اسرا: تفاوت میان نسخه‌ها

اسرا جمع اسیر و اسیر به کسی گفته می‌شود که در چنگ کسی یا به صورتی گرفتار باشد و توانایی رهایی نداشته باشد<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۴۱۸.</ref> و در اصطلاح فقهی به کسانی گفته می‌شود که در جنگ و درگیری به دست نیروهای مقابل می‌افتند.<ref>هاشمی شاهرودی، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۳/۱۱۸-۱۱۹.</ref> در [[جمهوری اسلامی ایران]] به اسرای آزادشده آزادگان گفته می‌شود و به موجب ماده یک [[قانون حمایت از آزادگان]]، مصوب آذر ۱۳۶۸، اسرای آزاد‌شده به کسانی گفته می‌شود که به سبب ماموریت محوله در طول [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] و یا در جهت دفاع از [[انقلاب اسلامی]] و [[استقلال]] و [[تمامیت ارضی ایران]] توسط دشمن در داخل یا خارج کشور اسیر گردیده و پس از مقاومت دلیرانه آزاد شده باشند.<ref>امینیان مدرس، مفقودان و ایثارگران، ۲۸۰.</ref>

در نزاع‌های نخستین انسان‌ها با یکدیگر هیچ‌گونه قانون و ضابطه‌ای برای زنده‌گرفتن جنگجویان دشمن وجود نداشت و معمولاً نیروهای پیروز، اسیران را یا می‌کشتند یا بر [[صلیب]] می‌کردند تا بمیرند؛ ولی گسترش کشاورزی و فعالیت‌های صنعتی، انسان را بر آن داشت تا به جای کشتار اسیران، برخی از آنان را به بردگی بگیرد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ۱/۲۶.</ref> در تاریخ گذشته ایران نیز اسیر گرفتن در جنگ وجود داشته است و از میان پادشاهان و فرمانروایان ایرانی، رفتار بعضی از آنان با ملت‌های شکست‌خورده همراه با ملایمت، عطوفت و اعتدال بود؛ برای نمونه [[کورش]] از قتل پادشاه لیدی (کرزوس) چشم پوشید و او را از مستشاران خود قرار داد.<ref>ستاد رسیدگی، مقاومت در اسارت، ۱/۱۹-۲۰.</ref> میان [[مسیحیان]] نیز تا سده شانزدهم میلادی برده‌گرفتن از اسرا ادامه داشت و برخی از ‌اندیشمندان مسیحی چون سن [[توماس آکوئیناس]] حق برده‌گیری دشمنان زنده را اجرای [[حکم خدا]] می‌دانستند و آن را توجیه می‌کردند.<ref>فن‌گلان، درآمدی بر حقوق بین‌الملل عمومی، ۲/۷۵۷.</ref> برخی از آنان معتقد بودند باید اسیران مسلمان را کشت و زنان و فرزندان آنان را به بردگی گرفت.<ref>نوسبام، تاریخ مختصر حقوق بین‌الملل، ۱۱۸.</ref> در [[اسلام]] نیز برای جلوگیری از خونریزی، سفارش به گرفتن اسیر وجود دارد؛ البته اسیران در اسلام حقوقی دارند که باید رعایت شود.

از آغاز قرن بیستم و پس از [[جنگ جهانی اول]] برای بهبود وضع سربازان مجروح و اسیران جنگی کوشش‌های فراوانی شد و اسناد بین‌المللی مانند [[عهدنامه لاهه]] ۱۹۰۷م/ ۱۲۸۶ش و [[کنوانسیون ژنو]] در ۱۹۲۹م/ ۱۳۰۸ به تصویب رسید.<ref>پورمحمدی، حقوق بشر دوستانه، ۲۷-۲۸.</ref> برابر ماده ۱۳ و ۱۷ کنوانسیون ژنو، شکنجه روحی و بدنی نکردن، ماده ۲۵ داشتن سرپناه مناسب به شکلی که سلامت اسیران را تامین کند، ماده ۳۰ داشتن امکانات بهداشتی و ماده ۴۲ استفاده نکردن از زور غیر معقول علیه اسیران از حقوق اساسی اسیران به حساب می‌آید.<ref>عالیخانی، حقوق بین‌الملل، ۴۵۵-۴۵۶.</ref> در سال ۱۹۴۹م/ ۱۳۲۸ش در کنوانسیون ژنو تجدید نظر و بر آن موافقت شد. اکنون نیز تنها مرجع بین‌المللی برای رعایت و نظارت بر حقوق اسیران جنگی، همین معاهده است.<ref>مفرح‌زاده، اسیر و اسارت، ۱۱۴-۱۱۵.</ref>

در [[قرآن کریم]] علاوه بر مسئله مقابله با دشمنان، به اسیرگرفتنِ آنان نیز اشاره شده است<ref>محمد(ص)، ۴؛ توبه، ۵.</ref>؛ اما نوع نگاه اسلام به مسئله اسیر، نگاهی همراه با مهربانی است<ref>صالحی نجف‌آبادی، جهاد در اسلام، ۱۴۹.</ref>؛ چنان‌که خداوند آنانی را که در دست پیامبر(ص) اسیر بودند، در صورت ایمان آوردن، به چیز بهتری از آنچه از دست داده‌اند، در [[دنیا]] و [[آخرت]] وعده می‌دهد<ref>انفال، ۷۰.</ref>؛ همچنین در قرآن به آزادی اسیران در برابر [[فدیه]] (گاهی با [[پول]] و گاهی مثل جنگ بدر با آموزش خواندن و نوشتن به [[مسلمانان]]) یا در برابر آزادی مسلمانانِ اسیرشده یا از روی [[احسان]] توجه شده است.<ref>محمد(ص)، ۴.</ref> به دستور خداوند باید به اصلاح و تربیت اسیران اقدام کرد<ref>انفال، ۷۰.</ref> و پس از غلبه در جنگ، آنان را در مقابل فدیه آزاد ساخت و این کار موجب سلطه [[پیامبر(ص)]] و دین اسلام بر زمین خواهد شد.<ref>انفال، ۶۷؛ ‌ ← طباطبایی، المیزان، ۱۳۴-۱۳۷.</ref>

دوره پیامبر اکرم(ص) دوره طلایی حسن رفتار با اسیران در صدر اسلام است.<ref>مفرح‌زاده، اسیر و اسارت، ۲۰.</ref> ایشان در [[فتح مکه]] به‌رغم رفتار ناپسند گذشته مشرکان کسی را نکشت و اسیر نکرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۳/۶۱.</ref> آن حضرت به هنگام [[ماه رمضان]] اسیران جنگ را آزاد می‌کرد<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱/۲۸۵.</ref> و تاکید زیادی بر آسیب‌نزدن و آزارنرساندن به اسیران داشت.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۲۱/۱۵۸.</ref> رفتار همراه با رافت [[امیرالمؤمنین ‌علی(ع)]] و همسرشان [[حضرت فاطمه(س)]] و فرزندشان [[امام‌حسن(ع)]] و [[امام‌حسین(ع)]] با «[[مسکین]]» و «[[یتیم]]» و «اسیر» نیز موجب نزول آیه «وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ اَسِیراً» و ستایش این خانواده<ref>انسان، ۸.</ref> شد؛ آن هم اسیری که [[مشرک]] بود.<ref>کوفی، تفسیر، ۵۲۸.</ref> علی(ع) یاران خود را از کشتن اسیری که سلاح بر زمین انداخته و جنگ را ترک کرده است، نهی می‌کرد<ref>نصربن‌مزاحم، وقعة صفین، ۴۶۶.</ref> و اسیرکردن زنان و کودکان را جایز نمی‌دانست.<ref>کمره‌ای، ترجمه و شرح اصول کافی، ۲/۸۱۳.</ref> به باور [[امام‌خمینی]] نیز [[سنت اسلامی]]، سنت محبت و مهربانی با اسیران است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۲۶.</ref> و همواره باید در برخورد با اسیران موازین اسلامی و قانونی رعایت شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۴۹.</ref>

[[جنگ تحمیلی]] رژیم بعثی [[عراق]] علیه [[ایران]] که نزدیک هشت سال به درازا کشید، افزون بر خسارات مالی و جانی موجب اسیرشدن تعداد زیادی از نیروهای دو طرف شد. وضعیت این اسیران در دو کشور به‌شدت با هم متفاوت بود:

در طول جنگ حدود هفتاد هزار عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند.<ref>درویشی، جنگ ایران و عراق، ۲۶۹.</ref> هنگام تسلیم‌شدن نیروهای عراقی با آنان رفتاری محبت‌آمیز و دوستانه می‌شد و در پشت جبهه به آنان غذا و میوه داده می‌شد<ref>سرهنگی، ۲/۴۸ و ۵۳-۵۴.</ref> و حتی نقل شده است در صورت دیررسیدن غذا به اردوگاه، نخست غذای اسیران داده می‌شد. در اردوگاه‌ها، کتابخانه وجود داشت و آنان خود را نه تنها تحت حمایت قوانین [[صلیب سرخ]]، بلکه در حمایت قرآن می‌دیدند.<ref>مؤسسه تنظیم، ۴۳۱.</ref> [[اسیران عراقی]] اگر در جنگ زخمی و مجروح می‌شدند، به سرعت به بیمارستان منتقل می‌گشتند و به شکل مطلوبی مداوا و پرستاری می‌شدند و حتی از آنان [[عیادت]] هم می‌شد.<ref>سرهنگی، ۱/۱۲۴-۱۲۵.</ref>

امام‌خمینی که باور داشت برخورد انسانی و حفاظت اسیران، از قواعد اصولی اسلام است و ایران نیز از این قاعده پیروی می‌کند، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۸۳.</ref> با تاکید بر رعایت قانون در همه حال، خاطرنشان کرد ایران تعداد دقیق اسیران عراقی را اعلام کرده و سازمان‌های مختلف جهانی از اوضاع آنان خبر دارند و پس از توافق آماده تحویل‌دادن آنان خواهد بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۵۵.</ref> ایشان از نگاه فقهی نیز اهانت به اسیران را جایز نمی‌دانست<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۵۴.</ref> و اموال خصوصی و شخصی آنان را متعلق به خودشان می‌شمرد و کسی را مجاز به تعرض به این اموال نمی‌دانست.<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۵۲.</ref> ایشان که اسیران عراقی را در پناه اسلام و [[مملکت اسلامی]] می‌دانست، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۱-۵۱۲.</ref> تمامی مسئولان اعم از [[ارتش]]، [[سپاه پاسداران]] و دیگران را به رفتار نیکو و انسانی و همراه با مهربانی با آنان توصیه می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۶۸.</ref> و در این زمینه معتقد بود، آنان مهمان اردوگاه‌های ایران‌اند؛ بنابراین باید مطابق الگوهای اسلامی و انسانی با آنان رفتار شود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۱.</ref>؛ همچنین باید طعم رحمت و بزرگواری اسلام را در اردوگاه‌ها به آنان چشاند تا در پناه [[حکومت اسلامی]] احساس آرامش کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۵۷.</ref> با اینکه نیروهای بعثی با سربازان ایرانی بی‌رحمانه رفتار می‌کردند، بی‌انگیزه‌بودن ارتش عراق برای جنگ را سبب تسلیم‌شدن بسیاری از نیروهای آنان می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۹.</ref> ایشان تاکید داشت رزمندگان می‌بایست با [[اخلاق اسلامی]] با اسیران رفتار کنند و نمی‌توانند آنان را بکشند.<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۵۱۳.</ref>

از سوی دیگر، دستگاه‌های تبلیغاتی عراق، با تبلیغات وسیع، ادعا می‌کردند [[جمهوری اسلامی ایران]] با اسیران عراقی رفتاری انسانی ندارد؛ اما امام‌خمینی توصیه می‌کرد باید از این تبلیغات سوء دشمن پرهیز کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۲.</ref> ایشان خاطرنشان کرده است که ایرانیان برخلاف این تبلیغات، به دلیل اسلام و انسانیت رفتاری برادرانه با اسیران عراقی داشته و با آغوشی باز آنان را می‌پذیرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۸۴.</ref> علاوه بر رفتار انسانی با اسیران عراقی، جمهوری اسلامی ایران زمینه دیدارهای خانواده‌های آنان را نیز در فضایی که به همین منظور تهیه شده بود، فراهم می‌کرد؛ هرچند در مواردی رژیم بعثی عراق با این‌گونه ملاقات‌ها مخالفت و از سفرِ برخی خانواده‌های اسیران عراقی به ایران جلوگیری می‌کرد.<ref>درویشی، جنگ ایران و عراق، ۹۲.</ref>

نگاه و تاکیدهای امام‌خمینی و عملکرد جمهوری اسلامی ایران درباره اسیران عراقی موجب تاثیرات عمیقی بر روحیات و اعتقادات آنان می‌شد؛ به همین دلیل شماری از این اسیران با فرستادن نامه به امام‌خمینی از اردوگاه‌ها، خواستار رفتن به جبهه و جنگیدن برای اسلام در مقابل صدام شدند<ref>نوروزی فرسنگی، اسیرداری، ۴۳-۴۵.</ref>؛ چنان‌که اسیران بی‌سواد عراقی نامه‌نوشتن به خانواده خود را مدیون [[نهضت سوادآموزی]] ایرانیان در داخل زندان بودند.<ref>ستاد رسیدگی، مقاومت در اسارت، ۱/۱۲۸.</ref> با این حال، در میان اسیران عراقی افرادی از [[حزب بعث]] بودند که گاه اغتشاشاتی را در اردوگاه ایجاد می‌کردند<ref>ستاد رسیدگی، مقاومت در اسارت، ۱/۱۳۰.</ref>؛ مانند حادثه اردوگاه گرگان که برخی از آنان شورش کردند و قصد فرار داشتند و مسئولان ایرانی سعی کردند از راه‌های غیر خشونت‌آمیز آنان را آرام کنند. در مجموع رفتار ایرانیان با اسیران عراقی مطابق با مقررات [[حقوق بشر]] و کنوانسیون ژنو بود.<ref>درویشی، جنگ ایران و عراق، ۹۱.</ref>

در طول جنگ حدود ۴۵ هزار نفر از رزمندگان ایرانی به اسارت نیروهای عراق درآمدند. بسیاری از [[اسیران ایرانی]] از ابتدایی‌ترین حقوق که ثبت نام آنان در دفتر صلیب سرخ جهانی باشد نیز محروم بودند<ref>ستاد رسیدگی، مقاومت در اسارت، ۱/۴۰-۴۵.</ref> و خاطرات آزادگان گویای رنج و مشقت آنان در دوران اسارت است.<ref>خامه‌یار، اولین‌های دفاع مقدس، ۲۱۱-۲۱۴.</ref> جان اسیران ایرانی برای رژیم عراق اهمیتی نداشت و حتی اسیران دربند، گاه با شلیک بی‌دلیل نگهبانان<ref>سنگری و عبداللهی، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، ۳/۱۰۸.</ref> و گاه با [[شکنجه]] بی‌رحمانه<ref>تقی‌زاده اکبری، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، ۲/۱۲۷.</ref> به [[شهادت]] می‌رسیدند؛ چنان‌که علاوه بر فشارهای روحی، بیدار نگاه‌داشتن افراد و آسیب جسمی شدید، <ref>رحمانیان، پاک باش و خدمتگزار، ۵۲.</ref> عبور اسیران از تونل مرگ و زدن آنان با کابل به هنگام ورود، <ref>بختیاری دانشور، ما همه سرباز بودیم، ۳۱۰.</ref> اوضاع نامناسب بهداشتی و درمانی، <ref>براتی، ترنم رهایی، ۱۱۶.</ref> سهمیه‌بندی آب در تابستان و خوراندن آب آلوده به اسیران، <ref>براتی، ترنم رهایی، ۹۶ و ۱۲۰.</ref> جاروکردن محوطه میان بندها با کف دست، <ref>بختیاری دانشور، مردی که خواب نمی‌دید، ۳۱۶-۳۱۷.</ref> جلوگیری‌نکردن از بروز بیماری‌های واگیردار و شکنجه‌های بی‌دلیل<ref>عبداللهی، قنوت در قفس، ۳۱ و ۵۹.</ref> ممانعت از برگزار مراسم مذهبی، <ref>سنگری و عبداللهی، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، ۳/۱۰۲ و ۱۱۵.</ref> بخش کوچکی از رفتار وحشیانه ماموران عراقی با اسیران ایرانی بود.

[[امام‌خمینی]] با اشاره به رفتار اسلامی با اسیران عراقی در [[ایران]]، خاطرنشان کرده است که در [[عراق]] در حق اسیران ایرانی ظلم و تعدی بسیاری روا داشته می‌شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۸۴.</ref> ایشان اسیران ایرانی را گرفتاران در دست جانی‌ترین دژخیم زمان می‌دانست و باور داشت مقاومت این اسیران در برابر رژیم عراق باعث شگفتی شده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۴۷.</ref> ایشان ضمن هشدار به [[مجامع بین‌المللی]] درباره خطرهای جانیِ ناشی از شکنجه اسیران ایرانی در عراق، توجه بیشتر آنان را به اسیران ایرانی به‌خصوص وزیر نفت ([[محمدجواد تندگویان]]) خواستار شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۸۴.</ref>

پس از آزادی و بازگشت شماری از اسیران به کشور برای حمایت از آنان مقرراتی در ۱۳/۹/۱۳۶۸ در [[مجلس شورای اسلامی]] تصویب شد<ref>امینیان مدرس، مفقودان و ایثارگران، ۲۸۰.</ref> و از این تاریخ از اسیران ایرانی در عراق با نام «آزادگان» نام برده شده است. به موجب قانون یادشده، [[رئیس‌جمهور]] مسئول نظارت بر حسن اجرای این قانون بوده و مسئول ستاد رسیدگی به امور آزادشدگان را تعیین می‌کند.<ref>امینیان مدرس، مفقودان و ایثارگران، ۲۸۶.</ref> بر این اساس، [[ستاد رسیدگی به امور آزادگان ریاست‌جمهوری]] تاسیس شد و آئین‌نامه‌های مربوط را طی دو ماه تدوین گشت.<ref>امینیان مدرس، مفقودان و ایثارگران، ۲۸۶.</ref> رسیدگی به درمان، تحصیل، اشتغال و امور معیشتی آزادگان ازجمله وظایف این ستاد شمرده شده است.<ref>امینیان مدرس، مفقودان و ایثارگران، ۲۸۰-۲۸۶.</ref>

در دوران اسارت، میان رزمندگان اسیرشده ایرانی و امام‌خمینی ارتباط قلبی و احساسی شدیدی برقرار بود که در نامه‌های مختلف و سربسته آزادگان از زندان‌های عراق برای امام‌خمینی و پاسخ ایشان به آن نامه‌ها، نمود داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۱۶-۴۱۷ و ۲۰/۱۰۷، ۳۰۷.</ref> خاطرات آزادگان دربند نیز نشان می‌دهد عشق به امام‌خمینی آرام‌بخش سختی‌های اسارت و شنیدن خبر درگذشت ایشان سخت‌ترین و غم‌بارترین آروزها و سال‌های اسارت را برای آنان رقم زده است.<ref>← قبادی، پاسیاد پسر خاک، ۲۹۷-۳۰۵.</ref> اسیران ایرانی محبت خاص خود به امام‌خمینی را به شیوه‌های مختلف نشان می‌‌‌‌دادند؛ گروهی از آنان با تار و پود لباس خود برای ایشان هدیه می‌ساختند و آن را به صورت غیر مستقیم برای ایشان می‌فرستادند<ref>مؤسسه تنظیم، ۱۷۲.</ref> و گروهی در نامه‌های خود کلمات محبت‌آمیزی مانند «پدر» را برای امام‌خمینی به کار می‌بردند، از دوری ایشان اظهار دلتنگی و شکایت می‌کردند و از راه‌های مختلف از ایشان می‌خواستند نامه‌شان را پاسخ دهد.<ref>ستاد رسیدگی، نامه‌ها، ۷۷-۷۸.</ref> گاه نیز به صورت غیر مستقیم نامه‌ای کنایی می‌نوشتند و با لقبی مانند پدربزرگ، ایشان را مخاطب قرار می‌دادند و می‌خواستند آنان را پند و‌‌اندرز دهد.<ref>ستاد رسیدگی، نامه‌ها، ۹۶؛ امام‌خمینی، صحیفه، ‏۱۹/۴۱۶.</ref>

[[امام‌خمینی]] نیز با لحنی پدرانه و با عطوفت و مهربانی پاسخ آنان را می‌داد و ضمن آنکه برای آنان آرزوی بازگشت به وطن می‌کرد، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۱۷.</ref> از آنان می‌خواست همواره صبور باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۱۸ و ۲۰/۱۰۸.</ref> ایشان در سخنرانی‌ها برای سلامت و بازگشت اسیران دعا می‌کرد<ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۰۷؛ ۱۹/۴۰، ۵۳، ۷۴، ۱۴۵، ۱۶۱ و ۲۰/۳۴.</ref> و برای رعایت مسائل امنیتی، پاسخ محبت‌آمیز به فرزندانِ اسیر خود را با ادبیات خاص و به صورت رمزی می‌نوشت تا با خواندن نیروهای عراقی، برای آنان مشکلی ایجاد نشود.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۰۷.</ref> ایشان نامه‌های خود را با نام‌های مستعار مانند «عبد درگاه خدا»، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۱۹/۴۱۷.</ref> «پدر پیرت خ»<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۲۰/۱۰۸.</ref> و «عبد»<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۰۷.</ref> می‌فرستاد و در دلداری به آزادگان از آنان می‌خواست، نگران سختی‌ها نباشند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۰۷.</ref> و با نگاه به زندگی [[امام‌موسی ‌کاظم(ع)]] که مدتی در گوشه زندان در رنج و سختی [[صبر]] کرد، {{ببینید|متن=ببینید|امام‌کاظم(ع)}} برای اسلام صبر کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۰۸.</ref>

از سوی دیگر، امام‌خمینی خانواده‌های آزادگان را نمونه صبر و مقاومت می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۰-۴۱.</ref> و به فرزندان آنان سفارش می‌کرد با مادران خود با مهربانی رفتار کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۹۳.</ref> و در کنار آماده‌سازی خود برای دفاع از [[اسلام]]، با فراگرفتن علم و ادب و کوشش در راه به‌ دست‌ آوردن کمال انسانی و [[اخلاق اسلامی]]، فرزندان شایسته‌ای باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۹۲.</ref> ایشان فرزندان اسیران را نور چشمان خود می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۷.</ref> و کمک به آنان را از بزرگ‌ترین [[عبادت]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۴۱.</ref> و خداپسندانه‌ترین ارزش اسلامی شمرده و به مسئولان توصیه کرده است در امور فرهنگی فرزندانِ اسیران دقت بیشتری کنند و آنان را از کودکستان تا [[دانشگاه]] به بهترین شکل حمایت کنند و سرپرستی آنان را بر عهده داشته باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/‏۲۸.</ref>

مهیا زاهدین لباف، مقاله «[https://books.khomeini.ir/books/10001/702/ اسرا]»، دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج۱، ص۷۰۲-۷۰۹.