|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی
| | '''رحمت'''، گستراندن فیض وجود و کمالات آن. |
| | عنوان = محمدعلی رحمانی
| |
| | تصویر = محمدعلی رحمانی.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| |سرشناسی =
| |
| |نام کامل =
| |
| |لقب =
| |
| |نسب =
| |
| |زادروز = ۱۳۳۲ش
| |
| |شهر تولد = قوچان
| |
| |کشور تولد = [[ایران]]
| |
| |تاریخ درگذشت =
| |
| |شهر درگذشت =
| |
| |کشور درگذشت =
| |
| |آرامگاه =
| |
| |نام همسر =
| |
| |فرزندان =
| |
| |خویشاوند سرشناس=
| |
| |دین = [[اسلام]]
| |
| |مذهب = [[شیعه]]
| |
| |پیشه = [[روحانیت|روحانی]]
| |
| |مناصب = فرمانده [[بسیج مستضعفین]]، نماینده ولی فقیه و رئیس سازمان عقیدتی ـ سیاسی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
| |
| |پس از =
| |
| |پیش از =
| |
| |اساتید = [[امام‌خمینی]]، [[سیدابوالقاسم خویی|سیدابوالقاسم خوئی]]، [[سیداسدالله مدنی]]، [[حسین راستی کاشانی]]
| |
| |شاگردان =
| |
| |تالیفات =
| |
| |وبگاه رسمی =
| |
| |امضا =
| |
| }}
| |
| '''محمدعلی رحمانی'''، [[شاگردان امام‌خمینی|شاگرد امام‌خمینی]]، روحانی مبارز و فرمانده [[بسیج مستضعفین]]. | |
| ==زندگی‌نامه و تحصیلات==
| |
| محمدعلی رحمانی در سال ۱۳۳۲ در قوچان زاده شد. پدر او، محمد رحمانی، فردی مذهبی، مبارز و از کسبه سرشناس قوچان بود که به دلیل همراهی با نهضت امام‌خمینی به گنبد کاووس تبعید شد.<ref>رحمانی، گفتگو؛ همو، رسالت.</ref> تبعید وی موجب شد رحمانی که از یازده‌سالگی، در حوزه علمیه قوچان و پس از آن در حوزه مشهد و مدرسه نواب،<ref>۱۳۴۲ ـ ۱۳۴۳.</ref> تحصیل علوم دینی را آغاز کرده بود، در سال ۱۳۴۴ به سفارش پدر خود و پنهانی به [[نجف]] سفر کند.<ref>سلیمی بنی و مظفری، ۲۹۸؛ رحمانی، حریم امام، ۴.</ref> وی به هنگام ورود [[امام‌خمینی]] به نجف در مهر ۱۳۴۴،<ref>مؤسسه تنظیم، ۵/۲۱۶.</ref> در نجف بود.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۷۶.</ref>
| |
|
| |
|
| رحمانی در حوزه مشهد، ادبیات را نزد حجت هاشمی و در نجف، بخش عمده مقدمات را نزد عموی خود، رمضانعلی قوچانی خواند و درس‌های سطح را از سیدباقر مصطفوی کاشانی، [[حسین راستی کاشانی]]، [[غلامرضا رضوانی]] و سیدتقی قمی فراگرفت. او در درس [[تفسیر]] و [[فلسفه]] از [[محمد صادقی تهرانی]] بسیار بهره برد و [[شرح منظومه]] را نزد عباس قوچانی و بیشتر نزد غلامرضا رضوانی خواند. وی در دوره درس خارج، مدتی در درس اصول [[سیدابوالقاسم خویی|سیدابوالقاسم خوئی]] و نیز میرزاباقر زنجانی شرکت کرد؛ همچنین در درس خارج فقه امام‌خمینی و در بحث خمس سیدعبدالاعلی سبزواری حضور یافت.<ref>رحمانی، گفتگو.</ref> وی در سال‌های حضور در نجف، استادان دیگری مانند محمدعلی مدرس افغانی، سیدمحمدعلی ابطحی اصفهانی، محمدحسن قدیری، مجتبی لنکرانی و [[سیداسدالله مدنی]] نیز داشته‌است.<ref>سلیمی بنی و مظفری، ۲۹۸؛ رحمانی، رسالت.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۵۲، در درس خارج اصول [[حسین وحید خراسانی]] و خارج فقه [[میرزاجواد تبریزی]] در [[حوزه علمیه قم]] حضور یافت<ref>رحمانی، گفتگو.</ref> و مقداری محدود نیز در درس [[سیدکاظم شریعتمداری]] نیز شرکت کرد که دلیل آن را بیشتر درامان‌ماندن از پیگیری سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) دانسته‌است.<ref>رحمانی، مصاحبه، تسنیم.</ref> وی پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] و استقرار در تهران، با وجود داشتنِ مسئولیت‌های اجرایی، به تدریس در موضوعات فقهی و فلسفی نیز اشتغال داشته‌است.<ref>رحمانی، مصاحبه، رسالت.</ref>
| |
| ==مبارزه با حکومت پهلوی==
| |
| مبارزه سیاسی رحمانی و آشنایی با روحانیان مبارز مانند [[سیدعلی خامنه‌ای]]، [[سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد]] و [[عباس واعظ طبسی]] از مدرسه نواب مشهد، با توزیع [[پیام‌ها و اعلامیه‌های امام‌خمینی|اعلامیه‌های امام‌خمینی]] و خواندن آن برای مردم آغاز شد.<ref>رحمانی، امام برای منفعت شخصی انقلاب نکرد، ۴.</ref> او در دوران نهضت، در جمع مبارزان [[دفتر امام‌خمینی]]، در [[نجف]] و [[قم]] بود و در داخل و خارج کشور فعالیت می‌کرد.<ref>سلیمی بنی و مظفری، ۲۹۹.</ref> وی به دلیل ارتباط عموی خود رمضانعلی قوچانی با بیت امام‌خمینی، از آغاز با بیت ایشان ارتباط داشت و رفت‌وآمد سیدمصطفی خمینی به خانه قوچانی، از همان آغاز موجب آشنایی رحمانی با [[سیدمصطفی خمینی|سیدمصطفی]] شد و با ورود [[سیداحمد خمینی]] به نجف، زمینه آشنایی با او نیز فراهم گردید.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۷۶؛ رحمانی، تاریخ ایرانی.</ref> در سفر سیداحمد خمینی به نجف، {{ببینید|سیداحمد خمینی}} به پیشنهاد امام‌خمینی، مباحثه علمی رحمانی با سیداحمد خمینی شروع شد و این آشنایی علمی، به دوستی و صمیمیت دوجانبه انجامید و تا بازگشت سیداحمد به ایران و پس از آن ادامه یافت.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۷۷ ـ ۲۷۹.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی در اواخر سال ۱۳۵۲<ref>مؤسسه تنظیم، ۱۱/۴۴۷.</ref> در یک مأموریت از سوی سیدمصطفی خمینی و برای پیگیری برخی مسائل، به ایران برگشت.<ref>رحمانی، تاریخ ایرانی.</ref> او در این سفر حامل امانت‌هایی از سوی امام‌خمینی بود؛ ازجمله چمدانی پر از کتاب و اعلامیه که باید به [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و [[حسینعلی منتظری]] می‌رساند.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۷۹؛ رحمانی، تاریخ ایرانی.</ref> وی پس از انجام ماموریت، به هنگام بازگشت به عراق به دلیل دستکاری در گذرنامه، دستگیر و ممنوع‌الخروج شد و به ناچار در ایران ماند.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۸۰.</ref> سندی از اسناد ساواک در تاریخ ۷/۱۱/۱۳۵۲، که نام رحمانی را محمدعلی رحمانی کوه‌دره‌ای ثبت کرده، از او به عنوان یکی از یاران و همراهان مجاهد امام‌خمینی در عراق نام برده‌است که چندی پیش در [[تهران]] دیده شده‌است. این سند، سفر او را به ایران غیرمجاز دانسته که احتمالاً با هدف انجام مأموریت است و بر همین اساس دستگیری و بازجویی از او را درخواست کرده‌است.<ref>مؤسسه تنظیم، ۱۱/۴۴۷.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی پس از ممنوع‌الخروج شدن، با دریافت توصیه امام‌خمینی مبنی بر اقامت در قم یا مشهد، ماندن در قم را انتخاب کرد و به همراه خانواده، در خانه‌ای که سیداحمد خمینی برای تکثیر اعلامیه‌ها تهیه کرده بود، اقامت گزید تا ضمن ادامه تحصیل، در امور مربوط به انقلاب نیز مشارکت کند.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۸۰.</ref> او در این خانه با سیداحمد خمینی و محمود واحدی اصفهانی در تکثیر و توزیع اعلامیه و کتاب همکاری می‌کرد<ref>همان، ۲۸۰ ـ ۲۸۱.</ref> {{ببینید|سیداحمد خمینی}} و جزو گروه مسئول تنظیم و تکثیر کتاب‌ها و جزوات، اعلامیه و بیانیه‌ها بود؛<ref>سلیمی بنی و مظفری، ۲۹۹.</ref> ازجمله یک‌بار اطلاعیه‌های مربوط به ۱۵ خرداد را به مشهد برد و به دست خامنه‌ای، هاشمی‌نژاد و طبسی رساند.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۸۱.</ref> وی یک بار در قم بازداشت شد، ولی [[ساواک]] به محل تکثیر اعلامیه دست نیافت.<ref>همان، ۲۸۲.</ref> او مکاتباتی با امام‌خمینی داشت و ایشان در اردیبهشت ۱۳۵۳<ref>۳/۳۱.</ref> و نیز اردیبهشت ۱۳۵۴،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۸۵.</ref> درباره وجوه شرعی به وی [[اجازات امام‌خمینی|اجازه‌نامه]] داده‌است. در دی ۱۳۶۳ نیز در اجازه‌نامه‌ای مطلق اجازه دریافت و صرف وجوه شرعی در موارد مقرر را به وی داده‌است.<ref>۱۹/۱۲۶.</ref>
| |
| ==فعالیت‌ها و مسئولیت‌های پس از انقلاب==
| |
| [[امام‌خمینی]] چهار روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ۲۶ بهمن ۱۳۵۷ چند نفر ازجمله رحمانی را مأمور کرد تا با سرکشی به مقرهای نظامی، نظامیان را به حضور در محل کار تشویق کنند.<ref>رحمانی، جماران.</ref> وی با سرزدن به ستاد ژاندارمری، سازمان مهندسی ارتش و پایگاه پارچین، به عنوان نماینده امام‌خمینی برخی از نظامیان حبس‌شده را آزاد کرد و پیام ایشان را مبنی بر اینکه فعلاً می‌توانند با همان لباس فرم سابق بر سر کار برگردند ابلاغ کرد.<ref>رحمانی، جماران.</ref>
| |
|
| |
| امام‌خمینی در ۴/۶/۱۳۵۸ در حکمی، رحمانی را با توجه به آشنایی او به وضع شهر قوچان، به عنوان نماینده خود به این شهر فرستاد تا با همکاری و مشورت علمای قوچان، در رفع مشکلات این شهر بکوشد و با آشناکردن مردم به وظیفه حساس در شرایط روز و دعوت به وحدت، آنان را از اختلاف و تفرقه برحذر دارد.<ref>۹/۳۴۸.</ref> وی که با دفتر امام‌خمینی همکاری می‌کرد، پس از استقرار ایشان در جماران، در تهران مستقر شد و در دوران جنگ، بارها به نمایندگی از طرف ایشان، راهی جبهه‌ها شد و در عملیات شرکت داشت.<ref>رحمانی، جماران؛ رحمانی، رسالت.</ref>
| |
|
| |
| در سال ۱۳۶۲ رحمانی برای مسئولیت سفارت در کشور قطر آماده دریافت استوارنامه از رئیس‌جمهور وقت [[سیدعلی خامنه‌ای]] و سفر به این کشور بود، اما امام‌خمینی با توجه به نظر [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] مبنی بر تعیین مسئول جدید [[بسیج مستضعفین]]، از رحمانی خواست این مسئولیت را بپذیرد و او از سوی فرماندهی سپاه به این مسئولیت برگزیده شد و تا زمان حیات امام‌خمینی در این سمت بود.<ref>رحمانی، تاریخ ایرانی؛ رحمانی، جماران.</ref> او معتقد است اندیشه تشکیل بسیج در ذهن امام‌خمینی، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۵۱ در جریان طرحی از محمد منتظری، مطرح بوده‌است.<ref>رحمانی، تسنیم.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی در سازمان بسیج مستضعفین توانست در جنبه‌های مختلف اعم از جذب، سازماندهی و اعزام نیرو، تشکیل شاخه‌های مختلف صنفی بسیج، مانند بسیج کارگران و بسیج دانش‌آموزی، افزایش پایگاه‌های مقاومت بسیج از شش‌هزار پایگاه به بیست‌ویک هزار پایگاه و سریع‌تر کردن آهنگ اعزام نیرو و به‌ویژه اعزام مشهور صدهزار نفری سپاه حضرت محمد(ص) موفق گردد.<ref>رحمانی، رسالت؛ رحمانی، جماران.</ref> وی در مسئولیت بسیج، تأکید داشت این نهاد تنها برای مقابله با دشمن خارجی است و از گرایش به احزاب و جریان‌های سیاسی داخلی، پرهیز می‌کرد؛<ref>رحمانی، جماران.</ref> چنان‌که درخواست [[سیدمهدی هاشمی]] برای آموزش گروهی از مبارزان خارجی پذیرفت که پادگان امام‌علی(ع) در تهران را در اختیار آنان بگذارد ولی با خواست هاشمی مبنی بر اینکه هیچ‌کس حتی حسینعلی منتظری نباید از این خبر اطلاع یابد، از این کار امتناع و با او قطع رابطه کرد.<ref>رحمانی، تسنیم.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی همچنین مسئول ستاد جذب و هدایت کمک‌های مردمی به [[جنگ عراق علیه ایران|جبهه‌های جنگ تحمیلی]] بود<ref>رحمانی، حریم امام، ۳؛ سلیمی بنی و مظفری، ۲۹۹.</ref> و آن زمان توانست بیش از ۱۲ میلیارد تومان از کمک‌های مردم را به جبهه‌ها بفرستد.<ref>رحمانی، رسالت.</ref> عضویت در کمیته ویژه عملیات برون‌مرزی علیه [[حزب بعث عراق]] و کشورهای کمک‌کننده به این حزب، به همراه سیدمحمدباقر حکیم، از دیگر فعالیت‌های او بوده‌است.<ref>رحمانی، رسالت.</ref> وی همچنین مسئول شورای سرپرستی آوارگان عراقی بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، ۷۵.</ref> رحمانی که از امضاکنندگان نامه انشعاب از جامعه روحانیت مبارز تهران به [[امام‌خمینی]] و تشکیل مجمع روحانیون مبارز تهران است،<ref>← صحیفه، ۲۱/۲۸.</ref> از آغاز تأسیس این تشکل از اعضای اصلی شورای مرکزی این تشکل بوده‌است.<ref>سلیمی بنی و مظفری، ۳۲ و ۳۱۳.</ref> {{ببینید|مجمع روحانیون مبارز تهران}}
| |
|
| |
| امام‌خمینی پس از پایان جنگ تحمیلی، در نامه‌ای به رحمانی، به عنوان مسئول بسیج مستضعفین و ستاد جمع‌آوری کمک‌های مردمی، با تشکر از زحمات او و تمام نیروهای بسیجی در سراسر کشور و دست‌اندرکاران ستاد کمک‌های مردمی که در دوران جنگ، خدمات ارزشمندی به اسلام، انقلاب و ایران کرده‌اند، از او خواست طی شش‌ماه آنچه را در اختیار ستاد کمک‌های مردمی است، در موارد مصرف آن صرف کند و کار ستاد را به پایان ببرد.<ref>۲۱/۳۴۴.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی که همواره در دفتر امام‌خمینی در قم و تهران حضور داشته و این حضور پس از رحلت ایشان نیز ادامه یافت،<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۸۲.</ref> با ستایش از روح بلند و کمالات انسانی امام‌خمینی، ایشان را دارای ملکات روحی، صفات برجسته و معنویات فوق‌العاده شمرده‌است. او تأکید کرده‌است امام‌خمینی ضمن دارابودن کمال علمی، چنان‌که بسیاری از استادان برجسته فلسفه، فقه و اخلاق از شاگردان ایشان بودند، به دیگر صفات شایسته اخلاقی متصف بود و در مبارزه با مستکبران و حمایت از [[مستضعفان|محرومان]]، شجاعت و شهامت داشت؛<ref>رحمانی، ۲۸۷؛ رحمانی، حریم امام، ۳ ـ ۴.</ref> چنان‌که هیچ تعلقی به دنیا نداشت و دیگران را به وابسته‌نبودن به دنیا سفارش می‌کرد.<ref>رحمانی، گنجینه دل، ۲۸۸ ـ ۲۸۹.</ref>
| |
|
| |
| رحمانی بر این باور است که امام‌خمینی با اعتقاد به اسلام ناب، در همه مراحل نهضت در اجرای درست آن کوشید و سخنان ایشان درباره اسلام، قلب‌ها را متوجه خود می‌کرد.<ref>رحمانی، حریم امام، ۴.</ref> به باور وی نهضت امام‌خمینی، که جز در صدر اسلام در هیچ‌یک از مقاطع تاریخی سابقه نداشته‌است، برای حکومت‌کردن یا هر منفعت شخصی و گروهی نبود؛ قیام ایشان برای دفاع از کیان مکتب اسلام بود که با چهره غیرواقعی به مردم معرفی شده بود یا در خطر نابودی به دست ابرقدرت‌ها بود و ایشان جز برای [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]]، [[اسلام|دین اسلام]] و [[حکومت اسلامی|نظام اسلامی]] حاضر نبود به کسی امتیاز بدهد.<ref>رحمانی، حریم امام، ۳ ـ ۴.</ref> امام‌خمینی در عین استقلال فکر، به رأی خود بسنده نمی‌کرد و از نظر مشورتیِ افراد و شخصیت‌های مختلف در قشرهای گوناگون که اغلب از جوانان بودند، بهره می‌گرفت.<ref>رحمانی، تاریخ ایرانی.</ref> به نظر وی، امام‌خمینی با استنباط حکم مصالح عمومی، گشایش بزرگی در حل بسیاری از مسائل فقهی و سیاسی کشور به وجود آورد و از این نگاه پویا، به اسلام ناب محمدی تعبیر کرد و مردم را از پایه‌های اصلی آن شمرد.<ref>رحمانی، جماران.</ref>
| |
|
| |
| [[امام‌خمینی]] نیز رحمانی را از مبارزان باسابقه و از دوستان خود شمرده‌است.<ref>۲۱/۳۴۴.</ref> ایشان از رحمانی در مسئولیت [[بسیج مستضعفین]] خواست بسیج را معبد خود بداند و به قصد عبادت، کار کند تا از خطرها و آفات مصون بماند؛ زیرا تمام فعالیت‌های او در بسیج عبادت است.<ref>رحمانی، تاریخ ایرانی.</ref> عملکرد رحمانی در بسیج به‌ویژه اعزام صدهزارنفری به جبهه، موجب رضایت امام‌خمینی شد. ایشان با مشاهده صف طولانی کسانی که به [[جنگ عراق علیه ایران|جبهه‌های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] اعزام می‌شدند، آن را مشت محکم بر دهان [[استکبار]] خواند و رحمانی را مایه عزت [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] و کشور دانست؛ همچنین تأکید کرد هر شب در [[نماز شب]] برای او دعا می‌کند.<ref>رحمانی، رسالت.</ref>
| |
|
| |
| پس از پایان جنگ تحمیلی و با ادغام نیروهای شهربانی، ژاندارمری و [[کمیته انقلاب اسلامی|کمیته‌های انقلاب اسلامی]] و تشکیل نیروی انتظامی در سال ۱۳۷۰، رحمانی تا سال ۱۳۸۶ به مدت ۱۶ سال، نماینده ولی فقیه و رئیس سازمان عقیدتی ـ سیاسی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران بوده‌است<ref>همو، جماران؛ سلیمی بنی و مظفری، ۱۴۵.</ref> و اینک به تدریس و تحقیق اشتغال دارد.
| |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| ==منابع== | | ==منابع== |
| {{منابع|۲}} | | {{منابع|۲}} |
| * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | | * قرآن کریم. |
| * رحمانی، محمدعلی، امام برای منفعت شخصی انقلاب نکرد، مجله حریم امام، شماره ۳۸۹، ۱۳۹۸ش. | | * ابن‌طاووس، سیدعلی‌بن‌موسی، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، تصحیح علی عاشور، قم، خیام، چاپ اول، ۱۴۰۰ق. |
| * رحمانی، محمدعلی، گفتگوی حضوری، دانشنامه امام‌خمینی، ۳۰/۶/۱۳۹۹ش. | | * ابن‌عربی، محی‌الدین، تفسیر ابن‌عربی، تحقیق سمیر مصطفی رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. |
| * رحمانی، محمدعلی، گنجینه دل، مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش. | | * همو، الفتوحات المکیه، بیروت، دار صادر، بی‌تا. |
| * رحمانی، محمدعلی، مصاحبه، تاریخ ایرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۶/۱۲/۱۳۹۱ش. | | * ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق. |
| * رحمانی، محمدعلی، مصاحبه، جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۶/۹/۱۳۹۶ و ۵/۲/۱۳۹۷ش. | | * ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، تصحیح جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر ـ دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق. |
| * رحمانی، محمدعلی، مصاحبه، خبرگزاری تسنیم، ۱۹/۳/۱۳۹۷ش. | | * اِلهامی‌نیا، علی‌اصغر، سیره اخلاقی ـ تربیتی امام‌خمینی، قم، زمزم، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. |
| * رحمانی، محمدعلی، مصاحبه، روزنامه رسالت، ۱۹/۱۰/۱۳۸۶ش. | | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۸ش. |
| * سلیمی بنی، صادق و آیت مظفری، مجمع روحانیون مبارز، قم، زمزم هدایت، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | | * همو، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، پاسدار اسلام، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق. |
| * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. | | * همو، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ یازدهم، ۱۳۸۸ش. |
| * هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۷، پایان دفاع، آغاز بازسازی، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش. | | * همو، سرّ الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۸ش. |
| | * همو، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۷ش. |
| | * همو، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ چهارم، ۱۳۸۶ش. |
| | * همو، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. |
| | * همو، الطلب و الارادة، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش. |
| | * همو، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایه، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ ششم، ۱۳۸۶ش. |
| | * تهانوی، محمد علی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقیق علی دحروج، لبنان، ناشرون، چاپ اول، ۱۹۹۶م. |
| | * جامی، عبدالرحمن، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۰ش. |
| | * جندی، مؤیدالدین، شرح فصوص الحکم، تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق. |
| | * خوارزمی، تاج‌الدین، شرح فصوص الحکم، تصحیح حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش. |
| | * دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش. |
| | * رحیمیان، محمدحسن، در سایه آفتاب، قم، حضور، چاپ هفتم، ۱۳۷۸ش. |
| | * زبیدی، سیدمحمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، تصحیح علی هلالی و علی شیری، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق. |
| | * سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق. |
| | * صدوق، محمدبن‌علی، معانی الاخبار، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق. |
| | * طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی و سیدفضل‌الله یزدی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. |
| | * طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تصحیح سیداحمد حسینی اشکوری، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش. |
| | * عسکری، حسن‌بن‌عبدالله، الفروق فی اللغه، بیروت، دارالآفاق الجدیده، چاپ اول، ۱۴۰۰ق. |
| | * فیض کاشانی، ملامحسن، علم الیقین فی اصول الدین، تصحیح محسن بیدارفر، قم، بیدار، چاپ اول، ۱۴۱۸ق. |
| | * قاضی‌عبدالجبار همدانی، ابوالحسن و قوام‌الدین مانکدیم، شرح الاصول الخمسه، تحقیق احمدبن‌حسین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. |
| | * همو، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، تحقیق جورج قنواتی، قاهره، الدارالمصریه، ۱۹۶۵م. |
| | * قونوی، صدرالدین، اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، تصحیح، سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. |
| | * همو، الفکوک، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. |
| | * قیصری، محمدداوود، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش. |
| | * کاشانی، عبدالرزاق، اصطلاحات الصوفیه، تصحیح مجید هادی‌زاده، تهران، حکمت، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. |
| | * همو، لطائف الاعلام فی اشارات اهل الالهام، تصحیح مجید هادی‌زاده، تهران، میراث مکتوب، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. |
| | * کتاب مقدس، بی‌جا، دارالکتاب المقدس، ۱۹۸۰م. |
| | * کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. |
| | * گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العباده، بیروت، اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. |
| | * متقی هندی، علاءالدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الأفعال، تصحیح بکری حیانی و صفوة السقاء، بیروت، الرساله، چاپ پنجم، ۱۴۰۱ق. |
| | * نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. |
| | |
| | |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
|
| |
|
| ==پیوند به بیرون== | | ==پیوند به بیرون== |
| پروین‌سادات قوامی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/575/ محمدعلی رحمانی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۵۷۵–۵۷۹.
| | محمدامین صادقی اُرزگانی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/579/ رحمت]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۵۷۹–۵۸۴. |