حرص: تفاوت میان نسخه‌ها

حرص به معنای زیاده‌روی در اشتیاق و خواستن <ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، 227؛ ابن‌منظور، لسان العرب، 7/11؛ زبیدی، تاج العروس، 9/251.</ref> یا تلاش برای رسیدن به چیزی <ref>فیومی، المصباح المنیر، 130.</ref> است. همچنین به معنای شدت علاقه به آنچه آدمی طالب آن است، به کار رفته است <ref>ابن‌منظور، لسان العرب، 7/11.</ref>. در زبان فارسی، به معنای آزمندی و زیاده‌جویی به کار می‌رود <ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، 6/7768.</ref>. در اصطلاح اخلاق حالتی است نفسانی که موجب می‌شود انسان بدون اینکه به حد معیّنی بسنده کند، به جمع‌آوری اموالی بپردازد که نیازی به آنها ندارد <ref>ابن‌مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، 44.</ref>. ضد حرص، [[قناعت]] است که به معنای بسنده‌کردن آدمی به قدر نیاز و ضرورت است <ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، 397.</ref>. [[امام‌خمینی]] نیز حرص را شدت اشتیاق نفس به دنیا و شئون آن می‌داند که کثرت تمسک به اسباب و توجه قلب به اهل دنیا لازمه آن است <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 217.</ref>.

ازجمله واژه‌های مرتبط با حرص، «طمع»، «شحّ»، «شره» و «هلوع» است. طمع به معنای کوشش نفس برای طلب چیزی به جهت میل به آن <ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، 524.</ref> و خواستن چیزی با امید دستیابی به آن <ref>ابن‌منظور، لسان العرب، 8/239 ـ 240.</ref> است و در اصطلاح به معنای توقع‌داشتن در اموال دیگران است <ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، 402.</ref>. شحّ، حرص بر منع خیر است <ref>عسکری، الفروق فی اللغه، 170.</ref> و غریزه‌ای است در انسان که مقتضی حرص بر حب مال و بغض انفاق است <ref>مدنی، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین(ع)، 3/502.</ref>. از این جهت نوعی [[بخل]] است. اما بخیل از آنچه در دست خویش است، منع می‌کند و صاحب شحّ از آنچه در دست دیگران است نیز منع می‌کند و دوست دارد مال مردم نیز از هر راهی به او برسد <ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، 5/401.</ref>. شره، شدت حرص بر خوردن و آمیزش است <ref>نراقی، مهدی، 2/4.</ref>. هلوع به معنای شدت حرص و جزع و بی‌تابی شدید است <ref>صاحب‌بن‌عباد، 1/114.</ref>.

حرص به معنای ناپسند آن، ازجمله صفات نکوهیده انسانی است که انسان از آغاز [[آفرینش]] دچار آن بوده است و ترک آن، ارزش شمرده می‌شود. در مکتب بودا، از مقامی به نام «ارهت» سخن به میان آمده است که اگر سالک به آن دست پیدا کند، نفس خود را از سستی شهوت، جهالت و آز و حرص آزاد کرده و در این صورت به کمال سعادت و لذت روحانی و آرامش حقیقی دست یافته است <ref>ناس، 198 ـ 199.</ref>. در [[دین زرتشت]]، طمع ازجمله گناهان بزرگ به شمار می‌آید <ref>تاریخ ادیان جهان، رضایی، 1/179.</ref>. در [[آیین یهود]]، در ده فرمان خداوند به [[حضرت موسی(ع)]] به‌صراحت از طمع به مال و ناموس دیگران نهی شده است <ref>کتاب مقدس، سفر خروج، ب20، 17.</ref>. در [[آیین مسیحیت]] نیز بر ترک این رذیله <ref>کتاب مقدس، انجیل لوقا، ب11، 39.</ref> و وارستگی از طمع و مادیات <ref>کتاب مقدس، ب12، 15.</ref> توصیه شده است. [[قرآن کریم]] نیز حرص را در امور دنیایی ناپسند دانسته است <ref>بقره، 96.</ref>؛ اما در امور اخروی و هدایت امری پسندیده می‌داند <ref>توبه، 128؛ کهف، 6؛ نحل، 37؛ یوسف، 103.</ref> و در روایات نیز حرص به دنیا نکوهش شده است <ref>صدوق، الخصال، 1/124 ـ 125؛ آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، 294؛ مجلسی، بحار الانوار، 75/111.</ref>.

علمای اخلاق با ریشه‌یابی و بیان آفات این صفت نفسانی، با تأکید بر ترک حرص و طمع، راه‌های درمان این دو رذیله اخلاقی را مطرح کرده‌اند <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 10/20 ـ 24؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء، 6/51 ـ 59؛ نراقی، مهدی، 2/102 ـ 109.</ref>. اهل معرفت حرص و طمع به امور مادی را از رذایل اخلاقی شمرده‌اند؛ اما طمع به امور معنوی را ازجمله مقامات عارفان ([[مقام رغبت]]) می‌دانند <ref>انصاری، منازل السائرین، 57؛ ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، 2/131 و 532؛ تلمسانی، شرح منازل السائرین، 1/159.</ref>.

امام‌خمینی، ضمن مباحث اخلاقی خود، به حقیقت حرص و جبلی‌بودن آن <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 215 ـ 217؛ امام‌خمینی، تقریرات، 3/336 ـ 338.</ref>، ارتباط آن با [[حب دنیا]] <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 217، 255 و 272؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، 273؛ امام‌خمینی، آداب الصلاة، 49.</ref> و آثار آن <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 84؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، 444.</ref> پرداخته است؛ همچنین ایشان از ضرورت این صفت به معنای پسندیده آن برای انسان و تحدید و تعدیل آن از ناحیه دین سخن گفته است <ref>امام‌خمینی، تقریرات، 3/336 ـ 338.</ref>. ایشان در مباحث فقهی نیز ازجمله در باب [[اجتهاد]] و [[تقلید]] <ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، 1/7.</ref> و آداب تجارت <ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، 1/476.</ref> به صفت حرص اشاره کرده است.

در برخی روایات حرص ضد [[توکل]]، همچنین ضد قناعت آمده است <ref>کلینی، الکافی، 1/21 ـ 22.</ref>. برخی اندیشمندان نیز حرص را ضد قناعت دانسته‌اند <ref>نراقی، مهدی، 1/105.</ref> و برخی بر این باورند که اگر حرص فعل جوارحی باشد، ضد آن توکل است که به معنای تکلف شخص مشتاق در طلب دنیا، به جهت بی‌اعتمادی بر وکیل است. اما اگر فعل قلبی باشد، ضد آن قناعت است که به معنای حزن و غصه بر فوت امر زایدی است <ref>ابن‌قاریاغدی، البضاعة المزجاة، 1/252.</ref>. اهل معرفت اصل حرص را ازجمله ویژگی‌های جبلّی و ذاتی انسان شمرده‌اند <ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، 2/198؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن، 3/93.</ref> و آن را از فروع حب ذات دانسته‌اند که آدمی را به سعادت و کمال دعوت می‌کند؛ زیرا انسان به اموری که نافع به حال اوست، حریص است و از همین مسیر می‌تواند به رشد و تعالی برسد <ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن، 1/8؛ طباطبایی، المیزان، 20/13.</ref>.

با توجه به آیات و روایات، حرص و طمع به‌خودی‌خود امری ناپسند نیستند، بلکه با توجه به متعلق آنها نکوهش یا مدح می‌شوند <ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، 1/358 و 2/135، 199؛ طباطبایی، المیزان، 20/13 ـ 14؛ گوهرین، شرح اصطلاحات تصوف، 4/185.</ref>؛ چنان‌که برای شدت علاقه [[پیامبر(ص)]] به [[ایمان]] و هدایت بندگان نیز حرص به کار رفته است <ref>توبه، 128؛ یوسف، 103؛ نحل، 37.</ref>؛ اما حرص یهود به دنیا نکوهش شده است <ref>بقره، 96.</ref>. در روایات نیز حرص بر خیر نشانه انسان توبه‌کار <ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، 20.</ref> و حرص بر عمل (صالح) نشانه محبان [[اهل بیت(ع)]] <ref>صدوق، الخصال، 2/515.</ref> و حرص بر طاعت الهی <ref>دیلمی، ارشاد القلوب الی الصواب، 1/169.</ref> ازجمله مصادیق حرص پسندیده است؛ چنان‌که در دعاها، طمع به فضل و رحمت الهی فراوان آمده است <ref>صحیفه سجادیه، دعای چهارم، 44؛ مجلسی، بحار الانوار، 91/145.</ref>. در برابر، حرص ناپسند یکی از اصول [[کفر]] <ref>صدوق، الامالی، 419.</ref>، اعظم فساد <ref>منسوب به امام‌صادق(ع)، مصباح الشریعه، 107.</ref>، نشانه فقر <ref>کلینی، الکافی، 8/23.</ref>، سبب شقاوت <ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، 295.</ref>، [[نفاق]] <ref>ورام، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، 2/122.</ref>، غفلت <ref>مجلسی، بحار الانوار، 67/55.</ref>، هلاکت <ref>مجلسی، بحار الانوار، 75/111.</ref> و گاه پست‌ترین ذلت برای صاحبش <ref>صدوق، الامالی، 394.</ref> شمرده شده است.

علمای اخلاق و عرفان حرص ناپسند را ازجمله رذایل اخلاقی به شمار می‌آورند که متعلق به [[قوه شهویه]] است و خبیث‌ترین و سخت‌ترین صفاتی است که مانع از کمال و نجات می‌شود <ref>ابن‌عربی، تفسیر، 1/167.</ref> و نیز به معنای صفتی نفسانی است که انسان را به اندوختن بیش از نیازش وا می‌دارد و از شعبه‌های حب دنیا و صفات مهلکه انسان است <ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، 395.</ref>.

امام‌خمینی صفت حرص را در انسان امری ذاتی می‌داند <ref>امام‌خمینی، تقریرات، 3/337؛ امام‌خمینی، حدیث جنود، 226.</ref> و در حرص، بیشتر به حرصِ ناپسند می‌پردازد و آن را از جنود جهل و از دام‌های بزرگ [[شیطان]] <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 217 و 224.</ref> و مانند بعضی علمای اخلاق <ref>← مدنی، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین(ع)، 2/332 ـ 333.</ref> حرص را طرف افراط قوه شهویه که طالب دنیاست، می‌شمارد <ref>امام‌خمینی، تقریرات، 3/359.</ref>.

طمع کاربردهای مختلفی دارد و به معنای ناپسند و پسندیده به کار می‌رود. به معنای ناپسند آن مترادف با حرص به معنای چشم‌داشت به اموال دیگران است <ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، 6/40؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، 402.</ref> و به معنای پسندیده آن گاهی مترادف با امید یا آرزوست که معنایی مخالف با یأس و ناامیدی می‌یابد <ref>مدنی، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین(ع)، 2/380.</ref> و به معنای توقع اجابت دعا از روی تفضل <ref>آلوسی، روح المعانی، 4/380.</ref>، بخشش گناهان از طرف پروردگار و واردشدن به [[بهشت]] و رضوان خداوند <ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، 1/429.</ref> است.

امام‌خمینی در طمع به هر دو مصداق ناپسند و پسندیده توجه کرده است. به باور ایشان، طمع پسندیده که ضد یأس است، معنایی قریب به «[[رجاء]]» دارد و ازجمله مقامات عارفان به شمار می‌آید؛ زیرا رجاء، امید به رحمت خداوند همراه با عمل است؛ ولی طمع، امید به [[رحمت الهی]] بدون ملاحظه عمل است؛ یعنی آدمی به حدی از معرفت می‌رسد که عمل خود را در برابر رحمت الهی نمی‌بیند و تنها چشم طمع به رحمت او دارد. طبق این معنا، طمع ازجمله جنود [[عقل]] به شمار می‌آید و موافق مقتضیات [[فطرت]] است، اما طمع بدون عمل بعید است از جنود عقل به شمار رود؛ زیرا در روایات ناپسند شمرده شده است <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 193 ـ 194.</ref>. ایشان طمع به غیرحق و امیدواری به مخلوق را شاخه‌ای از شاخه‌های [[شرک]] و ازجمله وسوسه‌های شیطان و بر خلاف فطرت می‌داند که سبب غفلت می‌شود و حجابی است که قلب را تاریک می‌سازد و آدمی را گرفتار دام‌های [[ابلیس]] می‌کند، تا آنجا که وی را از ساحت مقدس حق دور و از معارف حق مهجور می‌کند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 195 ـ 198.</ref>. امام‌خمینی همانند دیگران <ref>نراقی، مهدی، 1/66.</ref> قوای انسانی را چهار قوه عاقله و واهمه (شیطنت)، غضبیه و شهویه می‌داند که هیچ‌کدام پایانی ندارند و هر کدام از این قوا فروع دارند که حرص و طمع ازجمله فروع قوه شهویه به حساب می‌آیند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 83 ـ 84 و 148 ـ 149.</ref>.

در برخی آیات قرآن از عوامل حرص، مانند ناامیدی از نعمت‌های آخرت و گمان به جاودانگی در صورت جمع مال سخن به میان آمده است <ref>بقره، 95 ـ 96؛ همزه، 2 ـ 3.</ref> <ref>← فیض کاشانی، تفسیر الصافی، 1/166؛ طباطبایی، المیزان، 20/359.</ref>. در روایات نیز ازجمله عوامل صفت حرص، [[جهل]] <ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، 292.</ref> و [[سوء ظن]] به خداوند <ref>نهج البلاغه، ن53، 456؛ ورام، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، 1/63.</ref> ذکر شده است. اندیشمندان اسلامی ازجمله عوامل حرص را حب دنیا <ref>فیض کاشانی، تفسیر الصافی، 4/103.</ref>، خروج از [[اعتدال]] در قوه شهویه <ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، 310.</ref>، قناعت‌نکردن و دل‌سپردن به آرزوهای دراز، به‌ویژه برای افراد فقیر <ref>غزالی، مکاشفة القلوب، 170.</ref>، شرک به خدا و رویگردانی از او <ref>طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، 1/65.</ref> و وسوسه‌های شیطانی <ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، 11/222 ـ 223.</ref> برشمرده‌اند.

امام‌خمینی با توجه به ارتباط مستقیم حب دنیا و خطاها و گناهان انسان، ریشه حرص را [[حب نفس]] و مقام <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 255.</ref> و حب دنیا <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 272.</ref> می‌داند؛ زیرا حب دنیا ریشه تمام بیماری‌های نفسانی است <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 254؛ امام‌خمینی، آداب الصلاة، 43.</ref>. به باور ایشان، هر لذتی که محدود به حدود الهی نباشد، انسان را به [[عالم طبیعت]] نزدیک می‌کند و علاقه قلبی او را به آن زیادتر می‌سازد و از حقیقت خود دور می‌سازد؛ زیرا او به دنبال هر لذت، لذت دیگری طلب خواهد کرد و همین او را به حرص و طمع رسیدن به تمام لذات طبیعی می‌کشاند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 84.</ref>، پس حرص و طمع نه‌تنها ازجمله فروع حب دنیا، بلکه ازجمله لوازم حب دنیا به شمار می‌آیند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 272؛ امام‌خمینی، آداب الصلاة، 49.</ref>. به باور ایشان، طمع انسان به غیر حق‌تعالی ناشی از جهل به مقام ربوبی و قدرت، عطوفت و رحمت اوست <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 217.</ref>.

[[قرآن کریم]] [[یهودیان]] را به سبب شدت حرص بر دنیا نکوهش می‌کند <ref>بقره، 96.</ref>. در روایات آثار زیانبار حرص ذکر شده است؛ ازجمله افتادن در رنج و زحمت <ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، 294.</ref>، حصول ناراحتی فکری و نگرانی <ref>منسوب به امام‌صادق(ع)، مصباح الشریعه، 117 ـ 118.</ref>، حزن و خوف و اضطراب دایم <ref>منسوب به امام‌صادق(ع)، مصباح الشریعه، 211 ـ 212.</ref>، ذلت و بی‌آبرویی <ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، 295.</ref> و وقوع در هلاکت و شقاوت <ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، 294؛ مجلسی، بحار الانوار، 75/111.</ref>. عالمان اخلاق نیز حرص را سبب هلاکت و گمراهی انسان <ref>نراقی، مهدی، 2/103.</ref> و کشیده‌شدن او به اخلاق زشت <ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، 7/29.</ref> و سلب آرامش و سکونت نفس انسان می‌دانند، به خلاف قناعت که سبب طمأنینه می‌شود <ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، 397.</ref>. امام‌خمینی برای حرص آثاری برشمرده است؛ ازجمله:

# حرص مانع حریت و کمال انسانی است <ref>امام‌خمینی، تقریرات، 3/338.</ref> و سبب می‌شود که شخص برای رسیدن به امور دنیوی در برابر کسانی که مورد طمع او هستند، متملق و متواضع شود <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 378 و 560.</ref>؛

#  مبتلایان به حرص گرفتار جهنم اخلاق و صفات خواهند شد که مقامی پست‌تر و سخت‌تر از جهنم اعمال است <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 21؛ امام‌خمینی، آداب الصلاة، 57.</ref>؛

# حرص سبب سلب آرامش و طمأنینه از نفس می‌شود و انسان را گرفتار اضطراب و تزلزل خاطر دایم می‌کند و چون غالباً حاجت او روا نمی‌شود، آتش حرص و طمع او خاموش نمی‌شود و روزبه‌روز توجهش به دنیا افزون می‌شود تا اینکه فضای جان و روح وی را حب دنیا پر می‌کند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 217.</ref>؛

# حرص سبب محبت و تعلق بیش از حد به لذایذ طبیعی می‌شود؛ به گونه‌ای‌که با حرص و ولع، انسان مواهب دنیوی را برای خود می‌خواهد و همین زیادت‌جویی و افراط در طلب، مانع رشد و تعالی او در جهات انسانی می‌شود. همچنین در مواردی انسان از هر راهی، حتی [[ظلم]] به دیگران، برای رسیدن به جاه و مقام استفاده می‌کند یا به سبب حرص جمع مال، واجبات مالی الهی، همچون [[خمس]] و [[زکات]] را ترک می‌کند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 255 ـ 256.</ref>. در برابر، قطع طمع از مخلوق ریشه بسیاری از کمالات و سبب بسیاری از اعمال نیکو و ترک اعمال زشت می‌شود <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 86.</ref> و نتیجه آن [[توحید فعلی]] است که از مقامات بزرگ اهل معرفت است <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 131.</ref>. امام‌خمینی معتقد است اینکه بنا بر برخی روایات، تمام خیرات در قطع طمع از مردم جمع شده <ref>کلینی، الکافی، 2/320.</ref>، به جهت آن است که قطع طمع از مردم، راه انقطاع به حق‌تعالی و وصول به باب‌الله را می‌گشاید <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 198.</ref>.

برخی آیات قرآن راه‌های درمان حرص را [[نماز]] و محافظت بر آن <ref>معارج، 19 ـ 23؛ عنکبوت، 45؛ طباطبایی، المیزان، 20/15.</ref> و یاد نعمت‌های الهی <ref>حجر، 87 ـ 88؛ طه، 131؛ طباطبایی، المیزان، 12/192.</ref> شمرده است. عالمان اخلاق نیز دو راه کلی علمی و عملی برای درمان حرص مطرح کرده‌اند؛ ازجمله راه‌های علمی: ۱. تفکر در آفات جمع مال و زحمت آن <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 10/24؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، 398 ـ 399.</ref>؛ ۲. مطالعه احوال گذشتگان و تأمل و بررسی این نکته که اقوام گذشته با وجود نعمت‌های فراوان دنیوی، با کفر و عناد به هلاکت رسیدند؛ اما در برابر، [[انبیا(ع)]] و اولیای الهی به اندکی از دنیا بسنده کردند و به کمال و عزت و سعادت رسیدند <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 10/23 ـ 24؛ نراقی، مهدی، 2/106 ـ 107.</ref>؛ ۳. توجه به اینکه در قناعت، عزت بی‌نیازی از دیگران است، بر خلاف حرص و طمع که در آنها ذلت نیاز به دیگران نهفته است <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 10/23؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، 400.</ref>.

علمای اخلاق در درمان عملی حرص ازجمله به این امور توجه داده‌اند: ۱. میانه‌روی در امر معیشت و سیر بر طریق قناعت <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 10/20 ـ 21؛ نراقی، مهدی، 2/107.</ref>؛ ۲. رهاکردن آرزوهای دراز برای آینده که سبب اضطراب و نگرانی می‌شود <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 10/21 ـ 23؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، 399.</ref>؛ ۳. بی‌توجهی به بالاتر از خود، بلکه لازم است شخص در بهره‌مندی‌های دنیوی به پایین‌تر از خود نظر کند؛ زیرا شیطان در صدد است با متوجه‌کردن انسان به بالاتر از خود، در امور مادی، او را در جلب منافع بیش از حد دنیوی حریص سازد <ref>نراقی، مهدی، 2/109.</ref>.

امام‌خمینی نیز برای درمان حرص دو راه کلی علمی و عملی را پیشنهاد می‌دهد <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 222 ـ 226.</ref>. راه علمی، اندیشه و تأمل در ثمره‌ها و مضرات امور دنیوی و مفاسد این صفت است؛ زیرا حرص شدت اشتیاق به دنیاست <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، 217.</ref> و انسان از این طریق به این معرفت خواهد رسید که معارف الهی و [[توحید]] و حق‌جویی با حب دنیا متضادند و همچنین طمأنینه و سکونت و آرامش قلبی با حب دنیا جمع نمی‌شوند <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 48 ـ 49.</ref>. راه عملی، ریشه‌کن‌کردن حب دنیاست، به واسطه عمل‌کردن ضد آنچه آدمی به آن علاقه دارد؛ مثلاً اگر علاقه بیش از حد به مال دارد، با دادن صدقات واجبه و مستحبه ریشه این علاقه را در دل از میان ببرد <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 50 ـ 51.</ref>، بلکه انسان در سایه ریاضت و مجاهدت در عمل به این روش‌ها، ریشه مفاسد اخلاقی را که حب به دنیاست، از دل بیرون می‌کند و در نتیجه رذایلی، چون حرص و طمع از مملکت وجود او خارج می‌شود، تا جایی که می‌تواند حرص و طمع را به قناعت و عزت تبدیل کند و در سایه ترک طمع از دست مردم و یأس از مخلوقات و اعتماد به خدای تعالی به مرتبه‌ای از توحید فعلی برسد که هیچ عاملی را در عالم، غیر از خداوند مؤثر نبیند <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 132؛ امام‌خمینی، حدیث جنود، 51.</ref>.

محسن میرزاپور، «حرص»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص.  

[[رده:مقاله‌های بدون لینک دانشنامه]]