون بر کارهای علمی و دینی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه‌های حساس از تاریخ معاصر، به‌ویژه در عراق و ایران نقش مؤثری داشت. ازجمله: همانند استادش آخوند خراسانی به اصول حکومت مشروطه و محدودکردن قدرت استبداد اعتقاد داشت. برای همین آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی در اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی ۱۳۲۵ق در ایران، سیدابوالحسن را در شمار یکی از پنج مجتهد طراز اول «مطلع از مقتضیات زمان» برای احراز انطباق مصوبات قانونی مجلس شورای ملی با احکام فقه شیعه به مجلس شورای ملی ایران معرفی کردند؛ اما وی سکونت در نجف را ترجیح داد و نپذیرفت.<ref>(رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲، ص۵۷ـ۵۸.</ref> | |||
اصفهانی در نهضت استقلال عراق به همراه علمای دیگر نیز نقش مؤثری داشت. تاآنجا که به‌عنوان اعتراض به عملکرد دولت انگلیس و دولت وقت عراق، این کشور را ترک و رهسپار قم شد.<ref>مشعوف، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.</ref> | |||
==شرح امام‌خمینی بر وسیلة النجاة== | |||
«وسیلة النجاة» از مشهورترین آثار «سیّد»، کتاب جامعی در فقه است که بسیاری از فقهاء و مراجع بعدی بر آن حاشیه زده و شرح نوشته‌اند. مهمترینِ این شروح، «تحریرالوسیله»¬ امام‌خمینی است. به گفته آیت‌الله جعفر سبحانی؛ امام‌خمینی چون کتاب وسیلة النجاة را اثری مهم می‌دانست.<ref>ستوده، پابه‌پای آفتاب، ۱۳۸۰، ج ۳، ص ۲۰۹.</ref>، در دوران اقامت در قم بر آن حاشیه نگاشت.<ref>همان، ج ۱، ص ۲۶۶.</ref>؛ اما احترام نویسنده (امام) به مرجع وقت، آیت‌الله العظمی بروجردی، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد.<ref>همان، ج ۳، ص ۳۱۶.</ref> امام‌خمینی بعداز تبعید به ترکیه بود که آن حاشیه‌ها را به متن کتاب وسیلة النجاة اضافه کرد. ایشان در این باره نوشته‌اند: | |||
«اینجانب قبلًا حاشیه‌ای بر کتاب وسیلة النجاة مرحوم آیت‌اللَّه سید ابوالحسن اصفهانی(قدس سره) نوشته بودم؛ ولی زمانی که از شهر «قم» به خاطر رویدادهای غم‌انگیزی که برای اسلام و مسلمین پیش آمد- که شاید تاریخ آن‌ها را ضبط کند- در اواخر ماه جمادی الثانی ۱۳۸۴ق به «بورسا» از شهرهای ترکیه تبعید شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ‌البال بودم، تصمیم گرفتم به منظور سهولت استفاده، آن حاشیه را در متن کتاب مذکور مندرج نمایم. و اگر خدای تعالی توفیق دهد مسائل دیگری را هم که زیاد مورد ابتلا است به آن بیفزایم.».<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۷.</ref> | |||
===ارتباط سببی امام‌خمینی و سیدابوالحسن اصفهانی=== | |||
با ازدواج نوه پسری امام‌خمینی با نوه نویه‌ی (نبیرۀ) آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، یک پیوند سببی بین این دو خاندان به وجود آمد. از جمله دامادهای سیدابوالحسن اصفهانی، سیدحسن متقی بود. ایشان دختری داشتند به نام صدیقه‌بیگم متقی که به همسریِ سیدمیرزاحسن بجنوردی درآمد. حاصل این ازدواج چندین فرزند بود که آخری آن سیدمحمد موسوی بجنوردی است. سیدمحمد از شاگردان امام‌خمینی در نجف بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت.<ref>موسوی بجنوردی، مسی به رنگ شفق، ۱۳۸۵، ص ۱۲.</ref> بعدها آیت‌الله سیدحسن خمینی، فرزند سیداحمد، با دخترخانم سیدمحمد بجنوردی ازدواج کرد. | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله (ترجمه فارسی)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۰. | |||
* امین، سیدحسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹. | |||
* امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | |||
* ستوده، امیررضا، پابه پای آفتاب؛ خاطرات...، تهران، پنجره، ۱۳۸۰. | |||
* رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، اول ۱۳۸۲ | |||
* مجله نور علم، دوره‌ی سوم، ش ۴. | |||
* مشعوف، اکبر، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲. | |||
* منظورالاجداد، سیدمحمد حسین، مرجعیت در عرصه¬ اجتماع و سیاست، تهران، شیرازه، ۱۳۷۹. | |||
* موسوی اصفهانی، سیدجعفر، حیات جاودانی؛ زندگی آیت الله سیدابوالحسن موسوی اصفهانی، مشهد، رستگار، ۱۳۸۵. | |||
* موسوی بجنوردی، سیدکاظم، مسی به رنگ شفق، سرگذشت و خاطرات سیدکاظم موسوی بجنوردی، به اهتمام علی اکبر رنجبر کرمانی، تهران، نی، ۱۳۸۱. | |||
* میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیت‌الله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸. | |||
{{پایان}} | |||
نویسنده: محمد رجائی نژاد | |||
نسخهٔ ۱۴ اسفند ۱۴۰۳، ساعت ۲۰:۵۳
سیدابوالحسن موسوی مدیسه‌ای اصفهانی، پرآوازه به «سیدابوالحسن اصفهانی» (۱۲۸۴ـ۱۳۶۵ق؛ ۱۲۴۶ـ۱۳۲۵ش)، از شاگردان ویژۀ آخوند خراسانی بود که پس از درگذشت آیات عظام: نائینی و حائری یزدی در ۱۳۵۵ق. و آقاضیاء عراقی در ۱۳۶۱ق، مرجعیت تقلید شیعیان امامیه را عهده‌دار شد. به‌دلیل گستردگی مرجعیت وی در آن زمان، اهل عراق او را «زعیم الطائفه» لقب دادند.
اصفهانی در امور سیاسی، به‌ویژه در پشتیبانی از جنبش مشروطۀ ایران کوتاهی نکرد. به‌گونه‌ای که گستردگی مراسم سوگواری درگذشت وی، (آبان ۱۳۲۵ش؛ ذیحجه ۱۳۶۵ق) زمینه‌ساز شکست فرقه دموکرات در آذربایجان گردید. اصفهانی کتابی در فقه دارد به نام وسیلة النجاه که از متون مهم فقهی است و امام‌خمینی آن را با نام تحریرالوسیله شرح نموده است.
زندگی
سیدابوالحسن موسوی اصفهانی فرزند سیدمحمد در روستای مَدیسه از توابع شهرستان لنجان اصفهان زاده شد. نسب او به موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم(ع) می‌رسد.[۱] سیدابوالحسن مقدمات علوم حوزوی را در زادگاهش فراگرفت و در آغاز جوانی برای ادامۀ تحصیل به اصفهان رفت. پس از گذراندن سطوح فقه و اصول در درس خارج شرکت نمود. سال ۱۳۰۸ق(۱۲۶۹ش) در بیست و چهار سالگی برای تکمیل تحصیلات عازم نجف اشرف شد و از محضر استادان بزرگ فقه و اصول، به‌ویژه میرزا حبیب‌الله رشتی و آخوند خراسانی بهره برد.[۲]
پس از درگذشت آخوند خراسانی، برخی از مردم خراسان برای تقلید به او مراجعه می‌کردند؛ اما با درگذشت آیت‌الله نائینی و حائری یزدی در ۱۳۵۵ق(۱۳۳۱۵ش) و آقا ضیاء عراقی در ۱۳۶۱ ق(۱۳۲۱ش) مرجعیت تقلید شیعیان در شخص سیدابوالحسن اصفهانی منحصر شد.[۳]
سیّد آثار و تألیفات بسیاری داشت که معروف‌ترین اثر او «وسیلة النجاة» با ترجمه فارسی «صراط النجاه» است که بعدها بسیاری از فقها و مراجع بزرگ معاصر بر این کتاب تعلیقه زده و شرح نوشته‌اند. مهمترین و پرآوازه‌ترین شروح آن «تحریرالوسیله» امام خمینی است.[۴] او سرانجام شب نهم ذیحجه ۱۳۶۵ق(۱۲ آبان ۱۳۲۵ش) در سن ۸۱ سالگی درگذشت. پس از تشییع کم-سابقه از کاظمین تا نجف، در صحن حرم امام علی(ع)، کنار قبر فرزند شهیدش، سیدمحمد حسن و آیت‌الله آخوند خراسانی به خاک سپرده شد.[۵]
فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی
سیدابوالحسن اصفهانی افزون بر کارهای علمی و دینی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه‌های حساس از تاریخ معاصر، به‌ویژه در عراق و ایران نقش مؤثری داشت. ازجمله: همانند استادش آخوند خراسانی به اصول حکومت مشروطه و محدودکردن قدرت استبداد اعتقاد داشت. برای همین آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی در اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی ۱۳۲۵ق در ایران، سیدابوالحسن را در شمار یکی از پنج مجتهد طراز اول «مطلع از مقتضیات زمان» برای احراز انطباق مصوبات قانونی مجلس شورای ملی با احکام فقه شیعه به مجلس شورای ملی ایران معرفی کردند؛ اما وی سکونت در نجف را ترجیح داد و نپذیرفت.[۶] اصفهانی در نهضت استقلال عراق به همراه علمای دیگر نیز نقش مؤثری داشت. تاآنجا که به‌عنوان اعتراض به عملکرد دولت انگلیس و دولت وقت عراق، این کشور را ترک و رهسپار قم شد.[۷]
شرح امام‌خمینی بر وسیلة النجاة
«وسیلة النجاة» از مشهورترین آثار «سیّد»، کتاب جامعی در فقه است که بسیاری از فقهاء و مراجع بعدی بر آن حاشیه زده و شرح نوشته‌اند. مهمترینِ این شروح، «تحریرالوسیله»¬ امام‌خمینی است. به گفته آیت‌الله جعفر سبحانی؛ امام‌خمینی چون کتاب وسیلة النجاة را اثری مهم می‌دانست.[۸]، در دوران اقامت در قم بر آن حاشیه نگاشت.[۹]؛ اما احترام نویسنده (امام) به مرجع وقت، آیت‌الله العظمی بروجردی، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد.[۱۰] امام‌خمینی بعداز تبعید به ترکیه بود که آن حاشیه‌ها را به متن کتاب وسیلة النجاة اضافه کرد. ایشان در این باره نوشته‌اند:
«اینجانب قبلًا حاشیه‌ای بر کتاب وسیلة النجاة مرحوم آیت‌اللَّه سید ابوالحسن اصفهانی(قدس سره) نوشته بودم؛ ولی زمانی که از شهر «قم» به خاطر رویدادهای غم‌انگیزی که برای اسلام و مسلمین پیش آمد- که شاید تاریخ آن‌ها را ضبط کند- در اواخر ماه جمادی الثانی ۱۳۸۴ق به «بورسا» از شهرهای ترکیه تبعید شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ‌البال بودم، تصمیم گرفتم به منظور سهولت استفاده، آن حاشیه را در متن کتاب مذکور مندرج نمایم. و اگر خدای تعالی توفیق دهد مسائل دیگری را هم که زیاد مورد ابتلا است به آن بیفزایم.».[۱۱]
ارتباط سببی امام‌خمینی و سیدابوالحسن اصفهانی
با ازدواج نوه پسری امام‌خمینی با نوه نویه‌ی (نبیرۀ) آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، یک پیوند سببی بین این دو خاندان به وجود آمد. از جمله دامادهای سیدابوالحسن اصفهانی، سیدحسن متقی بود. ایشان دختری داشتند به نام صدیقه‌بیگم متقی که به همسریِ سیدمیرزاحسن بجنوردی درآمد. حاصل این ازدواج چندین فرزند بود که آخری آن سیدمحمد موسوی بجنوردی است. سیدمحمد از شاگردان امام‌خمینی در نجف بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت.[۱۲] بعدها آیت‌الله سیدحسن خمینی، فرزند سیداحمد، با دخترخانم سیدمحمد بجنوردی ازدواج کرد.
پانویس
- ↑ میبدی، وجیزه در زندگانی آیت‌الله اصفهانی، ۱۳۶۸، ص۱۲-۱۳.
- ↑ موسوی اصفهانی، حیات جاودانی، ۱۳۸۵، ص ۲۹؛ امین، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛ رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲، ص ۵۷.
- ↑ مجله نور علم، دوره‌ی سوم، ش ۴، ص ۱۱۰.
- ↑ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه‌ی اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹، ص ۱۰۸.
- ↑ (رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲، ص۵۷ـ۵۸.
- ↑ مشعوف، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.
- ↑ ستوده، پابه‌پای آفتاب، ۱۳۸۰، ج ۳، ص ۲۰۹.
- ↑ همان، ج ۱، ص ۲۶۶.
- ↑ همان، ج ۳، ص ۳۱۶.
- ↑ امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۷.
- ↑ موسوی بجنوردی، مسی به رنگ شفق، ۱۳۸۵، ص ۱۲.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله (ترجمه فارسی)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۰.
- امین، سیدحسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹.
- امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- ستوده، امیررضا، پابه پای آفتاب؛ خاطرات...، تهران، پنجره، ۱۳۸۰.
- رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، اول ۱۳۸۲
- مجله نور علم، دوره‌ی سوم، ش ۴.
- مشعوف، اکبر، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.
- منظورالاجداد، سیدمحمد حسین، مرجعیت در عرصه¬ اجتماع و سیاست، تهران، شیرازه، ۱۳۷۹.
- موسوی اصفهانی، سیدجعفر، حیات جاودانی؛ زندگی آیت الله سیدابوالحسن موسوی اصفهانی، مشهد، رستگار، ۱۳۸۵.
- موسوی بجنوردی، سیدکاظم، مسی به رنگ شفق، سرگذشت و خاطرات سیدکاظم موسوی بجنوردی، به اهتمام علی اکبر رنجبر کرمانی، تهران، نی، ۱۳۸۱.
- میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیت‌الله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸.
نویسنده: محمد رجائی نژاد