confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۵۵۴
ویرایش
←دوره‌ها و عملکرد
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
پیش از مسافرت [[محمدرضا پهلوی]] به [[لندن]] (۱۳۲۷)، عناصر طرفدار [[انگلیس]] با تشکیل مجلس سنا موافق نبودند، اما پس از بازگشت وی و موفقیت در کسب حمایت دولت انگلیس، آنان دست از کارشکنی برداشتند و راه برای افتتاح مجلس سنا گشوده شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۶۱؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۴۶۸ ـ ۴۷۱.</ref> انگلیس و [[امریکا]] که منافع خود را در بقای پهلوی بر تخت سلطنت می‌دانستند، از این طرح حمایت کردند؛ زیرا تشکیل مجلس سنا باعث افزایش قدرت شاه در برابر دولت و مجلس ـ که [[ملی‌کردن صنعت نفت]] را دنبال می‌کردند ـ می‌شد.<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۲۳۰؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۵۱۹-۵۲۱.</ref> | پیش از مسافرت [[محمدرضا پهلوی]] به [[لندن]] (۱۳۲۷)، عناصر طرفدار [[انگلیس]] با تشکیل مجلس سنا موافق نبودند، اما پس از بازگشت وی و موفقیت در کسب حمایت دولت انگلیس، آنان دست از کارشکنی برداشتند و راه برای افتتاح مجلس سنا گشوده شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۶۱؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۴۶۸ ـ ۴۷۱.</ref> انگلیس و [[امریکا]] که منافع خود را در بقای پهلوی بر تخت سلطنت می‌دانستند، از این طرح حمایت کردند؛ زیرا تشکیل مجلس سنا باعث افزایش قدرت شاه در برابر دولت و مجلس ـ که [[ملی‌کردن صنعت نفت]] را دنبال می‌کردند ـ می‌شد.<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ص۲۳۰؛ جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تاریخ ایران در فاصله دو کودتا ۱۳۳۳ ـ ۱۲۹۹، ص۵۱۹-۵۲۱.</ref> | ||
مجلس سنا در هفت دوره تشکیل شد: | مجلس سنا در هفت دوره تشکیل شد: | ||
*نخستین دوره آن در بیستم بهمن ۱۳۲۸ هم‌زمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی گشایش یافت <ref>فرهنگ قهرمانی، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری و نمایندگان مجلس سنا در هفت دوره تقنینیه از ۲۵۰۸ تا ۲۵۳۶ شاهنشاهی، ۲۱۰ و ۳۳۳.</ref> و دوره هفتم با [[سقوط رژیم پهلوی]] در [[۲۳ بهمن ۱۳۵۷ش]] منحل شد.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاج‌عزالممالک اردلان)، ۴۳۶ ـ ۴۳۷.</ref> در این دوره‌ها، [[سیدحسن تقی‌زاده]]، [[ابراهیم حکیمی]]، [[سیدمحسن صدر]]، [[جعفر شریف‌امامی]]<ref>مقاله جعفر، شریف‌امامی.</ref> و [[سیدمحمد سجادی]]، ریاست سناتورها را بر عهده داشتند.<ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه تاریخ حوادث و رجال عصر پهلوی، ۲/۶۳، ۵۱۱ و ۵۴۷.</ref> مهم‌ترین تصمیمات دوره اول مجلس سنا (۱۳۲۸ ـ ۱۳۳۲) به ریاست تقی‌زاده مربوط به مقاومت در برابر طرح دولت، درباره ملی‌شدن صنعت نفت بود.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی، ۱/۴۶۵ و ۴۷۵.</ref> که سرانجام در ۲۹/۱۲/۱۳۲۹ به تصویب سنا رسید.<ref>اسناد نفت، ۶۸ و ۶۹.</ref> همچنین مخالفت با انتخاب مجدد [[محمد مصدق]] به نخست‌وزیری و سیاست وی در زمینه نفت، منجر به تعطیل‌شدن مجلس سنا در سال ۱۳۳۱ شد.<ref>ترکمان، تهران در آتش (کابینه قوام و حوادث سی ام تیر)، ۵۱ ـ ۵۷؛ رنجبر، ۱۶۶.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|ملی‌شدن صنعت نفت}} | *نخستین دوره آن در بیستم بهمن ۱۳۲۸ هم‌زمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی گشایش یافت <ref>فرهنگ قهرمانی، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری و نمایندگان مجلس سنا در هفت دوره تقنینیه از ۲۵۰۸ تا ۲۵۳۶ شاهنشاهی، ۲۱۰ و ۳۳۳.</ref> و دوره هفتم با [[سقوط رژیم پهلوی]] در [[۲۳ بهمن ۱۳۵۷ش]] منحل شد.<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاج‌عزالممالک اردلان)، ۴۳۶ ـ ۴۳۷.</ref> در این دوره‌ها، [[سیدحسن تقی‌زاده]]، [[ابراهیم حکیمی]]، [[سیدمحسن صدر]]، [[جعفر شریف‌امامی]]<ref>مقاله جعفر، شریف‌امامی.</ref> و [[سیدمحمد سجادی]]، ریاست سناتورها را بر عهده داشتند.<ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه تاریخ حوادث و رجال عصر پهلوی، ۲/۶۳، ۵۱۱ و ۵۴۷.</ref> مهم‌ترین تصمیمات دوره اول مجلس سنا (۱۳۲۸ ـ ۱۳۳۲) به ریاست تقی‌زاده مربوط به مقاومت در برابر طرح دولت، درباره ملی‌شدن صنعت نفت بود.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی، ۱/۴۶۵ و ۴۷۵.</ref> که سرانجام در ۲۹/۱۲/۱۳۲۹ به تصویب سنا رسید.<ref>اسناد نفت، ۶۸ و ۶۹.</ref> همچنین مخالفت با انتخاب مجدد [[محمد مصدق]] به نخست‌وزیری و سیاست وی در زمینه نفت، منجر به تعطیل‌شدن مجلس سنا در سال ۱۳۳۱ شد.<ref>ترکمان، تهران در آتش (کابینه قوام و حوادث سی ام تیر)، ۵۱ ـ ۵۷؛ رنجبر، ۱۶۶.</ref> | ||
{{ببینید|متن=ببینید|ملی‌شدن صنعت نفت}} | |||
*دوره دوم مجلس سنا پس از [[کودتای ۱۳۳۲]] برگزار شد که انعقاد [[قرارداد کنسرسیوم بین‌المللی نفت]] در ۷/۸/۱۳۳۳ از اقدامات این دوره بود (اسفند ۱۳۳۲ ـ ۱۳۳۸).<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیای)، ۱۶۸ ـ ۱۷۰.</ref> | *دوره دوم مجلس سنا پس از [[کودتای ۱۳۳۲]] برگزار شد که انعقاد [[قرارداد کنسرسیوم بین‌المللی نفت]] در ۷/۸/۱۳۳۳ از اقدامات این دوره بود (اسفند ۱۳۳۲ ـ ۱۳۳۸).<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیای)، ۱۶۸ ـ ۱۷۰.</ref> | ||
*دوره سوم مجلس سنا (۱۳۳۹ ـ ۱۳۴۰) با به قدرت‌رسیدن [[علی امینی]] و به فرمان محمدرضا پهلوی منحل شد. مهم‌ترین شرط امینی برای پذیرش نخست‌وزیری و اجرای اصلاحات در کشور، انحلال دو مجلس بود و او در مدت دو سال تعطیلی مجلس، بیشترین سود را برد.<ref>ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، ۲۲۱.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|علی امینی}} | *دوره سوم مجلس سنا (۱۳۳۹ ـ ۱۳۴۰) با به قدرت‌رسیدن [[علی امینی]] و به فرمان محمدرضا پهلوی منحل شد. مهم‌ترین شرط امینی برای پذیرش نخست‌وزیری و اجرای اصلاحات در کشور، انحلال دو مجلس بود و او در مدت دو سال تعطیلی مجلس، بیشترین سود را برد.<ref>ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، ۲۲۱.</ref> | ||
*در دوره چهارم (مهر ۱۳۴۲ ـ ۱۳۴۶) به ریاست [[شریف‌امامی]]، لایحه مصونیت قضایی کارکنان و [[مستشاران امریکایی]] به تصویب دو مجلس رسید که با موضع‌گیری شدید [[امام‌خمینی]] روبه‌رو شد. ایشان این اقدام نمایندگان را خیانت دانست و آنان را از وکالت ملت عزل کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۳.</ref> اعتراض و تقبیح لایحه، موجب بازداشت و [[تبعید امام‌خمینی به ترکیه]] شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۷۲ و ۱۸۳.</ref>{{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون | تبعید امام‌خمینی}} | |||
{{ببینید|متن=ببینید|علی امینی}} | |||
*در دوره چهارم (مهر ۱۳۴۲ ـ ۱۳۴۶) به ریاست [[شریف‌امامی]]، لایحه مصونیت قضایی کارکنان و [[مستشاران امریکایی]] به تصویب دو مجلس رسید که با موضع‌گیری شدید [[امام‌خمینی]] روبه‌رو شد. ایشان این اقدام نمایندگان را خیانت دانست و آنان را از وکالت ملت عزل کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۳.</ref> اعتراض و تقبیح لایحه، موجب بازداشت و [[تبعید امام‌خمینی به ترکیه]] شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۷۲ و ۱۸۳.</ref> | |||
{{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون | تبعید امام‌خمینی}} | |||
*اعلام [[استقلال بحرین از ایران]] در آغازین روزهای ۱۳۴۹ در دوره پنجم سنا تصویب شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ۲۰۰ ـ ۲۰۱.</ref> | *اعلام [[استقلال بحرین از ایران]] در آغازین روزهای ۱۳۴۹ در دوره پنجم سنا تصویب شد<ref>رنجبر، سنای ایران (جایگاه حقوقی و عملکرد سیاسی)، ۲۰۰ ـ ۲۰۱.</ref> | ||
*تغییر تاریخ هجری شمسی به شاهنشاهی نیز از مصوبات ۲۴/۱۲/۱۳۵۴ و دوره هفتم دو مجلس شورای ملی و سنا بود.<ref>مجموعه قوانین ۱۳۵۴، ۳ و ۴؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۵/۱۲/۱۳۵۴، ۵.</ref> امام‌خمینی به تصویب تغییر تاریخ در مجلس شورای ملی و سنا اعتراض کرد <ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۷۱ و ۴۴۹.</ref> و آن را جنایت بزرگ و جسارت به [[پبامبر اسلام(ص)|رسول گرامی اسلام(ص)]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۶.</ref> دانست.{{ | *تغییر تاریخ هجری شمسی به شاهنشاهی نیز از مصوبات ۲۴/۱۲/۱۳۵۴ و دوره هفتم دو مجلس شورای ملی و سنا بود.<ref>مجموعه قوانین ۱۳۵۴، ۳ و ۴؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۵/۱۲/۱۳۵۴، ۵.</ref> امام‌خمینی به تصویب تغییر تاریخ در مجلس شورای ملی و سنا اعتراض کرد <ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۷۱ و ۴۴۹.</ref> و آن را جنایت بزرگ و جسارت به [[پبامبر اسلام(ص)|رسول گرامی اسلام(ص)]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۶.</ref> دانست. | ||
{{ببینید|تغییر تاریخ هجری}} | |||
وجود تقلب و اعمال نفوذ در انتخاب نمایندگان مسئله‌ای بود که سناتورها نیز بدان اذعان داشتند<ref>تقی‌زاده، زندگی طوفانی، خاطرات سیدحسن تقی‌زاده، ۲۹۲؛ شریف‌امامی، خاطرات جعفر شریف‌امامی، ۱۶۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۸۶.</ref> [[فراماسون|فراماسون‌ها]] که جاسوسان سنتی قدرت‌های بزرگ در ایران به شمار می‌آمدند، در دستگاه‌های کشور، ازجمله مجلس سنا حضور گسترده و فعال داشتند<ref>میرمبینی، تشکیلات فراماسونری در ایران، ۲۴۳ ـ ۲۵۳؛ عاقلی، نخست‌وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۶۹.</ref> بیشتر اعضای سنا و رؤسای آن<ref>طباطبایی، نفوذ فراماسونری در مدیریت نهادهای فرهنگی ایران، ۱۰۶ ـ ۱۱۶.</ref> ازجمله شریف‌امامی، رئیس چندین دوره مجلس سنا و نفر اول لژ فراماسونری ازجمله فراماسون‌های داخل کشور بودند.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۳۶۹ ـ ۳۷۲؛ عاقلی، نخست‌وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۷۰.</ref> محمدرضا پهلوی نیز که خود عضو لژ پهلوی بود و بعدها به همایونی تغییر نام داد، همسو با کارگزاران فراماسون خود نقش‌آفرینی می‌کرد.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۱۰۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۱۵۹.</ref> | وجود تقلب و اعمال نفوذ در انتخاب نمایندگان مسئله‌ای بود که سناتورها نیز بدان اذعان داشتند<ref>تقی‌زاده، زندگی طوفانی، خاطرات سیدحسن تقی‌زاده، ۲۹۲؛ شریف‌امامی، خاطرات جعفر شریف‌امامی، ۱۶۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۸۶.</ref> [[فراماسون|فراماسون‌ها]] که جاسوسان سنتی قدرت‌های بزرگ در ایران به شمار می‌آمدند، در دستگاه‌های کشور، ازجمله مجلس سنا حضور گسترده و فعال داشتند<ref>میرمبینی، تشکیلات فراماسونری در ایران، ۲۴۳ ـ ۲۵۳؛ عاقلی، نخست‌وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۶۹.</ref> بیشتر اعضای سنا و رؤسای آن<ref>طباطبایی، نفوذ فراماسونری در مدیریت نهادهای فرهنگی ایران، ۱۰۶ ـ ۱۱۶.</ref> ازجمله شریف‌امامی، رئیس چندین دوره مجلس سنا و نفر اول لژ فراماسونری ازجمله فراماسون‌های داخل کشور بودند.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۳۶۹ ـ ۳۷۲؛ عاقلی، نخست‌وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۱۷۰.</ref> محمدرضا پهلوی نیز که خود عضو لژ پهلوی بود و بعدها به همایونی تغییر نام داد، همسو با کارگزاران فراماسون خود نقش‌آفرینی می‌کرد.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد فراماسونری در ایران، ۱/۱۰۱؛ آرامش، نبرد من با اهریمن، ۱۵۹.</ref> | ||
==موضع امام‌خمینی== | ==موضع امام‌خمینی== | ||
[[امام‌خمینی]] با اصل مجلس سنا مخالف بود و آن را بیهوده می‌دانست؛ مجلسی که در نگاه ایشان از گروهی اعیان و پیرمردان ثروتمند، تشکیل شده که عمری را در خیانت به کشور گذرانده‌اند و پایان عمر در مجلسی بی‌فایده و غیرلازم دور هم جمع شده و تنها اموال ملت را هدر می‌دادند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۸ ـ ۱۹ و ۱۰/۵۲۴ ـ ۵۲۵.</ref> و بسیاری از قوانین خلاف [[شرع]] و مصالح موکلان از تصویب مجلس سنا گذشته‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۳؛ ۳/۴۴۹؛ ۴/۲۸۶، ۴۷۶ و ۵/۳۱۷.</ref> ایشان که اصل [[سلطنت پهلوی]] را غیرقانونی می‌دانست، به تبع آن، وکلای مجلس سنا را نیز که منتصبِ شاهِ غیرقانونی بودند، غیرقانونی و یاغی می‌خواند که باید محاکمه شوند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴، ۲۸۷ ـ ۲۸۹؛ ۵/۳۱۷، ۳۹۴ و ۶/۱۳؛ مقاله نظام سلطنتی.</ref> و تأکید می‌کرد سرنوشت و اداره کشور باید به دست خود [[مردم]] و منتخبانِ آنان (مجلس شورا) باشد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۷۲، ۴۹۲ ـ ۴۹۵ و ۵۱۶ ـ ۵۱۸.</ref> از نظر ایشان وکلای مجلس سنا هیچ پایگاه مردمی نداشته و منتخب مردم نبودند؛ از همین‌رو هیچ‌یک از مصوبات و قراردادهای آن نیز قانونی نیست و حقوقی که از این مجلس گرفته‌اند نیز از مال ملت است و در مقابل آن مسئولیت دارند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۸۰؛ ۵/۴۱۳ و ۶/۱۲ ـ ۱۳.</ref> | [[امام‌خمینی]] با اصل مجلس سنا مخالف بود و آن را بیهوده می‌دانست؛ مجلسی که در نگاه ایشان از گروهی اعیان و پیرمردان ثروتمند، تشکیل شده که عمری را در خیانت به کشور گذرانده‌اند و پایان عمر در مجلسی بی‌فایده و غیرلازم دور هم جمع شده و تنها اموال ملت را هدر می‌دادند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۸ ـ ۱۹ و ۱۰/۵۲۴ ـ ۵۲۵.</ref> و بسیاری از قوانین خلاف [[شرع]] و مصالح موکلان از تصویب مجلس سنا گذشته‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۳؛ ۳/۴۴۹؛ ۴/۲۸۶، ۴۷۶ و ۵/۳۱۷.</ref> ایشان که اصل [[سلطنت پهلوی]] را غیرقانونی می‌دانست، به تبع آن، وکلای مجلس سنا را نیز که منتصبِ شاهِ غیرقانونی بودند، غیرقانونی و یاغی می‌خواند که باید محاکمه شوند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴، ۲۸۷ ـ ۲۸۹؛ ۵/۳۱۷، ۳۹۴ و ۶/۱۳؛ مقاله نظام سلطنتی.</ref> و تأکید می‌کرد سرنوشت و اداره کشور باید به دست خود [[مردم]] و منتخبانِ آنان (مجلس شورا) باشد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۷۲، ۴۹۲ ـ ۴۹۵ و ۵۱۶ ـ ۵۱۸.</ref> از نظر ایشان وکلای مجلس سنا هیچ پایگاه مردمی نداشته و منتخب مردم نبودند؛ از همین‌رو هیچ‌یک از مصوبات و قراردادهای آن نیز قانونی نیست و حقوقی که از این مجلس گرفته‌اند نیز از مال ملت است و در مقابل آن مسئولیت دارند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۸۰؛ ۵/۴۱۳ و ۶/۱۲ ـ ۱۳.</ref> | ||