کاربر:E.shahabi: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جامعه روحانیت مبارز تهران'''، تشکلی سیاسی مذهبی، متشکل از روحانیان فعال در انقلاب اسلامی، ۱۳۵۶.

نهضت [[امام‌خمینی]] از سال [[۱۳۴۱]] عرصه حضور روحانیانی بود که به هدف پیروی از مرجعیت و مبارزه با رژیم پهلوی جذب امام‌خمینی شدند <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۳۱ و ۷۱.</ref> این روحانیان پس از تبعید امام‌خمینی، با وجود تضعیف روحیه نیروهای مذهبی و مبارز که به دلیل خفقان موجود در آن دوران پیش آمده بود، دست از مبارزه نکشیدند <ref>همان، ۷۳.</ref> و با صدور بیانیه‌های اعتراضی، جلسات سخنرانی، تکثیر و توزیع اعلامیه‌ها، و برنامه‌ریزی راهپیمایی‌ها نهضت را یاری رساندند و در واقع سازماندهی مبارزات را بر عهده داشتند <ref>مرکز اسناد، ۳/۵۳ و ۴/۳۹ ـ ۴۰. هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱ و ۲۲۸. نعمتی، ۶۷ ـ ۶۹.</ref>  

جامعه روحانیت مبارز به عنوان یک تشکیلات، در ماه‌های پایانی رژیم پهلوی و اوج‌گیری انقلاب اسلامی شکل گرفت <ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۳۲۲.</ref>. اما از آغاز نهضت امام‌خمینی در سال ۱۳۴۱ روحانیان مبارز با صدور بیانیه‌هایی مانند اعتراض به تصویب طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی <ref>مرکز اسناد، ۳/۵۲ ـ ۵۳.</ref> <ref>← مقاله انجمن‌های ایالتی و ولایتی.</ref>، محکومیت حمله رژیم پهلوی به فیضیه در فروردین ۱۳۴۲ <ref>همان، ۴/۳۹ ـ ۴۰.</ref> و پس از آن قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲، در واکنش به اقدامات رژیم پهلوی، حضور فعال داشتند.<ref>همان، ۴/۸۶ و ۸۹.</ref>. در همین دوره، تشکیلاتی یازده‌نفره از روحانیان مبارز، متشکل از حسینعلی منتظری، علی مشکینی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، سیدعلی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، علی قدوسی، ابراهیم امینی، محمدتقی مصباح یزدی، سیدمحمد خامنه‌ای، احمد آذری قمی و مرتضی حائری یزدی برای ساماندهی مبارزات و با پوشش اصلاح حوزه شکل گرفت <ref>منتظری، ۱/۲۰۹، ۲۱۱ و ۲۱۳. هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۹۵.</ref>. ادامه جلسات هم‌فکری روحانیان، سنگ بنای تشکیل جامعه روحانیت <ref>مهدوی کنی، ۱۶۵ و ۱۷۱ ـ ۱۷۲. کردی، جامعه روحانیت، ۹۶.</ref> و نیز تشکیل جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شد <ref>صالح، ۱/۵۵.</ref> <ref>← مقاله جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.</ref>. انتشار نشریات بعثت و انتقام که بعضی اعضای جامعه روحانیت نیز در آن مشارکت داشتند، ثمره همین جلسات بود <ref>کردی، جامعه روحانیت، ۷۵.</ref>. پس از تبعید امام‌خمینی صدور اعلامیه از سوی روحانیان مبارز، در شرایط تبعید و خفقان موجود، موجب تحرک دوباره مبارزه ‌شد <ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۲۲۶ ـ ۲۲۸.</ref>. این روحانیان در سال ۱۳۵۲، با استفاده از تجربیات خود در مبارزات، تشکیلات «جامعه روحانیت مبارز» را با هدف هدایت فعالیت انقلابیان مذهبی به صورت غیر رسمی شکل دادند <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۳۱.</ref>.

نخستین مجمع عمومی جامعه روحانیت مبارز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ششم شهریور ۱۳۶۰، در محل مجلس شورای اسلامی با شرکت ۴۲ تن از روحانیان مبارز، تشکیل و شورای مرکزی آن تعیین شد که امامی کاشانی، محی‌الدین انواری، ایروانی، باهنر، جلالی خمینی، سیدعلی خامنه‌ای، سیدهادی خسروشاهی، سیدمحمود دعایی، روحانی، عباسعلی سرفرازی، شاه‌آبادی، عمید زنجانی، غیوری، محلاتی، معادیخواه، ملکی، موحدی کرمانی، موسوی اردبیلی، مهدوی کنی، ناطق نوری و هاشمی رفسنجانی از اعضای آن بودند <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۳۲۱ ـ ۳۲۲.

عمید زنجانی، ۲۵۰ ـ ۲۵۲.</ref>. در نخستین کنگره این تشکل در مهر ۱۳۶۰، محمدرضا مهدوی کنی پس از استعفا از نخست‌وزیری، به عنوان نخستین دبیرکل جامعه روحانیت مبارز تهران انتخاب شد <ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۳۵۳.</ref>. از دیگر اعضا و فعالان جامعه روحانیت مبارز نیز می‌توان به امام‌جمارانی، حمیدی همدانی، حسین راستی کاشانی، جعفر شجونی، سیدمهدی طباطبایی، هادی غفاری، کروبی، حسن لاهوتی، مروارید، مفتح، علی موحدی ساوجی، موسوی خوئینی، هزاوه‌ای و سیدرضا یاسینی اشاره کرد <ref>مهدوی کنی، ۱۶۹ ـ ۱۷۱.

ناطق نوری، ۱/۱۱۲ ـ ۱۱۳.

عمید زنجانی، ۲۵۱.</ref>.

اساسنامه و اهداف: جامعه روحانیت مبارز نخستین نمونه از فرایند جامعه‌پذیری منسجم روحانیت است که از لحاظ جناح‌بندی سیاسی، طرفدار امام‌خمینی بود و در فرایندهای سیاسی جامعه ایران نقش زیادی ایفا کرد <ref>کردی، زندگی و مبارزات شهید بهشتی، ۹۵.</ref>. مطهری در یادداشتی با عنوان «شورای روحانیت» که به‌زعم برخی به پیش‌نویس اولیه اساسنامه پیش از انقلاب تعبیر شد <ref>جوانمرد، ۲۱۸.</ref>، تشکیل جامعه روحانیت را احساس وظیفه، به منظور حفظ میراث عظیم نبوت، اقامه دین و دفاع از آن دانست و ضمن عملی‌دانستن اهداف جامعه روحانیت با توجه به جریان‌های موجود در جامعه، وظایف و اهداف این تشکل را توحید و مبارزه با افکار ماتریالیستی، مبارزه منطقی با هر گونه شبهه و دفاع از حریم اسلام، تحکیم و تبیین اصول اجتماعی و اقتصادی اسلام، مبارزه با بدعت‌هایی که سبب تنفر مردم از دین می‌شود، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم و شناساندن مکتب اخلاقی اسلام عنوان کرد <ref>مطهری، ۱۳۸ ـ ۱۳۹ و ۱۴۵ ـ ۱۴۶.</ref>. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از تدوین قانون اساسی، پیش‌نویس اساسنامه جامعه روحانیت مبارز، با مشارکت مفتح، عمید زنجانی و هاشمی رفسنجانی نوشته شد <ref>عمید زنجانی، ۲۴۵ ـ ۲۴۶.</ref>.

جامعه روحانیت مبارز در شرایطی که در نخستین اساسنامه، گستره فعالیت خود را سراسر کشور تعیین کرده بود <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۳۳.</ref>، با توجه به تأکید امام‌خمینی مبنی بر محدودشدن فعالیت این تشکل در تهران، با اصلاح اساسنامه، دامنه فعالیت خود را به شهر تهران محدود کرد و نام «جامعه روحانیت مبارز تهران» را برگزید <ref>کردی، جامعه روحانیت، ۱۵۷.</ref>. فعالیت آنان نیز عمدتاً در مساجد، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها متمرکز شد <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۳۸.</ref>.

  بنابراین حسینی بهشتی از حضور در انتخابات صرف نظر کرد <ref>کردی، جامعه روحانیت، ۱۳۷ ـ ۱۳۸.</ref>. با ابهام در تابعیت ایرانی جلال‌الدین فارسی و استعفای او <ref>← مقاله فارسی، جلال الدین.</ref>، حزب جمهوری اسلامی حسن حبیبی را معرفی کرد <ref>موحدی ساوجی، ۲۳۶.</ref>.

  اما به‌رغم مخالفت‌های حسینی بهشتی و چند تن از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز ازجمله هاشمی رفسنجانی، سیدعلی خامنه‌ای، باهنر و موسوی اردبیلی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اکثریت جامعه روحانیت از بنی‌صدر حمایت کردند و او در انتخابات به پیروزی رسید <ref>شعبانی، ۲۶۱.

سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۸۲.

هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۴۲۷.</ref>. این اختلاف نظر موجب شکاف میان جامعه روحانیت و حزب جمهوری اسلامی شد <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۸۱ ـ ۸۲.</ref>.

جامعه روحانیت مبارز در اسفند ۱۳۵۸ و نخستین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، در ائتلاف با نیروهای خط امام، حزب جمهوری اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی معلمان و مانند آن در برابر سازمان مجاهدین خلق ایران، نهضت آزادی و گروه‌های چپ قرار گرفت <ref>کردی، جامعه روحانیت، ۱۴۵.

سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۸۳.</ref>. نتیجه این انتخابات پیروزی قاطع نیروهای مبارز انقلاب و انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس بود <ref>کیهان، ۲۶/۱۲/۱۳۵۸، ۱، ۲.

اطلاعات، ۲۵/۲/۱۳۵۹ و ۳۰/۴/۱۳۵۹.</ref>. پس از انتخابات، جامعه روحانیت برای تقویت فعالیت‌های خود، شعبه‌هایی را در چهارده منطقه تهران و شهر ری ایجاد کرد و برای هر شعبه سرپرستی برگزید <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۸۴.

کردی، جامعه روحانیت، ۱۵۱.</ref>.

پس از تصویب عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ریاست‌جمهوری در مجلس شورای اسلامی و برکناری او در تیر ۱۳۶۰ به دست امام‌خمینی <ref>۱۴/۴۸۰.</ref> <ref>← مقاله بنی‌صدر، سیدابوالحسن.</ref> و انتخاب محمدعلی رجایی به سمت ریاست‌جمهوری، باهنر که از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت بود، به نخست‌وزیری منصوب شد <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۱۸۰.

هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۲۱۸.</ref>. رجایی و باهنر هر دو در هشت شهریور همان سال به شهادت رسیدند <ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۲۵۹.</ref> <ref>← مقاله‌های رجایی، محمدعلی.

باهنر، محمدجواد.

هشت شهریور.</ref>. پس از شهادت آن دو سیدعلی خامنه‌ای و میرحسین موسوی، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر شدند <ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱ و ۳۵۹.</ref>. دوره دوم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳ نیز با حضور بسیاری از اعضای حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت تشکیل شد و هاشمی رفسنجانی بار دیگر به ریاست مجلس دست یافت <ref>همو، به سوی سرنوشت، ۱۳۰.

اطلاعات، ۴/۲/۱۳۶۳.</ref>. خامنه‌ای نیز در سال ۱۳۶۴ برای بار دوم به ریاست‌جمهوری برگزیده شد <ref>هاشمی رفسنجانی، امید و دلواپسی، ۲۳۸، ۲۴۰.</ref>.

  از این‌رو افرادی چون موسوی خوئینی‌ و سیدمحمد خاتمی، با توجه به اختلافات دیگر که با اکثریت جامعه روحانیت داشتند، پیشنهاد انشعاب از جامعه را با کروبی مطرح کردند <ref>ناطق نوری، ۲/۱۰۶ ـ ۱۰۵.

محتشمی‌پور، ۳۷.</ref> و با آگاهی از موافقت امام‌خمینی، پیش از انتخابات دوره دوم مجلس سوم و به همراه تعدادی از روحانیان که عمدتاً از اعضای دفتر امام‌خمینی بودند، از جامعه روحانیت جدا شدند و با صدور بیانیه‌ای در ۲۹ اسفند ۱۳۶۶ که اول فروردین ۱۳۶۷ منتشر شد، رسماً با عنوان «روحانیون مبارز» اعلام استقلال کردند و این عنوان، پس از مدت کوتاهی به «مجمع روحانیون مبارز تهران» تغییر پیدا کرد <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۹۰ و ۹۲.

شادلو، ۱۱۶.</ref>. امام‌خمینی نیز در ۲۵ فروردین ۱۳۶۷ در پاسخ به نامه اعضای مجمع روحانیون مبارز، انشعاب از تشکل به منظور اظهار نظر را به معنای اختلاف ندانست و برای روحانیون مبارز آرزوی موفقیت کرد <ref>۲۱/۲۸.</ref> <ref>← مقاله مجمع روحانیون مبارز تهران.</ref>. ایشان در پیام منشور روحانیت وجود هر گونه اختلاف در میان روحانیت را آغاز سوء استفاده دشمن دانست و به پرهیز از آن سفارش کرد <ref>۲۱/۲۸۶ ـ ۲۸۸.</ref>.

تصور عمومی مبنی بر نزدیک‌تربودن دیدگاه مجمع روحانیون مبارز به امام‌خمینی و اسلام ناب محمدی <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، مجمع روحانیون، ۱۶۰.</ref>، موجب پیروزی قاطع این تشکل در مرحله دوم انتخابات مجلس در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ شد <ref>همو، جامعه روحانیت، ۱۵۲ و ۱۶۰.

جمهوری اسلامی، ۲۵/۲/۱۳۶۷، ۱۲.</ref>. در میان دو مرحله انتخابات، مهدوی کنی به دلیل مصاحبه‌های برخی افراد که جامعه روحانیت را متهم به پیروی از اسلام امریکایی کرده بودند با امام‌خمینی دیدار کرد و ضمن گلایه از شرایط موجود از ایشان خواست تا نظر خود را اعلام کند.

اما ایشان اظهار نظر دراین‌باره را به پس از انتخابات موکول کرد و پس از برگزاری انتخابات، با تأیید اعضای جامعه روحانیت و رد نسبت اسلام امریکایی به این تشکل، اعضای جامعه را از شاگردان خود خواند که به آنان علاقه‌مند است <ref>مهدوی کنی، ۳۳۲ و ۳۳۵.</ref>. ایشان همچنین در پیام «منشور روحانیت» با بیان اصول مشترک میان افراد با وجود اختلاف نظرها، یادآور شد آنان را به اسلام و قرآن وفادار می‌داند و تأیید می‌کند. ایشان ضمن تأکید بر وجود دشمنان مشترکِ بسیاری که باید در مقابلش قاطعانه ایستاد، خواستار برادری، تفکر و وحدت در مرحله سازندگی کشور شد <ref>۲۱/۱۷۸ و ۱۸۰.</ref>. پس از پیام ایشان، جامعه روحانیت در پیامی اعلام کرد سخنان ایشان را به گوش جان می‌خرد و به ایشان اطمینان می‌دهد با وجود اختلاف سلیقه، در مسائل اصولی و اساسی انقلاب، همگی در صف واحد و یکپارچگی کامل خواهند بود <ref>کردی، جامعه روحانیت، ۳۰۶ ـ ۳۰۷.</ref>.

جامعه روحانیت پس از درگذشت امام‌خمینی نیز ضمن برپایی مراسم سوگواری <ref>جمهوری اسلامی، ۱۹/۳/۱۳۶۸، ۲.</ref>، حمایت خود را از جانشین ایشان سیدعلی خامنه‌ای به عنوان رهبری انقلاب اعلام کرد <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، جامعه روحانیت، ۱۷۱.</ref>. اعضای جامعه روحانیت، حضور فعالی در ارکان مختلف کشور داشته‌اند که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به حضور در قوای مجریه، مقننه و قضاییه، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری، نیروهای مسلح، شورای عالی امنیت ملی، شورای انقلاب فرهنگی، مدرسان حوزه، حضور در مراکز آموزش عالی و امامت جمعه برخی شهرها اشاره کرد <ref>همان، ۱۷۹ ـ ۱۹۳.</ref>.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، به اهتمام محسن هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۷۶ش

.