کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

محمدعلی رجایی ۲۵ خرداد ۱۳۱۲ در قزوین متولد شد. پدر او عبدالصمد شغل خرازی داشت و عضو انجمن منتظرین امام زمان(ع) در قزوین بود.<ref>محبوب، ۱/۹۷؛ رجایی، محمدعلی، فرزند ملت، ۱/۱۹.</ref> رجایی در چهارسالگی پدرش را از دست داد و با سرپرستی مادرش گلین‌خانم بزرگ شد.<ref>رجایی، محمدعلی، فرزند ملت، ۱/۱۹؛ راعی گلوجه، ۲۰.</ref> وی در سال ۱۳۱۹ تحصیل را در دبستان فرهنگ قزوین آغاز کرد و پس از گرفتن مدرک ششم ابتدایی، شاگرد مغازه خرازی دایی‌اش شد؛ اما به دلیل مشکلات مالی، در چهارده‌سالگی به [[تهران]] رفت و در منطقه جنوب تهران به دست‌فروشی مشغول شد.<ref>رجایی، محمدعلی، یاران امام، ۳۱۶؛ رجایی، غلامعلی، ۳۶.</ref> وی شب‌ها به دبستان ملی احمدیه (گذر قلی) می‌رفت و در کلاس‌های شبانه «جامعه تعلیمات اسلامی» به مدیریت ناصح خمسی شرکت می‌کرد.<ref>رجایی، محمدعلی، یاران امام، ۱۲؛ راعی گلوجه، ۲۲.</ref>

وی در سال ۱۳۳۹ در کنکور دانشکده علوم پذیرفته شد و به تحصیل در رشته آمار در مقطع کارشناسی ارشد پرداخت. او هم‌زمان در مدرسه کمال، با مدیریت یدالله سحابی {{ببینید|یدالله سحابی}} تدریس می‌کرد. ارتباط وی با سحابی سبب شد تا پس از تأسیس [[نهضت آزادی ایران|نهضت آزادی]] در سال ۱۳۴۰ خیلی زود به عضویت در آن پذیرفته شود.<ref>رجایی، محمدعلی، فرزند ملت، ۱/۲۴ ـ ۲۵.</ref> او در پاییز ۱۳۴۱ با [[عاتقه رجایی]] که از بستگانش بود، [[ازدواج]] کرد.<ref>راعی گلوجه، ۲۵.</ref>

رجایی در اردیبهشت ۱۳۴۲ به اتهام پخش اعلامیه‌های [[نهضت آزادی ایران|نهضت آزادی]] و تبلیغ علیه دولت و اهانت به مقام سلطنت بازداشت و پس از پنجاه روز، با سپردن تعهد آزاد شد.<ref>رجایی، محمدعلی، فرزند ملت، ۱/۲۵.</ref> وی در سال ۱۳۴۶ به همراه محمدجواد باهنر {{ببینید|محمدجواد باهنر}} و جلال‌الدین فارسی {{ببینید|جلال‌الدین فارسی}} به ساماندهی دوباره [[هیئت مؤتلفه اسلامی|هیئت‌های مؤتلفه]] پرداخت و با همراهی آنان سازمان جدیدی با پوشش اجتماعی و اقتصادی، اما با هدف سیاسی با عنوان «بنیاد رفاه تعاون اسلامی» شکل گرفت.<ref>رجایی، محمدعلی، فرزند ملت، ۱/۲۵؛ راعی گلوجه، ۶۴.</ref> او برای پرورش افرادی که بتوانند [[مبارزه مسلحانه|نبرد مسلحانه]] را اداره کنند، به اعزام داوطلبانی به [[فلسطین]] اقدام و برای همین موضوع در سال ۱۳۵۰ به فرانسه، ترکیه و سوریه سفر کرد.<ref>راعی گلوجه، ۶۹؛ جوانبخت، ۱۹.</ref> وی در ادامه فعالیت‌های انقلابی خود، با همکاری [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و [[محمدجواد باهنر|باهنر]] [[مدرسه رفاه و مدرسه علوی|مدرسه رفاه]] را راه‌اندازی کرد.<ref>رجایی، محمدعلی، فرزند ملت، ۱/۲۶؛ جوانبخت، ۱۸.</ref>

رجایی پس از آزادی، به انجمن اسلامی معلمان مبارز پیوست. این انجمن پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، به صورت تشکل سیاسی مخفی فعالیت می‌کرد و در تکثیر و توزیع [[پیام‌ها و اعلامیه‌های امام‌خمینی|اعلامیه‌های امام‌خمینی]] و اعلامیه‌های مربوط به دعوت فرهنگیان، بیانیه‌ها، اعتصاب‌های معلمان و غیره نقش فعالی داشت و پس از انقلاب تکامل یافت.<ref>رجایی، فرزند ملت، ۱/۳۵؛ راعی گلوجه، ۸۸.</ref> رجایی با عضویت در کمیته استقبال از امام‌خمینی در آماده‌سازی [[مدرسه رفاه و مدرسه علوی|مدرسه رفاه]] برای اقامت [[امام‌خمینی]]، سهم بسزایی داشت {{ببینید|کمیته استقبال}} و پس از فروپاشی [[رژیم پهلوی]]، حفاظت از سلاح‌های پایگاه‌های تسخیرشده و نگهداری از سران بازداشت‌شده رژیم پهلوی در داخل مدرسه رفاه از مسئولیت‌های او بود.<ref>رجایی، محمدعلی، یاران امام، ۲۹؛ میرطاووسی، ۵۷.</ref>

[[محمدجواد باهنر]] در شهریور ۱۳۵۸، پس از استعفای غلامحسین شکوهی، وزیر آموزش و پرورش، رجایی را برای سرپرستی این وزارتخانه پیشنهاد کرد و وی در [[دولت موقت|دولت موقت مهدی بازرگان]] {{ببینید|مهدی بازرگان}} از ۱۸ شهریور تا ۷ مهر ۱۳۵۸ سرپرست وزارت آموزش و پرورش بود و در سامان‌دادن به امور وزارت آموزش و پرورش نقش اصلی داشت.<ref>راعی گلوجه، ۹۵ ـ ۹۶.</ref> [[امام‌خمینی]] با پیشنهاد بازرگان، رجایی را به کفالت این وزارتخانه<ref>۱۰/۱۷۳.</ref> و سپس با پیشنهاد [[شورای انقلاب اسلامی|شورای انقلاب]] در آبان ۱۳۵۸ به وزارت آموزش و پرورش<ref>۱۰/۵۰۴.</ref>منصوب کرد. وی این مسئولیت را تا زمان تشکیل نخستین دوره [[مجلس شورای اسلامی]] در خرداد ۱۳۵۹ بر عهده داشت. تأسیس نهاد امور تربیتی، ترویج تفکر آموزش و پرورش اسلامی و تقویت مراکز تربیت معلم از مهم‌ترین اقدامات او در دوره وزارت بود.

رجایی در نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۵۸ نامزد [[حزب جمهوری اسلامی]] در حوزه انتخاباتی تهران بود و به مجلس راه یافت.<ref>رجایی، محمدعلی، یاران امام، ۳۰ ـ ۳۱.</ref> پس از عدم موافقت مجلس با نامزدهایی که رئیس‌جمهور وقت سیدابوالحسن بنی‌صدر برای نخست‌وزیری پیشنهاد کرده بود، {{ببینید|سیدابوالحسن بنی‌صدر}} هیئت منتخب مجلس و ریاست‌جمهوری، رجایی را به بنی‌صدر معرفی کرد. این هیئت با توافق دو طرف برای تشخیص صلاحیت نخست‌وزیر تعیین شده بود تا از میان چهارده نفری که رئیس‌جمهور و مجلس شورای اسلامی معرفی کرده بودند، صلاحیت یک فرد را برای نخست‌وزیری تأیید کند. بنی‌صدر نخست در برابر انتخاب رجایی مخالفت کرد؛ ولی در نهایت به‌ناچار با این پیشنهاد موافقت کرد و مجلس با حداکثر آرا رجایی را در ۱۸ مرداد ۱۳۵۹ به نخست‌وزیری برگزید.<ref>راعی گلوجه، ۱۱۲؛ میرطاووسی، ۸۸ ـ ۸۹.</ref>

از آغاز نخست‌وزیری رجایی میان وی و [[سیدابوالحسن بنی‌صدر|بنی‌صدر]] برای معرفی وزیران به مجلس شورای اسلامی، اختلاف به‌وجود آمد که موجب شکوائیه رئیس‌جمهور نزد امام‌خمینی شد؛ اما ایشان با ابراز اینکه وزیران باید از میان افراد مؤمن به انقلاب، مدیر، مدبّر و فعّال انتخاب شوند، حاضر به دخالت به نفع رئیس‌جمهور نشد.<ref>امام‌خمینی، ۱۳/۱۷۵.</ref> با این حال، بنی‌صدر در هر فرصت ممکن از تضعیف و تحقیر شخصیت رجایی در افکار عمومی خودداری نمی‌کرد. رجایی در برابر اهانت‌های وی، تمامی این تلخی‌ها و اهانت‌ها را با کمال صبر و بردباری و متانت، تحمل و در مواقع لزوم با ارائه استدلال‌های محکم و منطقی به ایرادهای پیاپی او پاسخ می‌داد.<ref>جوانبخت، ۴۱ ـ ۴۲؛ راعی گلوجه، ۱۱۴ ـ ۱۱۶.</ref> امام‌خمینی در شهریور ۱۳۵۹ رجایی را با حفظ مسئولیت نخست‌وزیری به سرپرستی [[بنیاد مستضعفان]] منصوب کرد.<ref>۱۳/۲۲۰.</ref>

پس از آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، رجایی در ۲۵ مهر ۱۳۵۹ به عنوان نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران در جمع اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد حضور یافت و ماهیت سازمان‌های بین‌المللیِ حامیان حقوق بشر را افشا کرد. او با نشان‌دادن آثار شکنجه نیروهای [[ساواک]] و [[رژیم پهلوی]] بر بدن خود، از اعتراض به اشغال سفارت امریکا و حمایت [[امریکا]] از [[محمدرضا پهلوی]] انتقاد و از حیثیت [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] به‌خوبی دفاع کرد.<ref>عسکری‌راد، خاطراتی از شهید رجایی، ۲۴ ـ ۲۶؛ میرطاووسی، ۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref> با توجه به نبود توافق میان رجایی و بنی‌صدر برای معرفی وزیر امور خارجه و پیرو مصوبه [[مجلس شورای اسلامی]]، رجایی از ۲۰ اسفند ۱۳۵۹ تا ۱۴ تیر ۱۳۶۰ علاوه بر سمت نخست‌وزیری، مسئولیت وزارت امور خارجه را نیز بر عهده داشت.<ref>راعی گلوجه، ۱۳۹؛ صابری، ۲۳۶.</ref> سرانجام اختلافات بنی‌صدر با رجایی و نیروهای انقلاب، موجب تعیین هیئت حل اختلاف از سوی امام‌خمینی شد؛<ref>صحیفه، ۱۴/۲۴۸ ـ ۲۴۹.</ref> اما به نتیجه مطلوبی نرسید و قضایا به عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری انجامید. {{ببینید|سیدابوالحسن بنی‌صدر}}

در تیرماه ۱۳۶۰، پس از عزل بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری، رجایی در کنار [[عباس شیبانی]]، [[سیدعلی‌اکبر پرورش]] و [[حبیب‌الله عسکر اولادی]] در دومین انتخابات ریاست‌جمهوری نامزد شد و با کسب ۸۸ درصد کل آرا در مرداد ۱۳۶۰رئیس‌جمهور شد.<ref>راعی گلوجه، ۱۹۹؛ رجایی، محمدعلی، یاران امام، ۳۲.</ref> [[امام‌خمینی]] با استقبال از این انتخاب، در ۱۱ مرداد ۱۳۶۰حکم ریاست‌جمهوری وی را تنفیذ کرد<ref>۱۵/۶۸.</ref> و در سخنرانی در مراسم تنفیذ، سفارش کرد نباید میان پیش و پس از عهده‌دارشدن سمت دولتی در رفتار و اخلاق شخص فرقی احساس شود. ایشان ریاست‌جمهوری را مسئولیتی برشمرد که در برابر کارهایی که انجام می‌دهد، باید به ملت پاسخگو باشد.<ref>۱۷/۷۱ ـ ۷۲.</ref> رجایی برای سمت نخست‌وزیری، باهنر را به مجلس معرفی کرد و او توانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد.<ref>راعی گلوجه، ۲۰۲.</ref> {{ببینید|محمدجواد باهنر}}

رجایی در دوره کوتاه‌مدت ریاست‌جمهوری خود (۲۸ روز)، راه و خط و مشی انقلابی و مکتبی را که در دوره نخست‌وزیری در پیش گرفته بود، ادامه داد. تنها تفاوت آن در این بود که در دوره ریاست‌جمهوری، نخست‌وزیر و اعضای دولت نیز هم‌فکر و هم‌رأی با او بودند و برخلاف دوره پیش، این دوره از انسجام و هماهنگی بسیار بالایی برخوردار بود.<ref>همان، ۲۰۳.</ref> وی در زندگی خود بسیار ساده، قانع و صرفه‌جو بود؛ پس از برعهده‌گرفتن منصب نخست‌وزیری، همان ساختمان قدیمیِ وزارت آموزش و پرورش در میدان بهارستان را برای این منصب برگزید و معتقد بود اگر محل کار، تشریفاتی باشد، آدمی را اسیر پُست و مقام می‌سازد. وی با همین نگاه به زندگی، در فضایی صمیمی با اقشار مختلف مردم ارتباط برقرار می‌کرد و سر سفره آنان می‌نشست.<ref>عابدی، ۱۰۸، ۱۲۰؛ عسکری‌راد، خاطره‌هایی از شهید رجایی، ۵۵، ۶۶ و ۷۰.</ref> سادگی و صمیمیت او باعث می‌شد مردم گاه او را با افراد معمولی اشتباه می‌گرفتند و تشخیص نمی‌دادند که او نخست‌وزیر یا رئیس‌جمهور است.<ref>راعی گلوجه، ۴۵.</ref> وی در عین نرم‌خویی و مهربانی ذاتی، در حذف تشریفات اداری، قهرمان‌پروری، مبارزه با خلاف‌ها و اهمال‌کاری‌ها قاطع بود.<ref>عسکری‌راد، خاطره‌هایی از شهید رجایی، ۸۶، ۹۲ و ۱۶۷.</ref>

عاتقه صدیقی (پوران رجایی)، همسر رجایی، که از خویشاوندان دور رجایی بود در سال ۱۳۲۲ در قزوین به دنیا آمد. پدرش محمدصادق بزاز بود. عاتقه با خانواده‌اش در قزوین زندگی می‌کرد و پیش از [[ازدواج]] با رجایی به [[تهران]] مهاجرت کردند. وی تا ششم ابتدایی درس خوانده بود و به دلیل اختلاط مدارس و فضای فرهنگی از ادامه تحصیل بازمانده بود. صدیقی در هجده‌سالگی با رجایی ازدواج کرد<ref>راعی گلوجه، ۲۴.</ref> و در خانه کوچکی در نارمک، ساکن شد. ثمره این ازدواج دو دختر به نام‌های جمیله و حمیده و یک پسر به نام کمال‌الدین است.<ref>راعی گلوجه، ۲۵.</ref> صدیقی در سال ۱۳۶۷ به نمایندگی از مردم تهران به [[مجلس شورای اسلامی]] راه یافت و نام وی در شمار نمایندگانی که برای رفع ابهام از محدوده فعالیت‌های [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]] به [[امام‌خمینی]] نامه نوشتند، دیده می‌شود (.<ref>← امام‌خمینی، ۲۱/۲۰۲ ـ ۲۰۳.</ref>

* رجایی، محمدعلی، فرزند ملّت در آینه انقلاب اسلامی.

* مجموعه سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و پیام‌های شهید رجایی، تهران، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.