|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''دانشگاه'''، جایگاه، مسئولیت و نقش مراکز آموزش عالی. | | '''مرضیه دباغ'''، مبارز سیاسی، فرمانده سپاه پاسداران همدان، نماینده مجلس شورای اسلامی ایران و عضو هیئت حامل نامه امام‌خمینی به گورباچف. |
| ==مفهوم‌شناسی==
| | ==زندگی‌نامه== |
| دانشگاه به معنای محل دانش است<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۹۱۲۱/۶؛ عمید، فرهنگ فارسی، ۵۸۶.</ref> و در اصطلاح به مؤسسه یا مدرسه عالی می‌گویند که اقسام علوم در آن تدریس می‌شود و شامل زیرمجموعه‌هایی به نام دانشکده است و در هر کدام از دانشکده‌ها، رشته خاصی از علوم در سطح بالاتر از دیپلم تدریس می‌شود.<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۹۱۲۱/۶؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۲۹۹۱/۴.</ref>
| |
| ==پیشینه==
| |
| کهن‌ترین دانشگاه جهان با هفتصد سال تداوم، «گندی‌شاپور» یا جندی شاپور است که حدود ۱۷۰۰ سال پیش در دزفول تأسیس گردید<ref>متقی، آموزش عالی در ایران و جهان، ۱۶؛ روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، ۶۳.</ref> و در آن تعلیمات عالی در رشته‌های ادبیات، طب و [[فلسفه]] تدریس می‌شد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ۱۷۰/۴.</ref> گندی‌شاپور بزرگ‌ترین مرکز فرهنگی آن زمان بود که دانشجویان و استادان از اطراف جهان به آن رو می‌آوردند.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ۱۷۱/۴.</ref> با این حال، دانشگاه قرویین را به عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه جهان شمرده‌اند. این دانشگاه در شهر فاس مراکش قرار دارد و در سال ۸۵۹م/ ۲۳۸ش به وسیله دختری به نام فاطمه فِهری تأسیس شد.<ref>جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۳۹۴/۵/۷ش.</ref>
| |
| | |
| [[دانشگاه الازهر]] با بیش از هزار سال سابقه در [[مصر]] برای رهبری حرکت‌های دینی ایجاد شد و علاوه بر علوم دینی به مسائل سیاسی نیز می‌پرداخت.<ref>ضمیری، تاریخ آموزش و پرورش ایران و اسلام، ۱۳۶.</ref> از دیگر مکان‌های آموزشی قدیمی، مدرسه‌هایی معروف به مدرسه‌های نظامیه در دوران سلجوقی‌اند. گروهی معتقدند رونق دانشگاه‌های اروپا پس از قرون وسطی با الگوبرداری از این مدرسه‌های اسلامی میسر شد.<ref>ضمیری، تاریخ آموزش و پرورش ایران و اسلام، ۱۳۷؛ متقی، آموزش عالی در ایران و جهان، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۷.</ref> مدرسه نظامیه بغداد ازجمله این مدارس است که تا سال ۶۰۳ق رونق داشت و سپس دانشگاه‌های دیگر جایگزین آن شدند.<ref>ضمیری، تاریخ آموزش و پرورش ایران و اسلام، ۱۳۸؛ متقی، آموزش عالی در ایران و جهان، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۷ ـ ۱۹.</ref>
| |
| | |
| نظام آموزش عالی جدید در ایران [[دارالفنون|مدرسه عالی «دارالفنون»]]، در سال ۱۲۲۹ به دست [[میرزاتقی‌خان امیرکبیر]] در تهران پایه‌ریزی شد<ref>راوندی، سیر فرهنگ و تاریخ تعلیم و تربیت در ایران و اروپا، ۱۰۳ ـ ۱۰۴.</ref> و در دی ۱۲۳۰ رسماً افتتاح گردید.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، ۶۷؛ ورجاوند، دارالفنون چاپ‌شده در دایرةالمعارف تشیع، ۴۱۱/۷ ـ ۴۱۳.</ref> پس از دارالفنون مدارس عالی دیگری چون دارالمعلمین عالی (۱۲۶۹)، مدرسه علوم سیاسی (۱۲۷۹)، مدرسه فلاحت (۱۲۸۱) و مدرسه طب (۱۲۹۸) تأسیس شدند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، ۷۰.</ref> طرح تأسیس [[دانشگاه تهران]] در خرداد ۱۳۱۳ به تصویب مجلس وقت رسید و در ۲۴ اسفند همان سال به دست [[رضا پهلوی|رضاخان پهلوی]] به‌صورت رسمی افتتاح گردید.<ref>کرونین، شکل‌گیری ایران نوین: دولت و جامعه در دوران رضاشاه، ۱۹۴ ـ ۱۹۶؛ مکی، تاریخ بیست‌ساله ایران، ۲۲۴/۶ ـ ۲۲۵.</ref> گسترش دانشگاه‌ها از سال ۱۳۲۶ با افتتاح دانشگاه تبریز آغاز شد و در ۱۳۲۸ با تصویب مجلس، به وزارت فرهنگ اجازه تأسیس دانشگاه در شهرستان‌های مشهد، اصفهان، شیراز و دیگر شهرها داده شد.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، ۷۵.</ref> در سال ۱۳۴۶ نیز وزارت علوم و آموزش عالی برای ساماندهی متمرکز آموزش عالی تأسیس شد.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، ۸۰.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه و نقش==
| |
| در دوران [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] تعداد زیادی از جوانان در دانشگاه‌ها حضور داشتند. اتحاد [[حوزه‌های علمیه|حوزه]] و دانشگاه مردم را بیشتر به جریان‌های دانشگاهی وابسته کرد و سرکوب‌های خونین [[دانشجویان]] و ایستادگی آنان باعث دلگرمی، اعتماد و حمایت مردم از دانشجویان شد.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۲۶.</ref> [[امام‌خمینی]] جایگاه و نقش فرهنگیان ازجمله دانشگاهیان را در صورت عملکرد صحیح، چه به لحاظ تأثیرگذاری گسترده در تعلیم و تربیت و چه از لحاظ مسئولیت، در تراز وظایف انبیای الهی قرار داده<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۲۹/۷ و ۶۱/۸ ـ ۶۲.</ref> و برای دانشگاه و دانشگاهیان نقش اساسی و جایگاه ارزشمندی قائل شده‌است. ایشان از آغاز نهضت اسلامی در سال ۱۳۴۲ به دانشگاه‌ها در کنار حوزه‌های علمیه توجه می‌کرد،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹۱/۱ و ۱۹۷.</ref> در جمع دانشجویان به سخنرانی می‌پرداخت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹۱/۱ و ۲۶۷.</ref> برای آنان پیام می‌فرستاد،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱۱/۳ و ۳۵۰/۵.</ref> آنان را نصیحت می‌کرد،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵۷/۴.</ref> مقدرات کشور را به دست آنان می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۴۹/۳.</ref> و درباره استفاده ابزاری استعمار از دانشگاه هشدار می‌داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۰۷/۳، ۵۰۵ و ۵۴/۴.</ref>
| |
| | |
| پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران توجه امام‌خمینی به دانشگاه بیشتر شد و بزرگ‌ترین پیروزی را آشتی میان دانشگاه و حوزه شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۶.</ref> از دغدغه‌های اصلی ایشان در این برهه، وحدت حوزه و دانشگاه<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۶و ۲۱۲/۷.</ref> {{ببینید|وحدت حوزه و دانشگاه}} و اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۶۳/۷ و ۶۴/۸.</ref> بود. ایشان در همین راستا با تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی از مسئولان خواست خط و مشی فرهنگی دانشگاه‌ها را بر اساس فرهنگ اسلامی ترسیم کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۳۱/۱۲.</ref> ایشان دانشگاه را قلب تپنده و نبض ملت می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵۱/۱۹.</ref> و آن را نهادی انسان‌ساز می‌نامید که می‌تواند مبدأ سعادت یا شقاوت یک ملت شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶۴/۸ و ۶۷.</ref> ایشان بارها خاطرنشان می‌کرد که مقدرات هر کشوری عمدتاً در دست دانشگاه و دانشگاهیان است<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹۳/۸ ـ ۹۴؛ ۴۱۵/۱۳؛ ۴۲۹/۱۴ ـ ۴۳۰ و ۴۴۳/۱۹.</ref> و بی‌توجهی به دانشگاه را برابر ازدست‌دادن کل سرمایه انسانی یک مملکت<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴۱/۸ ـ ۱۴۲.</ref> و اصلاح آن را به مثابه اصلاح یک مملکت می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۱۳؛ ۲/۱۴ و ۴۶۸/۱۷.</ref> و شرط آن را آغاز اصلاح و تربیت از دوره دبستان می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۲۲/۱۷ ـ ۳۲۳.</ref>
| |
| | |
| از سوی دیگر، در نگاه رایج رسالت دانشگاه، تربیت متخصصان در رشته‌های مختلف علمی با تعهداتی برآمده از روح دانش شمرده شده‌است؛<ref>شریعتمداری، رسالت دانشگاه و تعهد روشن فکر، ۷ و ۱۶.</ref> اما [[امام‌خمینی]] هدف از تشکیل دانشگاه را بسیار فراتر از تربیت متخصص، بلکه تربیت انسان متعهد به اسلام،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۶۴/۱۴.</ref> خداجو، خادم به مردم و متکی به نیروی حق می‌دانست که با اتکای به ایمان، مرعوب تطمیع بیگانگان نمی‌شود، زیر بار ستم نمی‌رود، در برابر تهدیدها مقاومت می‌کند، به انفعال و تسلیم تن نمی‌دهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۷۲/۷.</ref> و بستر تراوش معنویات و تزریق آن به همه اقشار جامعه است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۲۷/۷ ـ ۴۲۸ و ۶۱/۸.</ref> ایشان ویژگی مهم دانشگاه را اثرگذاری گسترده و مطلوب در تشکیل مجلس، دولت، ارتش و شکل‌دادن فرهنگ جامعه و توده مردم بیان می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵۰/۱۷.</ref> و وظیفه اساسی آن را تعلیم و تربیت می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۹۶/۱۶ ـ ۴۹۷.</ref>
| |
| | |
| امام‌خمینی وجود دانشگاه وابسته به بیگانه و عاری از آموزه‌های اسلام را در زمان [[حکومت پهلوی|پهلوی]]، نامطلوب می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶۱/۸ و ۳۴۰/۱۲.</ref> و پیامد آن را فساد جامعه<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۹۷/۱۶ ـ ۴۹۸.</ref> و وجود انسان‌های مضر برای اسلام<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۴۳/۷ ـ ۴۴۴.</ref> می‌شمرد و آن را عامل عقب‌ماندگی مملکت می‌خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶۱/۸ و ۳۴۰/۱۲.</ref> ایشان پیامد دنباله‌روی دانشگاه از فرهنگ وارداتی و تربیت انسان‌های گوش به فرمان بیگانگان در زمان پهلوی را نابودی و تضعیف اسلام می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴۷/۱۷ ـ ۱۵۱.</ref>
| |
| | |
| ==اسلامی‌شدن دانشگاه==
| |
| به باور [[امام‌خمینی]] دانشگاه اسلامی، برای رسیدن به توحید باید به علوم طبیعی نگاه آلی و ابزاری داشته باشد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴۳۳/۸ـ ۴۳۴.</ref> و انسان‌هایی الهی، [[تزکیه|تزکیه‌شده]]، متقی با روحیه [[خودباوری]] و خوداتکایی علمی و فرهنگی و متعهد اجتماعی و ناظر آگاه به تصمیم‌گیری‌ها و عملکردها تحویل [[جامعه]] دهد.<ref>معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، دانشگاه و دانشگاهیان از دیدگاه امام‌خمینی، ۱۰/۱۴ ـ ۱۱.</ref> ایشان دانشگاه در [[حکومت اسلامی]] را نماد آموزه‌های اسلام می‌داند و معتقد بود دانشگاه باید صدای تبلیغات اسلامی را از زوایای عبادی و اجتماعی و مانند آن انعکاس دهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۶۷/۱ ـ ۲۶۸.</ref> و هنگام ورود به محیط‌های علمی، آموزه‌های اسلامی حس شود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱۸/۸.</ref>
| |
| | |
| پس از آنکه امام‌خمینی طرح دانشگاه اسلامی را مطرح کرد، [[شورای عالی انقلاب فرهنگی|شورای انقلاب فرهنگی]]، ایجاد آن را از اهداف اساسی خود خواند<ref>شورای عالی انقلاب فرهنگی، بیست سال تلاش در مسیر تحقق اهداف انقلاب فرهنگی (۱۳۶۳ ـ ۱۳۸۳)، ۱۴۶ ـ ۱۵۸.</ref> و اسلامی‌شدن فضا و مناسبات دانشگاه را در تفسیر آن ارائه کرد.<ref>میرسلیم، جریان‌شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران، ۱۷۳ ـ ۱۷۸.</ref> از سوی دیگر، با طرح دانشگاه اسلامی، این شبهه به وجود آمد که روحانیت با علم و تخصص مخالف است. امام‌خمینی در رد این موضوع، با مغالطه‌خواندن آن، هدفِ راهبردی حوزه‌ها را مقابله با بیگانگان در به بی‌راهه کشاندن دانشگاه‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳۵۹/۱۴؛ ستاد تنظیم، ستاد تنظیم آثار موضوعی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، دریچه‌ای به مبحث اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها، ۶۱ ـ ۶۳.</ref> و هدف از طرح دانشگاه اسلامی را استقلال دانشگاه و وابسته‌نبودن آن به شرق و غرب عنوان کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳۵۹/۱۴ ـ ۳۶۱.</ref>
| |
| | |
| ==عوامل آسیب‌پذیری==
| |
| در زمان پهلوی نگاه کشورهای غربی به‌ویژه امریکا به سرمایه‌گذاری در نهاد دانشگاه ایران معطوف بود. در این راستا آنان متعهد شدند هزینه‌های اجرای طرح‌هایی مانند ایجاد کانون‌های آموزشی با حضور متخصصان امریکایی، اعزام دانشجویان به خارج از کشور، ترجمه کتاب‌های خارجی به زبان فارسی و تدریس آنها در دانشگاه را تأمین کنند و سعی‌شان در ترویج فرهنگ غربی بود<ref>پوراحمدی و فوزی، گفتمان اصلاحات در ایران، ۱۷۷.</ref> و این باعث بروز گسست عمیق میان جامعه تحصیل‌کرده و دیگر اقشار جامعه شد.<ref>پوراحمدی و فوزی، گفتمان اصلاحات در ایران، ۱۷۸.</ref>
| |
| | |
| [[امام‌خمینی]] دانشگاه در دوره پهلوی را دچار انحراف و نقطه ضعف‌هایی می‌دید که استعمار فرهنگی از خارج کشور و سرسپردگی و عیاشی از ناحیه داخل، عوامل مهم این انحراف بودند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۵/۳ ـ ۵۰۶ و ۹۱/۴؛ علیجانی، موانع توسعه سیاسی ایران از دیدگاه امام‌خمینی، ۱۵۸ ـ ۱۶۶.</ref> ایشان کج‌رویِ مراکز آموزشی در آن دوره را در نقطه اوج این انحراف می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۷۰/۴ ـ ۲۷۱.</ref> و نقشه بیگانگان در منحرف‌کردن دانشگاه را به لحاظ زمانی، یک توطئه مستمر<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵۷/۱۳ و ۴۴۷/۱۶.</ref> و به لحاظ گستردگی، از محیط کودکستان تا دانشگاه<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۱۴.</ref> می‌شمرد. ایشان حضور برخی استادان وابسته به خارج را از عوامل آسیب‌پذیری دانشگاه<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶۹/۱۴ ـ ۱۷۰.</ref> و بسترساز طمع و سلطه بیگانه‌ها و بی‌خاصیتی و وابستگی دانشگاه می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۲۷/۱۴ ـ ۴۲۸.</ref> و درباره نفوذ مخالفان نظام اسلامی در دانشگاه‌ها هشدار می‌داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۳۰/۲۱ ـ ۴۳۱.</ref>
| |
| | |
| انحراف و فساد فکری از دیگر عوامل آسیب‌پذیری دانشگاه‌ها از نگاه امام‌خمینی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶۹/۱۴ و ۴۹۷.</ref> ایشان باور داشت خالی‌بودن محیط دانشگاه از تربیت اخلاقی و معنوی<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۹۷/۱۶ ـ ۴۹۸ و ۵۰۰.</ref> و ایجاد فاصله و اختلاف‌افکنی بیگانگان میان نهاد دانشگاه و حوزه منجر به تشدید آسیب‌پذیری‌ها شده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۶/۱۴ و ۴۷۰/۱۵.</ref> ایشان تفاهم دو نهاد حوزه و دانشگاه را برای جبران این نقیصه لازم می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۱/۱۶ ـ ۵۰۳.</ref>
| |
| | |
| == نقش دانشگاه در انقلاب اسلامی ==
| |
| دانشگاه در پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] از جایگاه بالایی برخوردار بود و سنگر محکمی برای دفاع از [[امام‌خمینی]] و انقلاب اسلامی به شمار می‌رفت.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۱۹.</ref> در این مسیر انتقادهای امام‌خمینی از [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]]، تفکرات دینی دانشجویان را از سردرگمی بیرون آورد و عاملی برای حضور آنان در ساختار جنبش‌های دانشجویی شد. گسترش سرکوب‌های رژیم پهلوی میل به براندازی حکومت و نه اصلاح آن را در دانشجویان به‌وجود آورد و در سال‌های نهضت، دانشگاه در این راه پیشتاز بود؛<ref>سفیری، دیروز امروز و فردای جنبش دانشجویی ایران، ۱۶.</ref> تا جایی که در بیشتر دانشگاه‌ها مسائل سیاسی مطرح شد و طبقات مختلف برای شنیدن مطالب به دانشگاه می‌رفتند.<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۹۱/۱.</ref>
| |
| | |
| دانشگاهیان در بیشتر تظاهرات علیه رژیم پهلوی حضور داشتند. حوادث ۲۲ آذر ۱۳۴۹<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۲۵۷.</ref> و تجمع دانشجویان (در کنار دانش‌آموزان) در سیزدهم آبان ۱۳۵۷ که منجر به کشتار دانشجویان شد، ازجمله فعالیت‌هایی است که دانشگاهیان برای پیروزی انقلاب انجام دادند.<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۹۴/۱ ـ ۹۵.</ref> {{ببینید|دانشجویان}}
| |
| | |
| امام‌خمینی در نکوداشت نقش دانشگاه، دانشگاهیان را فرزندان [[اسلام]] می‌خواند که در راه اسلام و کشور فدایی دادند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۵۱/۴.</ref> مورد هجوم مأموران رژیم پهلوی قرار گرفتند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲۶/۲ و ۱۰۱/۳.</ref> مضروب و مصدوم شدند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۶۸/۳ ـ ۳۶۹.</ref> به زندان رفتند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۰۷/۳.</ref> و از تحصیل بازماندند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹۲/۴.</ref> به گزارش سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]])، در سال ۱۳۵۷ و اوج [[نهضت اسلامی]]، امام‌خمینی با آگاهی از قطع حقوق بعضی از استادان دانشگاه، خواستار پرداخت تمام و کمال حقوق آنان از سوی نماینگان خود شد. به گفته یکی از نمایندگان ایشان، استادان به حداقل بسنده کرده و دریافت کامل حقوق را رد کرده‌اند.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۱۸۱۲ ـ ۲۱۹ و ۲۲۴.</ref>
| |
| | |
| با بازگشایی دوباره دانشگاه پس از انقلاب فرهنگی {{ببینید|شورای عالی انقلاب فرهنگی}} در سال‌های آغازین جنگ تحمیلی، حضور دانشگاهیان و استفاده از خلاقیت فنی دانشجویان و استادان توانست کمک مؤثری به پیشبرد دفاع کند.<ref>سفیری، دیروز امروز و فردای جنبش دانشجویی ایران، ۱۷.</ref> امام‌خمینی نقش دانشگاه را در حفظ و تداوم انقلاب اسلامی، اثرگذار و اساسی می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۶۳/۸ ـ ۳۶۴.</ref> و باور داشت همان‌گونه که [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در تحول دانشگاه نقش اساسی داشته، دانشگاه نیز باید قدرشناس انقلاب اسلامی باشد و در حفظ و تداوم آن تلاش کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۳۸/۸ ـ ۴۳۹.</ref>
| |
| | |
| ==ضرورت تداوم اصلاح در دانشگاه==
| |
| [[امام‌خمینی]] پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در کنار ارج‌گذاری به جنبه‌های علمی دانشگاه، سالم‌سازی آن از عناصر فاسد و غیرمتعهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۹۱/۱۴ ـ ۲۹۲؛ ۱۸۷/۱۹، ۲۲۳ و ۳۵۶.</ref> و به‌کارگیری استادان متعهد و معتقد به اسلام را<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۱۳ ـ ۴.</ref> ضروری می‌دانست و انقلاب بنیادین فرهنگی در دانشگاه‌های کشور را ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۰۷/۱۲، ۳۳۲ ـ ۳۳۳ و ۴۳۱؛ روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، (دگرگونی در نظام آموزش عالی)، ۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ۵۹۷/۱ ـ ۶۲۴.</ref>
| |
| | |
| ایشان همه دانشگاهیان را به تمرکز روی مبانی اسلامی برای رهایی از وابستگی فرهنگی به شرق و غرب فرا خواند (۱۲/۲۰۸)، بر استقلال فکری و فرهنگی در دانشگاه تأکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۱۲، ۲۵۰ ـ ۲۵۲ و ۳۵۹/۱۴ ـ ۳۶۱.</ref> و دانشگاه را به‌کنارگذاشتن تفکر غربی و اعتماد به تفکر اسلامی و استقلال و خوداتکایی توصیه می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۷۹/۹، ۴۲۷ ـ ۴۲۹، ۵۰۱؛ ۵۲/۱۰، ۳۶۱، ۴۰۰ ـ ۴۰۲ و ۲۲۲/۱۱ ـ ۲۲۳.</ref> ایشان با تأکید بر سالم‌سازی دانشگاه و برخورد هوشمندانه با انحرافات،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۱۸/۱۵ و ۱۵۶/۱۷.</ref> راهکار را تقویت و تزریق تقوا و ایمان درکنار آموزش می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۷۳/۷؛ ۱۵۳/۱۷و ۱۸۸.</ref>
| |
| | |
| امام‌خمینی اصلاح فرهنگی را تدریجی و درازمدت می‌خواند و آن را مستلزم تلاش پیگیر و مستمر همه دانشگاهیان می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۳۳/۱۰.</ref> و با مطلوب‌دانستن فضای امن برای دانشگاه<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۱۲.</ref> راهکار تغییرات را اصلاح از درون خود دانشگاه و مبارزه با فساد می‌نامید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۳۲/۱۰ و ۴۹۹/۱۲ ـ ۵۰۰.</ref> ایشان ارتباط مستمر و دایمی دانشگاه با حوزه علمیه را از دیگر راهکارهای عملی اصلاح دانشگاه‌ها معرفی می‌کرد تا بر اثر تبادل افکار<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۴۱/۱۲.</ref> و آموزه‌های اسلام و تربیت اخلاقی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۳ و ۶.</ref> روند اصلاح دانشگاه در سایه آموزه‌های دینی تحقق پیدا کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۴۱/۱۲.</ref>
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته== | |
| *[[دانشجویان]]
| |
|
| |
|
| | ==فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها== |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| خط ۵۴: |
خط ۸: |
| ==منابع== | | ==منابع== |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| | * آقایی جیرهنده، عباس و رضا بسطامی، مجلس شورای اسلامی، دوره دوم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. |
| * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. |
| * انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش. | | * جمهوری اسلامی، روزنامه، ۴/۱۱/۱۳۷۷ش. |
| * پوراحمدی، حسین و یحیی فوزی تویسرکانی، گفتمان اصلاحات در ایران، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
| | * جنتی، علی، خاطرات علی جنتی، تدوین سعید فخرزاده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. |
| * جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۳۹۴/۵/۷ش.
| | * جهان‌محمدی، رضا، مجلس شورای اسلامی، دوره سوم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. |
| * خلیلی، اکبر، گام‌به‌گام با انقلاب، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش. | | * حدیدچی (دباغ)، مرضیه، پرواز با نور، دو روایت از زندگی خانم مرضیه حدیدچی (دباغ)، به کوشش عالیه شفیعی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. |
| * دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
| | * حدیدچی (دباغ)، مرضیه، خاطرات مرضیه حدیدچی، به کوشش محسن کاظمی، تهران، سوره مهر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. |
| * دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن، عصر ایمان، ج۴، ترجمه ابوطالب صارمی، و دیگران، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۶ش. | | * حدیدچی (دباغ)، مرضیه، خواهر طاهره، خاطرات مرضیه حدیدچی (دباغ)، به کوشش رضا رئیسی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. |
| * راوندی، مرتضی، سیر فرهنگ و تاریخ تعلیم و تربیت در ایران و اروپا، تهران، نگاه، چاپ دوم، ۱۳۶۷ش. | | * حدیدچی (دباغ)، مرضیه، طرحی از یک زندگی انقلابی، مجله پاسدار اسلام، شماره ۳۲۹، ۱۳۸۸ش. |
| * روشن‌نهاد، ناهید، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، (دگرگونی در نظام آموزش عالی)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
| | * رنجبر، مقصود، عروج از زندان (زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله سعیدی)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. |
| * ستاد تنظیم آثار موضوعی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، دریچه‌ای به مبحث اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها، مجله حضور، شماره ۱۸، ۱۳۷۵ش. | | * شادلو، عباس، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، تهران، شادلو، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. |
| * سفیری، مسعود، دیروز امروز و فردای جنبش دانشجویی ایران، تهران، نی، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
| | * شرق، روزنامه، ۲۹/۸/۱۳۹۵ش. |
| * شریعتمداری، علی، رسالت دانشگاه و تعهد روشن فکر، اصفهان، قائم، بی‌تا. | | * طاهری، حجت‌الله و شهربانو رجبی، شهید محمد منتظری به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. |
| * شورای عالی انقلاب فرهنگی، بیست سال تلاش در مسیر تحقق اهداف انقلاب فرهنگی (۱۳۶۳ ـ ۱۳۸۳)، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
| | * محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، خاطرات سیاسی، تهران، خانه اندیشه جوان، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. |
| * ضمیری، محمدعلی، تاریخ آموزش و پرورش ایران و اسلام، شیراز، ساسان، چاپ هشتم، ۱۳۸۰ش. | | * مرادحاصلی خامنه، اعظم، تاریخ شفاهی مبارزات سیاسی زنان مسلمان (۴۲ ـ ۵۷)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. |
| * علیجانی، نعمت‌الله، موانع توسعه سیاسی ایران از دیدگاه امام‌خمینی، قم، مرکز پژوهش‌های صدا و سیما، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | |
| * عمید زنجانی، عباسعلی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، تهران، طوبی، چاپ دوازدهم، ۱۳۷۷ش. | |
| * عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ش.
| |
| * فوزی تویسرکانی، یحیی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
| |
| * کرونین، استفانی، شکل‌گیری ایران نوین: دولت و جامعه در دوران رضاشاه، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران، جامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
| |
| * متقی، امیر، آموزش عالی در ایران و جهان، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، ۱۳۴۸ش. | |
| * معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، دانشگاه و دانشگاهیان از دیدگاه امام‌خمینی، تبیان، دفتر چهاردهم، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش. | |
| * مکی، حسین، تاریخ بیست‌ساله ایران، تهران، علمی، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
| |
| * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
| |
| * میرسلیم، سیدمصطفی، جریان‌شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | |
| * ورجاوند، پرویز، دارالفنون چاپ‌شده در دایرةالمعارف تشیع، تهران، محبی، چاپ چهارم، ۱۳۸۵ش. | |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
|
| |
| ==پیوند به بیرون== | | ==پیوند به بیرون== |
| حسین صالحی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/332/ دانشجویان]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۳۳۲–۳۳۶.
| | پروین‌سادات قوامی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/336/ دانشجویان]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۳۳۶–۳۴۱. |
