confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۱۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (added Category:مقالههای آماده ارزیابی using HotCat) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
امام‌خمینی به دلیل مبارزه با [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] دو بار دستگیر شد؛ پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ که در اینجا گزارش می‌شود و سیزدهم آبان ۱۳۴۳ که به تبعید ایشان انجامید. {{ببینید|تبعید امام‌خمینی}} امام‌خمینی از سال ۱۳۴۱ مبارزه علنی با رژیم پهلوی را آغاز کرد و در ۱۳۴۱/۱۲/۲۲ در اعلامیه‌ای خطاب به علما و روحانیان، به علت تلاش رژیم پهلوی برای نابودی احکام ضروری اسلام، [[عید نوروز]] سال ۱۳۴۲ را عزای ملی اعلام کرد و از آنان خواست عید را عزا بگیرند تا مردم از مصائب گریبان‌گیر [[اسلام]] و مسلمانان آگاه شوند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵۶/۱؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۴۴/۱ ـ ۳۴۶.</ref> برخی از علمای دیگر نیز عید را عزا اعلام کردند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۵۶/۱ ـ ۳۵۷؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۷۲/۱، ۵۶/۲ و ۳۶/۵ ـ ۳۷.</ref> {{ببینید|انقلاب سفید}} | امام‌خمینی به دلیل مبارزه با [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] دو بار دستگیر شد؛ پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ که در اینجا گزارش می‌شود و سیزدهم آبان ۱۳۴۳ که به تبعید ایشان انجامید. {{ببینید|تبعید امام‌خمینی}} امام‌خمینی از سال ۱۳۴۱ مبارزه علنی با رژیم پهلوی را آغاز کرد و در ۱۳۴۱/۱۲/۲۲ در اعلامیه‌ای خطاب به علما و روحانیان، به علت تلاش رژیم پهلوی برای نابودی احکام ضروری اسلام، [[عید نوروز]] سال ۱۳۴۲ را عزای ملی اعلام کرد و از آنان خواست عید را عزا بگیرند تا مردم از مصائب گریبان‌گیر [[اسلام]] و مسلمانان آگاه شوند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵۶/۱؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۴۴/۱ ـ ۳۴۶.</ref> برخی از علمای دیگر نیز عید را عزا اعلام کردند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۵۶/۱ ـ ۳۵۷؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۷۲/۱، ۵۶/۲ و ۳۶/۵ ـ ۳۷.</ref> {{ببینید|انقلاب سفید}} | ||
رژیم پهلوی در واکنش به موضع‌گیری روشن امام‌خمینی و برخی دیگر علما و [[مراجع تقلید|مراجع]] در برابر کارهای ضد اسلامی رژیم، در واپسین روزهای سال ۱۳۴۱، برای تهدید و ارعاب مردم، نظامیان بسیاری را به قم اعزام کرد. امام‌خمینی در آخرین جلسه درس سال ۱۳۴۱ در [[مسجد اعظم قم]]، فضای ترس و خفقان حاکم بر کشور را در هم شکست و آمادگی خود را برای فداکاری در راه اسلام اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، کوثر، ۵۲/۱.</ref> رژیم در عصر روز ۲۵ شوال ۱۳۸۲ق/ ۱۳۴۲/۱/۲ش هنگام برگزاری مراسم سوگواری [[امام جعفر صادق(ع)|امام‌صادق(ع)]] در [[مدرسه فیضیه]]، به مدرسه حمله کرد و به ضرب و جرح [[طلاب]] پرداخت.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۶۷/۱.</ref> این کار با واکنش منفی مراجع تقلید، روحانیان و عموم طبقات مردم روبه‌رو شد.<ref>مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۵۹/۳ ـ ۸۲؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۹۲/۱ ـ ۴۰۹؛ امام‌خمینی، | رژیم پهلوی در واکنش به موضع‌گیری روشن امام‌خمینی و برخی دیگر علما و [[مراجع تقلید|مراجع]] در برابر کارهای ضد اسلامی رژیم، در واپسین روزهای سال ۱۳۴۱، برای تهدید و ارعاب مردم، نظامیان بسیاری را به قم اعزام کرد. امام‌خمینی در آخرین جلسه درس سال ۱۳۴۱ در [[مسجد اعظم قم]]، فضای ترس و خفقان حاکم بر کشور را در هم شکست و آمادگی خود را برای فداکاری در راه اسلام اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، کوثر، ۵۲/۱.</ref> رژیم در عصر روز ۲۵ شوال ۱۳۸۲ق/ ۱۳۴۲/۱/۲ش هنگام برگزاری مراسم سوگواری [[امام جعفر صادق(ع)|امام‌صادق(ع)]] در [[مدرسه فیضیه]]، به مدرسه حمله کرد و به ضرب و جرح [[طلاب]] پرداخت.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۶۷/۱.</ref> این کار با واکنش منفی مراجع تقلید، روحانیان و عموم طبقات مردم روبه‌رو شد.<ref>مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۵۹/۳ ـ ۸۲؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳۹۲/۱ ـ ۴۰۹؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶۸/۱ ـ ۱۷۳.</ref> | ||
امام‌خمینی تصمیم گرفت با بهره‌گیری از فضای محرم و مجالس عزاداری [[امام حسین(ع)|امام‌حسین(ع)]] در سراسر کشور، کارهای ضد دینی رژیم پهلوی را افشا و مردم را از نفوذ [[اسرائیل]] در [[ایران]] آگاه کند.<ref>امام‌خمینی، | امام‌خمینی تصمیم گرفت با بهره‌گیری از فضای محرم و مجالس عزاداری [[امام حسین(ع)|امام‌حسین(ع)]] در سراسر کشور، کارهای ضد دینی رژیم پهلوی را افشا و مردم را از نفوذ [[اسرائیل]] در [[ایران]] آگاه کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹۱/۱ و ۱۹۴.</ref> ایشان افزون بر این تصمیم، در چهلمِ رخداد حمله رژیم به مدرسه فیضیه، با انتشار پیامی، شخص [[محمدرضا پهلوی]] را در این حادثه مقصر دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹۶/۱.</ref> {{ببینید|حمله به مدرسه فیضیه}} رژیم پهلوی برای مهار بحران و بی‌اثرساختن اقدامات روحانیان در ماه محرم، ضمن تهدید و ارعاب وعاظ و هیئت‌های مذهبی، از آنان تعهد گرفت در این ماه از سخنان تحریک‌آمیز پرهیز کنند و بر ضد پهلوی و اسرائیل و در مورد درخطربودن اسلام سخنی نگویند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۴۶۵/۱؛ جلالی خمینی، مصاحبه، ۱۸/۸ ـ ۱۹.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] در واکنش به این اقدام [[حکومت پهلوی|رژیم]]، در اطلاعیه‌ای، چنین تعهداتی را بی‌ارزش خواند و با آن مخالفت کرد و التزام‌گیرندگان را مجرم و قابل تعقیب معرفی کرد.<ref>امام‌خمینی، | [[امام‌خمینی]] در واکنش به این اقدام [[حکومت پهلوی|رژیم]]، در اطلاعیه‌ای، چنین تعهداتی را بی‌ارزش خواند و با آن مخالفت کرد و التزام‌گیرندگان را مجرم و قابل تعقیب معرفی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۲۹/۱.</ref> ایشان همچنین به مبلغان و هیئت‌های مذهبی، یادآور شد بر آنان لازم است در ماه محرم فریضه دینی خود را در اجتماعات ادا کنند و از [[امام حسین(ع)|امام‌حسین(ع)]] فداکاری در راه احیای شریعت را فرا گرفته، از زندان و [[شکنجه]] نترسند. ایشان خاطرنشان کرد که خطر رژیم پهلوی برای [[اسلام]] کمتر از خطر بنی‌امیه نیست؛ زیرا این رژیم با [[اسرائیل]] و عمال آنان همراهی کرده و دستگاه تبلیغات کشور و تمام شغل‌های حساس در [[ارتش ایران|ارتش]] و فرهنگ و دیگر وزارتخانه‌ها را به آنان سپرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۲۹/۱ ـ ۲۳۰.</ref> | ||
==علت دستگیری== | ==علت دستگیری== | ||
با آغاز ماه محرم سال ۱۳۸۳ق/ ۱۳۴۲ش و شروع مراسم عزاداری [[امام حسین(ع)|امام‌حسین(ع)]] اعتراض‌های مردم به [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] شدت گرفت. اوج آن، سخنرانی از پیش اعلام‌شده [[امام‌خمینی]] در عصر [[عاشورا|عاشورای]] این سال برابر با ۱۳۴۲/۳/۱۳ در [[مدرسه فیضیه]] بود. شب پیش از آن برخی افراد مرتبط با رژیم به [[سیداحمد زنجانی]] خبر دادند که رژیم قصد جدی برای دستگیری امام‌خمینی دارد و همین خبر را صبح عاشورا نیز [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] به زنجانی رساند و با توجه به دوستی وی با امام‌خمینی از او خواست مانع سخنرانی ایشان شود و زنجانی خبر را به واسطه فرزند خود [[سیدموسی زنجانی]] از طریق [[شهاب‌الدین اشراقی]] به ایشان رساند، اما امام‌خمینی آن را تهدید شمرد.<ref>شبیری زنجانی، مصاحبه، ۵.</ref> امام‌خمینی برای سخنرانی در مدرسه فیضیه با خودرویی روباز در حالتی که یک سر عمامه را رها کرده بود، با حالت عزا و گِل به پیشانی، با وجود تراکم جمعیت در مسیر و میدان آستانه، از خانه به سوی فیضیه حرکت کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۴۹۳/۱ ـ ۴۹۵؛ مؤمن، مصاحبه، ۱۱۹/۳.</ref> ایشان در سخنان خود، به شخص [[محمدرضا پهلوی]] حمله کرد و حکومت پهلوی را به دستگاه یزید و بنی‌امیه تشبیه کرد و درباره همسویی شاه با [[اسرائیل]] هشدار داد و بار دیگر موضوع تهدید وعاظ و تعهد نامشروع از آنان را مطرح کرد.<ref>امام‌خمینی، | با آغاز ماه محرم سال ۱۳۸۳ق/ ۱۳۴۲ش و شروع مراسم عزاداری [[امام حسین(ع)|امام‌حسین(ع)]] اعتراض‌های مردم به [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] شدت گرفت. اوج آن، سخنرانی از پیش اعلام‌شده [[امام‌خمینی]] در عصر [[عاشورا|عاشورای]] این سال برابر با ۱۳۴۲/۳/۱۳ در [[مدرسه فیضیه]] بود. شب پیش از آن برخی افراد مرتبط با رژیم به [[سیداحمد زنجانی]] خبر دادند که رژیم قصد جدی برای دستگیری امام‌خمینی دارد و همین خبر را صبح عاشورا نیز [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] به زنجانی رساند و با توجه به دوستی وی با امام‌خمینی از او خواست مانع سخنرانی ایشان شود و زنجانی خبر را به واسطه فرزند خود [[سیدموسی زنجانی]] از طریق [[شهاب‌الدین اشراقی]] به ایشان رساند، اما امام‌خمینی آن را تهدید شمرد.<ref>شبیری زنجانی، مصاحبه، ۵.</ref> امام‌خمینی برای سخنرانی در مدرسه فیضیه با خودرویی روباز در حالتی که یک سر عمامه را رها کرده بود، با حالت عزا و گِل به پیشانی، با وجود تراکم جمعیت در مسیر و میدان آستانه، از خانه به سوی فیضیه حرکت کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۴۹۳/۱ ـ ۴۹۵؛ مؤمن، مصاحبه، ۱۱۹/۳.</ref> ایشان در سخنان خود، به شخص [[محمدرضا پهلوی]] حمله کرد و حکومت پهلوی را به دستگاه یزید و بنی‌امیه تشبیه کرد و درباره همسویی شاه با [[اسرائیل]] هشدار داد و بار دیگر موضوع تهدید وعاظ و تعهد نامشروع از آنان را مطرح کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۲۹/۱ و ۲۴۳.</ref> | ||
پس از این سخنرانی، موج جدیدی از اعتراض و انتقاد بر ضد رژیم پهلوی آغاز شد و رژیم در برابر گسترش آن در روز چهاردهم خرداد در [[تهران]] و [[قم]]، واکنش شدیدی نشان داد و بر اساس گزارش شهربانی تهران، در همان روز در حدود ۱۲۴ نفر از اقشار مختلف مردم در میدان توپخانه دستگیر و عده‌ای نیز شهید شدند.<ref>زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۲۹.</ref> دو روز پس از این سخنرانی در ساعت سه بامداد [[پانزدهم خرداد]] برابر با دوازدهم محرم ۱۳۸۳ق، نیروهای امنیتی امام‌خمینی را به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی کشور و تماس با عوامل خارجی با هدف ایجاد اغتشاش در کشور دستگیر کردند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۰۷/۱؛ ـ ۵۱۰؛ زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۲۹ و ۲۳۲؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۵۹/۲.</ref> [[اسدالله علم|اسدالله عَلَم]] در جلسه هیئت دولت، عصر ۱۳۴۲/۳/۱۵ اشاره کرد که تصمیم بر این بوده‌است دستگیری روز شنبه باشد؛ ولی به دلیل اتفاقی که رخ داد، زودتر صورت گرفت.<ref>هیأت دولت و روابط عمومی نخست‌وزیری، متن کامل مذاکرات هیأت دولت طاغوت در پانزده خرداد ۱۳۴۲، ۲۲؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۲۳۳.</ref> | پس از این سخنرانی، موج جدیدی از اعتراض و انتقاد بر ضد رژیم پهلوی آغاز شد و رژیم در برابر گسترش آن در روز چهاردهم خرداد در [[تهران]] و [[قم]]، واکنش شدیدی نشان داد و بر اساس گزارش شهربانی تهران، در همان روز در حدود ۱۲۴ نفر از اقشار مختلف مردم در میدان توپخانه دستگیر و عده‌ای نیز شهید شدند.<ref>زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۲۹.</ref> دو روز پس از این سخنرانی در ساعت سه بامداد [[پانزدهم خرداد]] برابر با دوازدهم محرم ۱۳۸۳ق، نیروهای امنیتی امام‌خمینی را به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی کشور و تماس با عوامل خارجی با هدف ایجاد اغتشاش در کشور دستگیر کردند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۰۷/۱؛ ـ ۵۱۰؛ زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۲۹ و ۲۳۲؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۵۹/۲.</ref> [[اسدالله علم|اسدالله عَلَم]] در جلسه هیئت دولت، عصر ۱۳۴۲/۳/۱۵ اشاره کرد که تصمیم بر این بوده‌است دستگیری روز شنبه باشد؛ ولی به دلیل اتفاقی که رخ داد، زودتر صورت گرفت.<ref>هیأت دولت و روابط عمومی نخست‌وزیری، متن کامل مذاکرات هیأت دولت طاغوت در پانزده خرداد ۱۳۴۲، ۲۲؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۲۳۳.</ref> | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
مأموران امام‌خمینی را در فولکس واگن سیاه‌رنگی نشاندند و ماشین را به صورت خاموش تا روبه‌روی بیمارستان فاطمی حرکت دادند و از آنجا ایشان را با خودروی سواری دیگری به تهران بردند<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۱۰/۱ ـ ۵۱۱؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۲۳۲.</ref> و سیدمصطفی خمینی که نتوانسته بود از دستگیری پدر جلوگیری کند با فریاد رسا دستگیری ایشان را به گوش همسایه‌ها و مردم رساند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۱۱/۱؛ حسینیان، ستاره صبح انقلاب آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، ۴۰.</ref> در گزارشی از [[ساواک]] آمده‌است که این خودرو از آن یکی از کارمندان ساواک قم و به رانندگی خود وی بوده‌است و چون از در خانه تا خیابان هشت نفر از افراد گارد و در مجموع ده نفر را حمل کرده حدود سه هزار ریال خسارت دیده‌است و برای وی تقاضای پنج هزار ریال به عنوان پاداش و هزینه تعمیر درخواست شده‌است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۱۳/۲.</ref> | مأموران امام‌خمینی را در فولکس واگن سیاه‌رنگی نشاندند و ماشین را به صورت خاموش تا روبه‌روی بیمارستان فاطمی حرکت دادند و از آنجا ایشان را با خودروی سواری دیگری به تهران بردند<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۱۰/۱ ـ ۵۱۱؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۲۳۲.</ref> و سیدمصطفی خمینی که نتوانسته بود از دستگیری پدر جلوگیری کند با فریاد رسا دستگیری ایشان را به گوش همسایه‌ها و مردم رساند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۱۱/۱؛ حسینیان، ستاره صبح انقلاب آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، ۴۰.</ref> در گزارشی از [[ساواک]] آمده‌است که این خودرو از آن یکی از کارمندان ساواک قم و به رانندگی خود وی بوده‌است و چون از در خانه تا خیابان هشت نفر از افراد گارد و در مجموع ده نفر را حمل کرده حدود سه هزار ریال خسارت دیده‌است و برای وی تقاضای پنج هزار ریال به عنوان پاداش و هزینه تعمیر درخواست شده‌است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۱۳/۲.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] در مسیر حرکت به [[تهران]]، ضمن دلداری به مأموران وحشت‌زده و مضطرب، از آنان خواست برای انجام [[نماز|نماز صبح]] توقف کنند؛ ولی آنان نپذیرفتند و تنها اجازه دادند از داخل ماشین روی خاک کنار جاده تیمم کرده، نماز صبح را در حال حرکت و پشت به قبله بخواند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۱۱/۱</ref> همان روز، اداره دادرسی ارتش قرار بازداشت موقت امام‌خمینی را به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی کشور صادر کرد و ایشان به آن اعتراض کرد.<ref>امام‌خمینی، | [[امام‌خمینی]] در مسیر حرکت به [[تهران]]، ضمن دلداری به مأموران وحشت‌زده و مضطرب، از آنان خواست برای انجام [[نماز|نماز صبح]] توقف کنند؛ ولی آنان نپذیرفتند و تنها اجازه دادند از داخل ماشین روی خاک کنار جاده تیمم کرده، نماز صبح را در حال حرکت و پشت به قبله بخواند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۱۱/۱</ref> همان روز، اداره دادرسی ارتش قرار بازداشت موقت امام‌خمینی را به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی کشور صادر کرد و ایشان به آن اعتراض کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۴/۲۱؛ زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۳۲.</ref> هم‌زمان با دستگیری امام‌خمینی، گروه زیادی از علما و روحانیان مبارز ازجمله [[سیدحسن قمی]]، [[بهاءالدین محلاتی]]، [[مرتضی مطهری]]، [[ناصر مکارم شیرازی]]، [[محمدتقی فلسفی]] و [[سیدابراهیم ابطحی‌نژاد]] نیز در سراسر کشور دستگیر شدند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۵۰۷/۱ ـ ۵۰۸ و ۵۱۵؛ زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۳۵؛ فلسفی، خاطرات و مبارزات حجةالاسلام فلسفی، ۲۸۰ ـ ۲۸۱.</ref> از این افراد، محلاتی از شیراز و قمی از مشهد، در زندان و حصر همراه امام‌خمینی بودند.<ref>مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۱۷/۳و ۱۶۵؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۵۹/۲.</ref> | ||
==واکنش علما و مردم== | ==واکنش علما و مردم== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
[[حوزه علمیه نجف|حوزه‌های علمیه نجف]]، [[حوزه علمیه کربلا|کربلا]] و کاظمین نیز با دریافت خبر بازداشت [[امام‌خمینی]] و [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|کشتار پانزده خرداد]] با تشکیل اجتماعات و طی تلگرام‌هایی به سلاطین و رؤسای جمهوری کشورهای اسلامی و سازمان‌های بین‌المللی، حمایت خود را از امام‌خمینی و تنفر خویش را از اعمال وحشیانه رژیم پهلوی اعلام کردند و خواستار آزادی فوری امام‌خمینی شدند.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۴۶۱؛ دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوا، روزها و رویدادها، ۴۴۹/۱.</ref> [[محمود شلتوت]]، مفتی و رئیس [[دانشگاه الازهر مصر]]، شش روز پس از دستگیری امام‌خمینی در هجدهم محرم ۱۳۸۳ق، اهانت به ساحت مقدس ایشان را داغ ننگی بر پیشانی بشریت معرفی کرد و طی تلگرامی از [[محمدرضا پهلوی]] خواست از تجاوز به حریم روحانیت و علمای اسلام که پاسداران قوانین الهی‌اند خودداری کند و علمای بازداشت‌شده را هرچه زودتر آزاد سازد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۶۳۱/۱ ـ ۶۳۲؛ عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۴۶۱.</ref> | [[حوزه علمیه نجف|حوزه‌های علمیه نجف]]، [[حوزه علمیه کربلا|کربلا]] و کاظمین نیز با دریافت خبر بازداشت [[امام‌خمینی]] و [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|کشتار پانزده خرداد]] با تشکیل اجتماعات و طی تلگرام‌هایی به سلاطین و رؤسای جمهوری کشورهای اسلامی و سازمان‌های بین‌المللی، حمایت خود را از امام‌خمینی و تنفر خویش را از اعمال وحشیانه رژیم پهلوی اعلام کردند و خواستار آزادی فوری امام‌خمینی شدند.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۴۶۱؛ دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوا، روزها و رویدادها، ۴۴۹/۱.</ref> [[محمود شلتوت]]، مفتی و رئیس [[دانشگاه الازهر مصر]]، شش روز پس از دستگیری امام‌خمینی در هجدهم محرم ۱۳۸۳ق، اهانت به ساحت مقدس ایشان را داغ ننگی بر پیشانی بشریت معرفی کرد و طی تلگرامی از [[محمدرضا پهلوی]] خواست از تجاوز به حریم روحانیت و علمای اسلام که پاسداران قوانین الهی‌اند خودداری کند و علمای بازداشت‌شده را هرچه زودتر آزاد سازد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۶۳۱/۱ ـ ۶۳۲؛ عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۴۶۱.</ref> | ||
دستگیری امام‌خمینی، چنان‌که خود به نقل از حسن پاکروان، رئیس وقت سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]])، بازگو کرده، هیچ سودی برای رژیم پهلوی نداشت،<ref>امام‌خمینی، | دستگیری امام‌خمینی، چنان‌که خود به نقل از حسن پاکروان، رئیس وقت سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]])، بازگو کرده، هیچ سودی برای رژیم پهلوی نداشت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۴۷/۱.</ref> اما برای رژیم پیامدهای متعددی داشت، ازجمله قیام پانزده خرداد، تثبیت [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] و [[رهبری|رهبری امام‌خمینی]] و تأیید آن از سوی علما، توجه بیشتر مردم به روحانیت، افشای هرچه بیشتر ماهیت رژیم پهلوی برای مردم [[ایران]] و [[اسلام|مسلمانان]] دیگر کشورها؛<ref>منصوری، سیر تکوینی انقلاب اسلامی، ۱۸۷ ـ ۱۸۸؛ عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۴۶۲ ـ ۴۶۳.</ref> نیز برکناری [[اسدالله علم]] در ۱۳۴۲/۱۲/۱۷ و جایگزینی [[حسنعلی منصور]] به نخست‌وزیری.<ref>دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوا، روزها و رویدادها، ۱۱۹/۱.</ref> | ||
==مکان‌های بازداشت== | ==مکان‌های بازداشت== | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
براساس اسناد موجود، در مرداد ۱۳۴۲، [[ساواک]] تصمیم گرفت امام‌خمینی را به سنندج تبعید کند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۵۸/۲.</ref> طبق نامه‌نگاری‌هایی که از تاریخ ۱۳۴۲/۵/۳ تا ۱۳۴۲/۵/۱۵ میان مراکز ساواک در تهران، [[قم]] و سنندج رد و بدل شده‌است، بحث درباره این تصمیم و چگونگی اجرای آن حتی تا پس از اعلام آزادی ایشان در ۱۳۴۲/۵/۱۱ نیز ادامه داشته‌است. موضوع این نامه‌ها، اعلام و تأیید خبر تبعید به سنندج، اجاره خانه در سنندج با رعایت تمام جهات حفاظتی و امنیتی، پیش‌بینی گنجایش آن برای همه افراد همراه ایشان، تصمیم‌گیری درباره پرداخت اجاره‌بها و آماده‌سازی امنیت خارجی خانه موردنظر، اقدامات و اطلاعات لازم درباره تاریخ حرکت امام‌خمینی و تعداد همراهان، گزارش ساواک سنندج درباره ضرورت تسریع در تصمیم‌گیری برای اجاره و تعداد افراد مورد نیاز برای امنیت داخلی است.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۵۷/۲ ـ ۲۷۱.</ref> در حالی‌که جلسات کمیسیون امنیت اجتماعی قم با موضوع تصمیم‌گیری درباره انطباق جرم اقدامات امام‌خمینی با قوانین جزایی یا مواد مربوط به کمیسیون امنیت اجتماعی در حال برگزاری بود و تردیدها یا مخالفت‌هایی درباره آن وجود داشت،<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۶۷/۲ و ۲۷۰ ـ ۲۷۱.</ref> دستور متوقف‌شدن تمام اقدامات و آزادی امام‌خمینی صادر شد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۷۰/۲ ـ ۲۷۱.</ref> بنابر گزارش کمیسیون امنیت اجتماعی قم در جلسه ۱۳۴۲/۵/۱۵، مقامات امنیتی قم، همچنان اصرار داشتند از بازگشت امام‌خمینی به قم جلوگیری شود؛ زیرا معتقد بودند منشأ ناآرامی‌های چند ماه گذشته، به‌ویژه از بهمن ۱۳۴۱ و حوادثی چون فاجعه فیضیه و پانزده خرداد، اعلامیه‌ها و تحریکات ایشان است و با بازگشت ایشان وقایع گذشته تکرار خواهد شد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۶۸/۲ ـ ۲۷۰.</ref> | براساس اسناد موجود، در مرداد ۱۳۴۲، [[ساواک]] تصمیم گرفت امام‌خمینی را به سنندج تبعید کند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۵۸/۲.</ref> طبق نامه‌نگاری‌هایی که از تاریخ ۱۳۴۲/۵/۳ تا ۱۳۴۲/۵/۱۵ میان مراکز ساواک در تهران، [[قم]] و سنندج رد و بدل شده‌است، بحث درباره این تصمیم و چگونگی اجرای آن حتی تا پس از اعلام آزادی ایشان در ۱۳۴۲/۵/۱۱ نیز ادامه داشته‌است. موضوع این نامه‌ها، اعلام و تأیید خبر تبعید به سنندج، اجاره خانه در سنندج با رعایت تمام جهات حفاظتی و امنیتی، پیش‌بینی گنجایش آن برای همه افراد همراه ایشان، تصمیم‌گیری درباره پرداخت اجاره‌بها و آماده‌سازی امنیت خارجی خانه موردنظر، اقدامات و اطلاعات لازم درباره تاریخ حرکت امام‌خمینی و تعداد همراهان، گزارش ساواک سنندج درباره ضرورت تسریع در تصمیم‌گیری برای اجاره و تعداد افراد مورد نیاز برای امنیت داخلی است.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۵۷/۲ ـ ۲۷۱.</ref> در حالی‌که جلسات کمیسیون امنیت اجتماعی قم با موضوع تصمیم‌گیری درباره انطباق جرم اقدامات امام‌خمینی با قوانین جزایی یا مواد مربوط به کمیسیون امنیت اجتماعی در حال برگزاری بود و تردیدها یا مخالفت‌هایی درباره آن وجود داشت،<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۶۷/۲ و ۲۷۰ ـ ۲۷۱.</ref> دستور متوقف‌شدن تمام اقدامات و آزادی امام‌خمینی صادر شد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۷۰/۲ ـ ۲۷۱.</ref> بنابر گزارش کمیسیون امنیت اجتماعی قم در جلسه ۱۳۴۲/۵/۱۵، مقامات امنیتی قم، همچنان اصرار داشتند از بازگشت امام‌خمینی به قم جلوگیری شود؛ زیرا معتقد بودند منشأ ناآرامی‌های چند ماه گذشته، به‌ویژه از بهمن ۱۳۴۱ و حوادثی چون فاجعه فیضیه و پانزده خرداد، اعلامیه‌ها و تحریکات ایشان است و با بازگشت ایشان وقایع گذشته تکرار خواهد شد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۶۸/۲ ـ ۲۷۰.</ref> | ||
از سوی دیگر، جمعه دوازدهم ربیع‌الاول ۱۳۸۳ق/ ۱۳۴۲/۵/۱۱ حسن پاکروان رئیس [[ساواک]]، در پادگان عشرت‌آباد با [[امام‌خمینی]] دیدار و آزادی ایشان را اعلام کرد. پس از این دیدار روزنامه‌ها در ۱۳۴۲/۵/۱۳ نوشتند روحانیت دیگر در سیاست دخالت نخواهد کرد.<ref>زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۴۲؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۶۰/۲.</ref> امام‌خمینی واقعیت مطلب را این‌گونه بیان کرد که پاکروان در دیدار با ایشان در حبس، برای بازداشتن ایشان از دخالت در سیاست، سیاست را عبارت از دروغگویی، خدعه، فریب و «پدرسوختگی» معرفی کرد و ایشان در پاسخ گفته‌است که سیاست به این معنا متعلق به «آنان» است.<ref>امام‌خمینی، | از سوی دیگر، جمعه دوازدهم ربیع‌الاول ۱۳۸۳ق/ ۱۳۴۲/۵/۱۱ حسن پاکروان رئیس [[ساواک]]، در پادگان عشرت‌آباد با [[امام‌خمینی]] دیدار و آزادی ایشان را اعلام کرد. پس از این دیدار روزنامه‌ها در ۱۳۴۲/۵/۱۳ نوشتند روحانیت دیگر در سیاست دخالت نخواهد کرد.<ref>زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۲۴۲؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۶۰/۲.</ref> امام‌خمینی واقعیت مطلب را این‌گونه بیان کرد که پاکروان در دیدار با ایشان در حبس، برای بازداشتن ایشان از دخالت در سیاست، سیاست را عبارت از دروغگویی، خدعه، فریب و «پدرسوختگی» معرفی کرد و ایشان در پاسخ گفته‌است که سیاست به این معنا متعلق به «آنان» است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۶۹/۱؛ ۱۸۵/۸ و ۱۷۷/۹.</ref> از نظر امام‌خمینی سیاست خدعه و فریب نیست، بلکه سیاست حقیقتی برای اداره کشور است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲۴/۱۰ ـ ۱۲۵.</ref> | ||
امام‌خمینی پس از آزادی از زندان در ۱۳۴۲/۵/۱۱ به خانه سیدعباس نجاتی واعظ در داوودیه ـ ۱۲ کیلومتری تهرانِ آن زمان ـ منتقل شد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۶۹۸/۱ ـ ۶۹۹؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۶۰/۲.</ref> پس از سه روز به تقاضای [[غلامحسین روغنی]] و موافقت ساواک و امام‌خمینی، ایشان به خانه وی در قیطریه منتقل شد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۷۱۸/۱ ـ ۷۲۰؛ جعفری، مصاحبه، ۱۲۳/۲.</ref> {{ببینید|بازداشتگاه‌های امام‌خمینی}} آزادی محدود امام‌خمینی و سکونت ایشان در قیطریه موجی از شادی را در مردم پدیدآورد. اسناد ساواک حاکی از برگزاری مجالس جشن در [[مسجد|مساجد]] و [[حسینیه|حسینیه‌ها]] می‌باشد. این روزها همچنین هم‌زمان با میلاد [[پیامبر اکرم(ص)]] بود که شاعران و سخنرانان در این مجالس درباره امام‌خمینی نیز شعر می‌خواندند و سخنرانی می‌کردند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱۲۲/۱ ـ ۱۲۳.</ref> این اقامت، به‌رغم قولی که از [[محمدرضا پهلوی]] نقل شد و در آن اقامت در قیطریه را حداکثر تا دو ماه وعده داده بود،<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۵/۲ ـ ۳۵۷.</ref> تا فروردین ۱۳۴۳ به درازا انجامید.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۴۳۵/۲.</ref> ساواک در این مدت تلاش می‌کرد امام‌خمینی را از زندگی در قم منصرف کند و از ایشان می‌خواست تا محل دیگری را برای اقامت انتخاب کند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۱/۲.</ref> | امام‌خمینی پس از آزادی از زندان در ۱۳۴۲/۵/۱۱ به خانه سیدعباس نجاتی واعظ در داوودیه ـ ۱۲ کیلومتری تهرانِ آن زمان ـ منتقل شد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۶۹۸/۱ ـ ۶۹۹؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۶۰/۲.</ref> پس از سه روز به تقاضای [[غلامحسین روغنی]] و موافقت ساواک و امام‌خمینی، ایشان به خانه وی در قیطریه منتقل شد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۷۱۸/۱ ـ ۷۲۰؛ جعفری، مصاحبه، ۱۲۳/۲.</ref> {{ببینید|بازداشتگاه‌های امام‌خمینی}} آزادی محدود امام‌خمینی و سکونت ایشان در قیطریه موجی از شادی را در مردم پدیدآورد. اسناد ساواک حاکی از برگزاری مجالس جشن در [[مسجد|مساجد]] و [[حسینیه|حسینیه‌ها]] می‌باشد. این روزها همچنین هم‌زمان با میلاد [[پیامبر اکرم(ص)]] بود که شاعران و سخنرانان در این مجالس درباره امام‌خمینی نیز شعر می‌خواندند و سخنرانی می‌کردند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱۲۲/۱ ـ ۱۲۳.</ref> این اقامت، به‌رغم قولی که از [[محمدرضا پهلوی]] نقل شد و در آن اقامت در قیطریه را حداکثر تا دو ماه وعده داده بود،<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۵/۲ ـ ۳۵۷.</ref> تا فروردین ۱۳۴۳ به درازا انجامید.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۴۳۵/۲.</ref> ساواک در این مدت تلاش می‌کرد امام‌خمینی را از زندگی در قم منصرف کند و از ایشان می‌خواست تا محل دیگری را برای اقامت انتخاب کند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۱/۲.</ref> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
ارتباط با [[امام‌خمینی]] در دوره بازداشت دشوار بود و با اصرار و فشار علما دیدارهای محدودی صورت گرفت. این ملاقات‌ها که منحصر به بستگان و نزدیگان بود، تنها با نظر فرمانداری نظامی صورت می‌گرفت. [[سیداحمد خوانساری]] در ۱۳۴۲/۳/۳۰ با ایشان دیدار کرد.<ref>کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۱۵۹/۱.</ref> این دیدار که در حضور چندین مقام نظامی و امنیتی بود، از محدوده احوال‌پرسی فراتر نرفت. هنگامی که مردم [[تهران]] از این دیدار مطلع شدند، به خانه خوانساری هجوم بردند تا خبر سلامتی امام‌خمینی را از زبان ایشان دریافت کنند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۶۷۴/۱ ـ ۶۷۵.</ref> در عشرت‌آباد [[سیدمرتضی پسندیده]]، به دیدار ایشان رفت و با سؤال‌ها و جواب‌هایی که مطرح کرد، اوضاع سیاسی کشور و واکنش‌های مراجع، علما، [[حوزه‌های علمیه|حوزه علمیه]]، [[بازار|بازاریان]] و مردم را به اطلاع ایشان رساند. با اسم‌بردن از علمایی که از شهرستان‌ها به تهران آمده و قصد دیدار با امام‌خمینی را دارند، ایشان را از حضور علما در تهران مطلع کرد و با طرح درخواست [[شیخ‌محمدتقی آملی]] جهت بازگشایی بازار، تعطیل‌شدن بازار را به اطلاع ایشان رساند و با درخواست شروع درس‌های حوزه‌های علمیه، ایشان را از تعطیل‌شدن حوزه‌های علمیه آگاه کرد.<ref>پسندیده، مصاحبه، ۳۳/۱ ـ ۳۵.</ref> | ارتباط با [[امام‌خمینی]] در دوره بازداشت دشوار بود و با اصرار و فشار علما دیدارهای محدودی صورت گرفت. این ملاقات‌ها که منحصر به بستگان و نزدیگان بود، تنها با نظر فرمانداری نظامی صورت می‌گرفت. [[سیداحمد خوانساری]] در ۱۳۴۲/۳/۳۰ با ایشان دیدار کرد.<ref>کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۱۵۹/۱.</ref> این دیدار که در حضور چندین مقام نظامی و امنیتی بود، از محدوده احوال‌پرسی فراتر نرفت. هنگامی که مردم [[تهران]] از این دیدار مطلع شدند، به خانه خوانساری هجوم بردند تا خبر سلامتی امام‌خمینی را از زبان ایشان دریافت کنند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۶۷۴/۱ ـ ۶۷۵.</ref> در عشرت‌آباد [[سیدمرتضی پسندیده]]، به دیدار ایشان رفت و با سؤال‌ها و جواب‌هایی که مطرح کرد، اوضاع سیاسی کشور و واکنش‌های مراجع، علما، [[حوزه‌های علمیه|حوزه علمیه]]، [[بازار|بازاریان]] و مردم را به اطلاع ایشان رساند. با اسم‌بردن از علمایی که از شهرستان‌ها به تهران آمده و قصد دیدار با امام‌خمینی را دارند، ایشان را از حضور علما در تهران مطلع کرد و با طرح درخواست [[شیخ‌محمدتقی آملی]] جهت بازگشایی بازار، تعطیل‌شدن بازار را به اطلاع ایشان رساند و با درخواست شروع درس‌های حوزه‌های علمیه، ایشان را از تعطیل‌شدن حوزه‌های علمیه آگاه کرد.<ref>پسندیده، مصاحبه، ۳۳/۱ ـ ۳۵.</ref> | ||
دیدار با امام‌خمینی در این زمان تنها منحصر به نزدیکان و افراد خانواده و با اجازه فرمانداری نظامی و گرفتن برگه ملاقات ممکن بود.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۱۵/۲.</ref> با این حال، ایشان در روزهای نخست بازداشت از دوست خود [[سیدمحمدصادق لواسانی]] دو کتاب مستدرک الوسائل (ج۳) و تاریخ مشروطیت [[سید احمد کسروی|سیداحمد کسروی]] را درخواست کرد<ref>امام‌خمینی، | دیدار با امام‌خمینی در این زمان تنها منحصر به نزدیکان و افراد خانواده و با اجازه فرمانداری نظامی و گرفتن برگه ملاقات ممکن بود.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۱۵/۲.</ref> با این حال، ایشان در روزهای نخست بازداشت از دوست خود [[سیدمحمدصادق لواسانی]] دو کتاب مستدرک الوسائل (ج۳) و تاریخ مشروطیت [[سید احمد کسروی|سیداحمد کسروی]] را درخواست کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۵/۲۱.</ref> و در اول مرداد مجموعه‌ای از کتاب‌های فقهی و اصولی خود را دریافت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۷/۲۱.</ref> | ||
پس از آزادی امام‌خمینی از زندان و انتقال به داوودیه، خبر انتقال ایشان در همان روز در تهران و شهرستان‌ها منتشر شد. در روز اول بسیاری از مردم و روحانیان به دیدار ایشان رفتند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۷۶/۲ و ۲۹۳ ـ ۲۹۴؛ روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۶۰/۲.</ref> [[سیدمصطفی خمینی]]، در مدت حصر امام‌خمینی، به طور مستمر میان قم و تهران دررفت و آمد بود تا ایشان را در جریان امور قرار دهد.<ref>حسینیان، ستاره صبح انقلاب آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، ۴۹.</ref> پسندیده طی نامه‌ای به امام‌خمینی، خبر آزادی ایشان از حبس، آمدن پاکروان نزد ایشان جهت اعلام خبر آزادی و انتقال به خانه نجاتی ـ که شخص خوشنامی نبود ـ را به ایشان داد و امام‌خمینی در پاسخ نوشت از رفتن به خانه نجاتی چاره‌ای نیست؛ ولی یک شب بیشتر آنجا نخواهد بود.<ref>پسندیده، مصاحبه، ۳۶/۱.</ref> | پس از آزادی امام‌خمینی از زندان و انتقال به داوودیه، خبر انتقال ایشان در همان روز در تهران و شهرستان‌ها منتشر شد. در روز اول بسیاری از مردم و روحانیان به دیدار ایشان رفتند.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۷۶/۲ و ۲۹۳ ـ ۲۹۴؛ روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۶۰/۲.</ref> [[سیدمصطفی خمینی]]، در مدت حصر امام‌خمینی، به طور مستمر میان قم و تهران دررفت و آمد بود تا ایشان را در جریان امور قرار دهد.<ref>حسینیان، ستاره صبح انقلاب آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، ۴۹.</ref> پسندیده طی نامه‌ای به امام‌خمینی، خبر آزادی ایشان از حبس، آمدن پاکروان نزد ایشان جهت اعلام خبر آزادی و انتقال به خانه نجاتی ـ که شخص خوشنامی نبود ـ را به ایشان داد و امام‌خمینی در پاسخ نوشت از رفتن به خانه نجاتی چاره‌ای نیست؛ ولی یک شب بیشتر آنجا نخواهد بود.<ref>پسندیده، مصاحبه، ۳۶/۱.</ref> | ||
به گزارش [[ساواک]]، [[امام‌خمینی]] در این مدت و در یک مذاکره خصوصی، تأکید کرد که هیچ‌گاه برای حفظ مقام خود اقدامی نکرده و آنچه گفته یا می‌گوید تنها برای سعادت و آسایش مردم است. ایشان تصریح کرد عمل حکومت نباید به گونه‌ای باشد که مردم آن را تجاوز به حقوق خود تلقی کنند. دولت باید به احساسات مردم توجه بیشتری نشان داده و برای رفع ناراحتی مردم اقدام کند؛<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۱۵/۲ ـ ۳۱۶.</ref> همچنین در دیدار یکی از مسئولان ساواک به نمایندگی از حسن پاکروان رئیس ساواک با ایشان در مهر ۱۳۴۲ که درباره درخواست یا تقاضای ایشان سوال شد، تأکید کرد هیچ خواستهای برای خودش ندارد و تنها مطالبی درباره مردم وجود دارد که مایل است به نظر [[محمدرضا پهلوی]] برسد. ایشان در بیان این مطالب، با شاهدآوردن نامه‌ای از ناپلئون سوم به فتحعلی‌شاه که از روی کتاب تاریخ روابط سیاسی خواند، تأکید کرد روحانیت نیز جز این نمی‌خواهد که سلطنت بر پایه عقاید ملت و مبانی [[اسلام|دین]] و [[شیعه|مذهب]] استوار شود تا تزلزلی در شئون مملکت پدید نیاید و کشور شیعه ایران، در آرامش، [[استقلال|استقلال سیاسی]] و دینی خود را حفظ کند و در ردیف دولت‌های بزرگ دنیا درآید؛ حرف اصلی ایشان همین است و اگر جز این منتقل می‌شود، سوء تفاهم است.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۹/۲ ـ ۳۶۰.</ref> ایشان در دیدار یکی از مقامات در ده مهرماه نیز با تأکید بر علاقه‌مندی خود به کشور و انجام وظیفه دینی خود، هر جا که باشد، شرحی از اعتراض خود به قرار بازداشت داد و رفتار با خود را خلاف آن قرار و قوانین شمرد و خاطرنشان کرد اگر این وضع برای ایشان ده سال نیز طول بکشد شکایتی نخواهد کرد؛ ولی این نتیجه را می‌گیرد که در کشوری که با ایشان این‌گونه رفتار می‌شود، با مردم عادی آن چگونه رفتار می‌گردد.<ref>امام‌خمینی، | به گزارش [[ساواک]]، [[امام‌خمینی]] در این مدت و در یک مذاکره خصوصی، تأکید کرد که هیچ‌گاه برای حفظ مقام خود اقدامی نکرده و آنچه گفته یا می‌گوید تنها برای سعادت و آسایش مردم است. ایشان تصریح کرد عمل حکومت نباید به گونه‌ای باشد که مردم آن را تجاوز به حقوق خود تلقی کنند. دولت باید به احساسات مردم توجه بیشتری نشان داده و برای رفع ناراحتی مردم اقدام کند؛<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۱۵/۲ ـ ۳۱۶.</ref> همچنین در دیدار یکی از مسئولان ساواک به نمایندگی از حسن پاکروان رئیس ساواک با ایشان در مهر ۱۳۴۲ که درباره درخواست یا تقاضای ایشان سوال شد، تأکید کرد هیچ خواستهای برای خودش ندارد و تنها مطالبی درباره مردم وجود دارد که مایل است به نظر [[محمدرضا پهلوی]] برسد. ایشان در بیان این مطالب، با شاهدآوردن نامه‌ای از ناپلئون سوم به فتحعلی‌شاه که از روی کتاب تاریخ روابط سیاسی خواند، تأکید کرد روحانیت نیز جز این نمی‌خواهد که سلطنت بر پایه عقاید ملت و مبانی [[اسلام|دین]] و [[شیعه|مذهب]] استوار شود تا تزلزلی در شئون مملکت پدید نیاید و کشور شیعه ایران، در آرامش، [[استقلال|استقلال سیاسی]] و دینی خود را حفظ کند و در ردیف دولت‌های بزرگ دنیا درآید؛ حرف اصلی ایشان همین است و اگر جز این منتقل می‌شود، سوء تفاهم است.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۹/۲ ـ ۳۶۰.</ref> ایشان در دیدار یکی از مقامات در ده مهرماه نیز با تأکید بر علاقه‌مندی خود به کشور و انجام وظیفه دینی خود، هر جا که باشد، شرحی از اعتراض خود به قرار بازداشت داد و رفتار با خود را خلاف آن قرار و قوانین شمرد و خاطرنشان کرد اگر این وضع برای ایشان ده سال نیز طول بکشد شکایتی نخواهد کرد؛ ولی این نتیجه را می‌گیرد که در کشوری که با ایشان این‌گونه رفتار می‌شود، با مردم عادی آن چگونه رفتار می‌گردد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۹/۲۱.</ref> به گزارش ساواک، [[سیدکاظم شریعتمداری]] در پاییز ۱۳۴۲، پس از [[نماز جماعت]]، اعلام کرد که اگر تا ده روز دیگر «آقای (امام)خمینی» آزاد نشود، شخصاً وارد اقدام خواهد شد و از هیچ کاری دریغ نخواهد کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۵۵/۲.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] در مدت زندان، از فکر مردم محروم نیز غافل نبود و در زمستان سخت سال ۱۳۴۲ ضمن اجازه مصرف نصف [[سهم امام]] برای خرید زغال برای فقرا، فرزندشان، [[سیدمصطفی خمینی|سیدمصطفی]] را به نمایندگی از خود، مأمور کمک به مستمندان کرد و اجازه داد مبلغ شصت هزار تومان از سهم امام را صرف کمک به افراد بی‌بضاعت شهرستان [[قم]] و دیگر شهرها کند و از عموم مردم نیز خواست که در این امر خداپسندانه شرکت کنند<ref>امام‌خمینی، | [[امام‌خمینی]] در مدت زندان، از فکر مردم محروم نیز غافل نبود و در زمستان سخت سال ۱۳۴۲ ضمن اجازه مصرف نصف [[سهم امام]] برای خرید زغال برای فقرا، فرزندشان، [[سیدمصطفی خمینی|سیدمصطفی]] را به نمایندگی از خود، مأمور کمک به مستمندان کرد و اجازه داد مبلغ شصت هزار تومان از سهم امام را صرف کمک به افراد بی‌بضاعت شهرستان [[قم]] و دیگر شهرها کند و از عموم مردم نیز خواست که در این امر خداپسندانه شرکت کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۶۰/۱؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امام‌خمینی، ۳۰۳ ـ ۳۰۴.</ref> | ||
دی‌ماه ۱۳۴۲، حسن پاکروان، رئیس [[ساواک]]، در دیدار با امام‌خمینی، نظر مساعد [[محمدرضا پهلوی]] به روحانیت و درخواست شاه از ایشان برای فراموش‌کردن اتفاقات گذشته و ادامه‌دادن به درس و بحث ساده در قم را به امام‌خمینی رساند. ایشان در پاسخ تأکید کرد او یک روحانی است و به سیاست کاری ندارد؛ اما اگر از حکومت اقدامی برضد [[شیعه|مذهب]] سربزند طبق وظیفه دینی واکنش نشان خواهد داد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۷۹/۲.</ref> در اسفند ۱۳۴۲ نیز [[محمدصالح حائری]] از علمای بزرگ مازندران، با کسب اجازه و رضایت امام‌خمینی، برای آزادی ایشان از حصر، اقدام کرد. | دی‌ماه ۱۳۴۲، حسن پاکروان، رئیس [[ساواک]]، در دیدار با امام‌خمینی، نظر مساعد [[محمدرضا پهلوی]] به روحانیت و درخواست شاه از ایشان برای فراموش‌کردن اتفاقات گذشته و ادامه‌دادن به درس و بحث ساده در قم را به امام‌خمینی رساند. ایشان در پاسخ تأکید کرد او یک روحانی است و به سیاست کاری ندارد؛ اما اگر از حکومت اقدامی برضد [[شیعه|مذهب]] سربزند طبق وظیفه دینی واکنش نشان خواهد داد.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳۷۹/۲.</ref> در اسفند ۱۳۴۲ نیز [[محمدصالح حائری]] از علمای بزرگ مازندران، با کسب اجازه و رضایت امام‌خمینی، برای آزادی ایشان از حصر، اقدام کرد. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
با حضور [[امام‌خمینی]] در قم، در ۱۳۴۳/۱/۱۹ شهر چراغانی شد و جشن و سرور همه قم را فرا گرفت. [[مدرسه فیضیه]] مرکز جنب‌وجوش شد و مردم از نقاط مختلف کشور ازجمله شهرهای کاشان، خمین، [[تهران]]، اصفهان، محلات، زنجان، گرمسار، قزوین، کرمان، جهرم، کرمانشاه، رفسنجان، ساوه، همدان، [[مشهد]]، نائین، نجف آباد، دلیجان، خرم آباد و شیراز و تعدادی از علمای شهرستان‌ها برای دیدار با ایشان و اعلام وفاداری و شرکت در شادمانی عمومی وارد قم شدند و مقالات، اشعار و اعلامیه‌های بسیاری در حمایت از ایشان و اعلام آمادگی برای تداوم مبارزه منتشر شد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱/دوازده ـ چهارده و ۱۲۷ ـ ۲۴۷؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۸۸/۲؛ منصوری، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۲۷۵ ـ ۲۷۶؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۷۴/۲.</ref> علما و روحانیان و دیگر اقشار مردم در شهرستان‌ها از آزادی امام‌خمینی اظهار خوشحالی می‌کردند و در مواردی از برگزاری مراسم از سوی ساواک جلوگیری می‌شد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱/سیزده و ۱۶۷.</ref> تعداد و حجم مراسم استقبال و برپایی جشن در [[قم]] و شهرهای دیگر و جنبه مردمی این موضوع چنان فراگیر بود که حسن پاکروان رئیس ساواک طی بخشنامه‌ای در ۴۳/۱/۲۰ به همه ساواک‌های مراکز استان دستور داد برای اینکه تصور نشود که برگزاری جشن زیاد اهمیت دارد، مصلحت در این است که دخالت نشود.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۰۷/۱.</ref> | با حضور [[امام‌خمینی]] در قم، در ۱۳۴۳/۱/۱۹ شهر چراغانی شد و جشن و سرور همه قم را فرا گرفت. [[مدرسه فیضیه]] مرکز جنب‌وجوش شد و مردم از نقاط مختلف کشور ازجمله شهرهای کاشان، خمین، [[تهران]]، اصفهان، محلات، زنجان، گرمسار، قزوین، کرمان، جهرم، کرمانشاه، رفسنجان، ساوه، همدان، [[مشهد]]، نائین، نجف آباد، دلیجان، خرم آباد و شیراز و تعدادی از علمای شهرستان‌ها برای دیدار با ایشان و اعلام وفاداری و شرکت در شادمانی عمومی وارد قم شدند و مقالات، اشعار و اعلامیه‌های بسیاری در حمایت از ایشان و اعلام آمادگی برای تداوم مبارزه منتشر شد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱/دوازده ـ چهارده و ۱۲۷ ـ ۲۴۷؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۸۸/۲؛ منصوری، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۲۷۵ ـ ۲۷۶؛ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ۱۷۴/۲.</ref> علما و روحانیان و دیگر اقشار مردم در شهرستان‌ها از آزادی امام‌خمینی اظهار خوشحالی می‌کردند و در مواردی از برگزاری مراسم از سوی ساواک جلوگیری می‌شد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱/سیزده و ۱۶۷.</ref> تعداد و حجم مراسم استقبال و برپایی جشن در [[قم]] و شهرهای دیگر و جنبه مردمی این موضوع چنان فراگیر بود که حسن پاکروان رئیس ساواک طی بخشنامه‌ای در ۴۳/۱/۲۰ به همه ساواک‌های مراکز استان دستور داد برای اینکه تصور نشود که برگزاری جشن زیاد اهمیت دارد، مصلحت در این است که دخالت نشود.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۰۷/۱.</ref> | ||
هم‌زمان با آزادی امام‌خمینی روزنامه اطلاعات در ۱۳۴۳/۱/۱۸ در مقاله‌ای ضمن تکرار صحبت‌های نخست‌وزیر منصور در چند روز گذشته و انتظار همکاری و مشارکت مردم در اجرای برنامه‌های دولت، از همگامی جامعه روحانیت با مردم در اجرای برنامه‌های انقلاب شاه و مردم اظهار خوشبختی کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۸۶۸/۱ ـ ۸۶۹؛ منصوری، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۲۷۷.</ref> این مقاله به گونه‌ای تنظیم شده بود که گویا امام‌خمینی از راه خود بازگشته، سوء تفاهماتی بوده که برطرف شده و اکنون همه روحانیت پشتیبان کامل حکومت‌اند. رژیم پهلوی با این کار در صدد بود امام‌خمینی را در عمل انجام‌شده قرار دهد؛<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۸۸/۲ ـ ۸۹.</ref> ولی ایشان پس از اطلاع، در واکنش به آن، از سخنرانان در ۱۳۴۳/۱/۲۱ در جشن [[مدرسه فیضیه]] خواست که این خبر دروغ را تکذیب کنند.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱/سیزده.</ref> افزون بر این، ایشان در نطق عمومی ۱۳۴۳/۱/۲۱ در حضور گروهی از [[دانشجویان|دانشجویان دانشگاه]] که برای دیدار ایشان به قم رفته بودند، مطالب سرمقاله [[روزنامه اطلاعات]] را تکذیب و از مسئول این روزنامه خواست که به صراحت دلیل انتشار آن مقاله و منبع آن را بنویسد و چون مشخص شد که ساواک مقاله یادشده را تنظیم کرده، ایشان بیشتر در برابر آن ایستاد، تا اینکه دولت نماینده‌ای به [[قم]] فرستاد و تعهد کرد دیگر چنین اتهاماتی را متوجه روحانیت نکند.<ref>امام‌خمینی، کوثر، ۱۰۳/۱؛ امام‌خمینی، | هم‌زمان با آزادی امام‌خمینی روزنامه اطلاعات در ۱۳۴۳/۱/۱۸ در مقاله‌ای ضمن تکرار صحبت‌های نخست‌وزیر منصور در چند روز گذشته و انتظار همکاری و مشارکت مردم در اجرای برنامه‌های دولت، از همگامی جامعه روحانیت با مردم در اجرای برنامه‌های انقلاب شاه و مردم اظهار خوشبختی کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۸۶۸/۱ ـ ۸۶۹؛ منصوری، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۲۷۷.</ref> این مقاله به گونه‌ای تنظیم شده بود که گویا امام‌خمینی از راه خود بازگشته، سوء تفاهماتی بوده که برطرف شده و اکنون همه روحانیت پشتیبان کامل حکومت‌اند. رژیم پهلوی با این کار در صدد بود امام‌خمینی را در عمل انجام‌شده قرار دهد؛<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۸۸/۲ ـ ۸۹.</ref> ولی ایشان پس از اطلاع، در واکنش به آن، از سخنرانان در ۱۳۴۳/۱/۲۱ در جشن [[مدرسه فیضیه]] خواست که این خبر دروغ را تکذیب کنند.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۱/سیزده.</ref> افزون بر این، ایشان در نطق عمومی ۱۳۴۳/۱/۲۱ در حضور گروهی از [[دانشجویان|دانشجویان دانشگاه]] که برای دیدار ایشان به قم رفته بودند، مطالب سرمقاله [[روزنامه اطلاعات]] را تکذیب و از مسئول این روزنامه خواست که به صراحت دلیل انتشار آن مقاله و منبع آن را بنویسد و چون مشخص شد که ساواک مقاله یادشده را تنظیم کرده، ایشان بیشتر در برابر آن ایستاد، تا اینکه دولت نماینده‌ای به [[قم]] فرستاد و تعهد کرد دیگر چنین اتهاماتی را متوجه روحانیت نکند.<ref>امام‌خمینی، کوثر، ۱۰۳/۱؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۶۸/۱.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] همچنین در تلگرام‌هایی که به علمای شهرستان‌ها فرستاد، مطالب سرمقاله روزنامه اطلاعات را تکذیب کرد.<ref>امام‌خمینی، | [[امام‌خمینی]] همچنین در تلگرام‌هایی که به علمای شهرستان‌ها فرستاد، مطالب سرمقاله روزنامه اطلاعات را تکذیب کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۷۷/۱، ۲۸۰، ۲۸۱ و ۲۸۲.</ref> ایشان افزون بر این در ۱۳۴۳/۱/۲۶ در حضور هزاران تن از علما، روحانیان، کسبه، دانشجویان و گروه‌های مختلف مردم، در مسجد اعظم قم، در نطقی حماسی به تجزیه و تحلیل مستدل خواستهای مردم و رفتار [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] پرداخت و بدین‌گونه از تبلیغات دروغین سازمان‌های تبلیغاتی رژیم پرده برداشت و همگان را به ادامه راه شهدای پانزده خرداد فراخواند.<ref>امام‌خمینی، کوثر، ۱۰۹/۱ و ۱۱۷ ـ ۱۱۹؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۸۸/۱.</ref> {{ببینید|پانزده خرداد}} این سخنرانی که نخستین سخنرانی عمومی پس از آزادی ایشان است توسط شهربانی قم به مرکز گزارش شده‌است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، ۲۷۹/۱ ـ ۲۸۴.</ref> | ||
==دستگیری دوم== | ==دستگیری دوم== | ||
[[امام‌خمینی]] پس از آزادی از زندان و حصر به مبارزه ادامه داد و در خرداد سال ۱۳۴۳ به‌مناسبت سالگرد پانزده خرداد ۱۳۴۲ اعلامیه‌ای را که به امضای دیگر مراجع ([[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، [[سیدمحمدهادی میلانی]] و [[سیدحسن قمی]]) هم رسیده بود، صادر کرد.<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۲۶۵ ـ ۲۶۶.</ref> ایشان با تأکید بر اینکه ریشه اقدامات و مخالفت‌هایش مذهبی است و نه سیاسیِ صرف،<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۹۲/۲ ـ ۲۹۳.</ref> در ادامه مبارزه با رژیم پهلوی، در آغاز درس در ۱۳۴۳/۶/۱۸ به تشریح اوضاع کشور پرداخت و هدف رژیم از تصمیم سوگند نیروهای ارتش را به «کتاب آسمانی که به آن اعتقاد دارم» به جای سوگند به [[قرآن]]، افشا کرد و آن را برنامه‌ای برای ورود [[بهاییان]] به ارتش دانست.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۷۱ ـ ۲۷۲.</ref> هنگامی که امام‌خمینی به متن لایحه مصونیت مستشاران و دیگر تبعه امریکا موسوم به [[کاپیتولاسیون|لایحه کاپیتولاسیون]] دست یافت، در ۱۳۴۳/۸/۴ زادروز [[حضرت فاطمه زهرا(س)|حضرت زهرا(س)]] ـ که مصادف با تاریخ تولّد [[محمدرضا پهلوی]] شده بود ـ در یک سخنرانی عمومی در خانه درباره تصویب این قانون دست به افشاگری زد؛<ref>امام‌خمینی، | [[امام‌خمینی]] پس از آزادی از زندان و حصر به مبارزه ادامه داد و در خرداد سال ۱۳۴۳ به‌مناسبت سالگرد پانزده خرداد ۱۳۴۲ اعلامیه‌ای را که به امضای دیگر مراجع ([[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، [[سیدمحمدهادی میلانی]] و [[سیدحسن قمی]]) هم رسیده بود، صادر کرد.<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۲۶۵ ـ ۲۶۶.</ref> ایشان با تأکید بر اینکه ریشه اقدامات و مخالفت‌هایش مذهبی است و نه سیاسیِ صرف،<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۹۲/۲ ـ ۲۹۳.</ref> در ادامه مبارزه با رژیم پهلوی، در آغاز درس در ۱۳۴۳/۶/۱۸ به تشریح اوضاع کشور پرداخت و هدف رژیم از تصمیم سوگند نیروهای ارتش را به «کتاب آسمانی که به آن اعتقاد دارم» به جای سوگند به [[قرآن]]، افشا کرد و آن را برنامه‌ای برای ورود [[بهاییان]] به ارتش دانست.<ref>مؤسسه تنظیم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲۷۱ ـ ۲۷۲.</ref> هنگامی که امام‌خمینی به متن لایحه مصونیت مستشاران و دیگر تبعه امریکا موسوم به [[کاپیتولاسیون|لایحه کاپیتولاسیون]] دست یافت، در ۱۳۴۳/۸/۴ زادروز [[حضرت فاطمه زهرا(س)|حضرت زهرا(س)]] ـ که مصادف با تاریخ تولّد [[محمدرضا پهلوی]] شده بود ـ در یک سخنرانی عمومی در خانه درباره تصویب این قانون دست به افشاگری زد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۰۹/۱؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۰۲۹/۱ ـ ۱۰۳۴.</ref> افزون بر آن، اعلامیه‌ای نیز بر ضد آن صادر کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۰۴۱/۱ ـ ۱۰۴۶.</ref> {{ببینید|کاپیتولاسیون}} | ||
[[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] که نمی‌توانست افشاگری‌های امام‌خمینی و مقابله ایشان را با سلطه [[امریکا]] بپذیرد، با دستور امریکا با برنامه‌ای از پیش طراحی‌شده، نیمه‌شب سیزدهم آبان ۱۳۴۳ مأموران زیادی را بار دیگر به [[قم]] اعزام کرد و امام‌خمینی را دستگیر و با سرعت به فرودگاه تهران منتقل و همراه دو مأمور امنیتی ایشان را به [[ترکیه]] تبعید کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۰۵۳/۱ ـ ۱۰۵۵.</ref> {{ببینید|تبعید امام‌خمینی| بورسا}} | [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] که نمی‌توانست افشاگری‌های امام‌خمینی و مقابله ایشان را با سلطه [[امریکا]] بپذیرد، با دستور امریکا با برنامه‌ای از پیش طراحی‌شده، نیمه‌شب سیزدهم آبان ۱۳۴۳ مأموران زیادی را بار دیگر به [[قم]] اعزام کرد و امام‌خمینی را دستگیر و با سرعت به فرودگاه تهران منتقل و همراه دو مأمور امنیتی ایشان را به [[ترکیه]] تبعید کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۰۵۳/۱ ـ ۱۰۵۵.</ref> {{ببینید|تبعید امام‌خمینی| بورسا}} | ||