سیدمهدی مرعشی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (added Category:پروژه شاگردان using HotCat) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | |||
| عنوان = | |||
| تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| سرشناسی = | |||
| نام کامل = | |||
| لقب = | |||
| نسب = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| زادگاه = | |||
| تاریخ وفات = | |||
| شهر وفات = | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| محل دفن = | |||
| خویشاوندان سرشناس = | |||
| استادان = | |||
| شاگردان = | |||
| محل تحصیل = | |||
| اجازه روایت از = | |||
| اجازه اجتهاد از = | |||
| اجازه روایت به = | |||
| اجازه اجتهاد به = | |||
| تالیفات = | |||
| سایر = | |||
| سیاسی = | |||
| اجتماعی = | |||
| امضا = | |||
| وبگاه رسمی = | |||
}} | |||
'''سیدمهدی مرعشی'''، از شاگردان درس فلسفه و خارج فقه امام‌خمینی. | |||
== تولد و خاندان == | |||
سیدمهدی مرعشی در سال ۱۳۰۴ش در شهر نجف اشرف و در خانواده‌ای با پیشینه درخشان علمی و مذهبی به دنیا آمد. او به خاندان سادات مرعشی منتسب بود و نسب او به سیدقوام‌الدین مرعشی، بنیان‌گذار سلسله مرعشیان در مازندران می‌رسید. پدر او سیدمحمدرضا مرعشی از روحانیان برجسته نجف اشرف و جدش محمدباقر مرعشی، از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود که پس از اخذ اجازه از شیخ انصاری، در رفسنجان مقیم شده بود و از عالمان بانفوذ و صاحب‌نام آن سامان محسوب می‌شد <ref>(شریف‌رازی، ج۲، ص۶۰)</ref> و اکنون مزارش در علی‌آباد رفسنجان محل زیارت عامه است <ref>(«درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰).</ref> مادرش نیز دختر سیداسدالله شیرازی، برادر میرزا محمدتقی شیرازی بزرگ بود. | |||
== تحصیل == | |||
سیدمهدی با برادرش سیدکاظم از نظر قیافه همسان بودند، به‌گونه‌ای که تشخیص و تمییز آن دو از یکدیگر دشوار بود. آن دو در سراسر دوران تحصیل با هم بودند؛ تا پنج‌سالگی در نجف اشرف مقیم بودند و پس از رحلت پدر، در ۱۳۰۸ش همراه با خانواده به علی‌آباد سادات در شهر رفسنجان رفتند و دوران ابتدایی را در آن منطقه گذراندند. آن دو در سال ۱۳۱۳ش راهی قم شدند و مورد توجه شیخ عبدالکریم حائری یزدی قرار گرفتند. | |||
سیدمهدی مرعشی همراه با برادرش سیدکاظم، در حوزه علمیه قم ادبیات را نزد جعفر صبوری قمی خواند و آنگاه در درس شرح لمعه سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و سیدرضا بهاءالدینی شرکت کرد. سپس در درس رسایل و مکاسب مرتضی حائری یزدی حضور یافت و بخش دیگری از مکاسب را هم پیش سیدمحمد محقق داماد خواند. هم‌زمان در درس کفایه سیدمحمدرضا گلپایگانی نیز شرکت می‌کرد. مدتی هم در درس تفسیر قرآن سیدمحمدباقر قزوینی حضور یافت. درس فلسفه را هم نزد آیات میرزا مهدی امامی مازندرانی آموخت <ref>(«درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰)</ref> و آنگاه در درس منظومه امام‌خمینی شرکت کرد. او همراه با برادرش از شاگردان خصوصی امام‌خمینی بود <ref>(سلسله موی دوست، ص۲۲۲؛ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۱).</ref> مسلم ملکوتی در خاطرات خود از حضور سیدمهدی و برادرش سیدکاظم مرعشی در آن درس در ۱۳۲۳-۱۳۲۴ش سخن می‌گوید <ref>(خاطرات آیت‌الله...، ص۳۱)</ref> بنابراین می‌توان احتمال داد که آنان پیش از آن تاریخ در درس فلسفه امام‌خمینی حضور می‌یافتند و سال‌ها از آن درس بهره می‌بردند. | |||
او آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و همراه با برادرش سیدکاظم مرعشی، بخشی از درس خارج فقه را پیش سیدعلی یثربی کاشانی در قم و سپس در کاشان خواند و از درس آن مدرس برجسته استفاده فراوانی برد. سپس در درس خارج فقه (خارج بیع مکاسب و خیارات) سیدمحمد حجت کوه‌کمری حضور یافت <ref>(خاطرات آیت‌الله...، ص۳۱)</ref> و هم‌زمان در درس خارج فقه سیدمحمدتقی خوانساری و خارج فقه و اصول سیدصدرالدین صدر نیز شرکت می‌کرد <ref>(انصاریان خوانساری، ص۳۶۰).</ref> از سال ۱۳۲۴ش در درس خارج فقه و اصول سیدحسین طباطبایی بروجردی حاضر شد و مدت شش سال از آن درس‌ها بهره‌مند شد. وی در سال ۱۳۳۰ش همراه برادرش راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف در درس سیدعبدالهادی شیرازی حضور یافت و مدت ده سال به استفاده از درس ایشان پرداخت و آنگاه با یکی از صبیه‌های آن مرجع ازدواج کرد (سیدکاظم مرعشی با صبیه دیگر آیت‌الله شیرازی ازدواج کرده بود). وی که از سیدمحمدتقی خوانساری اجازه اجتهاد و از سیدعبدالهادی شیرازی، مرعشی نجفی و آقابزرگ تهرانی اجازه روایت داشت، به تدریس در حوزه علمیه نجف اشرف ادامه داد و پس از مدتی تدریس دروس سطح، به تدریس درس خارج فقه و اصول پرداخت <ref>(«درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰-۱۱۱).</ref> | |||
او در تیر ۱۳۴۲ش و در جریان تحصن جمعی از روحانیان سراسر کشور در تهران در اعتراض به دستگیری و محاکمه احتمالی امام‌خمینی، همراه با جمعی از روحانیان مقیم نجف، در نامه‌ای به سیدحسین خادمی، از روحانیان متحصن در تهران، از تلاش‌های او و دیگر روحانیان متحصن تقدیر کردند <ref>(یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۳۶).</ref> وی پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف، در پذیرش امامت جماعت مسجد شیخ انصاری توسط امام‌خمینی نقش داشت <ref>(صحیفه دل، ج۲، ص۱۲)</ref> و با آغاز تدریس خارج فقه (بیع مکاسب) ایشان در آن مسجد، مدتی هم در آن درس حضور یافت <ref>(صحیفه دل، ج۲، ص۶۶؛ سلسله موی دوست، ص۱۹۴).</ref> او همچنین از افراد مورد اعتماد امام‌خمینی بود و امام به افرادی که توسط اخوان مرعشی معرفی می‌شدند، اجازاتی در امور شرعیه می‌داد <ref>(صحیفه امام، ج۱، ص۴۵۸-۴۵۹، ۴۶۲-۴۶۳، ۴۷۱-۴۷۲، ۴۷۴، ۴۸۴، ۴۹۳-۴۹۴، ۵۰۱- ۵۰۲، ۵۰۸).</ref> | |||
سیدمهدی مرعشی در ۱۳۵۵ش و در پی سخت‌گیری رژیم بعث به طلاب علوم حوزوی، دستگیر شد، ولی مدتی بعد آزاد گردید <ref>(خاطرات سال‌های نجف، ج۱، ص۱۶۸).</ref> پس از مهاجرت امام‌خمینی به فرانسه در مهر ۱۳۵۷، همراه با فضلا و مدرسان حوزه علمیه نجف اشرف با ارسال نامه‌ای به «یگانه زعیم باکفایت عالم اسلام، مرجع تقلید جهان تشیع، حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی»، تأثر خود را از هجرت ناگهانی ایشان از نجف به پاریس اعلام کردند و جدایی از «افاضات عالیه و رهبری‌های خردمندانه و حکیمانه آن حضرت» را دردناک‌ترین مصیبت و خسارتی جبران‌ناپذیر دانستند و سقوط نظام شاهنشناهی و بازگشت دلاورانه امام‌خمینی به کشور را مسئلت کردند <ref>(اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۰۷-۴۰۸).</ref> سپس همراه با جمعی از مدرسان و فضلای حوزه علمیه نجف اشرف در نامه‌ای به والری ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور فرانسه، امام‌خمینی را با عنوان «روح، قلب، جان و امید ۳۵ میلیون توده به‌پاخاسته ایران» معرفی و اعلام کردند «اکنون ۳۵ میلیون ایرانی و فزونی از ۲۰۰ میلیون شیعه و ۷۰۰ میلیون مسلمان غیور و هزاران آزادی‌خواه پیرو هر مسلک و مرام که باشند، در سراسر جهان چشم به طرز رفتار و برخورد شما با شخصیت بزرگ سیاسی دوخته‌اند». آنان در آن نامه از رئیس‌جمهور فرانسه خواستند از ایجاد هرگونه محدودیت و مانعی بر سر راه امام‌خمینی بپرهیزد تا ایشان برای تحقق بخشیدن به آرمان‌های بلند ملی، انسانی و اسلامی خویش به مبارزاتشان ادامه دهند <ref>(اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۰۹؛ دوانی، ج۸، ص۳۶۰-۳۶۱).</ref> | |||
او در سال ۱۳۵۹ش به کشور بازگشت و در شهر قم مقیم شد و به تدریس دروس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه آن شهر ادامه داد و دو دوره کامل درس خارج اصول و دو دوره مکاسب (محرمه، بیع و خیارات) را تدریس کرد. هم‌زمان به تألیف آثار علمی می‌پرداخت و از آثار علمی او می‌توان به تقریرات درس خارج آیت‌الله حجت کوه‌کمری (بیع)، تقریرات درس آیت‌الله بروجردی، مناسک حج، حاشیه بر عروه‌الوثقی، شرح کفایه‌الاصول و منهاج المتقین اشاره کرد. او در اول مهر ۱۳۸۴ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، در مسجد طباطبایی حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد <ref>(«درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰-۱۱۱).</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
* اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* انصاریان خوانساری، محمدتقی (۱۳۹۵)، مرزبان ایمان و یقین، آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدتقی خوانساری، قم، انصاریان. | |||
* خاطرات مسلم ملکوتی (۱۳۸۵)، تدوین: عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج. | |||
* «درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی» (۱۳۸۴)، دوماهنامه آینه¬ پژوهش، شماره¬ ۹۶، بهمن و اسفند. | |||
* دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۸، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | |||
* روحانی، حمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، قم، دارالفکر ـ دارالعلم. | |||
* سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی(س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س). | |||
* «شمه‌ای از شرح‌حال مرجع عالی‌قدر و فقیه والامقام، عالم زاهد و بقیۀ السلف، مرحوم حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدکاظم اخوان مرعشی» (۱۳۹۳)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۲۵، ۱۹ تیر. | |||
* شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه. | |||
* صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | |||
* صحیفه دل، مطالب و خاطرات مکتوب از شاگردان امام‌خمینی (۱۳۸۵)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | |||
* یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، خادم شریعت: شرح مبارزات حضرت آیت‌الله سیدحسین خادمی (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. | |||
{{پایان}} | |||
[[رده:پروژه شاگردان]] | [[رده:پروژه شاگردان]] | ||
نسخهٔ ۳۰ مرداد ۱۴۰۳، ساعت ۱۸:۲۲
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| اطلاعات علمی | |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| وبگاه رسمی | |
سیدمهدی مرعشی، از شاگردان درس فلسفه و خارج فقه امام‌خمینی.
تولد و خاندان
سیدمهدی مرعشی در سال ۱۳۰۴ش در شهر نجف اشرف و در خانواده‌ای با پیشینه درخشان علمی و مذهبی به دنیا آمد. او به خاندان سادات مرعشی منتسب بود و نسب او به سیدقوام‌الدین مرعشی، بنیان‌گذار سلسله مرعشیان در مازندران می‌رسید. پدر او سیدمحمدرضا مرعشی از روحانیان برجسته نجف اشرف و جدش محمدباقر مرعشی، از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود که پس از اخذ اجازه از شیخ انصاری، در رفسنجان مقیم شده بود و از عالمان بانفوذ و صاحب‌نام آن سامان محسوب می‌شد [۱] و اکنون مزارش در علی‌آباد رفسنجان محل زیارت عامه است [۲] مادرش نیز دختر سیداسدالله شیرازی، برادر میرزا محمدتقی شیرازی بزرگ بود.
تحصیل
سیدمهدی با برادرش سیدکاظم از نظر قیافه همسان بودند، به‌گونه‌ای که تشخیص و تمییز آن دو از یکدیگر دشوار بود. آن دو در سراسر دوران تحصیل با هم بودند؛ تا پنج‌سالگی در نجف اشرف مقیم بودند و پس از رحلت پدر، در ۱۳۰۸ش همراه با خانواده به علی‌آباد سادات در شهر رفسنجان رفتند و دوران ابتدایی را در آن منطقه گذراندند. آن دو در سال ۱۳۱۳ش راهی قم شدند و مورد توجه شیخ عبدالکریم حائری یزدی قرار گرفتند.
سیدمهدی مرعشی همراه با برادرش سیدکاظم، در حوزه علمیه قم ادبیات را نزد جعفر صبوری قمی خواند و آنگاه در درس شرح لمعه سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و سیدرضا بهاءالدینی شرکت کرد. سپس در درس رسایل و مکاسب مرتضی حائری یزدی حضور یافت و بخش دیگری از مکاسب را هم پیش سیدمحمد محقق داماد خواند. هم‌زمان در درس کفایه سیدمحمدرضا گلپایگانی نیز شرکت می‌کرد. مدتی هم در درس تفسیر قرآن سیدمحمدباقر قزوینی حضور یافت. درس فلسفه را هم نزد آیات میرزا مهدی امامی مازندرانی آموخت [۳] و آنگاه در درس منظومه امام‌خمینی شرکت کرد. او همراه با برادرش از شاگردان خصوصی امام‌خمینی بود [۴] مسلم ملکوتی در خاطرات خود از حضور سیدمهدی و برادرش سیدکاظم مرعشی در آن درس در ۱۳۲۳-۱۳۲۴ش سخن می‌گوید [۵] بنابراین می‌توان احتمال داد که آنان پیش از آن تاریخ در درس فلسفه امام‌خمینی حضور می‌یافتند و سال‌ها از آن درس بهره می‌بردند.
او آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و همراه با برادرش سیدکاظم مرعشی، بخشی از درس خارج فقه را پیش سیدعلی یثربی کاشانی در قم و سپس در کاشان خواند و از درس آن مدرس برجسته استفاده فراوانی برد. سپس در درس خارج فقه (خارج بیع مکاسب و خیارات) سیدمحمد حجت کوه‌کمری حضور یافت [۶] و هم‌زمان در درس خارج فقه سیدمحمدتقی خوانساری و خارج فقه و اصول سیدصدرالدین صدر نیز شرکت می‌کرد [۷] از سال ۱۳۲۴ش در درس خارج فقه و اصول سیدحسین طباطبایی بروجردی حاضر شد و مدت شش سال از آن درس‌ها بهره‌مند شد. وی در سال ۱۳۳۰ش همراه برادرش راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف در درس سیدعبدالهادی شیرازی حضور یافت و مدت ده سال به استفاده از درس ایشان پرداخت و آنگاه با یکی از صبیه‌های آن مرجع ازدواج کرد (سیدکاظم مرعشی با صبیه دیگر آیت‌الله شیرازی ازدواج کرده بود). وی که از سیدمحمدتقی خوانساری اجازه اجتهاد و از سیدعبدالهادی شیرازی، مرعشی نجفی و آقابزرگ تهرانی اجازه روایت داشت، به تدریس در حوزه علمیه نجف اشرف ادامه داد و پس از مدتی تدریس دروس سطح، به تدریس درس خارج فقه و اصول پرداخت [۸]
او در تیر ۱۳۴۲ش و در جریان تحصن جمعی از روحانیان سراسر کشور در تهران در اعتراض به دستگیری و محاکمه احتمالی امام‌خمینی، همراه با جمعی از روحانیان مقیم نجف، در نامه‌ای به سیدحسین خادمی، از روحانیان متحصن در تهران، از تلاش‌های او و دیگر روحانیان متحصن تقدیر کردند [۹] وی پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف، در پذیرش امامت جماعت مسجد شیخ انصاری توسط امام‌خمینی نقش داشت [۱۰] و با آغاز تدریس خارج فقه (بیع مکاسب) ایشان در آن مسجد، مدتی هم در آن درس حضور یافت [۱۱] او همچنین از افراد مورد اعتماد امام‌خمینی بود و امام به افرادی که توسط اخوان مرعشی معرفی می‌شدند، اجازاتی در امور شرعیه می‌داد [۱۲]
سیدمهدی مرعشی در ۱۳۵۵ش و در پی سخت‌گیری رژیم بعث به طلاب علوم حوزوی، دستگیر شد، ولی مدتی بعد آزاد گردید [۱۳] پس از مهاجرت امام‌خمینی به فرانسه در مهر ۱۳۵۷، همراه با فضلا و مدرسان حوزه علمیه نجف اشرف با ارسال نامه‌ای به «یگانه زعیم باکفایت عالم اسلام، مرجع تقلید جهان تشیع، حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی»، تأثر خود را از هجرت ناگهانی ایشان از نجف به پاریس اعلام کردند و جدایی از «افاضات عالیه و رهبری‌های خردمندانه و حکیمانه آن حضرت» را دردناک‌ترین مصیبت و خسارتی جبران‌ناپذیر دانستند و سقوط نظام شاهنشناهی و بازگشت دلاورانه امام‌خمینی به کشور را مسئلت کردند [۱۴] سپس همراه با جمعی از مدرسان و فضلای حوزه علمیه نجف اشرف در نامه‌ای به والری ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور فرانسه، امام‌خمینی را با عنوان «روح، قلب، جان و امید ۳۵ میلیون توده به‌پاخاسته ایران» معرفی و اعلام کردند «اکنون ۳۵ میلیون ایرانی و فزونی از ۲۰۰ میلیون شیعه و ۷۰۰ میلیون مسلمان غیور و هزاران آزادی‌خواه پیرو هر مسلک و مرام که باشند، در سراسر جهان چشم به طرز رفتار و برخورد شما با شخصیت بزرگ سیاسی دوخته‌اند». آنان در آن نامه از رئیس‌جمهور فرانسه خواستند از ایجاد هرگونه محدودیت و مانعی بر سر راه امام‌خمینی بپرهیزد تا ایشان برای تحقق بخشیدن به آرمان‌های بلند ملی، انسانی و اسلامی خویش به مبارزاتشان ادامه دهند [۱۵]
او در سال ۱۳۵۹ش به کشور بازگشت و در شهر قم مقیم شد و به تدریس دروس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه آن شهر ادامه داد و دو دوره کامل درس خارج اصول و دو دوره مکاسب (محرمه، بیع و خیارات) را تدریس کرد. هم‌زمان به تألیف آثار علمی می‌پرداخت و از آثار علمی او می‌توان به تقریرات درس خارج آیت‌الله حجت کوه‌کمری (بیع)، تقریرات درس آیت‌الله بروجردی، مناسک حج، حاشیه بر عروه‌الوثقی، شرح کفایه‌الاصول و منهاج المتقین اشاره کرد. او در اول مهر ۱۳۸۴ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، در مسجد طباطبایی حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد [۱۶]
پانویس
- ↑ (شریف‌رازی، ج۲، ص۶۰)
- ↑ («درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰).
- ↑ («درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰)
- ↑ (سلسله موی دوست، ص۲۲۲؛ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۱).
- ↑ (خاطرات آیت‌الله...، ص۳۱)
- ↑ (خاطرات آیت‌الله...، ص۳۱)
- ↑ (انصاریان خوانساری، ص۳۶۰).
- ↑ («درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰-۱۱۱).
- ↑ (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۳۶).
- ↑ (صحیفه دل، ج۲، ص۱۲)
- ↑ (صحیفه دل، ج۲، ص۶۶؛ سلسله موی دوست، ص۱۹۴).
- ↑ (صحیفه امام، ج۱، ص۴۵۸-۴۵۹، ۴۶۲-۴۶۳، ۴۷۱-۴۷۲، ۴۷۴، ۴۸۴، ۴۹۳-۴۹۴، ۵۰۱- ۵۰۲، ۵۰۸).
- ↑ (خاطرات سال‌های نجف، ج۱، ص۱۶۸).
- ↑ (اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۰۷-۴۰۸).
- ↑ (اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۰۹؛ دوانی، ج۸، ص۳۶۰-۳۶۱).
- ↑ («درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی»، ص۱۱۰-۱۱۱).
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- انصاریان خوانساری، محمدتقی (۱۳۹۵)، مرزبان ایمان و یقین، آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدتقی خوانساری، قم، انصاریان.
- خاطرات مسلم ملکوتی (۱۳۸۵)، تدوین: عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- «درگذشتگان: آیت‌الله مرعشی» (۱۳۸۴)، دوماهنامه آینه¬ پژوهش، شماره¬ ۹۶، بهمن و اسفند.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۸، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- روحانی، حمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، قم، دارالفکر ـ دارالعلم.
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی(س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- «شمه‌ای از شرح‌حال مرجع عالی‌قدر و فقیه والامقام، عالم زاهد و بقیۀ السلف، مرحوم حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدکاظم اخوان مرعشی» (۱۳۹۳)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۲۵، ۱۹ تیر.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه دل، مطالب و خاطرات مکتوب از شاگردان امام‌خمینی (۱۳۸۵)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، خادم شریعت: شرح مبارزات حضرت آیت‌الله سیدحسین خادمی (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.