قمار: تفاوت میان نسخه‌ها

# بازی با ابزار قمار با برد و باخت مال: این صورت قدر متیقن از عنوان قمار و میسر و دلایل حرمت از [[قرآن|کتاب]] و [[سنت (اصول فقه)|سنت]] و [[اجماع]] است<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ۲۸۱؛ حلی، علامه، منتهی المطلب، ۱۵/۳۷۶–۳۷۷؛ امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۷.</ref> و فرقی میان انواع ابزار قمار از نرد و شطرنج و غیر آن دو، حتی بازی با مثل گردو و تخم مرغ نیست؛ چون قمار بر بازی با اینها صدق می‌کند و به سبب متعارف‌بودن قمار با این اشیا، همه آنها حرام خواهند بود؛<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۷.</ref>

# بازی با ابزار قمار بدون برد و باخت مال: گروهی از فقها بازی با ابزار قمار بدون برد و باخت مال را نیز حرام دانسته‌اند؛<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ۱۴/۱۷۶؛ عاملی، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، ۱۲/۱۸۴؛ امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۵.</ref> اما بعضی جز در نرد و شطرنج، به سبب دلیل خاص قائل به تحریم نشده‌اند<ref>نراقی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، ۱۴/۱۰۵–۱۰۶.</ref> و گروهی در تمام دلایل قول به تحریم، تشکیک کرده‌اند.<ref>خوانساری، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ۳/۲۷–۲۸.</ref> اما در استدلال بر آن بنابر نظر [[امام‌خمینی]] و برخی دیگر از فقها، بر بازی بدون برد و باخت مال، قمار صدق نمی‌کند؛<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۸.</ref> از این‌رو حکم این صورت از دلایلی که دربارهٔ حرمت قمار وارد شده، قابل استفاده نیست و باید از دلایل دیگری کمک گرفت. [[شیخ انصاری]] دراین‌باره به کمک برخی روایات<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۷/۳۲۱.</ref> میسر در آیه<ref>مائده، ۹۰.</ref> را به معنای ابزار قمار دانسته که در نتیجه، صرف بازی با آنها حرام می‌شود؛ حتی اگر بدون برد و باخت مال باشد؛<ref>انصاری، کتاب المکاسب، ۱/۳۷۳–۳۷۴.</ref> از این‌رو ایشان و برخی دیگر<ref>خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۵۶۴–۵۶۶.</ref> مراد از آن را قمارکردن ندانسته‌اند تا احتمال انصراف آن به قمارهای رایج که با برد و باخت مال بوده مطرح شود. [[امام‌خمینی]] دراین‌باره با بسط و تفصیل به بررسی دلالت آیه میسر و بیان احتمال‌های چهارگانه در آن پرداخته‌است. ایشان برای هر یک از چهار احتمال، اینکه میسر ابزار قمار، مال مورد برد و باخت، هر دو با هم یا همان قمار باشد، روایاتی ذکر<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۷/۱۶۵ و ۱۶۷.</ref> و در همه آنها اشکال کرده<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۰–۱۴.</ref> و روایاتی را پذیرفته‌است که میسر را مطلق قمار دانسته‌اند؛ مانند روایتی از [[امام‌رضا(ع)]] که میسر را همان قمار دانسته‌است.<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۷/۱۶۷.</ref> امام‌خمینی همین را مطابق با کلمات اهل لغت و برخی از مفسران شمرده‌است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۰–۱۱.</ref> ایشان این روایات را شاهد جمع میان مجموعه روایات قرار داده و روایات دیگر را ناظر به بیان مصادیق میسر گرفته‌است. پس میسر در آیه همان چیزهایی است که ذکر شده‌است، اعم از ابزار قمار، عمل و گرو و مال؛ از این‌رو امام‌خمینی دلالت آیه<ref>مائده، ۹۰.</ref> بر حرمت بازی با ابزار قمار بدون برد و باخت مال را پذیرفته‌است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۵.</ref> امام‌خمینی در ادامه ذیل آیه را که می‌گوید [[شیطان]] می‌خواهد دشمنی و کینه را میان مردم ایجاد کند، اشاره به حکمت تشریع این حکم دانسته و آن را به این معنا گرفته که قماربازان در معرض وقوع دشمنی و کینه‌اند، نه اینکه علت آن، وقوع دشمنی و [[کینه]] باشد و شکی نیست که این درمعرض‌بودن، با قماربازی بدون برد و باخت مال نیز حاصل می‌شود.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۶.</ref> ایشان تعداد دیگری از روایات را به صورت دلیل مستقل ذکر<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۶–۲۳.</ref> و مانند گروهی از فقها<ref>ایروانی، حاشیة المکاسب، ۱/۳۸؛ خوانساری، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ۳/۲۸؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۵۶۶–۵۷۰.</ref> در سند یا دلالت تعدادی از آنها بر بازی با مطلق ابزار قمار اشکال کرده‌است؛<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۹–۲۱.</ref> اما دلالت برخی از آنها مانند موثقه زراره یا روایات حرمت [[شطرنج]]<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۷/۳۲۱–۳۲۲.</ref> را می‌پذیرد<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۱۸.</ref> و دربارهٔ روایت معمربن‌خلاد<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۷/۳۲۳.</ref> می‌گوید امام (ع) در صدد نفی خصوصیت از نرد و شطرنج است؛ پس روایت را شامل سایر ابزار قمار دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۲۲–۲۳.</ref> از همین‌جا امام‌خمینی برای شطرنج خصوصیتی ندیده و آن را به صورت مطلق حرام ندانسته‌است، بلکه معیار در حرمت آن را از باب صدق آلت قمار دانسته که بعدها در پاسخ استفتائی اشاره کرده‌است اگر احراز شود شطرنج در عرف از ابزار قمار خارج شده و به صورت بازی فکری درآمده، بازی با آن بدون برد و باخت مال جایز است.<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۲/۱۰؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۲۹ و ۱۴۹–۱۵۱.</ref> ایشان در [[فتوا|فتوای]] خویش نیز بازی با انواع ابزار قمار را حتی بدون برد و باخت، حرام شمرده‌است؛<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۲/۹ و ۱۱.</ref>

# بازی با غیر ابزار مخصوص بدون برد و باخت: گروهی از فقها بازی و مسابقه با غیر ابزار مخصوص قمار بدون برد و باخت را جز در موارد منصوص حرام می‌دانند؛<ref>← طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، ۱۰/۲۳۹.</ref> حتی برخی بر آن ادعای اجماع کرده‌اند.<ref>حلی، علامه، تذکرة الفقهاء، ۳۵۴؛ ← انصاری، کتاب المکاسب، ۱/۳۸۰.</ref> در برابر، گروهی دیگر از فقها حکم این صورت را جواز دانسته‌اند.<ref>سبزواری، کفایة الفقیه، ۱/۷۲۰–۷۲۱؛ نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۲۲/۱۰۹–۱۱۰؛ خوانساری، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ۳/۳۰؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۱/۳۸۰.</ref> امام‌خمینی، چنان‌که گذشت، در بازی بدون برد و باخت، قمار را صادق نمی‌داند و در دیگر ادله قائلان حرمت مانند اجماع و روایات مختلف از باب سبق و رمایه و غیر آن<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۷/۳۱۹ و ۱۹/۲۵۳، ۲۵۵.</ref> اشکال می‌کند و ظاهر کلام ایشان، قبول جواز می‌باشد.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۲/۳۶–۴۱.</ref> ایشان بر اساس مبنای یادشده مسابقات مختلف مانند فوتبال، والیبال، کشتی و غیر آن را تنها در صورت برد و باخت مال، حرام می‌داند و در غیر آن صورت، جایز می‌شمارد.<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۲/۹.</ref>