|
|
| (۴۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''کربلا'''، محل شهادت و حرم امام‌حسین(ع) و از شهرهای زیارتی امام‌خمینی.
| |
|
| |
|
| کربلا از شهرهای زیارتی کشور عراق و مرکز استان کربلاست. این شهر محل شهادت و دفن امام‌حسین(ع) و از مناطق قدیمی عراقِ پیش از اسلام است (ابن‌اعثم، ۴/۳۲۲ ـ ۳۲۸؛ مجلسی، ۴۴/۳۱۵؛ خلیلی، ۸/۱۴ ـ ۱۷). به این سرزمین نینوا (دینوری، ۲۵۱؛ طبری، ۵/۴۰۸)، طف (یاقوت حموی، ۴/۳۵ ـ ۳۶)، غاضریه (ابن‌قولویه، ۲۵۴ و ۲۶۹) و حائر حسینی (یاقوت حموی، ۲/۲۰۸؛ مجلسی، ۹۸/۱۱۲؛ قائدان، ۱۰۰ ـ ۱۰۱) نیز گفته‌اند.
| |
|
| |
| کربلا در جنوب غربی رود فرات و در میان منطقه‌ای مشهور به «سواد» قرار دارد. در شمال غربی آن شهر انبار، در شرق آن شهر باستانی بابل، در غرب آن صحرای غربی و در جنوب غربی آن، شهر باستانی حیره واقع شده است (آل طعمه، ۱۷). وجود رود فرات این شهر را در زمره شهرهای حاصلخیز بین‌النهرین قرار داده است. نخلستان‌های پیرامون آن، با فرات آبیاری می‌شوند (ابن‌بطوطه، ۲/۵۷). مسافت کربلا تا بغداد، مرکز کشور عراق، هشتاد کیلومتر است (قائدان، ۹۶) و جمعیت شهر کربلا بر اساس آمار سال ۲۰۰۳م در حدود ۵۷۲۰۰۰ تن بوده است (سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران، کربلا).
| |
|
| |
| ==ورود امام‌خمینی به کربلا==
| |
| امام‌خمینی در پی تبعید از ترکیه به عراق، سه‌شنبه سیزدهم مهر ۱۳۴۴ با هواپیما وارد فرودگاه بغداد شد (روحانی، ۲/۱۵۹). فرزند ایشان سیدمصطفی با دوستان امام‌خمینی در نجف ازجمله نصرالله خلخالی برای دیدار و هماهنگی تماس گرفت. خلخالی خود را به کاظمین رساند و برای فراهم‌کردن سفر امام‌خمینی به کربلا و نجف دست به کار شد (ملکوتی، ۱۸۲ ـ ۱۸۳) (← مقاله خلخالی، نصرالله). امام‌خمینی پس از اقامتی چندروزه در کاظمین و زیارت امام‌کاظم(ع) و امام‌جواد(ع)، پس از بازگشت از زیارت عسکریین(ع) در سامرا در عصر جمعه ۱۶/۷/۱۳۴۴ به همراه سیدمصطفی و شماری از روحانیان عازم کربلا شد (روحانی، ۲/۱۶۴). ساکنان ایرانی در کربلا فراوان بودند؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت بیشتر ساکنان کربلا ریشه ایرانی دارند و آبادانی این شهر به کوشش آنان انجام شده است (محتشمی‌پور، یاد، ۵۵ ـ ۵۶). سیدمحمد شیرازی از علمای کربلا نیز که از گذشته با افکار امام‌خمینی آشنایی داشت (ذاکری، ۳۱۰)، از ایشان برای سفر به کربلا دعوت کرده بود (قوچانی، ۱/۱۲۹). وی جمعیت زیادی را برای استقبال از امام‌خمینی به منطقه مسیب واقع در سی کیلومتری کربلا (و مدفن طفلان مسلم) فرستاد (خاتم یزدی، ۱/۹۲). چند نفر از شاگردان امام‌خمینی نیز برای آماده‌کردن زمینه استقبال، به کربلا رفتند و افراد صاحب‌نفوذ کربلا نیز در تهیه وسایل و امکانات برای استقبال همکاری کردند (عمید زنجانی، حوزه، ۱۰۱). فعالیت نصرالله خلخالی در مراسم استقبال و هدایت کارها چشمگیر بود (ملکوتی، ۱۸۸).
| |
|
| |
| استقبال مناسب از امام‌خمینی در کربلا که شهری زیارتی و شیعه‌نشین بود، می‌توانست زمینه‌‌ساز استقبالِ باشکوه از ایشان در نجف و مقدمه‌ای برای شکسته‌شدن فضای منفی و توطئه سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران (ساواک) در حوزه نجف علیه ایشان باشد (عمید زنجانی، حوزه، ۱۰۱). رژیم پهلوی برای بازداشتن مردم کربلا از پیشواز امام‌خمینی، عواملی را در میان مردم و روحانیان کربلا نفوذ داده بود. این افراد از انتشار اخبار در خصوص سفر ایشان به کربلا جلوگیری می‌کردند؛ به گونه‌ای که اهالی کربلا متوجه ورود ایشان نشوند (محتشمی‌پور، یاد، ۵۶). افزون بر آن مردم را از عوامل امنیتی و ایجاد مشکل در گذرنامه و ورود به ایران می‌ترساندند (همان)؛ ولی این تبلیغات نتوانست مانع استقبال باشکوه مردم شود (همان؛ کهن‌نسب، ۱/۳۷۴). در منطقه مسیب حدود پانصد نفر از طلاب و علمای کربلا و مردم به پیشواز امام‌خمینی آمدند. ایشان از ماشین پیاده و به میان مردم رفت و بر ماشینی که مردم کربلا با گل پوشانده بودند سوار شد و حدود چهل دستگاه سواری و اتوبوس ایشان را تا کربلا همراهی کردند (روحانی، ۲/۱۶۴). بر روی پارچه‌های استقبال‌کنندگان عرب، عبارت «زنده باد امام‌خمینی نابود باد رژیم شاه» نوشته شده بود و ایرانیان مقیم کربلا بر پارچه‌نوشته‌ها ورود ایشان را تبریک گفته بودند (محتشمی‌پور، یاد، ۵۶). در گزارش مأمور رژیم ایران آمده است ازجمله افرادی که در کربلا از وی استقبال و او را تا حرم همراهی کردند، سیدمرتضی طباطبایی، محمدعلی سیبویه، محمد شاهرودی، سیدنورالدین میلانی، محمدرضا اصفهانی، سیدمحمدعلی خیرالدین و یوسف بیارجمندی بودند (مؤسسه تنظیم، ۵/۴۸۶ و ۴۹۵).
| |
|
| |
| امام‌خمینی ساعت پنج بعد از ظهر وارد کربلا شد و برای زیارت یکسره به حرم سیدالشهدا(ع) رفت. هم‌زمان با ورود امام‌خمینی به حرم، متولیان حرم با ندای: «ای مجاهد، ای قائد به شهر جدّت خوش آمدی» به وی خیرمقدم گفتند (روحانی ۲/۱۶۴). بر پارچه‌نوشته‌ای در قبله صحن نوشته شده بود «ترفرف رایة الاسلام بید آیة‌الله الخمینی: پرچم اسلام به دست آیت‌الله خمینی برافراشته شد» (مؤسسه تنظیم، ۵/۵۰۸). استقبال‌کنندگان، ایشان را «امام» خطاب کردند و بر بدنه برخی از ماشین‌های استقبال‌کنندگان آیاتی چون «فَضَّلَ اللهُ المجاهدینَ علَی القاعدین»، و جمله «انی لا اری الموت الا سعادة» نقش بسته بود (روحانی، ۲/۱۶۹). به مناسبت ورود امام‌خمینی در آستانه صحن امام‌حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) چند رأس گوسفند قربانی شد (مؤسسه تنظیم، ۵/۴۹۵). سیدمحمد شیرازی پیش‌نماز صحن سیدالشهدا(ع) از امام‌خمینی درخواست کرد به جای وی در صحن امام‌حسین(ع) نماز بگذارد و ایشان پذیرفت (روحانی، ۲/۱۶۴). پس از پایان نماز اول، شیرازی پس از خیرمقدم از ایشان خواست یک هفته در کربلا بماند و نماز جماعت اقامه کند (محتشمی‌پور، یاد، ۵۷؛ عمید زنجانی، حوزه، ۱۰۱ ـ ۱۰۲). امام‌خمینی سه روز به جای شیرازی نماز مغرب و عشا را اقامه کرد (متقی، ۲/۱۳۳؛ رجائی‌نژاد و حاضری، ۲۹۰) و پس از آن در حسینیه و مدرسه آیت‌الله بروجردی، واقع در خیابان خیمه‌گاه، نزدیک میدان امام‌علی(ع) در پانصد متری جنوب حرم، که مدیریت آن بر عهده نصرالله خلخالی بود، اقامه جماعت می‌کرد (مهدوی کنی، ۳۸/۲۱۰). نماز جماعت امام‌خمینی در حرم بسیار باشکوه بود (طباطبایی، ۲۴۷) و هر روز بر تعداد نمازگزاران افزوده می‌شد (محتشمی‌پور، یاد، ۵۷ ـ ۵۸).
| |
|
| |
| در مدتی که امام‌خمینی در کربلا اقامت داشت، خانه عباس حاج‌رئیس اشکنانی از ایرانیان مقیم کویت در اختیار ایشان بود (رجائی‌نژاد و حاضری، ۲۹۱؛ طباطبایی، ۲۴۷). این خانه در خیابان علی‌اکبر(ع) در حد فاصل حرم سیدالشهدا(ع) و حرم حضرت عباس(ع) واقع شده بود (محتشمی‌پور، خاطرات، ۱/۱۲۰ ـ ۱۲۱). صاحب‌خانه اصرار داشت که این خانه و ماشین بنزی را به امام‌خمینی هدیه کند؛ ولی ایشان نپذیرفت (رجائی‌نژاد و حاضری، ۲۹۱ ـ ۲۹۲). در وقت تردد امام‌خمینی میان خانه و حرم همراهان مدام صلوات می‌فرستادند و شعار می‌دادند. ایشان سفارش می‌کرد بر ضد هیچ دولتی شعار ندهند و تصویر وی را نیز منتشر نکنند (محتشمی‌پور، یاد، ۵۸؛ ذاکری، ۳۱۰). این نکته در گزارش‌های سرکنسولی ایران در کربلا نیز بازتاب یافته است (روحانی ۲/۱۶۷).
| |
|
| |
| در نخستین شب اقامت امام‌خمینی در کربلا، حدود پانصد نفر از طلاب پذیرایی شدند و جشن باشکوهی به مدت سه روز در کربلا برگزار شد و سروده زیبایی در ستایش ایشان و نهضت اسلامی خواندند (همان، ۲/۱۶۴ و ۱۶۷). سیدمحمد شیرازی نیز ایشان را مهمان کرد (خاتم یزدی، ۱/۹۲). مردم و علما در این مدت به دیدار امام‌خمینی می‌رفتند و ایشان نیز از علمای دیدارکننده بازدید می‌کرد (موسوی، ۲/۱۷۳). ایشان در کربلا از مدرسه بادکوبه از مدرسه‌های مشهور کربلا، واقع درکوچه «الداماد» دیدن کرد. سیدمجتبی شیرازی از طلاب مدرسه، شعری با مطلع «الخمینی العظیم رائد الشعب الکریم» در ستایش امام‌خمینی خواند (حائری). تصویری از امام‌خمینی در حال زیارت کربلا در نخستین سفر به این شهر (دانا) و نیز تصویری از امام‌خمینی و سیدمحمد شیرازی و سیدمصطفی که در انتشارات «النشر الاسلامی» کربلا گرفته شده در دست است (طباطبایی، ۲۴۸). امام‌خمینی یک هفته در کربلا ماند و روز جمعه ۲۳/۷/۱۳۴۴ در میان بدرقه طلاب و علمای کربلا ازجمله سیدمحمد شیرازی، سیدمرتضی قزوینی و سیدحسین ناصرالدین این شهر را به سوی نجف ترک کرد (مؤسسه تنظیم، ۵/۵۰۸) (← مقاله نجف اشرف).
| |
|
| |
| ==سفرهای زیارتی به کربلا==
| |
| امام‌خمینی به زیارت سیدالشهدا(ع) از دور و نزدیک بسیار اهمیت می‌داد. به گفته سیدهاشم رسولی محلاتی، امام‌خمینی از آغاز ماه محرم تا چهل روز زیارت عاشورا می‌خواند (مظهری، ۹۹)، با شنیدن نام امام‌حسین(ع) بی‌اختیار اشک می‌ریخت (نگارش و نصرآبادی، ۷۵)، به زیارت کربلا و درس‌گرفتن از واقعه عاشورا توجه ویژه داشت و راه احیای اسلام را زنده نگه‌داشتن یاد کربلا و نام سیدالشهدا(ع) می‌دانست (امام‌خمینی، ۱۷/۵۳ ـ ۵۴ و ۴۹۹) (← مقاله‌های عزاداری؛ حسین‌بن‌علی، سیدالشهدا(ع)).
| |
|
| |
| امام‌خمینی در مدت اقامت در نجف مقید بود برای زیارت‌های مخصوص هفت‌گانه امام‌حسین(ع) به کربلا برود (معرفت، ۱۴۸)، ازجمله اول رجب، نیمه رجب، نیمه شعبان، عید فطر، عرفه، عید قربان (قرهی، ۶/۱۴۵) و اربعین (امامی میبدی، ۱/۷۷). ایشان هر سال در ماه محرم هفتم تا سیزدهم (خاتم یزدی، ۱/۱۱۹) و ایام فاطمیه نیز به کربلا مشرف می‌شد (کهن نسب، ۱/۳۷۴) و ماه رجب را ماه زیارتی کربلا می‌دانست (شاه‌آبادی، ۴/۲۳۹) و در عید فطر در کربلا به همه عیدی می‌داد (طباطبایی، ۳۹۸ ـ ۳۹۹). فاصله کربلا تا نجف از راه رسمی هشتاد کیلومتر بود و ایشان گاه از راننده می‌خواست از مسیر کنار شط فرات ـ که اندکی دورتر از راه اصلی است ـ به کربلا برود (امامی میبدی، ۱/۷۹).
| |
|
| |
| عبدالعلی قرهی اصفهانی و محی‌الدین فرقانی یکی از فضلای هزاره افغانستان، به‌تناوب همراه امام‌خمینی به کربلا می‌رفتند و خانواده ایشان و دیگر بستگان پس از آن به ایشان می‌پیوستند (محتشمی‌پور، خاطرات، ۱/۱۲۰). امام‌خمینی سعی می‌کرد در هر سفر زیارتی یک شب جمعه را در کربلا بماند (همان). معمولاً دو روز پیش و دو روز پس از روزهای ویژه زیارتی در کربلا می‌ماند (رضوانی، ۲۰). در این فرصت مغرب‌ها در حسینیه آیت‌الله بروجردی و ظهرها در خانه نماز به جای می‌آورد (رحیمیان، ۵۰ ـ ۵۱). نیروهای امنیتی رژیم پهلوی از آغاز ورود امام‌خمینی به کربلا، برای نفوذ و گزارش اخبار درونی بیت ایشان کوشش می‌کردند (طباطبایی، ۲۴۷).
| |
|
| |
| ==زیارت حرم==
| |
| امام‌خمینی در روزهای اقامت در کربلا هر روز در دو نوبت، ساعت نُه صبح و پس از نماز مغرب و عشا به حرم سیدالشهدا(ع) و حضرت عباس(ع) مشرف می‌شد (کروبی، ۵/۱۶۵؛ عزیزی، ۲۲۰؛ قرهی، ۶/۱۴۵) و مقید بود به طور متعارف زیارت کند. نخست نزدیک ضریح می‌ایستاد، زیارتی کوتاه می‌خواند و پس از نماز زیارت، زیارت عاشورا و دعای پس از آن را قرائت می‌کرد (عمید زنجانی، خاطرات، ۹۶) و در هر بار تشرف به حرم، زیارت جامعه کبیره می‌خواند. قرار داشتن قبر حضرت علی‌اکبر(ع) در پائین پای قبر سیدالشهدا(ع) موجب می‌شد ایشان از پایین پا زیارت نکند (عزیزی، ۲۲۰) و نماز زیارت و دعایش به درازا می‌کشید (معرفت، ۱۴۸). امام‌خمینی در مدت اقامت خود در کربلا در پشت بام حسینیه آیت‌الله بروجردی اقامه نماز جماعت می‌کرد و در خانه سیدعباس مهری ساکن می‌شد که خود در کویت ساکن بود (رجائی‌نژاد و حاضری، ۲۹۲).
| |
|
| |
| ==دیدارها و فعالیت‌های مهم درکربلا==
| |
| امام‌خمینی در همه حال در اندیشه عمل به تکلیف و مبارزه برای عزت اسلام و مسلمانان بود و زیارت کربلا مانع از دنبال‌کردن این هدف نمی‌شد. افرادی که درباره مسائل عراق و جهان اسلام می‌خواستند با ایشان سخن بگویند، ترجیح می‌دادند به علت شرایط ویژه نجف و آسان‌بودن دیدار در کربلا، در این شهر به دیدن ایشان بروند. نخستین دیدار مرتضی مطهری با امام‌خمینی پس از تبعید ایشان از ایران، در کربلا صورت گرفت (محتشمی‌پور، خاطرات، ۱/۱۲۱). در سال ۱۳۴۷ احمد کافی از واعظان مشهد در بازگشت از سفر مکه در کربلا با امام‌خمینی دیدار کرد (کافی، ۱۱۵). ایشان در بیستم فروردین ۱۳۴۷ در کربلا با دانشجویان دانشگاه بصره دیدار و در سخنان کوتاهی مسئولیت نسل آینده را بیان کرد و به نقشه دشمن در تفرقه بین مسلمانان هشدار داد و یادآور شد عوامل استعمار آنان را نزد روحانیان، بی‌دین و روحانیان را نزد آنان مرتجع و عقب‌مانده می‌نمایانند و باید با وجود خواست دشمن روابط معنوی و فکری همدیگر را عمیق‌تر کرد (امام‌خمینی، ۲/۱۷۷؛ روحانی، ۲/۵۸۰).
| |
|
| |
| امام‌خمینی در شهریور ۱۳۵۳ مصادف با نیمه شعبان ۱۳۹۴ق، برای زیارت در کربلا اقامت داشت که جنازه سیدمحمود شاهرودی از مراجع تقلید نجف را برای طواف به حرم سیدالشهدا(ع) آوردند و امام‌خمینی در تشییع جنازه وی شرکت کرد (رضوانی، ۱۹). اهمیت اعلام تأسیس حزب رستاخیز از سوی محمدرضا پهلوی یاران امام‌خمینی را بر آن داشت که ایشان را در سفر زیارتی کربلا در جریان قرار دهند و نوار سخنرانی پهلوی دراین‌باره را به ایشان برسانند و امام‌خمینی در سیزدهم اسفند ۱۳۵۳/ بیستم صفر ۱۳۹۵ در پاسخ نامه سیدحمید روحانی مبنی بر درخواست صدور اعلامیه علیه حزب رستاخیز، در کربلا تأکید کرد باید مطالب را به‌درستی دریابد و درباره آن تصمیم بگیرد (۳/۷۰). ایشان پس از آگاهی از همه جوانب مسئله، در بازگشت به نجف در پیامی عضویت در آن حزب را تحریم کرد (۳/۷۱) (← مقاله حزب رستاخیز ملت ایران).
| |
|
| |
| یکی از شب‌های جمعه که امام‌خمینی برای زیارت به کربلا رفته بود، رژیم بعث عراق برای ارتباط‌گرفتن با ایشان و کسب مشروعیت، استاندار و رئیس امنیت و رئیس شهربانی استان کربلا را به دیدار ایشان فرستاد. استاندار درباره تسهیلات دولت برای عزاداران، فرستادن گروهی پزشکی برای عیادت ایشان و تعمیر ضریح و قبر مطهر حضرت ابوالفضل(ع) سخن گفت و منتظر بود امام‌خمینی تأیید کند که ایشان در برابر گزارش استاندار کربلا چیزی نگفت و نقشه بعثی‌ها بی‌نتیجه ماند (عمید زنجانی، حوزه، ۱۱۰ ـ ۱۱۱). ایشان در مرداد ۱۳۵۶ در کربلا به تلگراف تسلیت اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان امریکا و اروپا و کانادا درباره درگذشت علی شریعتی پاسخ داد و آنان را به توجه بیشتر به اسلام و وحدت کلمه فرا خواند (فردوسی‌پور، ۲/۳۴۵). مداحان در وقت تشرف ایشان به کربلا در محرم پس از نماز، مرثیه می‌خواندند. سیدمحمد کوثری از واعظان قم در یکی از این سال‌ها در کربلا حضور یافت و در شب یازدهم محرم نزد امام‌خمینی مرثیه خواند و صدای گریه ایشان به‌وضوح شنیده می‌شد (بجنوردی، ۲/۶).
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس|۲}}
| |
| ==منایع==
| |
| {{منابع}}
| |
| * آل طعمه، سلمان هادی، تاریخ مرقد الحسین و العباس، بیروت اعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
| |
| * ابن اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت دارالاضواء، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
| |
| * ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، رحله ابن بطوطه، الرباط، آکادیمیة المملکة المغربیه، ۱۴۱۷ق.
| |
| * ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد، کامل الزیارات، تصحیح عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضویه، چاپ اول، ۱۳۵۶ش.
| |
| * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
| |
| * امامی میبدی، سیداسد الله، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات سال‌های نجف، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * بجنوردی، سیدمحمد، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات سال‌های نجف، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * حائری، سیدعلی، تابناک، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۳۱/۵/۱۳۸۷، گزارش: رسول جعفریان کد خبر۱۶۱۱۶.
| |
| * خاتم یزدی، سیدعباس، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات سال‌های نجف، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسة، قسم الکربلاء، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۸۷م.
| |
| * دانا، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۵/۸/۱۳۹۲.
| |
| * دینوری، احمد بن داود، اخبارالطوال، تحقیق: عامر عبدالمنعم، قم، رضی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
| |
| * ذاکری، علی اکبر، طلوع خورشید، سال‌شمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
| |
| * رجائی‌نژاد، محمد و مهدی حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۹۴.
| |
| * رحیمیان، محمدحسن، در سایه آفتاب، تهران، حضور، چاپ هفتم، ۱۳۷۸ش.
| |
| * رضوانی، غلامرضا، مصاحبه، مجله پاسدار اسلام، شماره، ۳۷۳، ۱۳۹۱.
| |
| * روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش.
| |
| * سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران، کربلا، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱/۶/۱۳۹۴.
| |
| * شاه‌آبادی، صادق، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
| |
| * طباطبایی، فاطمه، اقلیم خاطرات، تهران، پژوهشکده امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
| |
| * طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الامم و الملوک، تاریخ الطبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
| |
| * عزیزی، عباس، ۴۲۰ داستان از نماز و عبادت امام‌خمینی، قم، صلاة، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| |
| * عمید زنجانی، عباسعلی، روایتی از انقلاب اسلامی ایران، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین عباسعلی عمید زنجانی، تدوین و پژوهش حاجی‌بیگی کندری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| |
| * عمید زنجانی، عباسعلی، مصاحبه، مجله حوزه شماره ۳۷ ـ ۳۸، ۱۳۶۹.
| |
| * فردوسی‌پور، اسماعیل، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
| |
| * قائدان، اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
| |
| * قرهی، عبدالعلی، مصاحبه، چاپ‌شده در سرگذشت‌های ویژه از زندگی حضرت امام‌خمینی، به اهتمام رضا شعرباف، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۳۶۷ش.
| |
| * قوچانی، محمود، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات سال‌های نجف، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * کافی، مهدی، کافی واعظ شهیر، تهران، انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
| |
| * کهن‌نسب، علی و دیگران، آنجاکه بوی یار می‌دهد، چاپ‌شده در رسول آفتاب، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * کروبی، مهدی، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
| |
| * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
| |
| * متقی، محمدتقی، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات سال‌های نجف، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
| |
| * محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، خاطرات سیاسی، تهران، خانه اندیشه جوان، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
| |
| * محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، خاطرات، مجله یاد، شماره ۳۳ ـ ۳۴، ۱۳۷۳ش.
| |
| * مظهری، مرضیه، رفتارشناسی امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
| |
| * معرفت، محمدهادی، مصاحبه، مجله حوزه، شماره ۳۲، ۱۳۶۸ش.
| |
| * ملکوتی، مسلم، خاطرات آیت‌الله مسلم ملکوتی، تدوین عبدالرحیم اباذری، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵.
| |
| * موسوی، سیدهادی، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات سال‌های نجف، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
| |
| * مهدوی کنی، محمدرضا، یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
| |
| * نگارش، حمید و علی‌باقی نصرآبادی، حدیث پایداری، تهران لوح محفوط، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| |
| * یاقوت حموی، شهاب‌الدین بغدادی، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
| |
| {{پایان}}
| |
| سیدعباس رضوی
| |
