صدور انقلاب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صدور انقلاب'''، تلاش برای گسترش اصول، [[ارزش‌ها]] و آرمان‌های [[انقلاب اسلامی]].

«صدور» در برابر «ورود» به معنای بیرون‌رفتن یا بیرون‌بردن و انتقال چیزی به جای دیگر است و موضوع آن اعم از امور مادی مانند اجناس یا غیر مادی مانند [[اندیشه]] و [[فرهنگ]] است. صدور انقلاب به معنای انتقال ارزش‌ها، پیام‌ها و اهداف انقلاب و ایجاد زمینه پذیرش آنها در جوامع دیگر است و در اینجا مقصود از انقلاب، انقلاب اسلامی ایران است که خاستگاه اسلامی آن، بُعدی جهانی به آن داده‌است.

ماهیت [[مکتب اسلام]]، جهانی است و منحصر به یک ملت، نژاد و سرزمین خاصی نیست و آیات متعدد [[قرآن کریم]]، گواه جهانی‌بودن [[رسالت پیامبر(ص)|رسالت پیامبر اسلام (ص)]] است. این کتاب آسمانی، به صورت پیاپی همه انسان‌ها را مخاطب دین دانسته و این رسالت جهانی را گوشزد کرده‌است.<ref>ابراهیم (ع)، ۱؛ سبأ، ۲۸.</ref>

از نگاه قرآن، [[دین اسلام]] در سراسر جهان گسترش خواهد یافت و حاکمیت زمین به مستضعفان و بندگان صالح خداوند خواهد رسید.<ref>قصص، ۵، ۶؛ توبه، ۳۳؛ انبیاء، ۱۰۵؛ نور، ۵۵.</ref> بر اساس روایاتی که به تفسیر وعده‌های قرآنی پرداخته‌اند، اسلام در مسیر حرکت خود با [[قیام امام زمان(ع)]] در [[آخرالزمان]] به تمام جهان گسترش می‌یابد و آن حضرت، [[حکومتی جهانی]] و بر پایه [[قسط و عدل]] تشکیل می‌دهد.<ref>ابن‌بطریق، عمده عیون صحاح الاخبار، ۴۳۳–۴۳۴.</ref>

به اعتقاد امام‌خمینی انقلاب اسلامی به دلیل برخورداری از ماهیت اسلامی، دارای رسالتی جهانی است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۴۶.</ref> و اندیشه صدور انقلاب، برآمده از آموزه‌های مکتب اسلام و رسالت جهانی آن در جهت گسترش افکار و اندیشه‌های اسلامی و آشناساختن ملت‌های آزادی‌خواه جهان با سیاست‌ها، اهداف و راهبردهای انقلاب و حتی شیوه‌های اجرایی آن است.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۲ و ۷۱؛ نوازنی، صدور انقلاب اسلامی، ۵.</ref> صدور انقلاب در واقع به معنای صدور ارزش‌های انسانی، اسلامی، [[برابری]]، [[عدالت]]، نفی [[اشرافی‌گری]]، [[تبعیض]] و [[نژادپرستی]]، حرکت به سوی [[استقلال]]، [[خودکفایی]] و حمایت از [[مستضعفان]] و محرومان است.<ref>باهنر، مباحثی پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی، ۳۶۶–۳۶۷.</ref>

از آغاز انقلاب و بحث بازتاب و صدور [[انقلاب اسلامی ایران]] در جوامع و کشورهای دیگر، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شد. برخی از انقلابیان مرزهای ملی را ساخته و پرداخته استعمار دانستند و معتقد بودند که جهان اسلام یک کل یکپارچه است. این دیدگاه، منافع ملی با منافع آرمانی را یکی می‌دانست و اولویت در [[سیاست خارجی]] را به منافع ایدئولوژیک می‌داد. در نظر این گروه، از آنجاکه انقلاب اسلامی دارای رسالت جهانی است، باید به هر قیمتی حتی با روش‌های قهرآمیز، اندیشه خود را در جهان گسترش دهد.<ref>اداره کل، صورت مشروح مذاکرات مجلس، ۱/۷۴؛ فارسی، زوایای تاریک، ۴۸۷.</ref>

در برابر، برخی مخالف اصل صدور انقلاب بودند و آن را خلاف شئون بین‌المللی می‌دانستند. آنان بر این باور بودند که ارزش‌های انقلاب تنها در چارچوب مرزهای ملی قابل پیگیری است و انقلاب نباید در برابر محیط پیرامون خود موضع تعارضی در پیش گیرد. این گروه برای کمرنگ‌کردن بحث صدور انقلاب، ضرورت بازسازی داخلی را مطرح کردند و بر این اساس معتقد بودند انقلاب کالا نیست که بتوان آن را صادر کرد. وظیفه مردم و مسئولان اداره جامعه خود طبق نیازهای کشور است، نه صدور افکار و اندیشه‌های خود.<ref>← محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۳–۶۴؛ نهضت زنان مسلمان، ۱/۲۷.</ref>

گروهی دیگر با درهم‌آمیختن دو دیدگاه یادشده، معتقد بودند مادامی که حکومت در داخل موفق به تثبیت اوضاع نشده‌است، نباید در قبال [[جامعه جهانی]] دست به چنین کاری بزند؛ بلکه تنها پس از بهبود اوضاع داخلی و دستیابی به اهداف، به‌تدریج می‌توان وارد درگیری با جامعه جهانی و محیط پیرامون شد. این دیدگاه تا حدود زیادی در داخل متأثر از اندیشه انقلابی و در جامعه جهانی مدافع تفاهم با سیاست‌های دولت‌های قوی است.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۵–۶۶؛ لاریجانی، مقولاتی در استراتژی ملی، ۴۵–۵۵.</ref>

این دسته همان کسانی بودند که مرزهای ملی را ساخته دوران سلطه استعمار می‌دانستند و معتقد بودند محدودشدن در حیطه مرزهای ملی، توطئه و القای دشمن است و رشد ملی تنها در قالب انقلاب‌های زنجیره‌ای در منطقه و تجهیز تسلیحاتی جنبش‌های آزادی‌بخش و به‌خطرافکندن منافع استعمارگران پذیرفتنی است.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۴–۶۵؛ اداره کل، صورت مشروح مذاکرات مجلس، ۱/۷۴.</ref> دیدگاهی دیگر، ساختن یک امت نمونه در داخل و دنبال‌کردن سیاست مسالمت‌آمیز، همراه با بهره‌برداری از فرصت‌ها در [[جامعه جهانی]] را راه درست صدور انقلاب ارزیابی می‌کرد. این دیدگاه با استفاده از فرصت‌ها، از همه امکانات در شرایط مناسب، برای تحقق اهداف خود بهره می‌برد و صدور انقلاب را نیز در این چارچوب تأیید می‌کرد و می‌پذیرفت.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۵.</ref>

طرفداران نگاه منفی، ضمن مخالفت با صدور انقلاب، بر این باور بودند که چنین رفتاری دخالت در امور دیگران است. این گروه ضمن تعریف ارزش‌ها در چارچوب مرزهای ملی و ناپسند ارزیابی‌کردن برخورد ارزشی با نظام جهانی، شعار بازسازی ملی را در قالبی هماهنگ با نظام و عرف بین‌المللی مطرح می‌کردند.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۳–۶۴.</ref> منتقدان این دیدگاه، معتقد بودند اگر انقلاب ایران، انقلابی ناسیونالیستی با اهداف محدود ملی بود یا اینکه بر [[امر به معروف و نهی از منکر]] تأکید نمی‌کرد، طبعاً صدور انقلاب معنا و مفهومی نداشت و انقلاب برای خود رسالتی دربارهٔ جوامع و ملت‌های دیگر قائل نبود.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۷۱.</ref>

ایشان با به‌رسمیت‌شناختن مرزهای ملی همه کشورها، و مخالفت صریح با کشورگشایی، صدور انقلاب اسلامی را در الگوگرفتن ملت‌های ستمدیده از ملت ایران و بیداری و خروج از سلطه استعمارگران تعریف می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۸۱.</ref> از نظر ایشان صدور انقلاب تنها با بیداری ملت‌ها و دولت‌ها و نجات آنان از سلطه [[بیگانگان]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۸۱.</ref> توجه مظلومان و محرومان به اسلام<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۱۵.</ref> و ضرورت [[رشد]] و گسترش [[اسلام]] و [[عدالت]] در جهان که همان هدف [[پیامبر(ص)]] بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۵ و ۱۷/۱۳.</ref> ممکن خواهد بود. در عین حال ایشان صدور انقلاب را راهکاری تهاجمی علیه دشمنان انقلاب می‌دانست و آن را برای دورکردن خطر دشمنان و حفاظت از انقلاب، امری ضروری برمی‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۲؛ محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۷۰.</ref>

[[امام‌خمینی]] بازگرداندن روحیه [[اعتماد به نفس]] به مسلمانان و آزادی‌خواهان جهان برای مبارزه با [[استبداد]]، [[استعمار]]<ref>عیوضی، آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی، ۴۳.</ref> و رسیدن به حکومت جهانی اسلام و نابودی انحراف‌های فکری و عملی در سراسر جهان را<ref>قاضی‌زاده، اندیشه‌های فقهی ـ سیاسی امام‌خمینی، ۵۸۷.</ref> از اهداف صدور انقلاب اسلامی برمی‌شمرد. در واقع از نظر ایشان صدور انقلاب، به معنای گسترش اسلام در جهان، مقابله با مستکبران و نفی سلطه آنان بر مستضعفان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۸۱ و ۱۲/۳۹۹.</ref> و زمینه‌سازی برای قیام منجی عالم،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۸.</ref> خصلت ذاتی و اجتناب‌ناپذیر انقلاب اسلامی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۴۶.</ref> است و پیام انقلاب خواه‌ناخواه به همه مسلمانان و مستضعفان در همه نقاط زمین، رسیده و خواهد رسید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۶–۳۳۷ و ۱۵/۵۰۶.</ref> در واقع صدور انقلاب ارائه یک الگوی موفق به عنوان امت شاهد، تأکید بر ارزش‌ها در داخل و اهتمام جدی به ارائه و اشاعه ارزش‌ها و آرمان‌ها در خارج است.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۹.</ref> نظام نیز در این زمینه، راهبرد الگوسازی، [[تبلیغ]]، آموزش و حمایت از جنبش‌های آزادی‌بخش را دنبال می‌کرد.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۷۲.</ref>

در اصل ۱۵۲ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] نیز به برخی از مصادیق صدور انقلاب اشاره کرده‌است؛ ازجمله به وظیفه نظام در دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت‌های سلطه‌گر تصریح شده و اصل ۱۵۴ نیز بر حمایت [[نظام اسلامی]] از مبارزه حق‌طلبانه مستضعفان در برابر [[مستکبران]] در هر نقطه از جهان، در عین خودداری کامل از دخالت در امور داخلی کشورها تأکید کرده‌است؛ البته این به معنای حمایت زبانی تنها نیست، بلکه [[جمهوری اسلامی ایران]] خود را موظف به کمک و یاری مسلمانان و [[مستضعفان]] جهان می‌داند<ref>امرایی، انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۵۴.</ref> {{ببینید|نهضت‌های اسلامی}}.

امام‌خمینی اگرچه مبارزه قهرآمیز و استفاده از قدرت در برابر باج‌خواهی [[استکبار]] در صورت لزوم را محتمل می‌دانست،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۲.</ref> در مقوله صدور انقلاب، ضمن نفی کارایی زور و سرنیزه دراین‌باره،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۸۸.</ref> رویکرد اخلاقی، فرهنگی و مواجهه با [[فطرت]] پاک و سالم مردم دنیا را رویکرد اصلی می‌دانست و آن را می‌پذیرفت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۸۵–۴۹۰.</ref>؛ از این‌رو صدور انقلاب از دیدگاه ایشان، مبتنی بر قدرت نرم اسلام،<ref>پروانه، صدور انقلاب به مثابه نقشه راه جهان‌گرایی، ۱۷۵.</ref> و به معنای صدور فرهنگ انسان‌ساز اسلام، صدور صفا، خلوص و تکیه بر ارزش‌های انسانی بود.<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۵۶.</ref>

ایشان که هدف از صدور انقلاب را نه [[قدرت‌طلبی]]، بلکه برپایی اسلام در جهان به عنوان حق همه انسان‌ها ارزیابی می‌کرد، بر عامل اخلاص در این راه تأکید ویژه می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۸۱؛ ۱۸/۲۲۶ و ۲۰/۱۷.</ref> و حتی اقتدار و مظلومیت ملت ایران در [[جنگ تحمیلی]] را نیز که موجب کنارزدن پرده تزویر از چهره جهان‌خواران شد، از عوامل مهم صدور انقلاب می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۸۳–۲۸۴.</ref>

گام نخست صدور انقلاب از نظر امام‌خمینی، تحقق و اجرای اسلام در ایران،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۸۰.</ref> [[وحدت کلمه]] و [[توکل]] بر خداوند متعال،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۱۳.</ref> [[خودباوری]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۰۷.</ref> توجه مسئولان کشور به اصلاح خود و توجه به مشکلات مردم<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۳۳.</ref> است؛ برهمین اساس ایشان از همه اقشار ملت می‌خواست با استمرار استقامت خود در راه نهضت اسلامی، نور امیدی را که در دل مستضعفان جهان به وجود آمده‌است، پرفروغ‌تر کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۵۰۷.</ref> ایشان مهم‌ترین عامل در صدور انقلاب را عامل تبلیغ می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۴۸؛ ۱۴/۵۹ و ۱۸/۷۲.</ref> و آن را به جهت تعامل با باورهای انسان‌ها، ماندگارتر از روش‌های دیگر می‌شناخت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۰۶ و ۱۶/۱۱۳.</ref> ایشان در تبلیغات هم بر مقابله با تبلیغات منفی دشمنان علیه اسلام راستین و خارج‌کردن آن از غربت تأکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۵۸.</ref> و هم بر بازنمایی چهره نورانی اسلام و آرمان‌های جهانی آن و چشاندن میوه شیرین اسلام به جهانیان به‌خصوص مسلمانان و مستضعفان و نمایاندن قدرت [[رهبری]] اسلام در برابر ابرقدرت‌ها.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۸۲ و ۱۶/۴۴، ۱۳۱.</ref>

از نظر امام‌خمینی ارتباط و تبلیغات باید در دو سطح رسمی و دیپلماتیک و میان دولت‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۹۳.</ref> و نیز سطح غیررسمی و از طریق ارتباط با توده مردم و ملت‌ها که گستره، اهمیت و تأثیرگذاری بیشتری دارند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۶ و ۱۶/۴۴.</ref> انجام گیرد و این کار منحصر در شکل گفتاری و نوشتاری نیست و جنبه مهم‌تر و تأثیرگذارتر آن، تبلیغ با عمل و رفتار است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۱۳ و ۵۱۲.</ref> و این تبلیغ عملی نیز، در رعایت اخلاق اسلامی، برخورد خوش، انطباق رفتار با گفتار و حفظ [[وحدت]] و انسجام درونی نمود می‌یابد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۲ و ۱۷/۳۸۳.</ref>

# تلاش دستگاه [[دیپلماسی]] و نمایندگان سیاسی و فرهنگی در خارج از مرزهای ملی در هماهنگی، انتشار نشریه و ارائه تصویری مناسب و واقع‌گرایانه از ایران و انقلاب اسلامی و دفع تبلیغات مغرضانه دشمن.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۸۸، ۴۹۰؛ ۱۴/۵۵–۵۷، ۵۹ و ۱۶/۴۶.</ref>

صدور انقلاب معمولاً با موانعی در عرصه داخلی و بین‌المللی روبه‌رو می‌شود و اهداف جهان‌شمولی انقلاب اسلامی و صدور انقلاب بزرگ‌ترین علت مقابله با انقلاب اسلامی به‌شمار می‌آید.<ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۸۶–۸۷.</ref> امام‌خمینی با اذعان به وحشت برخی دولت‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۷۷.</ref> ازجمله [[آمریکا]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۰۸.</ref> از صدور انقلاب اسلامی به کشورهای دیگر حتی مناطق آمریکا و سیاهان آمریکایی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۹۹–۵۰۰.</ref> این وحشت را در واقع به ترس از گسترش حق در جهان اسلام، بلکه جامعه جهانی مستضعفان و به‌خطرافتادن منافع آنان، تعبیر می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۳۸–۲۳۹.</ref> توطئه‌چینی و اجرای نقشه‌های گوناگون در برابر ملت ایران نیز ناشی از همین وحشت و تلاش برای ممانعت از تحقق جمهوری اسلامی و پیشرفت کشور بود. در نگاه ایشان مهم‌ترین انگیزه آغاز [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] و حمایت ابرقدرت‌های دنیا از آن نیز ریشه در همین احساس خطر از صدور انقلاب اسلامی ایران داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۷۷ و ۱۵/۱۴۸، ۲۳۸–۲۳۹.</ref>

از سوی دیگر، دشمنان برای جلوگیری از گسترش فرهنگ انقلاب، با استفاده از ابزارهای تبلیغی و به منظور ایجاد ترس و وحشت در میان کشورها، هدف از صدور انقلاب را که ارائه زندگی و کشورداری بر اساس موازین اسلامی بود، لشکرکشی به کشورهای دیگر و کشورگشایی تعبیر می‌کردند.<ref>منصوری لاریجانی، سیری در اندیشه دفاعی حضرت امام‌خمینی، ۵۵.</ref> برخی جهالت‌ها و تندروی‌های داخلی نیز با حمایت از روش‌های نظامی و آشکار صدور انقلاب و کارهای خودسرانه برخی افراد در برخی از کشورها مانند [[افغانستان]]، [[لبنان]]، [[سوریه]] و دیگر مناطق<ref>نوازنی، صدور انقلاب اسلامی، ۳۶۹–۳۷۱؛ محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۱۶۳.</ref> این تبلیغات را تأیید می‌کرد.

در این میان، مخالفت با انقلاب اسلامی ایران و سرکوب اندیشه‌های انقلابی و اسلامی در بعضی از کشورهای همسایه<ref>طاهری، بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان، ۷۲.</ref> و اعتقاد امام‌خمینی بر بی‌توجهی یا سکوت [[سران کشورهای اسلامی]] در برابر قدرت‌های جهانی یا همراهی و همکاری با آنان برای حفظ حکومت‌های چندروزه خود نیز از موانع صدور انقلاب به‌شمار می‌آمد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۹۶.</ref> با وجود تلاش دشمنان در ایجاد مانع برای صدور انقلاب و اختلاف‌افکنی در داخل کشور و همکاری با معاندان انقلاب،<ref>طاهری، بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان، ۷۵–۷۹.</ref> امام‌خمینی معتقد به خنثی‌شدن این تلاش‌ها و توطئه‌ها در مسیر انقلاب بود و با رو به گسترش خواندن نور اسلام در جهان، [[وعده الهی]]، یعنی [[حاکمیت]] مستضعفان بر روی زمین را نزدیک می‌دید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۷۴.</ref>

از نگاه امام‌خمینی چشم‌انداز صدور انقلاب اسلامی در جهانِ مستضعفان و مظلومان، بیش از پیش، قابل مشاهده است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۸۰.</ref> و انقلاب اسلامی ـ در ابعاد مختلف ـ صادر شد یا در حال صدور است. [[پرچم اسلام]] در زمانی نه‌چندان دور، با صدور انقلاب در جهان، برافراشته خواهد شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۳۱.</ref> و همگان باید در پی تقویت هرچه بیشتر آن باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۲۶.</ref> چنان‌که ایشان واقعه کشتار زائران ایرانی در [[مکه مکرمه]] به دست حکومت [[آل سعود]] را زمینه‌ساز تحولات بزرگ در جهان اسلام، سرنگونی نظام‌های فاسد و شعله‌ورشدن [[انتفاضه اسلامی]] مردم [[فلسطین]] شمرده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۴.</ref> {{ببینید|کشتار حجاج ایرانی}}. به باور ایشان، مهم‌ترین دستاوردهای صدور انقلاب اسلامی، گسترش [[معنویت]] موجود در ایران،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۹۰.</ref> کم‌کردن سلطه جهانخواران،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۱.</ref> مبارزه با [[کفر]] و [[شرک]] و [[ظلم]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۸.</ref> بیداری ملت‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۹۶.</ref> و جلوه و نورافشانی اسلام در جهان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۳۳ و ۲۰/۹۸.</ref> است.