نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی (کتاب)

نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، کتابی به قلم رضا حسینی‌فر است که به تبیین خاستگاه و جایگاه عرفان امام‌خمینی و معرفی اندیشه‌های عرفانی سلوکی امام‌خمینی پرداخته است همچنین اشاره به برخی نوآوری‌ها و ابتکارات ایشان می‌باشد.. این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)، منتشر شده است.

مؤلف

رضا حسینی‌فر، متولد ۱۳۵۶ش، عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.

محتوا

در کتاب نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی آمده، امام‌خمینی اگرچه فقیه، ادیب و فیلسوف است؛ اما بنیادی‌ترین وجهه که سنگ بنای نافذ هستی شناسی او را رقم می‌زند، عرفان ایشان است. در این پژوهش پس از بررسی اجمالی درباره مقام بی‌مقامی ذات باری تعالی از نگاه امام‌خمینی، زمینه اولیه را برای ورود به مباحث اسماء و صفات الهی فراهم کرده و به تعریف اسم عرفانی در نگاه امام می‌پردازد.

امام‌خمینی برخلاف قاضی‌سعید قمی بر این باور است که کثرت صفات را نباید و نمی‌توان انکار کرد؛ لکن این تکثر، بازگشتی ویژه به وحدت متعالی ذات دارد. در این اثر آمده است که امام‌خمینی با بهره‌گیری از مقام احدیت جمعی و هویت اندماجی کثرات در آن مقام، به بررسی وجه جمع بین آیات و احادیث مربوط به صفات الهی می‌پردازد و معتقد است نباید چنین پنداشت که در حضرت اسماء و اعیان، تکثری واقعی یا تحول و تغییری و تمایزی مستقل از ذات حق، تحقق دارد در بخشی از این کتاب آمده که امام‌خمینی به برخی از حجاب‌های ظلمانی اشاره کرده و خروج سالک را از این حجاب‌ها و گذر از این موانع را توجیه می‌کند؛ زیرا خطر گرفتار آمدن یا گرفتار ماندن در چنین حجاب‌هایی موجب می‌شود که نخستین گام مسیر انسانیت محقق نشود ایشان در آثار خود درباره چهار سفر کلی برای سالک تحت عنوان «اسفار اربعه» مطالب دقیق و قابل توجهی دارد و در این زمینه نوآوری‌های نیز دارند حضرت امام با توجه به اعتبارهای مختلفی که درباره تعداد منازل دارد، مباحث سلوکی را پیش کشیده است. با این وجود به نظر می‌رسد مباحث مربوط به منازل و مقامات، آنگونه که دل مشغولی برخی عارفانه است، دل مشغولی جدی ایشان نبوده است. ایشان حتی پس از اشاره به اقوال مختلف در تعداد منازل و مقامات، بی‌آنکه قولی را برگزیند و مبنای خود قرار دهند، تفاوت‌ها را اعتبار می‌دانند و از هر یک از اقوال، به مناسبت بهره می‌گیرد

این عدم اهتمام دو گونه تفسیر دارد؛ نخست آنکه امام وارد مباحث تخصصی نشده و تنها فقط اشاره‌ای به مباحث کرده است. دوم آنکه عدم ورود امام به این مباحث بر اساس نگاه خاص و بدیع ایشان به مباحث سلوکی است؛ از این رو از بحث پیرامون تعداد مقامات و نحوه چینش و تقدم و تأخر آنها صرف نظر کرده است.

ساختار

کتاب نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، از یک مقدمه و پنج فصل سامان یافته است:

• فصل اول درباره کلیات و نگاهی گذرا به انسان و سیر عرفانی او و تقسیم عرفان نظری و عملی می‌باشد.
• فصل دوم درباره خاستگاه عرفان اسلامی و رابطه آن با سایر علوم دینی، رابطه عرفان با شریعت و تحلیل مسئله سقوط تکالیف، سخن به میان آمده است.
• فصل سوم درباره حقیقت هستی و هستی حقیقی، وحدت شخصی وجود، نظام تشکیک در عرفان و تقسیم فیوضات الهی به فیض اقدس و فیض مقدس می‌باشد.
• فصل چهارم درباره اسماء و صفات الهی، سلسله مراتب طولی اسماء، رابطه اسماء و اعیان ثابته، عوالم پنج‌گانه یا حضرات خَمس می‌باشد.
• فصل پنجم درباره پیش‌درآمدی بر سلوک عرفانی و سیر روحانی و سلوک معنوی انسان، ضرورت توجه به منازل و مقامات، سخن به میان آمده است.

وضعیت نشر

چاپ اول کتاب نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.