علیرضا ممجد لنگرودی

ممجد لنگرودی، علیرضا؛ از شاگردان درس فلسفه و خارج فقه امام خمینی. علیرضا ممجد معروف به ممجد لنگرودی در سال ۱۲۹۳ ش در لنگرود و در خانواده‌ای روحانی متولد شد. پدرش شیخ علی‌اکبر لنگرودی از روحانیان برجسته و از مدرسان دروس حوزوی در آن شهر بود (ادهم‌نژاد، ۱۱۵-۱۱۹). علیرضا ممجد مقدمات را در لنگرود و نزد پدرش شیخ علی‌اکبر لنگرودی و برادرش خواند. در سال ۱۳۰۵ ش برای ادامه تحصیل راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر سیوطی را نزد آقا شیخ محمدحسین ساوجی خواند. معالم‌الاصول، منطق و مقداری از شرح لمعه و قوانین‌الاصول را هم پیش آیت‌الله شیخ محمدعلی اراکی فراگرفت. ممجد لنگرودی در سال ۱۳۱۹ ش به مشهد رفت و شش سال در حوزه علمیه آنجا به تکمیل تحصیلات خود پرداخت و مکاسب را پیش شیخ مجتبی قزوینی آموخت. هم‌زمان در درس شوارق ایشان هم شرکت می‌کرد و در درس کفایه‌الاصول از شاگردان شیخ علی‌اکبر نوغانی بود. آنگاه به قم بازگشت و در امتحان شهریه که توسط آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی برگزار می‌شد شرکت کرد و پس از قبولی، به تحصیلات حوزوی در آنجا ادامه داد («مصاحبه با حضرت...»، ۱۸-۳۰؛ ادهم‌نژاد، ۱۱۹-۱۲۳). او پس از بازگشت به قم، در درس منظومه امام خمینی شرکت می‌کرد (همان، ۱۲۵). با استناد به خاطرات او، می‌توان گفت که در سال‌های ۱۳۲۵-۱۳۲۸ ش که در قم حضور داشت و درس منظومه امام خمینی در آن سال‌ها دایر بود، از آن درس استفاده می‌کرده است. جلد اول کفایه‌الاصول را هم پیش آقا شیخ شعبان چافی لنگرودی خواند و جلد دوم آن را نزد شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی آموخت. آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید مرتضی مرتضوی لنگرودی در مسجد عشقعلی شرکت کرد. هم‌زمان در درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی حضور می‌یافت که تا پایان حیات ایشان استمرار داشت. علاوه بر آن، در درس خارج فقه امام خمینی نیز شرکت می‌جست. وی اطلاعاتی درباره سال‌های حضور در درس خارج فقه امام خمینی نداده است، ولی بر حضور در آن درس تا تبعید ایشان به خارج از کشور تأکید کرده است، بنابراین می‌توان احتمال داد که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش تا آبان ۱۳۴۳ که امام خمینی به خارج از کشور تبعید شد، در آن درس که در مسجد سلماسی و سپس مسجد اعظم تشکیل می‌شد شرکت می‌کرده است. پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، تحصیل درس خارج را نزد آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی ادامه داد. ممجد لنگرودی هم‌زمان با تحصیل، به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و ازجمله شرح شمسیه را تدریس می‌کرد و یکی از شاگردان او سید مصطفی خمینی بود. او تابستان‌ها به لنگرود می‌رفت و به تدریس صمدیه در حوزه آنجا می‌پرداخت. وی پس از مدتی در آنجا ماندگار شد و تدریس از شرح امثله تا مکاسب را در آنجا ادامه داد («مصاحبه با حضرت...»، ۱۸-۳۷؛ «فرزانگان: آیت‌الله...»، ۴).

او در مهر ۱۳۴۴ ش و پس از عزیمت امام خمینی از ترکیه به عراق، همراه با جمعی از طلاب لاهیجانی و لنگرودی حوزه علمیه قم، خرسندی خود را از حضور ایشان در نجف اشرف ابراز و بر بازگشت هرچه سریع‌تر ایشان به کشور تأکید کردند (روحانی، ج ۲، ۱۳۱). از دیگر فعالیت‌های سیاسی او در سال‌های ۱۳۴۴-۱۳۵۶ ش گزارشی در دست نیست. او در سال ۱۳۵۶ ش و پس از درگذشت مشکوک سید مصطفی خمینی، مجلس بزرگداشتی در مسجد گلشن لنگرود برگزار کرد. بر اساس گزارش ساواک، او سخنران را به ایراد سخنرانی‌های انتقادی و سر دادن اشعار انقلابی تحریک می‌کرد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ج ۲، ۱۱۸). وی در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی، ساختمان مدرسه علمیه لنگرود را با کمک‌های متولیان مدرسه آقایان سید عبدالحسین فقیهی رشتی و سید محمدحسین لنگرودی بازسازی کرد و سرپرستی آن مدرسه را بر عهده گرفت («مصاحبه با حضرت...»، ۳۶-۳۷). او همچنین سرپرستی مدرسه علمیه صاحب‌الزمان لنگرود را بر عهده داشت (انقلاب اسلامی به...، استان گیلان، ج ۱، ۱۰۰). شرح رسایل، شرح مکاسب، شرح کفایه، شرح قوانین، شرح لمعتین از تألیفات اوست. علیرضا ممجد در ۱۳ آبان ۱۳۷۶ در لنگرود از دنیا رفت و پیکرش پس از انتقال به قم و اقامه نماز توسط آیت‌الله محمدتقی بهجت در قبرستان آیت‌الله حائری (قبرستان نو) در جوار قبر پدرش به خاک سپرده شد (ادهم‌نژاد، ۱۳۷؛ «فرزانگان: آیت‌الله...»، ۴). منابع: ادهم‌نژاد، محمدتقی (۱۳۸۲)، «حاج شیخ علیرضا ممجد، آیت تربیت»، ستارگان حرم، ج ۱۲، قم، زائر؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان (۱۳۸۹)، ج ۱ و ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ روحانی، سید حمید (۱۳۶۴)، نهضت امام خمینی در ایران، ج ۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی؛ «فرزانگان: آیت‌الله علیرضا ممجد لنگرودی» (۱۳۸۹)، هفته‌نامه افق حوزه، شماره ۲۸۷، ۱۳ آبان؛ «مصاحبه با حضرت آیت‌الله حاج علیرضا ممجّد» (۱۳۷۷)، فصلنامه حوزه، دوره ۱۵، شماره ۸۷، تابستان.