۲۱٬۲۸۸
ویرایش
ابرابزار
جز (removed Category:مقاله‌های ارزیابیشده; added Category:مقاله‌های تأییدشده using HotCat) |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''خانواده امام‌خمینی'''، شرح حال بستگان نسبی و سببی [[امام‌خمینی]]. | '''خانواده امام‌خمینی'''، شرح حال بستگان نسبی و سببی [[امام‌خمینی]]. | ||
== امام‌خمینی== | |||
== امام‌خمینی == | |||
{{اصلی|امام‌خمینی}} | {{اصلی|امام‌خمینی}} | ||
امام‌خمینی در ۱۸ یا ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰ق در شهر [[خمین]] به دنیا آمد. ایشان خود در یک جا تاریخ [[۲۰ جمادی‌الثانی]] را قطعی و برابر ۱ مهر ۱۲۸۱ | امام‌خمینی در ۱۸ یا ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰ق در شهر [[خمین]] به دنیا آمد. ایشان خود در یک جا تاریخ [[۲۰ جمادی‌الثانی]] را قطعی و برابر ۱ مهر ۱۲۸۱ شمرده‌است، اما در جای دیگر با ذکر هر دو تاریخ، [[۱۸ جمادی‌الثانی]] را صحیح‌تر دانسته‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۹، ص۴۲۶؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۳۳–۳۵ و ۱۲۳۱.</ref>؛ چنان‌که محاسبات موجود از نظر سال خورشیدی، به ترتیب ۲۹ و ۳۱ شهریور ۱۲۸۱ برابر ۲۱ و ۲۳ سپتامبر ۱۹۰۲ میلادی را نشان می‌دهد. در شناسنامه ایشان که سال ۱۳۰۴ صادر شده، تولد ۱۲۷۹ و بدون ذکر روز و ماه آمده‌است که دقیق نیست. | ||
خاندان امام‌خمینی از خانواده‌های اصیل و ریشه‌دار و در تحولات فرهنگی و اجتماعی خمین و اطراف آن مؤثر بوده‌اند<ref>ریاضی یزدی، مختصری از شجره‌نامه خاندان حضرت امام، | خاندان امام‌خمینی از خانواده‌های اصیل و ریشه‌دار و در تحولات فرهنگی و اجتماعی خمین و اطراف آن مؤثر بوده‌اند<ref>ریاضی یزدی، مختصری از شجره‌نامه خاندان حضرت امام، ص۲۵۹–۲۶۰؛ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۹.</ref> بسیاری از بزرگان این خانواده از علمای دین بوده‌اند و زندگی آنان از راه [[کشاورزی]] می‌گذشته‌است<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۲.</ref> آنان از نظر خانوادگی رئوف و مهربان و از نظر اجتماعی خوش‌نام و ستم‌ستیز و مظلوم‌نواز بوده‌اند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ۶۹، ۷۴، ۸۷ و ۱۲۹–۱۳۰.</ref> در طول دوران نهضت اسلامی، [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک)، با مراقبت و پیگیری جدی دربارهٔ افراد خانواده امام‌خمینی، یک‌یک آنان را زیر نظر داشت و گزارش‌هایی که دربارهٔ شناسایی افراد خانواده، کنترل رفت و آمدها و نقش و نفوذ آنان در نهضت تهیه شده، در اسناد ساواک موجود است<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ج۱۵، ص۳۴۸–۵۵۸.</ref> | ||
==پدر== | == پدر == | ||
{{اصلی|اجداد امام‌خمینی}} | {{اصلی|اجداد امام‌خمینی}} | ||
[[سیدمصطفی خمینی]] فرزند سیداحمد در ۲۹ رجب ۱۲۷۸ق/ ۲۹ بهمن ۱۲۴۱ در محله رازی [[خمین]] زاده شد. در هشت‌سالگی پدرش درگذشت. مادر او سکینه‌خانم دختر محمدحسین بیک کمره‌ای و خواهر یوسف‌خان بود و بیش از این، از زندگی او خبری در دست نیست<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۸۴؛ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص | [[سیدمصطفی خمینی]] فرزند سیداحمد در ۲۹ رجب ۱۲۷۸ق/ ۲۹ بهمن ۱۲۴۱ در محله رازی [[خمین]] زاده شد. در هشت‌سالگی پدرش درگذشت. مادر او سکینه‌خانم دختر محمدحسین بیک کمره‌ای و خواهر یوسف‌خان بود و بیش از این، از زندگی او خبری در دست نیست<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۸۴؛ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۴۲–۴۳؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۰.</ref> و بنا به نقلی سکینه‌خانم دختر یوسف‌خان بود.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۳۶.</ref> | ||
سیدمصطفی بخشی از علوم دینی را در مکتبخانه زادگاهش و بخشی را نزد [[میرزااحمد خوانساری]] خواند. قرائن نشان می‌دهند وی پس از به‌پایان‌بردن درس‌های اولیه برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]] | سیدمصطفی بخشی از علوم دینی را در مکتبخانه زادگاهش و بخشی را نزد [[میرزااحمد خوانساری]] خواند. قرائن نشان می‌دهند وی پس از به‌پایان‌بردن درس‌های اولیه برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]] رفته‌است. محمدتقی نجفی معروف به [[آقانجفی اصفهانی]] و محمدباقر فشارکی اصفهانی از استادان وی بوده‌اند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۸۵.</ref> حدود سال ۱۳۰۰ق با [[هاجرخانم|هاجرآغاخانم]] دختر میرزااحمد مجتهد ساکن خمین، نوه حاج‌محمدحسین خوانساری [[ازدواج]] کرد و در سال ۱۳۰۵ق برای ادامه تحصیل به [[نجف]] رفت و به [[اجتهاد|درجه اجتهاد]] رسید<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۳۶؛ گلی زواره، فرازهای فروزان، پژوهشی در سیره اخلاقی، ص۲۳.</ref>؛ سپس به خمین بازگشت و مرجع امور دینی مردم شد. وی سه همسر دایمی و یک همسر موقت داشت: [[هاجرخانم|حاجیه آغاخانم]] دختر میرزااحمد، گوهرملک تاج‌خانم و عقبی‌خانم دختر فتح‌الله‌خان همسران دایمی وی بوده‌اند. شش فرزند وی، مولود آغاخانم، [[سیدمرتضی پسندیده]]، سیدنورالدین هندی، فاطمه‌خانم، آغازاده‌خانم و [[سیدروح‌الله خمینی|سیدروح‌الله]]، فرزندان او از هاجر بودند<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۷۴–۷۵.</ref> | ||
سیدمصطفی ملقب به | سیدمصطفی ملقب به فخرالمجتهدین،<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۷۲.</ref> در زادگاه خود به فعالیت‌های تبلیغی و اجتماعی پرداخت. در کنار درس و بحث، کشاورزی و باغداری می‌کرد<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۸۶–۸۷.</ref> خانواده‌های بسیاری از سفره وی نان می‌خوردند. او با مردم رفتاری کریمانه داشت و در برابر تعدیات والیان و خوان‌های ستمکار و اشرار و یاغیان می‌ایستاد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۷۸–۷۹.</ref> خانه‌اش پناهگاه متظلمان بود و افراد ستم‌دیده در سرای وی بست می‌نشستند؛ از این‌رو گروهی از سوارکاران و تفنگداران وابسته به خود داشت. به مهر و امضایش در قبالجات و مرافعات استناد می‌شد<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۸۷–۸۹.</ref> و تولیت بخشی از [[وقف|اوقاف]] خمین بر عهده وی بود<ref>مرادی‌نیا، آقاسیدمصطفی، ص۶۹.</ref> | ||
سیدمصطفی افزون بر رفت‌وآمد با بزرگان منطقه، با برخی از بزرگان تهران و سران [[حکومت قاجار]] نیز ارتباط داشت. این اقتدار<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۹۱.</ref> و شیوه زندگی بر برخی از ارباب‌های منطقه دشوار می‌آمد و در پی آن بودند او را از میان بردارند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۰۳؛ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص | سیدمصطفی افزون بر رفت‌وآمد با بزرگان منطقه، با برخی از بزرگان تهران و سران [[حکومت قاجار]] نیز ارتباط داشت. این اقتدار<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۹۱.</ref> و شیوه زندگی بر برخی از ارباب‌های منطقه دشوار می‌آمد و در پی آن بودند او را از میان بردارند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۰۳؛ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۷۸–۷۹.</ref> تا آنکه در راه خمین به اراک و در سال ۱۳۲۰ق. جعفرقلی‌خان و رضاقلی‌سلطان از خان‌های خمین او را به [[شهادت]] رساندند<ref>قادری، خمینی روح‌الله زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ج۱، ص۱۲۲.</ref> | ||
امام‌خمینی هنگام شهادت پدر، کودکی شش‌ماهه بود<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۴.</ref> مردم یک هفته در خمین و اطراف آن برای سیدمصطفی عزاداری کردند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۰۶.</ref> پیکرش پس از تشییع در محل مرقد آقا (محل دفن حاج‌آقامحسن اراکی، از علمای معروف منطقه) در اراک به امانت گذاشته شد؛ سپس به [[نجف اشرف]] منتقل و در آنجا دفن شد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۸۲.</ref> برخی از نشریات آن روز نیز چگونگی کشته‌شدن سیدمصطفی را گزارش کردند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، | امام‌خمینی هنگام شهادت پدر، کودکی شش‌ماهه بود<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۴.</ref> مردم یک هفته در خمین و اطراف آن برای سیدمصطفی عزاداری کردند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۰۶.</ref> پیکرش پس از تشییع در محل مرقد آقا (محل دفن حاج‌آقامحسن اراکی، از علمای معروف منطقه) در اراک به امانت گذاشته شد؛ سپس به [[نجف اشرف]] منتقل و در آنجا دفن شد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۸۲.</ref> برخی از نشریات آن روز نیز چگونگی کشته‌شدن سیدمصطفی را گزارش کردند<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۰۷–۱۰۸.</ref> صاحبه‌خانم خواهر سیدمصطفی، به همراه همسرش هاجر و عموی وی فضل‌الله رجایی با فرزندان خردسال سیدمصطفی، برای پیگیری مجازات قاتل از خمین به تهران آمدند و توانستند با عین‌الدوله (صدر اعظم) و محمدعلی‌میرزا (ولیعهد) دیدار کنند و سرانجام با پیگیری علمای تهران به‌ویژه فعالیت‌های [[سیدمحمد کمره‌ای]] از علمای تهران، جعفرقلی‌خان در چهارم ربیع‌الاول ۱۳۲۳ق در میدان توپخانه [[قصاص]] شد<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۸۷–۸۹؛ جرفادقانی، علمای بزرگ شیعه از کلینی تا خمینی، ص۳۱۹.</ref>؛ اما رضاقلی پیش از بازداشت مرده بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۸۵.</ref> [[امام‌خمینی]] در برخی نوشته‌ها، خود را «ابن‌الشهید روح‌الله الموسوی خمینی» نامیده<ref>ربانی خلخالی، شهدای روحانیت شیعه، ج۱، ص۱۱۱.</ref> و [[آقاسیدحسین قمی]] نیز از سیدمصطفی به «شهید گلوله اشقیا و اشرار» تعبیر کرده‌است<ref>مرادی‌نیا، آقاسیدمصطفی مجتهد کمره شهید تیر اشقیاء و اشرار، ص۷۰.</ref> | ||
اجازه‌های اجتهاد و اوراق و کتاب‌های باقی‌مانده از سیدمصطفی، پیش از [[انقلاب اسلامی]] به دست [[ساواک]] از میان رفت<ref>رجائی‌نژاد، یازدهم بهمن، ص۲۶.</ref> | اجازه‌های اجتهاد و اوراق و کتاب‌های باقی‌مانده از سیدمصطفی، پیش از [[انقلاب اسلامی]] به دست [[ساواک]] از میان رفت<ref>رجائی‌نژاد، یازدهم بهمن، ص۲۶.</ref> | ||
==مادر== | == مادر == | ||
{{اصلی|هاجرآغاخانم}} | {{اصلی|هاجرآغاخانم}} | ||
مادر امام‌خمینی، [[هاجرآغاخانم]]، دختر میرزااحمد مجتهد خوانساری از عالمان پارسای خمین، میان سال‌های | مادر امام‌خمینی، [[هاجرآغاخانم]]، دختر میرزااحمد مجتهد خوانساری از عالمان پارسای خمین، میان سال‌های ۱۲۸۵–۱۲۸۸ق، در خمین زاده شد. حدود ۱۳۰۰ق، با سیدمصطفی ازدواج کرد و با وی به نجف رفت. وی زنی پارسا و باتقوا و در میان خویشاوندان و آشنایان مورد احترام بود و پس از شهادت همسرش برای قصاص قاتل وی تلاش کرد. پس از آن به تربیت و مراقبت از فرزندان خود پرداخت و آنان را به کمال رساند. هاجر در سال ۱۳۳۷ق در [[خمین]] درگذشت و پیکرش در امامزاده احمد از نوادگان امام‌سجاد (ع) در محله خاکفرج قم به خاک سپرده شد<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۱۱۶–۱۱۹.</ref> | ||
==عمو و عمه‌ها== | == عمو و عمه‌ها == | ||
امام‌خمینی یک عمو و سه عمه | امام‌خمینی یک عمو و سه عمه داشته‌است: سیدآقا (سیدمرتضی) عموی امام‌خمینی، حدود سال‌های ۱۲۸۷/ ۱۲۸۸ق، در جوانی در حدود ۲۲ یا ۲۳سالگی، پیش از ازدواج از دنیا رفت. وی اهل علم و درس و بحث بوده، با دو مهر، نامه امضا می‌کرده که مهر بزرگ‌تر «الراجی الی الله الغنی مرتضی‌بن‌احمد الموسوی» و دیگری «اقل الطلبه» بوده‌است<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۴۸–۴۹.</ref> | ||
عمه‌های امام‌خمینی سه تن بوده‌اند: | عمه‌های امام‌خمینی سه تن بوده‌اند: | ||
# سلطان‌خانم با کریم‌خان از مردم خمین ازدواج کرد و دستاورد آن چهار فرزند به نامهای تاج‌نساءخانم، مریم‌خانم، امام‌قلی‌خان معروف به بیگلربیگی و میرزایحیی بود. میرزایحیی در یکی از مدرسه‌های جدید تهران به آموزش خط مشغول بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، | # سلطان‌خانم با کریم‌خان از مردم خمین ازدواج کرد و دستاورد آن چهار فرزند به نامهای تاج‌نساءخانم، مریم‌خانم، امام‌قلی‌خان معروف به بیگلربیگی و میرزایحیی بود. میرزایحیی در یکی از مدرسه‌های جدید تهران به آموزش خط مشغول بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۵۰–۵۱.</ref> | ||
# آغابانوخانم که در پنجشنبه ۱۸ جمادی‌الاول ۱۲۷۲ق زاده شد و با شکرالله از مردم خمین ازدواج کرد. پس از فوت شوهر، با آخوند ملامحمدجواد کمره‌ای از علمای خمین ازدواج کرد و از این ازدواج صاحب سه پسر به نامهای [[میرزارضا نجفی]] (از استادان امام‌خمینی)، میرزاعلی‌محمد ملقب به امام‌جمعه و صدرالدین نجفی شد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۵۲.</ref> | # آغابانوخانم که در پنجشنبه ۱۸ جمادی‌الاول ۱۲۷۲ق زاده شد و با شکرالله از مردم خمین ازدواج کرد. پس از فوت شوهر، با آخوند ملامحمدجواد کمره‌ای از علمای خمین ازدواج کرد و از این ازدواج صاحب سه پسر به نامهای [[میرزارضا نجفی]] (از استادان امام‌خمینی)، میرزاعلی‌محمد ملقب به امام‌جمعه و صدرالدین نجفی شد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۵۲.</ref> | ||
# صاحبه‌خانم، با شکرالله‌خان از ایل بربرود، ازدواج کرد. پس از فوت وی به ازدواج شوهرِ خواهر متوفای خود (آغابانوخانم)، ملامحمدجواد کمره‌ای درآمد. وی بانویی شایسته بود و پس از شهادت برادرش سیدمصطفی، به همراه هاجرخانم همسر برادر به سرپرستی فرزندان وی پرداخت و برای قصاص قاتل برادر به اراک، سپس به تهران رفت و پس از قصاص وی به خمین بازگشت. وی در سال ۱۳۳۶ق با بیماری درگذشت و در کنار امامزاده احمد در خاکفرج قم، کنار قبر مادر امام‌خمینی دفن شد. از وی فرزندی بر جای نماند.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، | # صاحبه‌خانم، با شکرالله‌خان از ایل بربرود، ازدواج کرد. پس از فوت وی به ازدواج شوهرِ خواهر متوفای خود (آغابانوخانم)، ملامحمدجواد کمره‌ای درآمد. وی بانویی شایسته بود و پس از شهادت برادرش سیدمصطفی، به همراه هاجرخانم همسر برادر به سرپرستی فرزندان وی پرداخت و برای قصاص قاتل برادر به اراک، سپس به تهران رفت و پس از قصاص وی به خمین بازگشت. وی در سال ۱۳۳۶ق با بیماری درگذشت و در کنار امامزاده احمد در خاکفرج قم، کنار قبر مادر امام‌خمینی دفن شد. از وی فرزندی بر جای نماند.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۵۴–۵۵.</ref> | ||
==خاندان مادری== | == خاندان مادری == | ||
میرزااحمد، جد مادری امام‌خمینی در خمین زاده شد. وی نزد پدر و دیگر استادان خمین درس خواند و به علم و [[تقوا]] و ساده‌زیستی شهره بود. مردم خمین او و خانواده‌اش را به درستکاری می‌شناختند. وی به جای پدر در [[مسجد جامع خمین|مسجد جامع]] شهر نماز جماعت اقامه می‌کرد و به طلاب درس می‌داد. سیدمصطفی پدر امام‌خمینی نزد وی درس | میرزااحمد، جد مادری امام‌خمینی در خمین زاده شد. وی نزد پدر و دیگر استادان خمین درس خواند و به علم و [[تقوا]] و ساده‌زیستی شهره بود. مردم خمین او و خانواده‌اش را به درستکاری می‌شناختند. وی به جای پدر در [[مسجد جامع خمین|مسجد جامع]] شهر نماز جماعت اقامه می‌کرد و به طلاب درس می‌داد. سیدمصطفی پدر امام‌خمینی نزد وی درس خوانده‌است. ملااحمد در سال ۱۳۱۳ق درگذشت.<ref>مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۶۲–۶۳.</ref> | ||
===دایی‌ها=== | === دایی‌ها === | ||
امام‌خمینی چهار دایی داشت. برخی از دایی‌های امام‌خمینی در شکل‌گیری شخصیت ایشان نقش داشته‌اند: [[میرزامحمدمهدی احمدی]]، دایی بزرگ ایشان بود. تاریخ تولدش معلوم نیست، ولی در فاصله سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۶ق در عرصه فعالیت‌های دینی و اجتماعی خمین حضور | امام‌خمینی چهار دایی داشت. برخی از دایی‌های امام‌خمینی در شکل‌گیری شخصیت ایشان نقش داشته‌اند: [[میرزامحمدمهدی احمدی]]، دایی بزرگ ایشان بود. تاریخ تولدش معلوم نیست، ولی در فاصله سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۶ق در عرصه فعالیت‌های دینی و اجتماعی خمین حضور داشته‌است. خواهرزادگان وی ازجمله امام‌خمینی به او احترام می‌گذاشتند و او به گردن امام‌خمینی حق استادی داشت. او به جای پدر در خمین امامت جماعت می‌کرد. امضای وی ذیل نامهای در [[مشروطه]] به [[محمدعلی‌شاه قاجار]] در ضرورت دفع و رفع مفسدان، دیده می‌شود. میرزامهدی در قیام حاج‌آقانورالله اصفهانی علیه اقدامات دین‌ستیزانه [[رضاشاه پهلوی]] حضوری فعال داشته‌است<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۶۴–۶۵.</ref> او در سال ۱۳۱۵ درگذشت و در [[قم]] به خاک سپرده شد. فرزندش [[علی‌اصغر احمدی]] از حامیان امام‌خمینی و وکیل ایشان در [[امور حسبه]] و اخذ وجوه شرعی بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۶۹.</ref> {{ببینید|استادان امام‌خمینی}} | ||
[[میرزاعبدالحسین احمدی]]، دایی دوم امام‌خمینی نیز از [[روحانیت|روحانیان]] بود و تولیت برخی امور مذهبی را عهده‌دار شد. وی عالمی اجتماعی و از مخالفان مشروطه بود و یک‌بار برای مقابله با حاکم ستمگر خمین، در [[حرم عبدالعظیم حسنی]]، در شهر ری بست نشست<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، | [[میرزاعبدالحسین احمدی]]، دایی دوم امام‌خمینی نیز از [[روحانیت|روحانیان]] بود و تولیت برخی امور مذهبی را عهده‌دار شد. وی عالمی اجتماعی و از مخالفان مشروطه بود و یک‌بار برای مقابله با حاکم ستمگر خمین، در [[حرم عبدالعظیم حسنی]]، در شهر ری بست نشست<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۶۹–۷۱.</ref> [[سیدمرتضی پسندیده]] از ایشان با عنوان نخستین نماینده خمین در [[مجلس شورای ملی]] یاد کرده‌است<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۷۱.</ref> از تاریخ وفات وی خبری در دست نیست، ولی مهر و امضای وی تا سال ۱۳۰۷ در دست است.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۷۲.</ref> | ||
[[میرزازین‌العابدین]] دایی دیگر امام‌خمینی نیز روحانی بود و مُهر وی در پای قبالجات دیده می‌شود. وی محل رجوع مردم برای پاسخ به مسائل شرعی و رفع اختلاف و انجام معاملات | [[میرزازین‌العابدین]] دایی دیگر امام‌خمینی نیز روحانی بود و مُهر وی در پای قبالجات دیده می‌شود. وی محل رجوع مردم برای پاسخ به مسائل شرعی و رفع اختلاف و انجام معاملات بوده‌است و دستی نیز در سیاست داشت. پس از سقوط رضاشاه طی تلگرامی به نخست‌وزیر وقت، خواستار اجرای احکام اسلام و رواج [[حجاب شرعی]] شده بود. وی در سال ۱۳۳۲ درگذشت و در صحن امامزاده ابوطالب خمین دفن شد.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۷۳.</ref> | ||
آقاحبیب‌الله آخرین دایی امام‌خمینی نیز تحصیلات عربی، ادب فارسی و علوم شرعی داشت. وی سردفتر ازدواج و میان مردم محترم بود و با نام ملاحبیب‌الله شناخته می‌شد. نواده‌اش محمدمهدی در تظاهرات و درگیری‌های سال ۱۳۵۷ مردم انقلابی خمین با نظامیان این شهر به شهادت رسید.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۷۴.</ref> | آقاحبیب‌الله آخرین دایی امام‌خمینی نیز تحصیلات عربی، ادب فارسی و علوم شرعی داشت. وی سردفتر ازدواج و میان مردم محترم بود و با نام ملاحبیب‌الله شناخته می‌شد. نواده‌اش محمدمهدی در تظاهرات و درگیری‌های سال ۱۳۵۷ مردم انقلابی خمین با نظامیان این شهر به شهادت رسید.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۷۴.</ref> | ||
===خاله‌ها=== | === خاله‌ها === | ||
امام‌خمینی دو خاله داشت که از مادر ایشان کوچک‌تر بودند: خدیجه‌سلطان در ۲۵ ذیحجه ۱۳۱۲ق به همسری اسدالله سرهنگ از تیره دالانی درآمد و رباب‌سلطان خاله کوچک امام‌خمینی نیز در ۲۷ شعبان ۱۳۱۶ق به عقد ازدواج میرزاباقرخان مستوفی درآمد. یکی از پسرهای وی، حسن‌خان مستوفی، همبازی و همکلاسی امام‌خمینی | امام‌خمینی دو خاله داشت که از مادر ایشان کوچک‌تر بودند: خدیجه‌سلطان در ۲۵ ذیحجه ۱۳۱۲ق به همسری اسدالله سرهنگ از تیره دالانی درآمد و رباب‌سلطان خاله کوچک امام‌خمینی نیز در ۲۷ شعبان ۱۳۱۶ق به عقد ازدواج میرزاباقرخان مستوفی درآمد. یکی از پسرهای وی، حسن‌خان مستوفی، همبازی و همکلاسی امام‌خمینی بوده‌است<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۵۹–۶۰.</ref> جزئیات بیشتری از زندگانی آن دو در دست نیست. | ||
==خواهران و برادران== | |||
== خواهران و برادران == | |||
امام‌خمینی از پدر و مادرش، سیدمصطفی و هاجر احمدی، پنج خواهر و برادر داشت که زندگی اجتماعی برخی از آنان روشن و زوایای زندگی برخی دیگر پنهان است. | امام‌خمینی از پدر و مادرش، سیدمصطفی و هاجر احمدی، پنج خواهر و برادر داشت که زندگی اجتماعی برخی از آنان روشن و زوایای زندگی برخی دیگر پنهان است. | ||
# مولود آغاخانم، دختر بزرگ خانواده، در ۱۸ جمادی‌الثانی ۱۳۰۵ق/ ۱۲۶۶ش در نجف زاده شد. وی با پسرعمه خود میرزارضا نجفی، فرزند ملامحمدجواد ازدواج کرد. در حدود سال ۱۳۴۲ق در سفر به [[عتبات]] بیمار شد و در طول آن سفر، امام‌خمینی که طلبه‌ای جوان بود، وی را بر دوش خود به [[زیارت]] می‌برد<ref>آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.</ref> وی در ۲۴ رجب ۱۳۴۳ق/ ۲۹ بهمن ۱۳۰۳ درگذشت و در امامزاده احمد، واقع در خاکفرج قم کنار قبر مادر و عمه خود دفن شد.<ref>حسینی، جلوه‌های حسینی در سیمای خمینی، ص۱۰؛ مروی، کتاب و دریا، ص۳۱۶.</ref> فرزندی از وی گزارش نشده‌است. | |||
# مولود آغاخانم، دختر بزرگ خانواده، در ۱۸ جمادی‌الثانی ۱۳۰۵ق/ ۱۲۶۶ش در نجف زاده شد. وی با پسرعمه خود میرزارضا نجفی، فرزند ملامحمدجواد ازدواج کرد. در حدود سال ۱۳۴۲ق در سفر به [[عتبات]] بیمار شد و در طول آن سفر، امام‌خمینی که طلبه‌ای جوان بود، وی را بر دوش خود به [[زیارت]] می‌برد<ref>آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.</ref> وی در ۲۴ رجب ۱۳۴۳ق/ ۲۹ بهمن ۱۳۰۳ درگذشت و در امامزاده احمد، واقع در خاکفرج قم کنار قبر مادر و عمه خود دفن شد.<ref>حسینی، جلوه‌های حسینی در سیمای خمینی، ص۱۰؛ مروی، کتاب و دریا، ص۳۱۶.</ref> فرزندی از وی گزارش | |||
# فاطمه‌خانم متولد شوّال ۱۳۱۲ق/ ۱۲۷۳ش، با باقر، پسر شمس‌العلما از سادات امامزاده یوجان ازدواج کرد<ref>گلی زواره، فرازهای فروزان، پژوهشی در سیره اخلاقی، ص۲۴؛ مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۹۷.</ref> از فرزندان و تاریخ درگذشت وی اطلاعی در دست نیست. | # فاطمه‌خانم متولد شوّال ۱۳۱۲ق/ ۱۲۷۳ش، با باقر، پسر شمس‌العلما از سادات امامزاده یوجان ازدواج کرد<ref>گلی زواره، فرازهای فروزان، پژوهشی در سیره اخلاقی، ص۲۴؛ مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۹۷.</ref> از فرزندان و تاریخ درگذشت وی اطلاعی در دست نیست. | ||
# [[سیدمرتضی پسندیده]]، ص سومین فرزند سیدمصطفی در ۱۷ شوّال ۱۳۱۳ق/ ۱۲۷۵ش در خمین زاده شد. او در ۲۷سالگی با دختر غلامحسین‌خان | # [[سیدمرتضی پسندیده]]، ص سومین فرزند سیدمصطفی در ۱۷ شوّال ۱۳۱۳ق/ ۱۲۷۵ش در خمین زاده شد. او در ۲۷سالگی با دختر غلامحسین‌خان جلال‌لشکر به نام همدم هندی ازدواج کرد. دستاورد این ازدواج، دو پسر به نامهای سیدمحمدرضا و سیدمحمدتقی و سه دختر به نامهای بدرالسادات، فروغ‌السادات و نزهت‌السادات بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۱۲۳؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷.</ref> پسندیده پیش از آن نیز با زنی از روستاهای کمره که نام آن مشخص نشده‌است، ازدواج کرده بود. از او پسری به نام ناصرالدین داشت که برای ادامه تحصیلات به آلمان رفت و در پارچه‌بافی و چرم‌سازی تخصص گرفت و مدتی مشغول به کار شد، ولی در سال ۱۳۵۰ به‌طور مرموزی در [[مشهد]] کشته شد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷.</ref> پسندیده در ۲۳ آبان ۱۳۷۵ از دنیا رفت و در مسجد بالاسر [[حرم فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷؛ حضور، مجالس و پیام‌ها، ص۳۶۳.</ref> {{ببینید| سیدمرتضی پسندیده}} | ||
# سیدنورالدین هندی، چهارمین فرزند سیدمصطفی در ۲۷ رمضان ۱۳۱۵ق/ ۱۲۷۶ش در خمین زاده شد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷؛ مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۹۷.</ref> پس از شهادت پدر تحت سرپرستی مادر و عمه‌اش قرار گرفت<ref>رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ۱۸.</ref> پیش از بلوغ به [[لباس روحانیت]] درآمد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷.</ref> پس از تحصیلات اولیه در زادگاه خود، در سال ۱۳۲۶ش/ ۱۳۶۷ق در مدرسه ملاعبدالله اصفهان به درس ادامه داد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۱۰۴ و ۱۲۳.</ref> در سال ۱۳۴۰ق ازدواج کرد و دستاورد آن پسری به نام محمد و دو دختر به نامهای اقدس و منظر بود. اقدس با سیدناصر هندی (پسندیده) پسرعموی خود ازدواج کرد و دستاورد این پیوند دو پسر به نامهای سیدحمید و سیدسعید و یک دختر است. سیدنورالدین با زنی دیگر از خانواده مستوفی خمین نیز ازدواج کرد که از وی چهار پسر به نامهای سیدمنصور، سیدمسعود، سیدمحسن و سیدمهدی و یک دختر به نام زینت بر جا ماند<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، | # سیدنورالدین هندی، چهارمین فرزند سیدمصطفی در ۲۷ رمضان ۱۳۱۵ق/ ۱۲۷۶ش در خمین زاده شد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷؛ مرادی‌نیا، خاندان امام‌خمینی، ص۹۷.</ref> پس از شهادت پدر تحت سرپرستی مادر و عمه‌اش قرار گرفت<ref>رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ۱۸.</ref> پیش از بلوغ به [[لباس روحانیت]] درآمد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۷.</ref> پس از تحصیلات اولیه در زادگاه خود، در سال ۱۳۲۶ش/ ۱۳۶۷ق در مدرسه ملاعبدالله اصفهان به درس ادامه داد<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۱۰۴ و ۱۲۳.</ref> در سال ۱۳۴۰ق ازدواج کرد و دستاورد آن پسری به نام محمد و دو دختر به نامهای اقدس و منظر بود. اقدس با سیدناصر هندی (پسندیده) پسرعموی خود ازدواج کرد و دستاورد این پیوند دو پسر به نامهای سیدحمید و سیدسعید و یک دختر است. سیدنورالدین با زنی دیگر از خانواده مستوفی خمین نیز ازدواج کرد که از وی چهار پسر به نامهای سیدمنصور، سیدمسعود، سیدمحسن و سیدمهدی و یک دختر به نام زینت بر جا ماند<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص۱۲۴–۱۲۵.</ref> وی با [[کشاورزی]] زندگی می‌گذراند و در دوره‌ای نیز ریاست دادگستری خمین را بر عهده داشت. [[رضاخان پهلوی]]، سیدنورالدین را به دلیل ارتباط نزدیک با بختیاری‌ها ـ از ایلات قدرتمند مخالف پهلوی ـ پیگرد کرد و در سال ۱۳۰۳ مدتی در تهران بازداشت شد<ref>رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ص۱۸.</ref> بعدها به‌ناگزیر دادگستری را ترک کرد و به عنوان وکیل دادگستری در تهران مشغول به کار شد و تا آخر عمر در این شغل ماند. وی به سبب دشمنی و کینه یکی از موکلان خود، در دهه چهل مورد حمله او قرار گرفت و به‌شدت زخمی شد.<ref>(رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ص۱۸.</ref> سیدنورالدین سفارش کرد ضارب پشیمان و تحریک‌شده را ببخشند<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۱۳۲.</ref> او به خوش‌خلقی و خوش‌برخوردی و دیانت مشهور و خانه وی پناهگاه و مهمان‌خانه‌ای برای اهالی و دیگر مردم بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۱۳۲؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۸۸.</ref> | ||
# امام‌خمینی به سیدنورالدین بسیار علاقه‌مند بود و دو برادر با یکدیگر در ارتباط بودند. ایشان در نامهای از بورسا، در پاسخ نامه سیدنورالدین، وی را از سلامتی خود آگاه کرد و از وی خواست با نامه خبر سلامتی خود و خویشاوندان را به وی برساند. پس از اعزام او برای درمان به خارج از کشور نیز طی نامهای، از [[سیداحمد خمینی]] خواست وی را از مسافرت عمویش آگاه کند<ref>(رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ص۱۸.</ref> سیدنورالدین در تیر ۱۳۵۵ در بیمارستانی در لندن از دنیا رفت و پیکر وی به ایران منتقل و در قبرستان باغ‌بهشت قم دفن شد. مأموران ساواک از ترس مطرح‌شدن نام امام‌خمینی به بازماندگان اجازه نوشتن آگهی تسلیت و مجلس ختم مناسب وی ندادند و تنها مجلسی مختصر در قم و خمین برگزار شد. امام‌خمینی نیز در [[مسجد شیخ انصاری نجف]] برای وی مراسم ختم برگزار کرد<ref>(رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ص۱۸.</ref> | # امام‌خمینی به سیدنورالدین بسیار علاقه‌مند بود و دو برادر با یکدیگر در ارتباط بودند. ایشان در نامهای از بورسا، در پاسخ نامه سیدنورالدین، وی را از سلامتی خود آگاه کرد و از وی خواست با نامه خبر سلامتی خود و خویشاوندان را به وی برساند. پس از اعزام او برای درمان به خارج از کشور نیز طی نامهای، از [[سیداحمد خمینی]] خواست وی را از مسافرت عمویش آگاه کند<ref>(رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ص۱۸.</ref> سیدنورالدین در تیر ۱۳۵۵ در بیمارستانی در لندن از دنیا رفت و پیکر وی به ایران منتقل و در قبرستان باغ‌بهشت قم دفن شد. مأموران ساواک از ترس مطرح‌شدن نام امام‌خمینی به بازماندگان اجازه نوشتن آگهی تسلیت و مجلس ختم مناسب وی ندادند و تنها مجلسی مختصر در قم و خمین برگزار شد. امام‌خمینی نیز در [[مسجد شیخ انصاری نجف]] برای وی مراسم ختم برگزار کرد<ref>(رجائی‌نژاد، یادی از سیدنورالله، ص۱۸.</ref> | ||
# نکته درخور توجه اینکه از سال ۱۳۰۴ که گزینش نام خانوادگی برای هر ایرانی اجباری شد، سیدمرتضی پسندیده عنوان «مصطفوی» (برگرفته از سیدمصطفی) را برای برادر خود، امام‌خمینی برگزید و ـ گفته شده ـ خواست او این بود که این نام برای خود وی و برادرش سیدنورالدین نیز باشد که پذیرفته نشد؛ از این‌رو نام خانوادگی «هندی» را برای سیدنورالدین و نام پسندیده را برای خود برگزید.<ref>(ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص | # نکته درخور توجه اینکه از سال ۱۳۰۴ که گزینش نام خانوادگی برای هر ایرانی اجباری شد، سیدمرتضی پسندیده عنوان «مصطفوی» (برگرفته از سیدمصطفی) را برای برادر خود، امام‌خمینی برگزید و ـ گفته شده ـ خواست او این بود که این نام برای خود وی و برادرش سیدنورالدین نیز باشد که پذیرفته نشد؛ از این‌رو نام خانوادگی «هندی» را برای سیدنورالدین و نام پسندیده را برای خود برگزید.<ref>(ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۵۹۳–۵۹۴.</ref> | ||
# آغازاده‌خانم متولد ۱۳۱۸ق/ ۱۲۷۹ش، با میرزاباقرخان مستوفی در ۱۵ذیقعده ۱۳۳۱ق ازدواج کرد که دستاورد آن چهار فرزند به نامهای امان‌الله، احمد، انیس‌الملوک و مهین بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۷۴.</ref> | # آغازاده‌خانم متولد ۱۳۱۸ق/ ۱۲۷۹ش، با میرزاباقرخان مستوفی در ۱۵ذیقعده ۱۳۳۱ق ازدواج کرد که دستاورد آن چهار فرزند به نامهای امان‌الله، احمد، انیس‌الملوک و مهین بود<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ص ۷۴.</ref> | ||
# همسر امام‌خمینی: همسر امام‌خمینی [[خدیجه ثقفی]] معروف به قدس ایران، دختر میرزامحمد ثقفی تهرانی، در سال ۱۲۹۲، در تهران زاده شد. وی استعدادی ذاتی و حافظه‌ای نیرومند داشت و صبور و به تحصیل دانش علاقه‌مند بود و دینداری و تحصیلات جدید را در خود گرد آورده بود. امام‌خمینی به وی علاقه داشت و به او احترام می‌گذاشت. وی افزون بر تربیت فرزندان برومند، پابه‌پای امام‌خمینی در همه دشواری‌های انقلاب حرکت کرد. در ماه‌های پایانی زندگی، بیمار شد و در اول فروردین ۱۳۸۸ درگذشت و کنار [[مرقد امام‌خمینی]]، به خاک سپرده شد<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، نگاهی به زندگینامه همسر مکرمه حضرت امام‌خمینی چاپ‌شده در قدس ایران، | # همسر امام‌خمینی: همسر امام‌خمینی [[خدیجه ثقفی]] معروف به قدس ایران، دختر میرزامحمد ثقفی تهرانی، در سال ۱۲۹۲، در تهران زاده شد. وی استعدادی ذاتی و حافظه‌ای نیرومند داشت و صبور و به تحصیل دانش علاقه‌مند بود و دینداری و تحصیلات جدید را در خود گرد آورده بود. امام‌خمینی به وی علاقه داشت و به او احترام می‌گذاشت. وی افزون بر تربیت فرزندان برومند، پابه‌پای امام‌خمینی در همه دشواری‌های انقلاب حرکت کرد. در ماه‌های پایانی زندگی، بیمار شد و در اول فروردین ۱۳۸۸ درگذشت و کنار [[مرقد امام‌خمینی]]، به خاک سپرده شد<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، نگاهی به زندگینامه همسر مکرمه حضرت امام‌خمینی چاپ‌شده در قدس ایران، ص۴–۹؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص خدیجه.</ref> | ||
==فرزندان امام‌خمینی== | == فرزندان امام‌خمینی == | ||
امام‌خمینی سه پسر و پنج دختر دارد: | امام‌خمینی سه پسر و پنج دختر دارد: | ||
===سیدمصطفی=== | === سیدمصطفی === | ||
{{اصلی|سیدمصطفی خمینی}} | {{اصلی|سیدمصطفی خمینی}} | ||
سیدمصطفی نخستین فرزند امام‌خمینی در ۲۱رجب ۱۳۴۹ق/ آذر ۱۳۰۹ش زاده شد. از پانزده‌سالگی وارد [[حوزه علمیه]] شد. پس از پایان سطح، در درس خارج پدر، [[سیدحسین بروجردی]] و [[سیدمحمد داماد]] شرکت کرد و در ۲۷سالگی به درجه اجتهاد رسید<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۴۴.</ref> در ۲۴سالگی با [[معصومه حائری]]، دختر [[مرتضی حائری]] یزدی فرزند استادِ امام‌خمینی (← مقاله حائری یزدی، عبدالکریم)، ازدواج کرد که دستاورد آن سه فرزند به نامهای سیدحسین، محبوبه و مریم بود. محبوبه در کودکی بر اثر مننژیت درگذشت. وی فرزند چهارمی هم داشت که در حمله نیروهای ویژه [[رژیم پهلوی]] به [[خانه امام‌خمینی]] سقط شد و از میان رفت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۳۷.</ref> سیدمصطفی از آغاز نهضت اسلامی در مبارزه علیه رژیم پهلوی شرکت داشت و در این راه زندانی و تبعید شد. در دوره تبعید در نجف، افزون بر همراهی با پدر در امر مبارزه، به تدریس خارج فقه و اصول و تألیف مشغول بود. وی در اول آبان ۱۳۵۶ به طرزی مشکوک از دنیا رفت و در [[حرم امام علی(ع)|حرم امیرالمؤمنین علی(ع)]] دفن شد<ref>گلی زواره، فرازهای فروزان، پژوهشی در سیره اخلاقی، ص۳۳؛ میری، نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقامصطفی خمینی، ص۳۶۲.</ref> | سیدمصطفی نخستین فرزند امام‌خمینی در ۲۱رجب ۱۳۴۹ق/ آذر ۱۳۰۹ش زاده شد. از پانزده‌سالگی وارد [[حوزه علمیه]] شد. پس از پایان سطح، در درس خارج پدر، [[سیدحسین بروجردی]] و [[سیدمحمد داماد]] شرکت کرد و در ۲۷سالگی به درجه اجتهاد رسید<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۴۴.</ref> در ۲۴سالگی با [[معصومه حائری]]، دختر [[مرتضی حائری]] یزدی فرزند استادِ امام‌خمینی (← مقاله حائری یزدی، عبدالکریم)، ازدواج کرد که دستاورد آن سه فرزند به نامهای سیدحسین، محبوبه و مریم بود. محبوبه در کودکی بر اثر مننژیت درگذشت. وی فرزند چهارمی هم داشت که در حمله نیروهای ویژه [[رژیم پهلوی]] به [[خانه امام‌خمینی]] سقط شد و از میان رفت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۳۷.</ref> سیدمصطفی از آغاز نهضت اسلامی در مبارزه علیه رژیم پهلوی شرکت داشت و در این راه زندانی و تبعید شد. در دوره تبعید در نجف، افزون بر همراهی با پدر در امر مبارزه، به تدریس خارج فقه و اصول و تألیف مشغول بود. وی در اول آبان ۱۳۵۶ به طرزی مشکوک از دنیا رفت و در [[حرم امام علی(ع)|حرم امیرالمؤمنین علی (ع)]] دفن شد<ref>گلی زواره، فرازهای فروزان، پژوهشی در سیره اخلاقی، ص۳۳؛ میری، نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقامصطفی خمینی، ص۳۶۲.</ref> | ||
سیدحسین، فرزند سیدمصطفی در مرداد ۱۳۳۷ در [[قم]] زاده شد. درس‌های جدید را تا سال نهم در قم و نجف ادامه داد؛ سپس در [[حوزه نجف]] مشغول تحصیل شد. پس از بازگشت به ایران نیز به درس ادامه داد. وی با [[معصومه خائفی]] ازدواج کرد که دستاورد آن سه فرزند پسر به نامهای سیدمحمد، سیدعلی و سیدمهدی و یک دختر به نام مریم است. مریم با محمد نخجوان‌پور ازدواج کرده‌است<ref>خمینی، زندگینامه سیدحسن خمینی، ص۱؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۳۷–۶۳۸.</ref> امام‌خمینی در نامهای که ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۰ خطاب به وی با تعبیر «پسرم، حسین خمینی» نوشته‌است، با توجه‌دادن به خطرهای جوانی از وی همانند دیگر بستگان خود خواسته‌است که در کوران‌ها و اختلاف‌های سیاسی وارد نشود و در تحصیل علوم اسلامی و تهذیب نفس کوشش کند و افزون بر پند پدرانه، به وی دستور شرعی داده‌است که وارد بازی‌های سیاسی نگردد و از آنها دوری کند و برای ادامه تحصیل به [[حوزه قم]] برگردد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۴۵.</ref> | |||
=== سیدعلی === | |||
=== سیدعلی=== | دومین فرزند امام‌خمینی سیدعلی نام داشت که در سال ۱۳۱۲ به دنیا آمد و در سه‌سالگی به نوعی بیماری نخاع مبتلا شد و درگذشت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۳۹–۶۴۱.</ref> و به همین دلیل امام‌خمینی نام او را در زندگینامه خودنوشت خویش نیاورده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۹، ص۴۲۸.</ref> | ||
دومین فرزند امام‌خمینی سیدعلی نام داشت که در سال ۱۳۱۲ به دنیا آمد و در سه‌سالگی به نوعی بیماری نخاع مبتلا شد و درگذشت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص | |||
=== صدیقه === | |||
=== | وی در تیر ۱۳۱۵ در قم به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۰ با [[شهاب‌الدین اشراقی]] (۱۳۰۲–۱۳۶۰)، فرزند [[محمدتقی اشراقی]] از خطبای معروف قم، ازدواج کرد. اشراقی از فضلای حوزه و معتمد و وکیل تام‌الاختیار امام‌خمینی پس از تبعید به عراق بود، و از همراهان و مبارزان پیش از [[انقلاب اسلامی]] به‌شمار می‌آمد. وی در سال ۱۳۶۰ بر اثر سکته مغزی از دنیا رفت و در [[حرم فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.{{ببینید|شهاب‌الدین اشراقی}} | ||
فریده که در سال ۱۳۶۱ دیپلم علوم انسانی خود را در تهران | صدیقه و اشراقی دارای چهار فرزند دختر و سه فرزند پسر هستند. نفیسه، با [[سیدکاظم روحانی]] فرزند سیدمحمدصادق روحانی ازدواج کرد و دختر او سیّده‌زهرا با عماد هاشمی نوه [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] ازدواج کرده‌است.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۴؛ خمینی، مصاحبه، ص۳.</ref> زهرا زاده ۱۳۴۲ با سیدمحمدرضا خاتمی فرزند سیدروح‌الله خاتمی ازدواج کرد که دستاورد آن دو فرزند به نامهای سیده‌فاطمه و سیدعلیرضا است. سیده‌فاطمه با سیدعلیرضا خرازی ازدواج کرده‌است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۴.</ref> نعیمه اشراقی نیز با سیدمحمدحسن طاهری، فرزند [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]]، ازدواج کرد و سه فرزند به نامهای سیده‌نعیما، سیدمحمود و سیدحسین دارد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۴.</ref> علی اشراقی، فرزند دیگر وی و زاده ۱۳۴۵ با بهاره علوی ازدواج کرد و دو فرزند به نامهای یاسمن و ملیکا دارد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۴–۶۴۵.</ref> عاطفه اشراقی، با سیف‌الدین احمدی مقیم لندن ازدواج کرد و سه فرزند به نامهای آتنا، یوسف و یاسین دارد. محمدتقی اشراقی، زاده ۱۳۵۴ با الهام قنبری ازدواج کرد و فرزند وی شهاب نام دارد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۵.</ref> هفتمین فرزند این خانواده، مرتضی، زاده ۱۳۵۶ است. وی در سال ۱۳۷۴ وارد حوزه علمیه قم شد و به تحصیل خارج فقه و اصول اشتغال دارد. وی با فاطمه‌سادات موسوی ازدواج کرده‌است<ref>هثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۴۵.</ref> | ||
===زهرا (فهیمه)=== | |||
زهرا در سال ۱۳۱۹ متولد شد و در سوم آذر۱۳۴۰ در ۲۱سالگی با محمود بروجردی ازدواج کرد و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد. وی استاد دانشگاه، نویسنده و فعّال سیاسی است و دبیرکل جمعیت زنان جمهوری اسلامی | === فریده === | ||
[[محمود بروجردی]]، فرزند محمدحسین بروجردی، از دوستان امام‌خمینی، متولد شهریور ۱۳۱۲ است. بروجردی از دبیرستان حکیم نظامی (امام‌صادق(ع)) قم دیپلم گرفت و درس را در دانشکده الهیات دانشگاه تهران تا درجه دکتری در رشته فرهنگ و تمدن اسلامی ادامه داد. معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت وزارت خارجه، و سفیری در فنلاند، ازجمله مسئولیت‌های وی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] | فریده در سال ۱۳۱۷ در قم به دنیا آمد<ref>احمدی و شجاعی، قدس ایران، ص۵۶۲–۵۶۳.</ref> در سال ۱۳۳۲ با محمدحسن اعرابی، متولد ۱۳۰۳ فرزند [[محمدجواد مجتهد قمی]] ـ از علما و عرفای زمان خود ـ ازدواج کرد. اعرابی در نهضت امام‌خمینی نقش داشت و مسئول امور مالی ایشان در قم در دوره تبعید بود<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۵–۶۴۶.</ref> او در ۳۱ خرداد ۱۳۸۹ درگذشت و در صحن قبرستان علی بن جعفر قم به خاک سپرده شد<ref>پایگاه اطلاع‌رسانی جماران.</ref> | ||
لیلا نخستین فرزند بروجردی، متولد بهمن ۱۳۴۲ است و در سال ۱۳۶۱ با سیدعبدالحسین طباطبایی فرزند [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]، متولد ۱۳۳۶ ازدواج کرد و دستاورد آن دو فرزند دختر به نامهای هدی و ضحی است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، | ثمره پیوند با اعرابی یک فرزند دختر به نام فرشته است که در سال ۱۳۵۳ با سیدمرتضی طباطبایی فرزند [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] از علما و مدرسان حوزه علمیه قم ازدواج کرد و ثمره آن دو فرزند پسر به نامهای سیدعمادالدین و سیدحسین است. سیدعماد در حقوق کیفری تخصص یافته و با مرضیه طالب‌زاده کارشناس ارشد معماری ازدواج کرده‌است. سیدحسین نیز با فرشته ادیب‌زاده ازدواج کرده‌است.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۴۸؛ طباطبایی، اقلیم خاطرات، ص۹۱.</ref> | ||
مسیح بروجردی دومین فرزند در سال ۱۳۴۵ زاده شد و پس از تحصیلات متوسطه وارد [[حوزه علمیه قم]] شد. وی افزون بر شرکت در درس خارج فقه و اصول حوزه به تحقیق و تدریس نیز اشتغال دارد. وی با لیلا میرمحمدی دختر سیدمحمد میرمحمدی ازدواج | |||
===سعیده=== | فریده که در سال ۱۳۶۱ دیپلم علوم انسانی خود را در تهران گرفته‌است، به تحصیل علوم حوزوی مشغول شد و تا سال ۱۳۷۵ تا خارج فقه و اصول در [[جامعةالزهرا]] به درس خود ادامه داد. وی به فعالیت‌های اجتماعی روی آورد و دارای مشاغلی ازجمله: عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان، عضو هیئت مدیره جامعةالزهرا و استاد دانشکده فاطمیه بوده‌است. وی که مؤسس مؤسسه خیریه ۱۲ فروردین قم است، در تأسیس مراکز درمانی و فرهنگی و هنری در شهرهای مختلف ایران و ایجاد مراکز کارآموزی نقش فعالی داشته‌است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۷؛ احمدی و شجاعی، قدس ایران، ص۵۶۲–۵۶۳.</ref> وی دارای چندین تألیف مستقل و مشترک با دیگران است؛ ازجمله اصول عقائد در نگاه قرآن، روش خودسازی و آیات جهاد در قرآن.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۴۷.</ref> | ||
=== زهرا (فهیمه) === | |||
زهرا در سال ۱۳۱۹ متولد شد و در سوم آذر۱۳۴۰ در ۲۱سالگی با محمود بروجردی ازدواج کرد و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد. وی استاد دانشگاه، نویسنده و فعّال سیاسی است و دبیرکل جمعیت زنان جمهوری اسلامی بوده‌است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۴۹–۶۵۰.</ref> | |||
[[محمود بروجردی]]، فرزند محمدحسین بروجردی، از دوستان امام‌خمینی، متولد شهریور ۱۳۱۲ است. بروجردی از دبیرستان حکیم نظامی (امام‌صادق (ع)) قم دیپلم گرفت و درس را در دانشکده الهیات دانشگاه تهران تا درجه دکتری در رشته فرهنگ و تمدن اسلامی ادامه داد. معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت وزارت خارجه، و سفیری در فنلاند، ازجمله مسئولیت‌های وی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] بوده‌است<ref>بروجردی، پابه‌پای آفتاب، ج۱، ص۲۲۸.</ref> او در هفتم اسفند ۱۳۸۹ به سبب بیماری از دنیا رفت و در [[حرم امام‌خمینی]] به خاک سپرده شد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۴۹.</ref> از وی دو فرزند به نامهای لیلا و مسیح باقی مانده‌است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۰–۶۵۱.</ref> | |||
لیلا نخستین فرزند بروجردی، متولد بهمن ۱۳۴۲ است و در سال ۱۳۶۱ با سیدعبدالحسین طباطبایی فرزند [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]، متولد ۱۳۳۶ ازدواج کرد و دستاورد آن دو فرزند دختر به نامهای هدی و ضحی است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۰–۶۵۱.</ref> هدی با علی رضایی فرزند [[محسن رضایی]]، فرمانده پیشین [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] ازدواج کرده و از وی پسری به نام محمد بنیامین دارد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۱.</ref> | |||
مسیح بروجردی دومین فرزند در سال ۱۳۴۵ زاده شد و پس از تحصیلات متوسطه وارد [[حوزه علمیه قم]] شد. وی افزون بر شرکت در درس خارج فقه و اصول حوزه به تحقیق و تدریس نیز اشتغال دارد. وی با لیلا میرمحمدی دختر سیدمحمد میرمحمدی ازدواج کرده‌است و سه فرزند به نامهای روح‌الله، مریم و محیا دارد.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۱–۶۵۲؛ بروجردی، گفتگو.</ref> | |||
=== سعیده === | |||
سعیده در سال ۱۳۲۱، به دنیا آمد و در هفت‌ماهگی بر اثر بیماری از دنیا رفت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۲.</ref> | سعیده در سال ۱۳۲۱، به دنیا آمد و در هفت‌ماهگی بر اثر بیماری از دنیا رفت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۲.</ref> | ||
===سیداحمد=== | |||
=== سیداحمد === | |||
{{اصلی|سیداحمد خمینی}} | {{اصلی|سیداحمد خمینی}} | ||
هفتمین فرزند امام‌خمینی سیداحمد است که در سال ۱۳۲۴ متولد شد. وی پس از پایان دوره دبیرستان، وارد حوزه علمیه شد. هم‌زمان با تحصیل، ازجمله شرکت در درس خارج فقه و اصول، رابط افراد مبارز با امام‌خمینی بود و در مبارزه علیه رژیم پهلوی نقش داشت. وی در سال ۱۳۴۹ با فاطمه طباطبایی فرزند سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی ازدواج کرد و ثمره آن سه فرزند به نامهای سیدحسن، سیدرضا (یاسر) و سیدعلی است.<ref>انصاری، مهاجر قبیله ایمان، | هفتمین فرزند امام‌خمینی سیداحمد است که در سال ۱۳۲۴ متولد شد. وی پس از پایان دوره دبیرستان، وارد حوزه علمیه شد. هم‌زمان با تحصیل، ازجمله شرکت در درس خارج فقه و اصول، رابط افراد مبارز با امام‌خمینی بود و در مبارزه علیه رژیم پهلوی نقش داشت. وی در سال ۱۳۴۹ با فاطمه طباطبایی فرزند سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی ازدواج کرد و ثمره آن سه فرزند به نامهای سیدحسن، سیدرضا (یاسر) و سیدعلی است.<ref>انصاری، مهاجر قبیله ایمان، ص۶۰–۶۱.</ref> | ||
نقش مبارزاتی سیداحمد پس از درگذشت برادرش سیدمصطفی، نمایان‌تر گردید و به عنوان مشاوری امین تا پایان زندگی امام‌خمینی در کنار پدر بود. پس از درگذشت امام‌خمینی، به ساماندهی مرقد و اداره [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] همت گماشت. وی در ۲۵ اسفند ۱۳۷۳ از دنیا رفت و در کنار امام‌خمینی به خاک سپرده شد. همسر وی [[فاطمه طباطبایی]] تحصیلات خود را تا دکتری ادامه داد و در [[پژوهشکده امام‌خمینی]] مشغول به فعالیت است. وی مورد عنایت امام‌خمینی بود و امام‌خمینی سروده‌های عرفانی پرشماری خطاب به وی سروده<ref>امام خمینی، دیوان امام، ص۳۴ و ۳۱۲.</ref> و وی و سه فرزندش سیدحسن، سیدیاسر و سیدعلی را | نقش مبارزاتی سیداحمد پس از درگذشت برادرش سیدمصطفی، نمایان‌تر گردید و به عنوان مشاوری امین تا پایان زندگی امام‌خمینی در کنار پدر بود. پس از درگذشت امام‌خمینی، به ساماندهی مرقد و اداره [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] همت گماشت. وی در ۲۵ اسفند ۱۳۷۳ از دنیا رفت و در کنار امام‌خمینی به خاک سپرده شد. همسر وی [[فاطمه طباطبایی]] تحصیلات خود را تا دکتری ادامه داد و در [[پژوهشکده امام‌خمینی]] مشغول به فعالیت است. وی مورد عنایت امام‌خمینی بود و امام‌خمینی سروده‌های عرفانی پرشماری خطاب به وی سروده<ref>امام خمینی، دیوان امام، ص۳۴ و ۳۱۲.</ref> و وی و سه فرزندش سیدحسن، سیدیاسر و سیدعلی را ستوده‌است<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۵۷.</ref> {{ببینید|سیده‌فاطمه طباطبایی}} | ||
[[سیدحسن خمینی]]، در اول مرداد ۱۳۵۱ در قم به دنیا آمد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۸.</ref> و در کودکی همراه پدر و مادر خود به نجف رفت و در مدرسه علوی به تحصیل پرداخت؛ سپس با آمدن امام‌خمینی به ایران در مدرسه حبیب‌بن‌مظاهر جماران مشغول تحصیل شد و دوره راهنمایی و دبیرستان را در مدرسه نیکان گذراند. در سال ۱۳۶۹ دیپلم گرفت. وی از سال ۱۳۶۸ به تحصیلات حوزوی روی آورد و پس از چهار سال به لباس روحانیت درآمد و پس از درس‌های | [[سیدحسن خمینی]]، در اول مرداد ۱۳۵۱ در قم به دنیا آمد<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۸.</ref> و در کودکی همراه پدر و مادر خود به نجف رفت و در مدرسه علوی به تحصیل پرداخت؛ سپس با آمدن امام‌خمینی به ایران در مدرسه حبیب‌بن‌مظاهر جماران مشغول تحصیل شد و دوره راهنمایی و دبیرستان را در مدرسه نیکان گذراند. در سال ۱۳۶۹ دیپلم گرفت. وی از سال ۱۳۶۸ به تحصیلات حوزوی روی آورد و پس از چهار سال به لباس روحانیت درآمد و پس از درس‌های مقدماتی،<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۸.</ref> از درس خارج [[حسین وحید خراسانی]]، [[سیدعلی محقق داماد]]، [[سیدموسی شبیری زنجانی]]، [[محمدفاضل لنکرانی]]، [[یوسف صانعی]] و [[عبدالله جوادی آملی]] استفاده کرد. وی به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال دارد. تولیت [[مرقد مطهر امام‌خمینی]] و مؤسسه تنظیم و نشر آثار نیز بر عهده وی است. وی با سیده‌فاطمه موسوی بجنوردی فرزند سیدمحمد موسوی بجنوردی دانش‌آموخته رشته فلسفه غرب در مقطع کارشناسی ارشد، ازدواج کرد. دستاورد این ازدواج دو دختر به نامهای فرشته و نرگس و دو پسر به نامهای سیداحمد و سیدمحمدهادی است.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۵۹.</ref>{{ببینید|سیدحسن خمینی}} | ||
سیدرضا (یاسر) در ۲۶ مهر ۱۳۵۷ در تهران زاده شد و پس از گذراندن تحصیلات جدید، وارد حوزه علمیه قم شد و به تحصیل درس خارج فقه و اصول و تدریس اشتغال دارد. وی با سیده‌حورا صدر، دختر سیدمحمد صدر فرزند [[سیدرضا صدر]]، ازدواج کرد و دارای دو فرزند به نامهای سیدروح‌الله متولد ۱۳۸۸ و فاطمه متولد ۱۳۹۲ است.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۶۰.</ref> | سیدرضا (یاسر) در ۲۶ مهر ۱۳۵۷ در تهران زاده شد و پس از گذراندن تحصیلات جدید، وارد حوزه علمیه قم شد و به تحصیل درس خارج فقه و اصول و تدریس اشتغال دارد. وی با سیده‌حورا صدر، دختر سیدمحمد صدر فرزند [[سیدرضا صدر]]، ازدواج کرد و دارای دو فرزند به نامهای سیدروح‌الله متولد ۱۳۸۸ و فاطمه متولد ۱۳۹۲ است.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۶۰.</ref> | ||
سیدعلی، در ۲۱ فروردین ۱۳۶۵ در تهران متولد شد. وی مورد علاقه امام‌خمینی بود و ایشان در ۲۲ آذر ۱۳۶۷ [[صحیفه سجادیه|صحیفه سجادیه‌ای]] به او اهدا و برای او [[دعا]] | سیدعلی، در ۲۱ فروردین ۱۳۶۵ در تهران متولد شد. وی مورد علاقه امام‌خمینی بود و ایشان در ۲۲ آذر ۱۳۶۷ [[صحیفه سجادیه|صحیفه سجادیه‌ای]] به او اهدا و برای او [[دعا]] کرده‌است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۰۹–۲۱۰؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۶۱.</ref> وی نیز پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی، وارد حوزه علمیه قم شد و به تحصیل و تدریس اشتغال دارد. وی با سیده‌شیما شهرستانی فرزند سیدجواد شهرستانی و نواده [[سیدعلی سیستانی]] از مراجع تقلید ساکن نجف ازدواج کرد و دو فرزند به نامهای سیدمحمدعلی متولد ۱۳۹۱<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص ۶۶۱.</ref> و سیدمحمدحسین دارد. | ||
=== لطیفه === | === لطیفه === | ||
آخرین فرزند امام‌خمینی، لطیفه بود که در سال ۱۳۲۶ به دنیا آمد و در سه‌سالگی بر اثر خفگی در حوض خانه درگذشت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۶۲.</ref> | آخرین فرزند امام‌خمینی، لطیفه بود که در سال ۱۳۲۶ به دنیا آمد و در سه‌سالگی بر اثر خفگی در حوض خانه درگذشت<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۶۶۲.</ref> | ||
امام‌خمینی که رابطه عاطفی و صمیمی زیادی با خانواده و فرزندان و بستگان خود داشت، در تبعید در ترکیه و به‌ویژه در سال‌های طولانی نجف که امکان ارتباط آسان‌تری فراهم بود، نامه‌های فراوانی به همسر و فرزندان خود | امام‌خمینی که رابطه عاطفی و صمیمی زیادی با خانواده و فرزندان و بستگان خود داشت، در تبعید در ترکیه و به‌ویژه در سال‌های طولانی نجف که امکان ارتباط آسان‌تری فراهم بود، نامه‌های فراوانی به همسر و فرزندان خود نوشته‌است و متن نامه‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد که به مسائل مختلف آنان و اطرافیان آنان توجه داشته و افزون بر تأکید بر نامه‌نگاری و ابراز علاقه به آگاهی از وضع آنان، همواره نکات ریز و درشتی را، حتی دربارهٔ چگونگی نام‌گذاری فرزند، به آنان یادآور شده‌است.<ref>به عنوان نمونه: امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۴۳۰، ۴۳۱، ۴۴۱، ۴۴۲، ۴۴۵، ۴۴۷، ۴۵۱، ۴۵۲، ۴۵۳، ۴۵۴، ۴۵۵، ۴۵۶ و ج۳، ۱۱، ۳۰، ۳۲، ۳۳، ۳۴، ۳۶، ۴۰، ۴۷، ۵۴، ۵۵.</ref> | ||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | == پانویس == | ||
==منابع== | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آرشیو، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، قم. | * آرشیو، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، قم. | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۹: | ||
* بروجردی، محمود، پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | * بروجردی، محمود، پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | ||
* بروجردی، مسیح، گفتگو، آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، قم. | * بروجردی، مسیح، گفتگو، آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، قم. | ||
* | * پسندیده، سیدمرتضی، خاطرات آیت‌الله پسندیده، گفته‌ها و نوشته‌ها، تهران، مؤسسه تنظیم .، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | ||
* ثقفی، خدیجه، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، به کوشش علی ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص تهران، مؤسسه تنظیم .، چاپ اول، ۱۳۹۳ش. | * ثقفی، خدیجه، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، به کوشش علی ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص تهران، مؤسسه تنظیم .، چاپ اول، ۱۳۹۳ش. | ||
* جرفادقانی، م، علمای بزرگ شیعه از کلینی تا خمینی، قم، معارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۴ش. | * جرفادقانی، م، علمای بزرگ شیعه از کلینی تا خمینی، قم، معارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۴ش. | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۹: | ||
* ربانی خلخالی، علی، شهدای روحانیت شیعه، قم، مکتب الحسین، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق. | * ربانی خلخالی، علی، شهدای روحانیت شیعه، قم، مکتب الحسین، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق. | ||
* رجائی‌نژاد، محمد، یادی از سیدنورالله، مجله حریم امام، شماره ۷۵، ۲۷/۴/۱۳۹۲ش. | * رجائی‌نژاد، محمد، یادی از سیدنورالله، مجله حریم امام، شماره ۷۵، ۲۷/۴/۱۳۹۲ش. | ||
* رجائی‌نژاد، محمد، یازدهم بهمن، میلاد پدر گرامی امام‌خمینی(ره)، مجله حریم امام، شماره ۵۰، ۵/۱۲/۱۳۹۱ش. | * رجائی‌نژاد، محمد، یازدهم بهمن، میلاد پدر گرامی امام‌خمینی (ره)، مجله حریم امام، شماره ۵۰، ۵/۱۲/۱۳۹۱ش. | ||
* روحانی، نهضت امام‌خمینی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۱ش. | * روحانی، نهضت امام‌خمینی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۱ش. | ||
* ریاضی یزدی، حشمت‌الله، مختصری از شجره‌نامه خاندان حضرت امام، چاپ‌شده در کتاب خاطرات آیت‌الله پسندیده، گفته‌ها و نوشته‌ها، مؤسسه تنظیم .، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | * ریاضی یزدی، حشمت‌الله، مختصری از شجره‌نامه خاندان حضرت امام، چاپ‌شده در کتاب خاطرات آیت‌الله پسندیده، گفته‌ها و نوشته‌ها، مؤسسه تنظیم .، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۴۰: | ||
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. | * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. | ||
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، نگاهی به زندگینامه همسر مکرمه حضرت امام‌خمینی چاپ‌شده در قدس ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۸ش | * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، نگاهی به زندگینامه همسر مکرمه حضرت امام‌خمینی چاپ‌شده در قدس ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۸ش | ||
* میری، سیدعباس، نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقامصطفی خمینی، مجله حوزه، شماره | * میری، سیدعباس، نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقامصطفی خمینی، مجله حوزه، شماره ۸۱–۸۲، ۱۳۷۶ش. | ||
محمد زارع بوشهری | محمد زارع بوشهری | ||
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های نیازمند جعبه اطلاعات]] | [[رده:مقاله‌های نیازمند جعبه اطلاعات]] | ||