علی افتخاری گلپایگانی

افتخاری، علی؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. او در سال ۱۳۰۴ ش در خانواده‌ای روحانی در گلپایگان زاده شد. پدرش ملا حیدر و جدش ملا حبیب از روحانیان گلپایگان بودند. علی افتخاری دوران ابتدایی و متوسطه را در گلپایگان گذراند و در سال ۱۳۲۰ ش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در حوزه علمیه گوگد گلپایگان که توسط میرزا هدایت‌الله وحید گلپایگانی دایر شده بود («درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ۱۲۰)، نزد شیخ علی قرنی و سید محمد حائری گلپایگانی خواند (کاظمینی، ج ۱، ۸۷). او در سال ۱۳۲۵ ش راهی قم شد («درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ۱۲۰) و بخشی از دروس سطح را نزد آقایان شیخ مهدی حائری یزدی، شیخ علی‌پناه اصلانی اشتهاردی، محمد مفتح (کاظمینی، ج ۱، ۸۷) و شیخ محمد صدوقی یزدی خواند. معالم‌الاصول را نزد شیخ احمد غروی تویسرکانی آموخت و در درس مطول از شاگردان آقایان حسینعلی منتظری و شیخ عزیزالله نهاوندی بود. آنگاه به فراگیری رسایل نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی و شیخ عبدالرزاق قائنی پرداخت و مکاسب را هم نزد سید حسن مدرسی یزدی آموخت و در کفایه‌الاصول از شاگردان سید محمدباقر سلطانی طباطبایی بود. او هم‌زمان به تحصیل دروس فلسفی نیز می‌پرداخت و فصوص را پیش شیخ مهدی مازندرانی، شرح منظومه را نزد محمدتقی بهجت، اسفار اربعه را در خدمت علامه سید محمدحسین طباطبایی («درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ۱۲۰) و شرح تجرید را نزد آیت‌الله سید احمد موسوی خوانساری، شیخ عبدالرزاق قائنی و سید محمدحسین قاضی تبریزی فراگرفت (کاظمینی، ج ۱، ۸۸). در درس تفسیر قرآن هم از شاگردان علامه طباطبایی بود. آنگاه در ۱۳۳۲ ش به عراق رفت و در حوزه علمیه آن شهر در درس خارج فقه آیات سید جمال‌الدین گلپایگانی (مکاسب)، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی و سید محمود حسینی شاهرودی (صلاه و طهارت) شرکت کرد. هم‌زمان در درس خارج اصول آیات میرزا حسن یزدی و سید ابوالقاسم موسوی خویی حضور یافت. او پس از سه سال حضور در نجف اشرف به کشور بازگشت و در حوزه علمیه قم به تحصیلات خارج فقه و اصول ادامه داد و از درس‌های خارج فقه آیات سید حسین طباطبایی بروجردی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی («درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ۱۲۰) و خارج اصول امام خمینی بهره برد (همان) و از اگردان امام خمینی بود(باقری بیدهندی ،۱۳۲؛ روحانی، ۵۰). با استناد به زندگینامه او، می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۵ ش تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، در درس خارج اصول امام خمینی که در مساجد سلماسی و اعظم قم تشکیل می‌شد شرکت می‌کرده است. او پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، به استفاده از درس آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی ادامه داد و درس‌های ایشان را تقریر می‌نمود. او مورد توجه آیت‌الله گلپایگانی نیز بود و مدت چهل سال در هیئت استفتا و بعثه حج ایشان عضویت داشت («درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ۱۲۰) و در برخی از سفرها ایشان را همراهی می‌کرد (کاظمینی، ج ۱، ۸۸). علی افتخاری از آیات سید محسن طباطبایی حکیم، موسوی گلپایگانی، سید عبدالهادی شیرازی، سید جمال‌الدین گلپایگانی، شیخ محمدعلی اراکی، میرزا جواد تبریزی، محمدتقی بهجت، سید علی حسینی سیستانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و حسینعلی منتظری اجازاتی برای تصدی در امور شرعیه دریافت کرد و به تدریس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت (کاظمینی، ج ۱، ۸۸). او در موسم تبلیغ نیز به شهر گلپایگان می‌رفت و در مسجد حجت‌الاسلام آن شهر به تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت می‌پرداخت (همان). همچنین مدتی هم در مسجد مدرسه آیت‌الله گلپایگانی نماز جماعت را اقامه می‌کرد (پرتو آفتاب، ۱۲). وی در سال ۱۳۴۲ ش و پس از قیام پانزده خرداد، با ارسال پیامی به آیت‌الله گلپایگانی، تأثر خود را از «حوادث مولمه اخیر» اعلام کرد (حضرت آیت‌الله‌العظمی...، ج ۱، ۵۳). در سال ۱۳۴۶ ش و در اعلامیه جمعی از روحانیان حوزه علمیه قم به بهانه برگزاری جشن تاج‌گذاری محمدرضاشاه با عنوان «عزایی به نام جشن»، از افتخاری به‌عنوان یکی از افرادی که توسط نیروهای امنیتی دستگیر و زندانی شده نام برده شده است (روحانی، ج ۲، ۲۸۹-۲۹۰). می‌توان احتمال داد که فرد مزبور، شیخ علی افتخاری است و در صورت صحت این احتمال، می‌توان گفت که به سبب مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی دستگیر و زندانی شده بود. ساواک همچنین در گزارشی در همان سال از فردی به نام افتخاری به‌عنوان یکی از افراد فعال در بیت آیت‌الله گلپایگانی (حضرت آیت‌الله‌العظمی...، ج ۱، ۵۴۰) و در سال ۱۳۴۹ ش به‌عنوان حسابدار ایشان نام برد (همان، ج ۲، ۷۵۳) که مراد، شیخ علی افتخاری است. ساواک در گزارشی دیگر ضمن تأکید بر فعالیت او در بیت آیت‌الله گلپایگانی به‌عنوان حسابدار ایشان، از سفر او به گلپایگان برای تدریس در آنجا خبر داد (سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۵، ۲۰۲). افتخاری علی‌رغم سخت‌گیری‌های ساواک، به فعالیت در بیت آیت‌الله گلپایگانی ادامه داد و در سال ۱۳۵۷ ش به نمایندگی از آیت‌الله گلپایگانی و برای توزیع شهریه ایشان میان طلاب حوزه‌های علمیه همدان، به آن شهر رفت (همان، ج ۳، ۷۲۴). افتخاری سپس به‌عنوان ممتحن دروس سطح به فعالیت‌های علمی در حوزه علمیه قم ادامه داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت شورای عالی حوزه علمیه قم درآمد و در دوره‌های اول و سوم، عضو آن شورا بود. او سپس از سوی امام خمینی به امامت جمعه گلپایگان منصوب شد و مدتی به اقامه نماز جمعه در آن شهر پرداخت (همان). وی هم‌زمان نماز جماعت را در مسجد آیت‌الله گلپایگانی آنجا اقامه می‌کرد («درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری»، ۱۲۰). تألیفات چاپی او عبارت است از: آراء المراجع فی الحج، قبل از حج بخوانید، حج الانبیا و الائمه، الحج و العمره و المعرفه الحرمین، احکام عمر، تقریرات درس فقه (صلات) آیت‌الله بروجردی. تألیفات غیرچاپی او نیز عبارت است از: تقریراتی از درس اصول آیت‌الله بروجردی (قاعده فراغ و تجاوز)، درس خارج اصول امام خمینی، تقریرات درس فقه آیت‌الله گلپایگانی (خیارات مکاسب و حج در سه جلد)، تقریر درس علامه طباطبایی، تفسیر آیات قرآن کریم، زندگی امام غایب (عج)، رساله‌هایی درباره شب و روز ماه مبارک رمضان. علی افتخاری در اول اسفند ۱۳۸۹ در سفر زیارتی به عتبات عالیات در کاظمین درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط شیخ حسن جواهری در وادی‌السلام نجف اشرف به خاک سپرده شد (همان). منابع: باقری بیدهندی، ناصر (۱۳۶۸)، «نجوم امت ۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ماهنامه نور علم، دوره سوم، شماره ۳۱، تیر؛ پرتو آفتاب (خاطرات حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی عراقچی) (۱۳۸۹)، تدوین عبدالرحیم اباذری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سید محمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد (۱۳۸۵)، ج ۱، ۲ و ۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ «درگذشتگان: آیت‌الله افتخاری» (۱۳۹۰)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۲۷، فروردین و اردیبهشت؛ روحانی، سید حمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی در ایران، ج ۱، بی‌جا، دارالفکر ـ دارالعلم؛ روحانی، سید حمید (۱۳۶۴)، نهضت امام خمینی در ایران، ج ۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه¬ ائمه¬ جمعه¬ سراسر کشور، به اهتمام سید محمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج ۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.