۱۶٬۶۲۸
ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
امامخمینی از هفتسالگی تحصیلات خود را در محل تولد خود [[خمین]] و از [[مکتبخانه]] آغاز کرد. ایشان که در خانوادهای روحانی و اهل علم به دنیا آمده بود.{{ببینید|متن=ببینید|خانواده امامخمینی}} پس از دوازده سال تحصیل، در سال ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق راهی [[حوزه علمیه اراک]] شد و با سکونت در مدرسه سپهداری (امامخمینی)، از استادانی چند بهره برد. ایشان یک سال بعد، به [[قم]] رفت و در آنجا سالها به تحصیل و تدریس پرداخت،{{ببینید|متن=ببینید| استادان امامخمینی؛ تدریس امامخمینی}} چنانکه به گزارش سازمان اطلاعات و امنیت رژیم پهلوی ( | امامخمینی از هفتسالگی تحصیلات خود را در محل تولد خود [[خمین]] و از [[مکتبخانه]] آغاز کرد. ایشان که در خانوادهای روحانی و اهل علم به دنیا آمده بود.{{ببینید|متن=ببینید|خانواده امامخمینی}} پس از دوازده سال تحصیل، در سال ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق راهی [[حوزه علمیه اراک]] شد و با سکونت در [[مدرسه سپهداری]] (امامخمینی)، از استادانی چند بهره برد. ایشان یک سال بعد، به [[قم]] رفت و در آنجا سالها به تحصیل و تدریس پرداخت،{{ببینید|متن=ببینید| استادان امامخمینی؛ تدریس امامخمینی}} چنانکه به گزارش [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت رژیم پهلوی]] (ساواک) در سال ۱۳۳۵، حدود پانصد [[طلبه]] در [[درس خارج]] ایشان شرکت میکردند و در مقایسه با دیگر مراجع فزونی قابل توجه داشت.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱/۴۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| شاگردان امامخمینی}} پس از آن به دلیل مبارزات سیاسی با [[رژیم پهلوی]] بعد از یک بار بازداشت و زندانیشدن در [[پانزدهم خرداد ۱۳۴۲]]، در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ به [[ترکیه]] و سپس در سیزدهم مهر ۱۳۴۴ به [[نجف اشرف]] تبعید شد.{{ببینید|متن=ببینید|دستگیری امامخمینی؛ تبعید امامخمینی}} و در آنجا نیز به تدریس و مبارزات سیاسی خویش ادامه داد و در ۱۲ [[بهمن]] ۱۳۵۷ به میهن بازگشت.{{ببینید|متن=ببینید|بازگشت امامخمینی}} | ||
ایشان در این دوران دراز در شهرها و حوزههای چندی به تحصیل و تدریس پرداخت که در اینجا گزارش میشود. | ایشان در این دوران دراز در شهرها و حوزههای چندی به تحصیل و تدریس پرداخت که در اینجا گزارش میشود. | ||
== خمین == | == خمین == | ||
خمین، شهری با قدمت تاریخی طولانی واقع در جنوب استان مرکزی است{{ببینید|متن=ببینید| خمین}} و امامخمینی در چند جای آن تحصیل کردهاست: | خمین، شهری با قدمت تاریخی طولانی واقع در جنوب استان مرکزی است.{{ببینید|متن=ببینید| خمین}} و امامخمینی در چند جای آن تحصیل کردهاست: | ||
=== مکتبخانه === | === مکتبخانه === | ||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
=== خانه پدری === | === خانه پدری === | ||
پس از مکتبخانه، گاه میرزامحمود «افتخارالعلما» معلّم سرخانه<ref>قادری، خمینی روحالله، زندگی امامخمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۸۰.</ref> و گاهی مادر افتخارالعلما، دروس ابتدایی و [[ادبیات عرب]]، [[هیئت]]، [[نجوم]] و [[حساب]] را در خانه پدری به امامخمینی آموزش میدادند.<ref>پسندیده، پابهپای آفتاب، ۱/۲۸؛ قلیزاده علیار، مردی شبیه خود، ۲۴؛ مرادی، منزل به منزل، ۲۶.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها؛ خمین}} امامخمینی در مواقع حضور [[سیدمرتضی پسندیده]]، برادر بزرگ خود، در خمین، چنانکه خود نوشتهاست، | پس از مکتبخانه، گاه میرزامحمود «افتخارالعلما» معلّم سرخانه<ref>قادری، خمینی روحالله، زندگی امامخمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۸۰.</ref> و گاهی مادر افتخارالعلما، دروس ابتدایی و [[ادبیات عرب]]، [[هیئت]]، [[نجوم]] و [[حساب]] را در خانه پدری به امامخمینی آموزش میدادند.<ref>پسندیده، پابهپای آفتاب، ۱/۲۸؛ قلیزاده علیار، مردی شبیه خود، ۲۴؛ مرادی، منزل به منزل، ۲۶.</ref>{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها؛ خمین}} امامخمینی در مواقع حضور [[سیدمرتضی پسندیده]]، برادر بزرگ خود، در خمین، چنانکه خود نوشتهاست، مطول و کتاب [[سیوطی]] را از او میآموخت.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶؛ پسندیده، خاطرات، ۲۱۷؛ پسندیده، پابهپای آفتاب، ۱/۲۸؛ قادری، خمینی روحالله، زندگی امامخمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۹۲.</ref> | ||
=== مدرسه احمدیه خمین === | === مدرسه احمدیه خمین === | ||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
== اراک == | == اراک == | ||
شهرستان [[اراک]] که در میان شهرهای [[تفرش]]، [[همدان]]، [[محلات]]، خمین و سربند قرار دارد<ref>محتاط، سیمای اراک، ۳۵..</ref> نسبت به دیگر شهرهای استان مرکزی از قدمت چندانی برخوردار نیست. این شهر در دوره سلطنت [[قاجار]] و نخست به عنوان قلعهای برای اسکان قشون نظامی، به نام سلطانآباد ساخته شد و تا سال ۱۳۱۶ش/ ۱۳۵۶ق به سلطانآباد عراق عجم معروف بود.<ref>محتاط، سیمای اراک، ۲۷–۲۸.</ref> قدیمیترین حوزه علمیه اراک، مدرسه سپهداری بود که همزمان با احداث بنای شهر به سبک مدارس عصر صفویه در سال ۱۸۹۵ش/ ۱۲۳۱ق بنا شد و به مدرسه سپهدار شهرت یافت.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۲۷؛ فرجی و دیگران، جغرافیای کامل ایران، ۲/۱۱۹۷.</ref> | شهرستان [[اراک]] که در میان شهرهای [[تفرش]]، [[همدان]]، [[محلات]]، خمین و سربند قرار دارد<ref>محتاط، سیمای اراک، ۳۵..</ref> نسبت به دیگر شهرهای استان مرکزی از قدمت چندانی برخوردار نیست. این شهر در دوره سلطنت [[قاجار]] و نخست به عنوان قلعهای برای اسکان قشون نظامی، به نام سلطانآباد ساخته شد و تا سال ۱۳۱۶ش/ ۱۳۵۶ق به سلطانآباد عراق عجم معروف بود.<ref>محتاط، سیمای اراک، ۲۷–۲۸.</ref> قدیمیترین حوزه علمیه اراک، [[مدرسه سپهداری]] بود که همزمان با احداث بنای شهر به سبک مدارس عصر صفویه در سال ۱۸۹۵ش/ ۱۲۳۱ق بنا شد و به مدرسه سپهدار شهرت یافت.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۲۷؛ فرجی و دیگران، جغرافیای کامل ایران، ۲/۱۱۹۷.</ref> | ||
عبدالکریم حائری یزدی که در نجف به سر میبرد، یک بار در سال ۱۲۷۸ به دعوت مردم اراک یعنی سلطانآباد به این شهر مهاجرت کرد؛ اما در سال ۱۲۸۶ به دلیل اوضاع جاری ازجمله مسائل مشروطه اراک را ترک کرد و اینبار به [[کربلا]] رفت و پس از حدود هشت سال، در سال ۱۲۹۳ به اراک بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها؛ عبدالکریم حائری یزدی}} و با سکونت در خانه آقااسماعیل، فرزند [[محسن اراکی]]، حوزه علمیه اراک را به یاری [[آقانورالدین عراقی]]، [[سیدمحمدتقی خوانساری]]، [[حاجمیرزامحمد علیخان]] و [[حاجشیخمحمد سلطانالعلما]] تأسیس کرد. این حوزه با کمک مالی خانواده حاجآقامحسن عراقی که از علما و ثروتمندان اراک بودند و با وقف تعدادی مغازه و مِلک، رونق گرفت و بسیاری از دوستداران دانش، ازجمله امامخمینی را به سوی خود جذب کرد.<ref>سیدکباری، حوزههای علمیه شیعه در گستره جهان، ۶۲۹–۶۳۰؛ شکوری، مرجع دوراندیش و صبور آیتالله حائری مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۳۱–۱۳۲.</ref> این مدرسه که امروزه به مدرسه امامخمینی شهرت دارد، در بافت قدیمی بازار واقع شدهاست. | عبدالکریم حائری یزدی که در نجف به سر میبرد، یک بار در سال ۱۲۷۸ به دعوت مردم اراک یعنی سلطانآباد به این شهر مهاجرت کرد؛ اما در سال ۱۲۸۶ به دلیل اوضاع جاری ازجمله مسائل مشروطه اراک را ترک کرد و اینبار به [[کربلا]] رفت و پس از حدود هشت سال، در سال ۱۲۹۳ به اراک بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها؛ عبدالکریم حائری یزدی}} و با سکونت در خانه آقااسماعیل، فرزند [[محسن اراکی]]، حوزه علمیه اراک را به یاری [[آقانورالدین عراقی]]، [[سیدمحمدتقی خوانساری]]، [[حاجمیرزامحمد علیخان]] و [[حاجشیخمحمد سلطانالعلما]] تأسیس کرد. این حوزه با کمک مالی خانواده حاجآقامحسن عراقی که از علما و ثروتمندان اراک بودند و با [[وقف]] تعدادی مغازه و مِلک، رونق گرفت و بسیاری از دوستداران دانش، ازجمله امامخمینی را به سوی خود جذب کرد.<ref>سیدکباری، حوزههای علمیه شیعه در گستره جهان، ۶۲۹–۶۳۰؛ شکوری، مرجع دوراندیش و صبور آیتالله حائری مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۳۱–۱۳۲.</ref> این مدرسه که امروزه به مدرسه امامخمینی شهرت دارد، در بافت قدیمی بازار واقع شدهاست. | ||
امامخمینی با شنیدن آوازه علمی حائری یزدی، زعیم حوزه اراک و مقام علمی آقا نورالدین عراقی<ref>فیاضی، حاجشیخعبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۰۷..</ref> در نوزدهسالگی ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق به مدرسه سپهدار<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ مرادینیا، منزل به منزل، ۳۳.</ref> نقل مکان کرد. این مدرسه در آن زمان، حدود سیصد طلبه داشت.<ref>رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۴۲.</ref> امامخمینی حدود یک سال در حجرهای جنب ایوان ضلع شرقی در طبقه همکفِ مدرسه به سر برد و چون کف آن مرطوب بود، به همراه همحجرهای خود و با هزینه شخصی آن را تعمیر کردند.<ref>قادری، خمینی روحالله، زندگی امامخمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۲۴۵؛ رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۲۷.</ref> ایشان خاطرنشان کردهاست در این مدرسه (بخشی از) کتاب مطوّل را نزد [[محمدعلی بروجردی]]، [[منطق]] را نزد [[محمد گلپایگانی]] ادامه داد و [[شرح لمعه]] را نزد [[آقاعباس اراکی]] آغاز کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷.</ref> | امامخمینی با شنیدن آوازه علمی حائری یزدی، زعیم حوزه اراک و مقام علمی آقا نورالدین عراقی<ref>فیاضی، حاجشیخعبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۰۷..</ref> در نوزدهسالگی ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق به مدرسه سپهدار<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ مرادینیا، منزل به منزل، ۳۳.</ref> نقل مکان کرد. این مدرسه در آن زمان، حدود سیصد طلبه داشت.<ref>رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۴۲.</ref> امامخمینی حدود یک سال در حجرهای جنب ایوان ضلع شرقی در طبقه همکفِ مدرسه به سر برد و چون کف آن مرطوب بود، به همراه همحجرهای خود و با هزینه شخصی آن را تعمیر کردند.<ref>قادری، خمینی روحالله، زندگی امامخمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۲۴۵؛ رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۲۷.</ref> ایشان خاطرنشان کردهاست در این مدرسه (بخشی از) کتاب مطوّل را نزد [[محمدعلی بروجردی]]، [[منطق]] را نزد [[محمد گلپایگانی]] ادامه داد و [[شرح لمعه]] را نزد [[آقاعباس اراکی]] آغاز کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷.</ref> | ||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
بنای [[مدرسه فیضیه]]، به عهد [[سلجوقیان]] (۴۲۹–۷۰۰ ق) بازمیگردد و تا پیش از بازسازی آن در زمان قاجار، دو بار کاملاً تخریب شدهاست. این مدرسه نخست به «ستّی فاطمه» (بنتموسیبنجعفر (ع))، شهرت داشت. در عهد صفویان به مدرسه آستانه مشهور شد و از [[قرن]] سیزدهم تاکنون مدرسه فیضیه نام گرفتهاست.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۸۵–۸۶.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| مدرسه فیضیه}} | بنای [[مدرسه فیضیه]]، به عهد [[سلجوقیان]] (۴۲۹–۷۰۰ ق) بازمیگردد و تا پیش از بازسازی آن در زمان قاجار، دو بار کاملاً تخریب شدهاست. این مدرسه نخست به «ستّی فاطمه» (بنتموسیبنجعفر (ع))، شهرت داشت. در عهد صفویان به مدرسه آستانه مشهور شد و از [[قرن]] سیزدهم تاکنون مدرسه فیضیه نام گرفتهاست.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۸۵–۸۶.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| مدرسه فیضیه}} | ||
امامخمینی در بیستسالگی، چهار ماه پس از مهاجرت حائری یزدی به قم، چنانکه خود نوشتهاست در نوروز۱۳۰۰ش (تاریخ دقیق آن نوروز ۱۳۰۱ است)/ [[رجب]] ۱۳۴۰ق<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> به «فیضیه» رفت و برای مدتی در حجره شماره ۲۳ (واقع در ضلع شمال غربی مدرسه) ساکن شد<ref>خمینی، دلیل آفتاب، خاطرات یادگار امام، ۵۷؛ کهننسب و دیگران، آنجا که بوی یار میدهد، ۳۷۹.</ref> و چنانکه خود یادآور شدهاست (بخشی از) مطوّل و بخشی از [[فقه]] را نزد ادیب تهرانی موسوم به [[آقامیرزامحمدعلی]]، [[آقامیرزاسیدعلی یثربی کاشانی]] و [[سیدمحمدتقی خوانساری]] فرا گرفت.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷؛ دوانی، امامخمینی در آینه خاطرهها، ۱۴؛ مؤسسه تنظیم، زندگی امامخمینی، ۸–۹؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰.</ref> امامخمینی | امامخمینی در بیستسالگی، چهار ماه پس از مهاجرت حائری یزدی به قم، چنانکه خود نوشتهاست در نوروز۱۳۰۰ش (تاریخ دقیق آن نوروز ۱۳۰۱ است)/ [[رجب]] ۱۳۴۰ق<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> به «فیضیه» رفت و برای مدتی در حجره شماره ۲۳ (واقع در ضلع شمال غربی مدرسه) ساکن شد<ref>خمینی، دلیل آفتاب، خاطرات یادگار امام، ۵۷؛ کهننسب و دیگران، آنجا که بوی یار میدهد، ۳۷۹.</ref> و چنانکه خود یادآور شدهاست (بخشی از) مطوّل و بخشی از [[فقه]] را نزد ادیب تهرانی موسوم به [[آقامیرزامحمدعلی]]، [[آقامیرزاسیدعلی یثربی کاشانی]] و [[سیدمحمدتقی خوانساری]] فرا گرفت.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷؛ دوانی، امامخمینی در آینه خاطرهها، ۱۴؛ مؤسسه تنظیم، زندگی امامخمینی، ۸–۹؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰.</ref> امامخمینی ریاضیات و هیئت را نزد [[میرزاعلیاکبر حکمی یزدی]] آموخت،<ref>مؤسسه تنظیم، زندگی امامخمینی، ۹؛ اردبیلی، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امامخمینی، ۱/۱۰..</ref> نیز شهرت یافته و در برخی منابع آمدهاست<ref>اردبیلی، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امامخمینی، ۱/۱۰.</ref> که ایشان در [[سیر و سلوک]] و [[اخلاق]] یا [[عرفان عملی]] شاگرد [[میرزاجواد ملکی تبریزی]] بودهاست؛ اما ایشان شاگرد وی نبوده و تنها دو جلسه در درس وی شرکت کرده و آن را نپسندیدهاست.<ref>خامنهای، بیانات در دیدار اعضای مجمع عالی حمت اسلامی.</ref> ایشان سپس درس [[خارج اصول]] را نزد حائری یزدی آغاز کرد،<ref>پسندیده، خاطرات، ۲۱۷.</ref> افزون بر این، امامخمینی خاطرنشان کردهاست در سالهای ۱۳۰۷–۱۳۱۴ش/ ۱۳۴۷–۱۳۵۴ق، حدود هفت سال [[شرح فصوص الحکم]] [[داوود قیصری]]، [[مصباح الانس]] [[فناری]]، بخشهایی از [[فتوحات مکیه ابنعربی|فتوحات مکّیه ابنعربی]]، [[منازل السائرین]] [[خواجهعبدالله انصاری]] و [[مفتاح الغیب]] [[صدرالدین قونوی]] را در درس میرزا[[محمدعلی شاهآبادی]]{{ببینید|متن=ببینید| محمدعلی شاهآبادی}} آموختهاست.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۱/۲۳۷؛ اردبیلی، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امامخمینی، ۱/۱۰–۱۱ و ۱۴؛ محمدی، شاهآبادی بزرگ آسمان عرفان، ۶۸–۷۰؛ مرادینیا، منزل به منزل، ۴۴.</ref> | ||
امامخمینی همچنین از سال ۱۳۱۱ش/ ۱۳۵۱ق به بعد در فیضیه، دروس «باب النفس» [[اسفار ملاصدرا]]<ref>همدانی، مصاحبه، ۴/۲۲..</ref> سطوح عالی فقه و اصول (کتاب [[المکاسب]] و [[کفایة الاصول]])، درس اخلاق<ref>شریف رازی، آثار الحجه، ۲/۴۵؛ بدلا، هفتاد سال خاطره از آیتالله سیدحسین بدلا، ۲۲۴؛ مؤسسه تنظیم، مقدمه شرح چهل حدیث، ۷.</ref> و [[شرح منظومه سبزواری]]<ref>ایزدی نجفآبادی، مصاحبه، ۳/۲۸۲..</ref> دروس خارج اصول و خارج فقه<ref>اشرفی اصفهانی، خاطرات، ۱۰؛ سبحانی، خاطرات، ۱۲۷–۱۲۸؛ دوانی، امامخمینی در آینه خاطرهها، ۱۴.</ref> را تدریس میکرد. {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} | امامخمینی همچنین از سال ۱۳۱۱ش/ ۱۳۵۱ق به بعد در فیضیه، دروس «باب النفس» [[اسفار ملاصدرا]]<ref>همدانی، مصاحبه، ۴/۲۲..</ref> سطوح عالی فقه و اصول (کتاب [[المکاسب]] و [[کفایة الاصول]])، درس اخلاق<ref>شریف رازی، آثار الحجه، ۲/۴۵؛ بدلا، هفتاد سال خاطره از آیتالله سیدحسین بدلا، ۲۲۴؛ مؤسسه تنظیم، مقدمه شرح چهل حدیث، ۷.</ref> و [[شرح منظومه سبزواری]]<ref>ایزدی نجفآبادی، مصاحبه، ۳/۲۸۲..</ref> دروس خارج اصول و خارج فقه<ref>اشرفی اصفهانی، خاطرات، ۱۰؛ سبحانی، خاطرات، ۱۲۷–۱۲۸؛ دوانی، امامخمینی در آینه خاطرهها، ۱۴.</ref> را تدریس میکرد.{{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} | ||
=== خانه محمدرضا مسجدشاهی === | === خانه محمدرضا مسجدشاهی === | ||
امامخمینی کتاب المکاسب (فقه)، مبحث غنا را نزد [[محمدرضا مسجدشاهی]] خواند که از ۱۳۰۵–۱۳۰۷ش/ ۱۳۴۴–۱۳۴۶ق در قم اقامت داشت،<ref>گرامی، خاطرات آیتالله محمدعلی گرامی، ۱۸۱..</ref> همچنین روزهای تعطیل، عروض، قوافی، [[فلسفه غرب]] و نقد فلسفه تکاملی داروین را در خانه وی<ref>خوانساری، مصاحبه، ۵۱؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۱..</ref> فرا گرفت. {{ببینید|متن=ببینید|استادان امامخمین}} اما اطلاعی از مکان این خانه در دست نیست. | امامخمینی کتاب المکاسب (فقه)، مبحث غنا را نزد [[محمدرضا مسجدشاهی]] خواند که از ۱۳۰۵–۱۳۰۷ش/ ۱۳۴۴–۱۳۴۶ق در قم اقامت داشت،<ref>گرامی، خاطرات آیتالله محمدعلی گرامی، ۱۸۱..</ref> همچنین روزهای تعطیل، عروض، قوافی، [[فلسفه غرب]] و نقد فلسفه تکاملی داروین را در خانه وی<ref>خوانساری، مصاحبه، ۵۱؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۱..</ref> فرا گرفت.{{ببینید|متن=ببینید|استادان امامخمین}} اما اطلاعی از مکان این خانه در دست نیست. | ||
=== مسجد امامحسن عسکری (ع) === | === مسجد امامحسن عسکری (ع) === | ||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
=== مسجد عشقعلی === | === مسجد عشقعلی === | ||
از بانی و تاریخ دقیق ساخت این مسجد که در اوایل خیابان انقلاب (چهارمردان) واقع شده، اطلاع متقنی در دست نیست. به نظر میرسد بنای اولیه، [[خانقاه]] بودهاست و بعدها به تکیه تبدیل شده<ref>عباسی، تاریخ تکایا و عزاداری قم، ۹۵.</ref> و در دوره صفویه نیز به عنوان مسجد بازسازی شدهاست.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۴۷.</ref> امامخمینی در سالهای ۱۳۰۷–۱۳۱۴ ش/ ۱۳۴۷–۱۳۵۴ق در درس اخلاق میرزامحمدعلی | از بانی و تاریخ دقیق ساخت این مسجد که در اوایل خیابان انقلاب (چهارمردان) واقع شده، اطلاع متقنی در دست نیست. به نظر میرسد بنای اولیه، [[خانقاه]] بودهاست و بعدها به تکیه تبدیل شده<ref>عباسی، تاریخ تکایا و عزاداری قم، ۹۵.</ref> و در [[دوره صفویه]] نیز به عنوان مسجد بازسازی شدهاست.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۴۷.</ref> امامخمینی در سالهای ۱۳۰۷–۱۳۱۴ ش/ ۱۳۴۷–۱۳۵۴ق در درس اخلاق [[میرزامحمدعلی شاهآبادی]]، که شبهای پنجشنبه در این مسجد برگزار میشد، شرکت میکرد.<ref>جعفری ندوشن، آن سوی آفتاب، ۴۳؛ عفتی، اساتید و مشایخ امامخمینی، ۱۸۷.</ref> | ||
=== دارالشفا === | === دارالشفا === | ||
[[مدرسه دارالشفا]] در شرق قمرود و در شمال مدرسه فیضیه قرار دارد. بنای اولیه آن در زمان [[شاهصفی]] ساخته شد<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸–۶۸۹.</ref> و پس از یک بار بازسازی<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸–۶۸۹..</ref> در سال ۱۱۷۸–۱۱۷۹ش/ ۱۲۱۳–۱۲۱۴ق، [[فتحعلیشاه قاجار]] بنا را خراب کرد و در کنار فیضیه و همزمان با ساخت آن، عمارتی با هجده حجره در هر ضلع و یک حجره بزرگ در وسط به عنوان مَدرس بنا کرد.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۱؛ امیری، دارالشفا در گذر تاریخ، ۶.</ref> این مدرسه پس از چند بار تغییر کاربری و بازسازی<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۱۰۸ و ۶۸۶–۶۸۷؛ امیری، دارالشفا در گذر تاریخ، ۶..</ref> سرانجام در زمان حائری یزدی برای سکونت | [[مدرسه دارالشفا]] در شرق قمرود و در شمال [[مدرسه فیضیه]] قرار دارد. بنای اولیه آن در زمان [[شاهصفی]] ساخته شد<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸–۶۸۹.</ref> و پس از یک بار بازسازی<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸–۶۸۹..</ref> در سال ۱۱۷۸–۱۱۷۹ش/ ۱۲۱۳–۱۲۱۴ق، [[فتحعلیشاه قاجار]] بنا را خراب کرد و در کنار فیضیه و همزمان با ساخت آن، عمارتی با هجده حجره در هر ضلع و یک حجره بزرگ در وسط به عنوان مَدرس بنا کرد.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۱؛ امیری، دارالشفا در گذر تاریخ، ۶.</ref> این مدرسه پس از چند بار تغییر کاربری و بازسازی<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۱۰۸ و ۶۸۶–۶۸۷؛ امیری، دارالشفا در گذر تاریخ، ۶..</ref> سرانجام در زمان حائری یزدی برای سکونت [[طلاب]]، تعمیر و آماده شد.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸؛ بدلا، هفتاد سال خاطره از آیتالله سیدحسین بدلا، ۴۱.</ref> در سال ۱۳۳۵ش/ ۱۳۷۵ق [[سیدحسین بروجردی]]، با خرید نیمی از خانههای شرقی مدرسه، حجرههایی در شرق و جنوب آن بنا کرد و ۲۶ [[حجره]] بر آن افزود، به طوری که در سال ۱۳۴۹، دارالشفا دارای شصت حجره و ۱۲۰ طلبه بود.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸.</ref> | ||
امامخمینی در زمان تحصیل در فیضیه، به سبب نیاز به حجرهای یکنفره، به حجرهای واقع در طبقه فوقانی ضلع غربی مدرسه دارالشفا نقل مکان کرد.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۸۳؛ دوانی، خاطرات، ۹۷؛ مؤسسه تنظیم، همراه با امام، ۱۶.</ref> ایشان که تا سال ۱۳۴۸ق/ ۱۳۰۸ش در این مدرسه ساکن بوده و به دلیل [[ازدواج]] از آن خارج شده چنانکه خود نوشتهاست، مدتها تدریس فلسفه داشتهاست<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳/۱۸۳.</ref> و بخشی از آن در این مدرسه بودهاست.<ref>حائری یزدی، خاطرات، ۳۸۴.</ref> | امامخمینی در زمان تحصیل در فیضیه، به سبب نیاز به حجرهای یکنفره، به حجرهای واقع در طبقه فوقانی ضلع غربی مدرسه دارالشفا نقل مکان کرد.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۸۳؛ دوانی، خاطرات، ۹۷؛ مؤسسه تنظیم، همراه با امام، ۱۶.</ref> ایشان که تا سال ۱۳۴۸ق/ ۱۳۰۸ش در این مدرسه ساکن بوده و به دلیل [[ازدواج]] از آن خارج شده چنانکه خود نوشتهاست، مدتها تدریس فلسفه داشتهاست<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳/۱۸۳.</ref> و بخشی از آن در این مدرسه بودهاست.<ref>حائری یزدی، خاطرات، ۳۸۴.</ref> | ||
=== مدرسه حاجملاصادق === | === مدرسه حاجملاصادق === | ||
این مدرسه که از بناهای هنری قرن سیزدهم بهشمار میرود، همراه با یک مسجد، در سال ۱۲۳۶ش/ ۱۲۷۳ق به درخواست [[محمدصادق مجتهد قمی]] و به دستور [[میرزاآقاخان نوری]]، صدراعظم [[ناصرالدینشاه]]، در محله سلطانمحمدشریف، کوی قاضیسعید قمی، منتهی به خیابان چهارمردان (انقلاب) ساخته شد. مدرسه در دو طبقه، دارای چهارده حجره در طبقه تحتانی و ایوانهای فردی و بیست حجره فوقانی با مهتابی سراسری و یک ایوان هنری است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۴؛ فیض، گنجینه آثار قم، ۲/۷۰۴–۷۰۵؛ حاضری، امامخمینی در قم، ۲۲۳.</ref> نامگذاری این مدرسه به نام حاجی، اشاره به نام حاجملامحمدصادق است که تا پایان عمر در این مدرسه به تدریس و امامت مشغول بود.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۴؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱/۵۷.</ref> این مدرسه پس از [[انقلاب اسلامی]]، و با حفظ معماری سنتی بازسازی شد و اکنون از مدارس فعال حوزه علمیه قم است.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۹۸.</ref> مدرسه حاجملاصادق، محل تدریس درس اخلاق امامخمینی بود که پس از تعطیلشدن درس در فیضیه، به این مکان منتقل شد.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۹۷–۹۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} | این مدرسه که از بناهای هنری قرن سیزدهم بهشمار میرود، همراه با یک مسجد، در سال ۱۲۳۶ش/ ۱۲۷۳ق به درخواست [[محمدصادق مجتهد قمی]] و به دستور [[میرزاآقاخان نوری]]، صدراعظم [[ناصرالدینشاه]]، در محله سلطانمحمدشریف، کوی قاضیسعید قمی، منتهی به خیابان چهارمردان (انقلاب) ساخته شد. مدرسه در دو طبقه، دارای چهارده حجره در طبقه تحتانی و ایوانهای فردی و بیست حجره فوقانی با مهتابی سراسری و یک ایوان هنری است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۴؛ فیض، گنجینه آثار قم، ۲/۷۰۴–۷۰۵؛ حاضری، امامخمینی در قم، ۲۲۳.</ref> نامگذاری این مدرسه به نام حاجی، اشاره به نام حاجملامحمدصادق است که تا پایان عمر در این مدرسه به تدریس و امامت مشغول بود.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۴؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱/۵۷.</ref> این مدرسه پس از [[انقلاب اسلامی]]، و با حفظ معماری سنتی بازسازی شد و اکنون از مدارس فعال [[حوزه علمیه قم]] است.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۹۸.</ref> مدرسه حاجملاصادق، محل تدریس درس اخلاق امامخمینی بود که پس از تعطیلشدن درس در فیضیه، به این مکان منتقل شد.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۹۷–۹۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} | ||
=== صحن نو === | === صحن نو === | ||
بنای صحن نو (صحن اتابکی) که در شرق [[حرم فاطمه معصومه]] (س)، واقع شده، در زمان قاجار (۱۲۵۷–۱۲۶۵ش/ ۱۲۹۵–۱۳۰۳ ق) از سوی | بنای صحن نو (صحن اتابکی) که در شرق [[حرم فاطمه معصومه]] (س)، واقع شده، در زمان قاجار (۱۲۵۷–۱۲۶۵ش/ ۱۲۹۵–۱۳۰۳ ق) از سوی [[میرزاعلیاصغرخان اتابک]] ساخته و پس از انقلاب اسلامی بازسازی شد.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۰۲–۱۰۳.</ref> این صحن دارای حجرههای بزرگ و کوچک و متعدد است و قبر کسانی چون [[شیخفضلالله نوری]]، میرزاعلیاصغرخانِ وزیر، [[قطبالدین راوندی]] و بسیاری از شیفتگان [[اهل بیت(ع)]]، را در خود جای دادهاست.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۰۴.</ref> امامخمینی اسفار ملاصدرا را به مدت ده سال در یکی از حجرههای این صحن تدریس کردهاست. {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} | ||
=== مسجد محمدیه === | === مسجد محمدیه === | ||
خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
=== مسجد اعظم === | === مسجد اعظم === | ||
این مسجد که از نظر بزرگی و وسعت، [[مسجد اعظم]] نامیده شدهاست، در غرب حرم مطهر فاطمه معصومه (س)، و متّصل به آن با وسعت یازده هزار متر مربع است. ساخت این مسجد در | این مسجد که از نظر بزرگی و وسعت، [[مسجد اعظم]] نامیده شدهاست، در غرب حرم مطهر فاطمه معصومه (س)، و متّصل به آن با وسعت یازده هزار متر مربع است. ساخت این مسجد در تیر ۱۳۳۳ش/ ذیالقعده ۱۳۷۳ق به همت مرجع تقلید وقت [[سیدحسین بروجردی]] و با درک نیاز وجود مکانی سرپوشیده برای مراسم اعیاد و سوگواریها در حرم فاطمه معصومه (س)، آغاز شد و همزمان با درگذشت بروجردی در سال ۱۳۴۰ به پایان رسید.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۲/۷۱۱.</ref> در سبک معماری مسجد و کاشیکاری آن، یکی از بدیعترین آثار کاشی سدههای اخیر بهکار رفتهاست.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۲/۷۱۱؛ جعفریان، برگهایی از تاریخ حوزه علمیه قم، ۱۶۹.</ref> بروجردی تولیت مسجد را به فرزند ارشد خود، سیدمحمدحسن واگذار کرد.<ref>علوی طباطبایی، خاطرات زندگانی آیتالله العظمی بروجردی، ۱۰۲.</ref> | ||
پس از درگذشت بروجردی و به دلیل افزایش تعداد شاگردان، درس خارج اصول و خارج فقه امامخمینی، به شبستان مسجد اعظم منتقل شد. تعداد شاگردان ایشان در این زمان که همزمان با آغاز مبارزات ایشان و واکنش به طرح [[لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی]] بود، تا حدود ۱۰۰۰ تن میرسید. سخنرانی امامخمینی در این دوره، موجب تعطیلی درس ایشان شد.<ref>دوانی، امامخمینی در آینه خاطرهها، ۴۹؛ عقیقی بخشایشی، یکصد سال مبارزه روحانیت مترقی، ۳/۱۶۶.</ref> | پس از درگذشت بروجردی و به دلیل افزایش تعداد شاگردان، درس خارج اصول و خارج فقه امامخمینی، به شبستان مسجد اعظم منتقل شد. تعداد شاگردان ایشان در این زمان که همزمان با آغاز مبارزات ایشان و واکنش به طرح [[لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی]] بود، تا حدود ۱۰۰۰ تن میرسید. سخنرانی امامخمینی در این دوره، موجب تعطیلی درس ایشان شد.<ref>دوانی، امامخمینی در آینه خاطرهها، ۴۹؛ عقیقی بخشایشی، یکصد سال مبارزه روحانیت مترقی، ۳/۱۶۶.</ref> | ||
امامخمینی پیش از | امامخمینی پیش از [[تبعید امامخمینی|تبعید]] به ترکیه، افزون بر مجلس درس صبح در مسجد اعظم، بعد از ظهرها نیز به تقاضای طلاب، در این مسجد، تدریس داشت و ساواک با اشاره به این موضوع، انتقال درس ایشان از مسجد سلماسی به مسجد اعظم به دلیل زیادی شاگردان را گزارش کردهاست.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۸/۱۳۲–۱۳۳.</ref> | ||
== خانههای امامخمینی == | == خانههای امامخمینی == | ||
امامخمینی از زمان ازدواج در [[تهران]] در سال ۱۳۰۸ تا سال ۱۳۲۵ که خانهای در محله یخچال قاضی قم خریداری کرد.{{ببینید|متن=ببینید| خانه امامخمینی}} به مرور در هفت خانه استیجاری سکونت داشت<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۹۹–۱۰۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها}} ایشان در این سالها در خانههای استیجاری واقع در تکیه ملامحمود (۱۳۱۱–۱۳۱۹ش)، گذر جدّاً (۱۳۱۹–۱۳۲۲ش) و پارک اتابکی (۱۳۲۲–۱۳۲۵ش) ساکن بود،<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۱۰۲–۱۰۵.</ref> پس از مخالفت برخی با تدریس فلسفه در حوزه، ایشان که در یکی از حجرههای صحن بزرگ حرم فاطمه معصومه (س) اسفار ملاصدرا را تدریس میکرد، این درس را به خانه خود<ref>حائری یزدی، خاطرات، ۶۸؛ خلخالی، خاطرات، ۸۷؛ زنجانی، مصاحبه، ۷۱–۷۲.</ref> در تکیه ملامحمود منتقل کرد.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۱۰۲–۱۰۴.</ref> افزون بر این ایشان مدتی نیز به صورت خصوصی در خانه خود برای گروهی محدود مانند [[حسینعلی منتظری]]، [[مرتضی مطهری]] و [[عبدالجواد جبلعاملی اصفهانی]] درس خارج و برای برخی مانند [[مرتضی حائری]]، [[سیدرضا صدر]]، مطهری و منتظری درس فلسفه تدریس میکرد.<ref>اشرفی اصفهانی، خاطرات، ۹–۱۰؛ محلاتی، خاطرات، ۱۹۸؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۱.</ref> | امامخمینی از زمان ازدواج در [[تهران]] در سال ۱۳۰۸ تا سال ۱۳۲۵ که خانهای در محله یخچال قاضی قم خریداری کرد.{{ببینید|متن=ببینید| خانه امامخمینی}} به مرور در هفت خانه استیجاری سکونت داشت<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۹۹–۱۰۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها}} ایشان در این سالها در خانههای استیجاری واقع در تکیه ملامحمود (۱۳۱۱–۱۳۱۹ش)، گذر جدّاً (۱۳۱۹–۱۳۲۲ش) و پارک اتابکی (۱۳۲۲–۱۳۲۵ش) ساکن بود،<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۱۰۲–۱۰۵.</ref> پس از مخالفت برخی با تدریس [[فلسفه]] در حوزه، ایشان که در یکی از حجرههای صحن بزرگ حرم فاطمه معصومه (س) اسفار ملاصدرا را تدریس میکرد، این درس را به خانه خود<ref>حائری یزدی، خاطرات، ۶۸؛ خلخالی، خاطرات، ۸۷؛ زنجانی، مصاحبه، ۷۱–۷۲.</ref> در تکیه ملامحمود منتقل کرد.<ref>رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ۱۰۲–۱۰۴.</ref> افزون بر این ایشان مدتی نیز به صورت خصوصی در خانه خود برای گروهی محدود مانند [[حسینعلی منتظری]]، [[مرتضی مطهری]] و [[عبدالجواد جبلعاملی اصفهانی]] درس خارج و برای برخی مانند [[مرتضی حائری]]، [[سیدرضا صدر]]، مطهری و منتظری درس فلسفه تدریس میکرد.<ref>اشرفی اصفهانی، خاطرات، ۹–۱۰؛ محلاتی، خاطرات، ۱۹۸؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امامخمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۱.</ref> | ||
امامخمینی همچنین از ۲۶ | امامخمینی همچنین از ۲۶ فروردین ۱۳۴۳ش/ دوم ذیالحجه ۱۳۸۳ق پس از آزادی از زندان، جلسات درس را در خانه خود واقع در محله یخچال قاضی ادامه داد و در نخستین جلسه درس، پس از مروری بر حوادث و رخدادها و پاسخ به اتهاماتی که بر ضد [[روحانیت]] منتشر شده بود، به بررسی مسائل فقهی مستحدثه پرداخت. این درس که تا زمان تبعید ایشان به ترکیه ادامه داشت، به موضوعاتی چون بلیتهای بختآزمایی و [[بیمه]] اختصاص داشت که گزارشی از آن در رساله نوین جلد دوم آمدهاست.<ref>بیآزار شیرازی، رساله نوین، ۲/۱۲۴–۱۲۹ و ۲۶۲–۲۶۳؛ بیآزار شیرازی، بیبنش فقهی امام، ۴۵–۴۶؛ روحانی، نهضت امامخمینی، ۱/۸۸۷ و ۸۹۰–۸۹۱.</ref> با بازداشت ایشان در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ و تبعید ایشان به ترکیه، جلسات درس ایشان در قم خاتمه یافت.<ref>یوسفیان، شخصیت و دیدگاههای فقهی امامخمینی، ۲۴–۲۵.</ref> | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امامخمینی که نخست به قم بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها}} در میانه سال ۱۳۵۸ درس تفسیر سوره حمد را در اقامتگاه خود که متعلق به [[محمد یزدی]] بود و در کنار خیابان ساحلی (شهید محمد منتظری) واقع است، آغاز کرد که از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران نیز پخش میشد. این درس پس از گذشت پنج جلسه، با اعتراض بعضی از مخالفان [[فلسفه]] و [[عرفان]] ادامه نیافت<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امامخمینی، ۱/۵۳.</ref> و متن آنها به ضمیمه کتاب تفسیر سوره حمد امامخمینی منتشر شدهاست. {{ببینید|متن=ببینید| کتاب تفسیر سوره حمد}} | پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امامخمینی که نخست به قم بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاهها}} در میانه سال ۱۳۵۸ درس تفسیر سوره حمد را در اقامتگاه خود که متعلق به [[محمد یزدی]] بود و در کنار خیابان ساحلی (شهید محمد منتظری) واقع است، آغاز کرد که از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران نیز پخش میشد. این درس پس از گذشت پنج جلسه، با اعتراض بعضی از مخالفان [[فلسفه]] و [[عرفان]] ادامه نیافت<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امامخمینی، ۱/۵۳.</ref> و متن آنها به ضمیمه [[کتاب تفسیر سوره حمد امامخمینی]] منتشر شدهاست. {{ببینید|متن=ببینید| کتاب تفسیر سوره حمد}} | ||
== بورسا == | == بورسا == | ||
امامخمینی در طول یازده ماه اقامت در شهر بورسا واقع در ۴۶۰ کیلومتری غرب [[آنکارا]] در ترکیه، کتاب [[تحریر الوسیله]] را تدوین کرد<ref>فلاحی، سالهای تبعید امامخمینی، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> و زمینهای برای تدریس نداشت؛ ولی مباحثات علمی ایشان با [[سیدمصطفی خمینی]] ادامه داشت. {{ببینید|متن=ببینید| تبعید امامخمینی؛ بورسا}} | امامخمینی در طول یازده ماه اقامت در شهر [[بورسا]] واقع در ۴۶۰ کیلومتری غرب [[آنکارا]] در ترکیه، کتاب [[تحریر الوسیله]] را تدوین کرد<ref>فلاحی، سالهای تبعید امامخمینی، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> و زمینهای برای تدریس نداشت؛ ولی مباحثات علمی ایشان با [[سیدمصطفی خمینی]] ادامه داشت. {{ببینید|متن=ببینید| تبعید امامخمینی؛ بورسا}} | ||
== نجف اشرف == | == نجف اشرف == | ||
امامخمینی پس از انتقال به [[عراق]] در سیزده | امامخمینی پس از انتقال به [[عراق]] در سیزده مهر ۱۳۴۴ش/ ۹ جمادیالثانی ۱۳۸۵ق، در روز جمعه ۱۳۴۴/۷/۲۳، با استقبال علمای شهر، وارد نجف شد و در خانهای که [[نصرالله خلخالی]] در خیابان شارع الرسول در نزدیکی [[حرم امام علی (ع)|حرم مطهر امیرالمؤمنین علی (ع)]]، تهیه کرده بود، اقامت گزید<ref>فلاحی، سالهای تبعید امامخمینی، ۱۴۶.</ref> و تا زمان سفر به [[فرانسه]] (پانزده مهر ۱۳۵۷)، حدود سیزده سال به تدریس در [[حوزه نجف]] پرداخت.<ref>مرادینیا، منزل به منزل، ۸۶–۸۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| حوزه علمیه نجف}} | ||
ایشان در تمام این مدت، [[مسجد شیخ انصاری]] را محل درس خود قرار داد. هزینه ساخت این مسجد را که در انتهای بازار محله حُوَیشِ نجف اشرف، واقع شدهاست، یکی از ثروتمندان ایرانی به شیخمرتضی انصاری اهدا کرد تا برای خود خانهای فراهم کند؛ ولی وی آن را برای ساخت این مسجد به کار برد و این مکان را محل تدریس خود قرار داد. این مسجد در سال ۱۳۲۱ش/ ۱۳۶۱ق به دست عدهای از تاجران تبریزی بازسازی و به مسجد ترکها معروف شد.<ref>انصاری، موقوفات ایرانیان در عراق، ۷۷؛ اختری، خاطرات، ۴۳.</ref> | ایشان در تمام این مدت، [[مسجد شیخ انصاری]] را محل درس خود قرار داد. هزینه ساخت این مسجد را که در انتهای بازار محله حُوَیشِ نجف اشرف، واقع شدهاست، یکی از ثروتمندان ایرانی به [[شیخمرتضی انصاری]] اهدا کرد تا برای خود خانهای فراهم کند؛ ولی وی آن را برای ساخت این مسجد به کار برد و این مکان را محل تدریس خود قرار داد. این مسجد در سال ۱۳۲۱ش/ ۱۳۶۱ق به دست عدهای از تاجران تبریزی بازسازی و به مسجد ترکها معروف شد.<ref>انصاری، موقوفات ایرانیان در عراق، ۷۷؛ اختری، خاطرات، ۴۳.</ref> | ||
مسجد شیخ انصاری بعدها جایگاه تدریس فقهایی چون [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]]، [[سیدعبدالهادی شیرازی]]، [[سیدمحمود شاهرودی]] و [[امامخمینی]] شد.<ref>خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، ۷/۱۰۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} | مسجد شیخ انصاری بعدها جایگاه تدریس فقهایی چون [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]]، [[سیدعبدالهادی شیرازی]]، [[سیدمحمود شاهرودی]] و [[امامخمینی]] شد.<ref>خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، ۷/۱۰۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امامخمینی}} |