نصرت‌الله فاتحی

فاتحی، نصرت‌الله؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. نصرت‌الله فاتحی زنجانی در سال ۱۳۱۴ ش در روستای ملالار در زنجان دنیا آمد. او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش خواند و کتاب‌هایی چون گلستان سعدی و نصاب را در آنجا آموخت. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به همین منظور به زنجان رفت و در مدرسه علمیه مسجد خانم آنجا صرف و نحو، معانی، بیان و منطق را نزد آقایان شیخ قدرت نحوی، شیخ یحیی مدارس و برادرش شیخ میکائیل فاتحی‌نژاد خواند. فاتحی زنجانی در سال ۱۳۳۷ ش برای ادامه تحصیلات حوزوی به حوزه قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر کتاب‌های معالم‌الاصول، قوانین‌الاصول میرزای قمی، شرح لمعه، مکاسب و رسایل شیخ انصاری و کفایه‌الاصول آخوند خراسانی را به ترتیب نزد آقایان شیخ مرتضی بنی‌فضل تبریزی، شیخ مصطفی اعتمادی تبریزی و شیخ احمد پایانی اردبیلی فراگرفت. دو دوره منظومه سبزواری را هم نزد محمد مفتح خواند و پس از آن کتاب اسفار ملاصدرا را پیش علامه طباطبایی آموخت. نصرت‌الله فاتحی پس از اتمام دروس سطح در سال ۱۳۴۲ ش در درس خارج فقه (مکاسب) و خارج اصول (قسمت برائت) امام خمینی شرکت کرد؛ بنابراین می‌توان گفت که در مسجد اعظم در آن درس‌ها حاضر می‌شده است. همچنین در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید کاظم شریعتمداری و سید محمد روحانی شرکت می‌کرد. آنگاه مدت هفت سال در درس خارج اصول آیت‌الله سید محمد محقق داماد حضور یافت و همه درس‌های ایشان را نوشت. پس از رحلت آیت‌الله محقق داماد، در درس خارج یکی از مراجع شرکت کرد و جلد اول کفایه و بحث قطع را نزد ایشان خواند و همچنین مباحث خارج کتاب اجاره و مکاسب شیخ اعظم و مقداری از مبحث طهارت را پیش آن مدرس برجسته فراگرفت. یک دوره کامل خارج اصول را هم دوباره نزد شیخ محمدعلی اراکی خواند و مدتی نیز در درس خارج فقه و اصول آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و محمدتقی بهجت حاضر شد و قسمت اعظم فقه طهارت را هم از شیخ مرتضی حائری یزدی فراگرفت. او هم‌زمان با تحصیل به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت، ازجمله قسمت‌های طهارت، صلوه، شهادت، جهاد، قضا و شهادت، حدود و قصاص کتاب‌های جواهرالکلام، مکاسب و کفایه‌الاصول را در مدت سی سال اقامت در شهر قم تدریس کرد و در اواخر عمرش به درخواست بعضی از طلاب کتاب نهایه الدرایه محقق اصفهانی را هم تدریس کرد. او پس از انتقال علامه حسن حسن‌زاده آملی از تهران به قم، کتاب هیئت و تشریح الافلاک شیخ بهایی را نزد او فراگرفت («زندگینامه مرحوم آیت‌الله فاتحی زنجانی»، tfathei.blogfa.com). فاتحی در دوران تحصیل در قم با امضای اعلامیه‌هایی، به حمایت از امام خمینی می‌پرداخت. ازجمله در ۲۷ اسفند ۱۳۴۳ همراه با محصلان زنجانی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، به انتقاد از وضعیت موجود و تبعید «مرجع بزرگ تقلید آیت‌الله‌العظمی خمینی» از کشور پرداخت و خواستار بازگرداندن ایشان به کشور، آزادی دیگر زندانیان سیاسی و الغای قوانین ضددینی شد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۳۹-۱۴۱). پس از انتقال امام خمینی از ترکیه به نجف اشرف نیز همراه با جمعی از علما و فضلای زنجانی حوزه علمیه قم، با ارسال نامه‌ای به امام خمینی، ضمن تقبیح دوباره تبعید ایشان از کشور، خرسندی خود را از حضور ایشان در نجف اشرف ابراز و بار دیگر بر بازگشت امام خمینی به کشور تأکید کردند و «تبعیت از منویات مقدس آن قائد بزرگوار» را در راستای «اهداف عالیه‌ای که به صلاح اسلام و ملت مسلمان ایران» است، دانستند (همان، ۱۸۰-۱۸۱؛ خسروشاهی، ج ۳، ۱۱۰؛ روحانی، ج ۱، ۸۸۲؛ دوانی، ج ۵، ۱۶۷-۱۶۸). فاتحی پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدتی در قوه قضاییه در تهران به امر قضا مشغول شد و در سال ۱۳۶۵ ش به شهرستان زنجان منتقل شد و به قضاوت در آن شهر پرداخت. هم‌زمان دروس سطوح عالیه حوزوی را در مدرسه علمیه حضرت امام صادق (ع ) و در مدرسه علمیه مسجد سید زنجان تدریس می‌کرد و مدتی هم در رشته‌های حقوق، فلسفه، الهیات و معارف اسلامی در دانشگاه‌های زنجان تدریس کرد («زندگینامه مرحوم آیت‌الله فاتحی زنجانی»، tfathei.blogfa.com). همچنین امامت جماعت مسجد الهادی زنجان را عهده‌دار بود («آیت‌الله فاتحی»، www.aftabir.com). نویسنده زندگینامه فتحی از لفظ «مرحوم» استفاده کرده (فاتحی، tfathei.blogfa.com؛ فاتحی، zanjani.mihanblog.com) و همین گزارش نشان می‌دهد که او از دنیا رفته است، ولی درباره تاریخ درگذشت او گزارشی در درست نیست. منابع: «آیت‌الله فاتحی»، www.aftabir.com/articles/view/religion/religion؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خسروشاهی، سید هادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی فاتحی، محمدجواد (۱۳۹۲)، «زندگینامه مرحوم آیت‌الله فتاحی زنجانی»، http://tfathei.blogfa.com/post/1؛ فاتحی، محمدتقی (۱۳۹۴)، «زندگینامه مرحوم حضرت آیت‌الله حاج شیخ نصرت‌الدین فاتحی»، http://zanjani.mihanblog.com/post/category/2/page/3.