|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| |
| | تصویر =
| |
| | نام عنوان = الرسائل العشره
| |
| | نام‌های دیگر =
| |
| | نام‌کتاب‌به‌فارسی =
| |
| | نویسنده = [[امام‌خمینی]]
| |
| | مترجم =
| |
| | ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها =
| |
| | تاریخ نگارش =
| |
| | موضوع = کتابی شامل ده رساله اصولی، فقهی و قواعد فقهی
| |
| | سبک =
| |
| | زبان = عربی
| |
| | ویراستار =
| |
| | به تصحیح =
| |
| | به کوشش =
| |
| | طراح جلد =
| |
| | تعداد جلد =
| |
| | تعداد صفحات =
| |
| | قطع =
| |
| | مجموعه =
| |
| | نسخه‌الکترونیکی =
| |
| | ناشر = [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]]
| |
| | محل نشر =تهران
| |
| | تاریخ نشر =
| |
| | نوبت چاپ =
| |
| | شمارگان =
| |
| | شابک =
| |
| | نوع رسانه =
| |
| | وبسایت ناشر =
| |
| | مشخصات نشر =
| |
| }}
| |
| '''الرسائل العشره'''، کتابی شامل ده رساله اصولی، فقهی و [[قواعد فقهی]] از [[امام‌خمینی]]؛ عربی.
| |
|
| |
|
| امام‌خمینی بر اساس شیوه رایج [[حوزه‌های علمیه]]، ازجمله در ایام تعطیلات تابستان، مباحث علمی کوتاهی برای [[طلاب]] تدریس و سپس برخی از آنها را در قالب رساله‌های کوتاه نوشنه است<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۱.</ref> و کتاب الرسائل العشره حاصل چنین مباحثی است. این کتاب مجموعه ده رساله فقهی ـ اصولی و قواعد فقهی از امام‌خمینی است که هر کدام در برهه‌ای متفاوت نگاشته شده‌اند و ناشر با این عنوان در یک جلد آن را تدوین کرده است.
| |
|
| |
| کتاب را [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] در چهار بخش سامان داده است: بخش اول و دوم به‌ترتیب شامل «فی التقیه» و «فروع العلم الاجمالی» است و سایر رساله‌ها زیر عنوان «الفوائد الخمسه» (پنج فایده) و «ثلاث فوائد» (سه فایده) آمده است. ظاهراً امام‌خمینی خود، عنوان «فائده» را برای این مباحث برگزیده است و محققان کتاب، آن را مناسب دیده و به کار برده‌اند.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۲ ـ ۴.</ref>
| |
|
| |
| بخش اول [[رسالة فی التقیه]] است که امام‌خمینی به مناسبت بحث از وضوی تقیه‌ای و مسح بر روی کفش، در سال ۱۳۷۳ق/ ۱۳۳۳ش به هنگام تدریس مباحث «کتاب الطهاره» آن را نوشته است. مباحث و مطالب این رساله بر اساس رساله تقیه [[شیخ‌مرتضی انصاری]] تنظیم شده است؛<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۷۳ ـ ۱۰۵.</ref> البته امام‌خمینی در تقسیمات مباحث تقیه نوآوری‌ها و ابتکاراتی دارد. این رساله از صفحه ۷ ـ ۹۵ این کتاب را دربر گرفته است.
| |
| :{{ببینید|رسالة فی التقیه}}
| |
| بخش دوم رساله‌ای با عنوان «فروع العلم الاجمالی» است. این رساله که بر اساس فروعی از کتاب «العروة الوثقی» نوشته [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]] تنظیم شده، حاصل درس‌های امام‌خمینی است که پس از اتمام مباحث الفاظ در سال ۱۳۷۵ق/ ۱۳۳۵ش آنها را تدریس و تألیف کرده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۲.</ref> در این رساله هفت فرع از ۳۶ صورت فرض فقهی علم اجمالی در مسایل مربوط به [[نماز]] بررسی شده است. این رساله در صفحات ۹۵ ـ ۱۵۳ کتاب الرسائل العشره آمده است.
| |
| :{{ببینید|فروع العلم الاجمالی}}
| |
| بخش سوم با عنوان «الفوائد الخمسه» شامل پنج رساله فقهی و اصولی است که تاریخ نگارش آنها به طور دقیق معلوم نیست، جز آنکه در سنین جوانی امام‌خمینی نوشته شده‌اند<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۲ ـ ۳.</ref> و عبارت‌اند از:
| |
| # قاعده «مَنْ مَلَک شیئاً ملک الاقرار به»: امام‌خمینی رساله‌ای ناظر به رساله «من ملک شیئاً ملک الاقرار به» شیخ انصاری تألیف و مباحث این قاعده را تحلیل کرده و مواردی از دیدگاه‌های شیخ انصاری را ذیل عنوان «قال» مورد بحث و مناقشه قرار داده است. این رساله صفحات ۱۵۵ ـ ۱۷۴ کتاب الرسائل العشره را دربرگرفته است.{{ببینید|قاعده مَنْ مَلَک شیئاً ملک الاقرار به}}
| |
| # «فی تداخل الاسباب»: [[عبدالکریم حائری یزدی]]، نخست قائل به مبنای تداخل چند سبب در مسبب واحد بوده است،<ref>حائری یزدی، درر الفوائد، ۱۷۴.</ref> اما در اواخر عمر، از نظر پیشین خود عدول و اصل عدم تداخل اسباب را اختیار کرده است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۵۷۳.</ref> امام‌خمینی با نگارش رساله «فی تداخل الاسباب» مبنای قبلی حائری، یعنی تداخل اسباب در مسبب واحد را استوار دانسته و در مبنای جدید او مناقشه کرده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۱۷۸.</ref> این رساله در کتاب الرسائل العشره، از صفحه ۱۷۷ ـ ۱۸۱ آمده است؛{{ببینید|فی تداخل الاسباب}}
| |
| # «فی نقد قیاس الاوامر التشریعیة بالعلل التکوینیة و ما یترتب علیه»: موضوع این رساله نقد قیاس [[اوامر تشریعی]] با [[علل تکوینی]] است که حائری یزدی در کتاب الصلاة آن را مطرح کرده است. ایشان به مضیّق‌بودن زمان ایفای نمازهای قضاشده حکم کرده و به واجب فوری‌بودن آن فتوا داده است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۵۷۳.</ref> امام‌خمینی این [[فتوا]] را که از قیاس اوامر تشریعی با علل تکوینی و خلط میان آنها ناشی می‌شود، رد می‌کند و می‌گوید این صورت تحلیل و تعلیل صحیحی ندارد.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۱۸۵ ـ ۱۸۶.</ref> این رساله، صفحات ۱۸۵ ـ ۱۸۸ را در این کتاب دربر گرفته است؛{{ببینید|فی نقد قیاس الاوامر التشریعیة بالعلل التکوینیة و ما یترتب علیه}}
| |
| # «فی موضوع علم الاصول»: در این رساله موضوع [[علم اصول]] بررسی شده است. امام‌خمینی در این رساله در برابر دیدگاه برخی اصولیان، هر علمی را دارای موضوع می‌داند و موضوع علم اصول را «الحجة بعنوانها» ذکر می‌کند. این رساله صفحات ۱۹۱ ـ ۱۹۶ کتاب را شامل می‌شود؛{{ببینید|فی موضوع علم الاصول}}
| |
| # «فی لزوم تبین الفجر فعلاً فی اللیالی المقمره»: در این رساله از تعیین وقت [[طلوع فجر]] در شب‌های مهتابی بحث شده است و اینکه آیا برای امساک در [[روزه]] یا اقامه [[نماز صبح]]، امکان فعلی رؤیت فجر صادق موضوعیت دارد یا خیر؟ امام‌خمینی همراه با [[محقق همدانی]]، تبیّن و تمیز فعلی فجر را ملاک دانسته<ref>همدانی، مصباح الفقیه، ۹/۱۳۴.</ref> و در اثبات رأی خود به کتاب و سنت تمسک جسته است. این رساله در بخش پایانی فوائد الخمسه از صفحه ۱۹۹ ـ ۲۰۵ آمده است<{{ببینید|طلوع فجر}}
| |
| بخش پایانی کتاب با عنوان «ضمیمه» شامل سه «فائده» با عناوین «فی شرح حال العقود و الایقاعات» «فی حال الشروط المخالفة للکتاب» و «قاعدة علی الید ما اخذت حتی تؤدی» از صفحه ۲۰۹ ـ ۲۳۳ است. ناشر یقین ندارد که این سه رساله را امام‌خمینی تألیف کرده یا اینکه تقریرات درس [[سیدحسین بروجردی]] است؛ بنابراین آنها را در بخشی به عنوان «ضمیمه» جای داده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۴.</ref> در فایده نخست، دو مقام فرق عقود و ایقاعات و اینکه آیا اصل در عقود لزوم است یا نه، بررسی شده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۰۹ ـ ۲۱۶.</ref> بحث در فایده دوم درباره شروط مخالف کتاب و [[سنت]] است و [[امام‌خمینی]] در این رساله مختصر، مراد از «شرط مخالف» را بیان می‌کند<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۱۷ ـ ۲۲۰.</ref> و در فایده سوم، برخی از جهات حدیثی قاعده «علی‌الید» بیان شده است. ایشان نخست سند [[روایت]] را آورده و سپس مفاد جار و مجرور (علی‌الید) را بازگفته است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۲۱ ـ ۲۲۳.</ref> در ادامه وجه نام‌گذاری «الید» بیان شده و درباره اختصاص این حدیث به «ید عدوانی» نیز بحث شده است<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۲۶ ـ ۲۲۷.</ref> و در پایان چگونگی ضمان کالای اخذشده در صورتی که کالا از میان رفته باشد، بیان شده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۲۸ ـ ۲۲۹.</ref>
| |
| :{{ببینید|فی شرح حال العقود و الایقاعات|فی حال الشروط المخالفة للکتاب و المباحث المتعلقة بها|قاعده علی الید}}
| |
| الرسائل العشره را ـ که دارای فهرست‌های فنی و شرح حال کوتاه صاحبان آراست ـ نخستین بار [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] تدوین و در سال ۱۳۷۸ در قطع وزیری و در ۲۶۰ صفحه منتشر کرده و تاکنون سه بار چاپ شده است. از میان رساله‌های این اثر، رسالة فی التقیه که طولانی‌ترین رساله است، در سال ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۴ش، به کوشش [[مجتبی تهرانی]]، همراه با چند رساله دیگر در کتاب الرسائل چاپ شده است. چاپ مؤسسه به علت فقدان نسخه خطی تقیه بر اساس همان چاپ قبلی آماده شده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۱.</ref> کتاب الرسائل العشره در جلد ۲۰ موسوعة الامام‌الخمینی، همراه با دو رساله دیگر با عنوان جدید «الرسالات الفقهیة و الاصولیه» در سال ۱۳۹۲ به چاپ رسیده است.
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس|۲}}
| |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل العشره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
| |
| * انصاری، مرتضی، رسائل فقهیه، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
| |
| * حائری یزدی، عبدالکریم، درر الفوائد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، ۱۴۱۸ق.
| |
| * حائری یزدی، عبدالکریم، کتاب الصلاة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
| |
| * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره، تألیف امام‌خمینی تهران، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
| |
| * همدانی، آقارضا، مصباح الفقیه، تحقیق محمد باقری و دیگران، قم، جعفریه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
| |
| {{پایان}}
| |
| حسین ساعی‌فر
| |
